Ameryka - to nie tak miało być

Zeszyty naukowe nr 5
2006
Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Bochni
Małgorzata Hetka - recenzja
Krystyna Piotrowska-Breger: „Ameryka - to nie
tak miało być”
Wśród pozycji psychologicznych na rynku wydawniczym ukazała się książka Krystyny Piotrowskiej-Breger o oryginalnym tytule ”Ameryka- to nie tak
miało być”. Publikację tę należy uznać za szczególnie cenną z wielu względów.
Jednym z nich jest niewątpliwie ważność i oczywista aktualność podjętej problematyki, drugim nie mniej istotnym, pojawienie się zapotrzebowania społecznego
na tego typu publikacje. W związku z akcesem Polski do Unii Europejskiej zjawisko społeczne określane mianem emigracji staje się udziałem znacznej liczby
polskich obywateli. Rokrocznie niepokojąco wzrasta odsetek Polaków emigrujących do krajów Europy Zachodniej: Wielkiej Brytanii, Irlandii, Włoch a ostatnio
również Hiszpanii. Emigracja staje się coraz bardziej polskim faktem społecznym, który rodzi wiele pytań o jego naturę i skutki, wytycza nowe kierunki badań zarówno socjologicznych jak i psychologicznych.
Książka Krystyny Piotrowskiej-Breger jest pierwszą polską pozycją wydawniczą stanowiącą wszechstronne psychologiczne studium emigracji polskiej
w warunkach amerykańskich. Tytuł pracy jest wyrazem wnikliwego spojrzenia
autorki, psychologa i psychoterapeuty na zagadnienie emigracji z punktu widzenia analizy losów najnowszej grupy polskich imigrantów przybyłych do Stanów
Zjednoczonych, z kartami stałego pobytu uzyskanymi poprzez loterię wizową.
Pozycja ta jest podsumowaniem pracy empirycznej, formułuje liczne wnioski,
tezy i stawia kolejne pytania badawcze z obszaru trudności adaptacyjnych w warunkach imigracji. Na jej treść składa się sześć wyodrębnionych wyraźnie układem graficznym rozdziałów.
Pierwszy rozdział stanowi interesujące wprowadzenie czytelnika w rozwój
polskiego osadnictwa w Stanach Zjednoczonych, przedstawia chronologię zjawiska
na tle analizy polityki imigracyjnej USA na przełomie XIX i XX wieku. Znalazły tu
omówienie tak istotne zjawiska jak wyraźnie wyodrębniona specyfika polskiej emigracji i formy organizowania się społeczności polskiej w nowych warunkach egzystencji. Jakkolwiek tytuł rozdziału sugeruje skrótowość rozważań autorka zawarła
w nim rzetelny przegląd dotychczasowych prób usystematyzowania fal napływania
Polaków do Stanów Zjednoczonych oparty o analizę wielorakich źródeł.
24
Rozdział drugi publikacji stanowi próbę zaprezentowania całościowego
spojrzenia na socjologiczno - psychologiczne aspekty zjawiska emigracji przez
pryzmat dotychczasowych badań i ustaleń empirycznych. Ukazuje i uzasadnia
wielowymiarowy charakter zjawiska emigracji. Omawiając różne teorie wyjaśniające ruchy migracyjne, podkreślając skomplikowany charakter motywacji leżących u jej podłoża autorka kieruje uwagę czytelnika na psychologiczne aspekty
funkcjonowania jednostki w warunkach emigracyjnych, w tym złożoność procesu asymilacji i jego rozliczne uwarunkowania. Zaprezentowana w rozdziale wieloaspektowa, wnikliwa analiza zagadnień asymilacyjno-adaptacyjnych nie tylko
sygnalizuje ale i uzasadnia konieczność podjęcia badań nad wieloma problemami
obecnymi w życiu Rodaków na obczyźnie. Rozdział kończy zwięzła próba zarysowania portretu współczesnego polskiego imigranta uzupełniona analizą głównych przyczyn reemigracji.
Zagadnienie istotne z punktu widzenia adresata książki (w zamierzeniu autorki osób z Polski noszących się z zamiarem wyemigrowania do USA)
jest przedmiotem rozdziału poświęconego zasadom organizowania przez rząd
Stanów Zjednoczonych corocznej loterii wizowej. Dostarcza on zainteresowanym szczegółową wiedzę na temat skomplikowanej procedury przyznawania wiz
dla każdego kraju, informuje o warunkach, jakie musi spełniać kandydat na posiadacza zielonej karty.
Kolejny rozdział książki wprowadza czytelnika w problematykę własnych
badań autorki. W sposób systematyczny i szczegółowy prezentuje zarówno opracowane metody jak i wyniki badań przeprowadzonych wśród polskich emigrantów na terenie Nowego Jorku w latach 1998-1999.Analizując uzyskane metodą kwestionariusza dane (informacje) autorka pracy przedstawia czytelnikom
bogatą charakterystykę najnowszej grupy polskich emigrantów przybyłych do
USA, a konkretnie do Nowego Jorku z kartami stałego pobytu uzyskanymi drogą
loterii wizowej. Zakres zebranych informacji pozwala autorce z powodzeniem
dokonywać analizy porównawczej aktualnej, ogólnej sytuacji życiowej (rodzinnej, zawodowej, materialnej) respondentów z sytuacją poprzedzającą emigrację, a także umożliwia interesującą próbę zestawienia wyników własnych badań
z rezultatami uzyskiwanymi przez wcześniejszych badaczy. Wśród wielu istotnych poznawczo rezultatów badań należy niewątpliwie zwrócić uwagę na te, które dostarczają informacji na temat źródeł i zakresu wiedzy o warunkach życia
w USA wśród polskich kandydatów na emigrantów oraz oceny amerykańskich
realiów dokonywanej przez badanych z perspektywy czasu pobytu. Analizując
wyniki badań, trudno nie zgodzić się z konkluzją autorki na temat licznych wciąż
wśród Polaków stereotypów dotyczących warunków egzystencji i zarobkowania
w Stanach Zjednoczonych, a także pominąć faktów znacząco utrudniających polskim emigrantom asymilację do nowych warunków życia, takich jak brak znajo-
25
mości języka czy niewiedza wśród znacznej ich grupy na temat ośrodków, w których mogą uzyskać pomoc w razie potrzeby.
Rozdział piąty poświęca autorka w całości zagadnieniu anomaliów w życiu
Polaków imigrantów w oparciu o analizę przypadków. Warto podkreślić, iż treść
tego rozdziału stanowi wynik doświadczeń psychoterapeutycznych autorki pracy zdobytych (zgromadzonych) w trakcie pracy z pacjentami, polskimi imigrantami nowojorskiej kliniki UNITAS. Jest to niewątpliwie najbardziej poruszająca, wstrząsająca część książki. Jakkolwiek pisana zwięzłym, oszczędnym stylem
głęboko przemawia do wyobraźni czytelnika. Znalazły w niej odzwierciedlenie
różnorodne formy patologii funkcjonowania osobistego i społecznego polskich
imigrantów będące w zdecydowanej większości konsekwencją niemożności poradzenia sobie z trudami emigracyjnego życia. Opisy różnych postaci imigracyjnych dramatów wzbogaciła autorka o rzetelną psychologiczną analizę ich przyczyn i konsekwencji.
Ostatni rozdział pracy poświęcony jest omówieniu różnych form wsparcia,
w tym wsparcia psychologicznego udzielanych imigrantom w sytuacjach kryzysowych, a świadczonych przez pracowników nowojorskiej kliniki UNITAS.
Autorka przedstawia wszechstronny opis zakresu i form pomocy terapeutycznej udzielanej pacjentom, omawia trudności, z jakimi spotykają się terapeuci w
codziennej pracy, a także analizuje przyczyny dość niestety powszechnej wśród
polskich emigrantów postawy niechęci do korzystania z pomocy psychologicznej.
W zakończeniu książki zawarte zostały wartościowe i użyteczne praktycznie
sugestie autorki dotyczące pojawiającego się zapotrzebowania na nowy zakres
usług psychoterapeutycznych obejmujących przygotowanie ludzi do emigracji
i radzenia sobie ze stresem emigracyjnym.
Niezaprzeczalne walory książki Krystyny Piotrowskiej - Breger stanowią:
jej komunikatywny język, zwięzłość wywodu, precyzyjne definiowanie używanych pojęć, umiejętność właściwego doboru terminów potocznych jako ilustracji tez teoretycznych, jasność konstrukcji oraz umiejętność wykorzystania zebranych doświadczeń terapeutycznych w tworzeniu teoretycznych podstaw skomplikowanego zjawiska uwarunkowań powodzenia w adaptacji do warunków życia na emigracji. Warto także podkreślić, że publikacja opatrzona jest bogatą
i niezwykle starannie dobraną bibliografią. Pracę należy uznać za cenny wkład
w zastosowanie teorii psychologicznej do wyjaśniania faktów z dziedziny
zjawisk emigracji.