Wierzytelności bankowe a klauzula wykonalności BTE

FIRMA
Urszula Rachwol
Wierzytelności bankowe a klauzula
wykonalności BTE
publikacja: 05.08.2015
aktualizacja: 05.08.2015, 06:20
Inwestorzy mogą mniej chętnie nabywać wierzytelności
bankowe niezabezpieczone hipoteką lub zastawem.
Po zbyciu portfela wierzytelności przez bank egzekucja prowadzona jest przez
nabywcę wierzytelności. Jest nim zazwyczaj podmiot niebędący bankiem, który aby
kontynuować egzekucję przeciwko dłużnikowi, musi uzyskać sądowy tytuł
egzekucyjny, a następnie klauzulę wykonalności. Nadanie bowiem klauzuli
wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu (BTE) na rzecz nabywcy
wierzytelności niebędącego bankiem jest niedopuszczalne. Orzeczenie Sądu
Najwyższego z 19 lutego 2015 r. III CZP 103/14 (dalej: orzeczenie) może
spowodować, iż inwestorzy będą mniej chętnie nabywać wierzytelności bankowe
niezabezpieczone hipoteką lub zastawem.
Rozstrzygając przedstawione mu zagadnienie prawne, Sąd Najwyższy uznał w
orzeczeniu, że umorzenie postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela –
banku prowadzącego egzekucję na postawie BTE, niweczy skutki przerwy biegu
przedawnienia spowodowane złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji. Do
wniosków takich Sąd Najwyższy doszedł, stwierdzając, iż do postępowania
egzekucyjnego ma odpowiednie zastosowanie, na podstawie art. 13 § 2 kodeksu
postępowania cywilnego, sankcja przewidziana w art. 203 § 2 zdanie pierwsze
kodeksu postępowania cywilnego wyrażająca się tym, że pozew cofnięty nie
wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Co to
oznacza w praktyce? Mianowicie to, że po stronie nabywcy niezabezpieczonych
wierzytelności bankowych pojawi się ryzyko, że wierzytelności nieprzedawnione w
chwili ich zakupu staną się przedawnione z chwilą umorzenia postępowania
egzekucyjnego prowadzonego na rzecz banku-zbywcy wierzytelności, albo że czas
na dochodzenie wierzytelności nieprzedawnionych znacznie się skróci.
O co chodziło
W sprawie, która była podstawą wydania orzeczenia, bank po uzyskaniu klauzuli
wykonalności na bankowym tytule egzekucyjnym wszczął postępowanie
egzekucyjne
egzekucyjnego
przeciwko
swojemu
bank
sekurytyzacyjnemu.
zbył
dłużnikowi.
dochodzoną
Uwzględniając
stanowisko
W
trakcie
postępowania
wierzytelność
funduszowi
wierzyciela,
który
nie
podtrzymywał woli kontynuowania egzekucji, komornik umorzył postępowanie
egzekucyjne na podstawie art. 825 pkt 1 kodeksu postępowania cywilnego. W
sprawie doszło zatem do dwukrotnego przerwania biegu przedawnienia – po raz
pierwszy, gdy bank złożył do sądu wniosek o nadanie klauzuli wykonalności BTE,
oraz ponownie, gdy bank złożył wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko
dłużnikowi.
Nabywca wierzytelności, mimo że nabył od banku wierzytelność przed upływem
trzech lat od dnia, w którym BTE nadano klauzulę wykonalności, zainicjował
działania mające na celu dochodzenie wierzytelności od dłużnika po upływie tego
terminu. Jego wierzytelność została przez sąd uznana za przedawnioną, gdyż
roszczenie z tytułu udzielonego kredytu, jako czynność dokonana w ramach
prowadzonej przez bank działalności gospodarczej, podlega na podstawie art. 118
kodeksu cywilnego trzyletniemu terminowi przedawnienia, a powództwo o jej
zasądzenie od dłużnika zostało oddalone. Sąd Najwyższy potwierdził w orzeczeniu,
że skutek drugiego przerwania biegu przedawnienia został zniwelowany
umorzeniem postępowania egzekucyjnego na skutek cofnięcia przez bank wniosku
o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi po sprzedaży przez bank
wierzytelności tego dłużnika. Termin przedawnienia w tej sprawie został zatem
przerwany jedynie złożeniem wniosku o nadanie klauzuli wykonalności BTE, a
ponownie rozpoczął on bieg w dniu nadania przez sąd klauzuli wykonalności temu
tytułowi egzekucyjnemu.
Nie można wykluczyć, że w znacznej liczbie spraw dochodzić będzie do sytuacji, w
której inwestor będzie nabywał od banku nieprzedawnioną wierzytelność, która
stanie się przedawniona z chwilą umorzenia postępowania egzekucyjnego na
wniosek banku-zbywcy wierzytelności. Stanie się tak, gdy na wniosek banku
postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone po upływie trzech lat od dnia nadania
przez sąd klauzuli wykonalności BTE. Inwestor nie będzie wówczas dysponował
żadnymi
narzędziami
do
„przedłużenia"
terminu
przedawnienia
nabytej
wierzytelności poprzez doprowadzenie do ponownego przerwania jej biegu
przedawnienia.
Co do zasady bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed organem
powołanym do egzekwowania roszczeń przedsięwziętą bezpośrednio w celu
zaspokojenia roszczenia. W razie przerwania przedawnienia przedawnienie biegnie
na nowo, jeżeli postępowanie zostało zakończone. Umorzenie postępowania
egzekucyjnego stanowi jego zakończenie. Jak wynika z orzeczenia, nie każde jednak
umorzenie postępowania egzekucyjnego odniesie skutek w postaci przerwania biegu
przedawnienia.
Orzeczenie dotyczy właśnie sytuacji, w której na skutek umorzenia postępowania
egzekucyjnego na wniosek wierzyciela dochodzi do zniweczenia przerwy biegu
przedawnienia. W zależności zatem od tego, jaka będzie podstawa umorzenia
postępowania
egzekucyjnego,
nastąpi
lub
nie
skutek
przerwania
biegu
przedawnienia.
Wprawdzie umorzenie postępowania egzekucyjnego nie pozbawia nowego
wierzyciela możności wszczęcia ponownej egzekucji, chyba że z innych przyczyn
będzie ona niedopuszczalna, jednak zniweczenie skutku przerwy biegu
przedawnienia powoduje ryzyko, że po upływie terminu przedawnienia ten,
przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia,
chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.
Jakie konsekwencje
W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Najwyższy stwierdza, że wbrew pozorom nie
stanowi to przesadnego ograniczenia obrotu wierzytelnościami, lecz jest wynikiem
koniecznego z punktu widzenia zasad praworządności wymagania, że wyjątkowe
uprawnienie banku przyznane mu w ustawie do uzyskiwania tytułu egzekucyjnego
poza sądowym postępowaniem rozpoznawczym nie może być interpretowane
rozszerzająco i każdy cesjonariusz takiej wierzytelności musi się z tym liczyć.
Orzeczenie będzie jednak na pewno mieć istotne znaczenie dla inwestorów
nabywających portfele wierzytelności bankowych niezabezpieczonych hipoteką lub
zastawem i może doprowadzić do modyfikacji warunków funkcjonowania tego
rynku w Polsce.
Dla nabywców niezabezpieczonych wierzytelności bankowych kluczowe stanie się
zapewne zidentyfikowanie wierzytelności, które mogą się stać przedawnione z
chwilą umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek banku już na etapie
badania due dilligence poprzedzającego nabycie portfela, aby właściwie
skalkulować ryzyka związane z takim nabyciem. Kolejnym istotnym elementem
będzie właściwe ukształtowanie umowy sprzedaży portfela poprzez wprowadzenie
odpowiednich postanowień o odpowiedzialności odszkodowawczej, cesji zwrotnej
w razie podniesienia przed dłużnika sprzedanej wierzytelności zarzutu jej
przedawnienia lub wydzielenia z portfela wierzytelności, które mogą stać się
przedawnione na skutek umorzenia egzekucji prowadzonej na rzecz zbywcy.
Niewykluczone także, że inwestorzy będą chcieli mitygować ryzyka, proponując
bankom niższe ceny za takie wierzytelności.
—Urszula Rachwol, jest radcą prawnym w Czabański Gałuszyński i Partnerzy
Kancelaria Prawna sp.p.