Ile naprawdę kosztuje faktoring?

Ile naprawdę kosztuje faktoring?
(Artykuł opublikowany w dwumiesięczniku Strategie - pismo Dyrektorów finansowych)
Rozmowa z Mirosławem Jakowieckim, Prezesem Zarządu Pekao Faktoring Sp. z o.o.,
Przewodniczącym Komitetu Wykonawczego PZF
„Ile kosztuje faktoring? Nie jest tani. Koszt może dochodzić do 20 proc. każdej faktury”,
napisał ogólnopolski dziennik. I włożył kij w mrowisko. Firmom faktoringowym trudno
znaleźć przykład potwierdzający taką kalkulację.
Zacytowana wyżej wypowiedź Witolda Marcinkiewicza, właściciela produkującego nici
przedsiębiorstwa z Rawy Mazowieckiej, zamieszczona w Gazecie Wyborczej z 29 listopada 2010
r. sugeruje, że faktoring jest drogi. Nie zmienia tego fakt, że jej autor tłumaczy dalej: „można
negocjować umowę i zwykle przy długiej współpracy liczyć na lepsze warunki”. W rzeczywistości
nie ma takiego faktoringu, jego kosz jest znacznie niższy. Składa się z dwóch głównych części:
prowizji operacyjnej, naliczanej od kwoty faktury brutto oraz odsetek od finansowania.
Z opinią przedsiębiorcy z Rawy Mazowieckie, że faktoring „nie jest tani” trudno dyskutować, to jego
subiektywne odczucie. Ale już owe „20 proc. każdej faktury” łatwo podważyć. To na pewno nie jest
średni koszt faktoringu w Polsce. Co więcej, nikt nie płaci za faktoring aż 20 proc. wartości faktury.
Nie ma takich przypadków, gdy analizujemy czysty faktoring, bez dodatkowych usług, takich jak
windykacja czy sprzedaż wierzytelności. Poza tym mówiąc, że coś jest drogie lub tanie, trzeba
zawsze wskazać punkt odniesienia. Jeśli twierdzimy, że „faktoring nie jest tani”, to zapytajmy
również, „droższy od czego?” Jest droższy niż kredyt, leasing, pożyczka?
Porównując ceny faktoringu z innymi najpopularniejszymi instrumentami finansowania działalności
przedsiębiorstwa warto uwzględnić fakt, że cena każdego zależy od jego unikalnych cech.
Faktoring to skuteczne narzędzie rozwiązania problemów wynikających z kumulowania się
należności nie zapłaconych przez kontrahentów. Kredyt też daje gotówkę, ale nie rozwiązuje
problemu ze ściąganiem należności.
Faktoring otwiera też drogę do kolejnych usług. Faktor (instytucja finansowa świadcząca usługę
faktoringu) wykonuje często dodatkowo wszystkie czynności związane z administrowaniem
nabytymi wierzytelnościami. Może też przejąć na siebie w części bądź w całości ryzyko
niewypłacalności kontrahentów swojego klienta (ubezpieczenie). A jeśli dochodzi do drastycznej
sytuacji i kontrahent nie płaci zobowiązania, faktor może podjąć się windykacji niezapłaconych
należności. To są konkretne czynności, każda ma swoją cenę na rynku. Stąd w cenie faktoringu
znajduje się wycena:
1. wynagrodzenia z tytułu finansowania wierzytelności,
2. wynagrodzenia za administrowanie wierzytelnością,
3. wynagrodzenia za przejęte ryzyko niewypłacalności kontrahentów.
Do tego należy doliczyć również prowizję przygotowawczą, pokrywającą koszty analiz zdolności
kredytowej danej firny i jej kontrahentów, wykonanych przez faktora na etapie poprzedzającym
podpisanie umowy.
Pięć głównych składników
Analizując koszt faktoringu, trzeba uważnie zbadać, co wchodzi w skład tej usługi w każdym
indywidualnym przypadku i niejako rozebrać ją na części. Lista zadań, których podejmuje się faktor
w momencie podpisania umowy stanowi podstawę do rzeczywistej kalkulacji ceny faktoringu.
Zobaczmy, jak wyliczany jest każdy ze składników ceny usługi.
I. Wynagrodzenie faktora z tytułu finansowania wierzytelności objętych umową. To nic
innego, jak odsetki za udzielone finansowanie. Jest ono zasadniczym elementem ceny. Jest
składnikiem zmiennym, zależnym od faktycznego okresu finansowania kwoty wierzytelności.
Odsetki są obliczane na bazie obowiązującej na rynku międzybankowym stawki
WIBOR/EURIBOR/LIBOR (1M lub 3M) oraz dodatkowej, wynegocjowanej z klientem marży
faktora.
Przykład:
kwota faktury 10 000 zł
termin płatności
60 dni
koszt finansowania wierzytelności
96,16 zł
W obliczeniu przyjęto stawkę WIBOR 1M z 4 lutego 2011 w wysokości 3,86 proc. oraz przeciętną
marżę faktora, 2 proc. (w skali roku).
II. Wynagrodzenie za administrowanie wierzytelnościami, najczęściej nazywane prowizją
operacyjną lub opłatą faktoringową itp.
W praktyce pokrywa ono koszty wszystkich wykonywanych przez faktora czynności, wynikających
z zadań zarządzania wierzytelnościami takich jak:
- przelewy środków,
- korespondencja i telefony,
- monitowanie dłużników, wystawianie i wysyłanie wezwań do zapłaty i not odsetkowych,
- sporządzanie raportów i zestawień o stanie rozliczeń,
- upomnienia i dyscyplinowanie nierzetelnych dłużników,
- czynności typu „miękka windykacja”.
Opłata ustalana jest indywidualnie, wyrażona jako procent wartości wierzytelności i zależy głównie
od zakresu usług wykonywanych przez faktora, określonych w umowie. Może być zróżnicowana w
zależności od długości okresu finansowania faktury.
Przykład:
kwota faktury 10.000 zł
termin płatności
60 dni
kwota prowizji operacyjnej
30,00 zł
W wyliczeniu przyjęto 0,30 proc., w praktyce najczęściej stosowana stawka wynosi od 0,1 proc. do
1 proc.
Faktoring pełny poszerza zakres usługi o funkcję gwarancyjną (del credere). W tym przypadku,
faktor przejmuje ryzyko braku zapłaty od kontrahenta w całości bądź w części na siebie. Ta funkcja
wymaga od faktora przeprowadzenia dodatkowych analiz i szacunków prawdopodobieństwa i
skutków wystąpienia ryzyka straty. Z tego tytułu, w tej formie usługi pobierana jest dodatkowa
opłata, prowizja od przejętego ryzyka.
III. Prowizja za przejęte ryzyko niewypłacalności kontrahentów. Zdecydowana większość
obrotów w faktoringu pełnym jest przez faktorów ubezpieczana. W sytuacji przejęcia ryzyka
niewypłacalności kontrahentów, koszty tego ubezpieczenia większość faktorów przenosi na
klienta, co wydaje się być uzasadnione i naturalne. Ten składnik ceny faktoringu nie jest w żadnym
wypadku wynagrodzeniem faktora. Przykładowe wyliczenie tego składnika ceny faktoringu jest
utrudnione, ubezpieczyciele w Polsce stosują zróżnicowane ceny polis i z tego powodu nie można
podać dokładnych wyliczeń. W praktyce, cena ubezpieczenie stanowi najczęściej od 0,3 do 0,5
proc. wartości wierzytelności.
Usługa faktoringu jest często stosowana w obrocie zagranicznym. Tu ryzyko niewypłacalności
kontrahenta (importera) jest wyjątkowo groźne. Brak dostępu do wiarygodnych źródeł informacji o
importerze, inna kultura biznesu oraz otoczenie prawne wymagają zastosowania dodatkowych
zabezpieczeń. Skutecznym rozwiązaniem tych problemów jest wykorzystanie faktora
zagranicznego, który udziela poręczenia zapłaty, wykonuje inkaso należności a w przypadku braku
zapłaty w terminie dyscyplinuje importera. Dzięki temu umowa faktoringu międzynarodowego w
praktyce ma konstrukcję faktoringu pełnego. Jednak aktywny udział faktora zagranicznego
generuje kolejny składnik ceny, jest to:
IV. Prowizja za przejęte ryzyko niewypłacalności kontrahentów zagranicznych.
Prowizja ta jest wynagrodzeniem faktora zagranicznego współpracującego z faktorem polskim.
Jest liczona jako procent wartości wierzytelności plus stała opłata za dokument. Stawki stosowane
w obrocie eksportowym nie są jednolite, np. w obrocie z Niemcami zazwyczaj jest to 0,45 proc.
wartości wierzytelności plus 8 euro za dokument, podczas gdy w obrocie z Chinami dochodzi do
0,9 proc. wartości wierzytelności plus 10 dolarów za dokument. Dokładnych informacji na temat
aktualnie stosowanych stawek udzieli każdy z faktorów.
Ostatnią pozycję na liście składników ceny faktoringu zajmuje:
V. Prowizja przygotowawcza, czyli opłata pokrywająca koszty, jakie ponosi faktor w procesie
analiz zdolności kredytowej klienta i kontrahentów. Stanowi wynegocjowany procent liczony od
kwoty limitu factoringowego przyznanego klientowi. Jest ustalana indywidualnie i pobierana
jednorazowo w momencie uruchomienia umowy. Najczęściej mieści się w zakresie od 0,1 proc. do
1 proc. wartości limitu. Część faktorów ustala prowizję przygotowawczą kwotowo.
Ile to będzie razem?
Koszt usługi faktoringowej jest więc sumą odsetek za finansowanie oraz prowizji należnych
faktorowi za wykonanie pełnego pakietu czynności w zastosowanej formie usługi. Dla czytelnego
obrazu „ile kosztuje faktoring”, przyjmijmy wyliczenia ceny najbardziej popularnych i najczęściej
wybieranych przez klientów odmian faktoringu.
W umowie faktoringowej strony ustalają pułap finansowania wierzytelności i nie definiują
określonej kwoty środków przekazywanych klientowi. Obrót w ramach przyjętych limitów jest więc
płynny i zmienny. Praktycznie zależy od aktualnie realizowanego poziomu sprzedaży. Z tego
względu wyliczenie kosztu faktoringu w umowie z limitem, powiedzmy, 1 milion złotych, z pięcioma
kontrahentami objętymi umową, może pokazać przybliżony koszt. Możemy natomiast zobaczyć jak
kształtuje się koszt konkretnej wierzytelności.
Powróćmy do naszego przykładu. Zakładamy, że mamy wierzytelność 10 000 złotych z terminem
płatności 60 dni przekazanej do faktoringu w najczęściej wybieranej formie, faktoringu niepełnym,
krajowym:
koszty odsetek wynoszą: 96,16 zł,
prowizja operacyjna: 30 zł,
razem: 126,16 zł, czyli 1,27 proc. kwoty finansowanej faktury i zarządzanej przez 60 dni.
Dla przyzwyczajonych do liczenia kosztów kredytu w skali roku, roczny koszt usługi wynosi ok. 7,6
proc. (1,27 proc. razy 6 równa się 7,62 proc.).
Dodatkowo, opłata za polisę ubezpieczeniową tej faktury (faktoring pełny, krajowy) wyniosłaby np.
0,4 proc. wartości wierzytelności (40 zł). Koszt obsługi wierzytelności o wartości 10 000 zł w
faktoringu pełnym wyniósłby 166,16 złotych. To nadal niewiele w skali roku, daleko od 20 proc.,
tym bardziej, że opłata z tytułu ubezpieczenia jest naliczana w skali roku, nie jest uzależniona od
długości okresu finansowania wierzytelności.
Mylące porównania z kredytami
W realnej sytuacji przedsiębiorca zastanawia się najczęściej nad wyborem usługi finansowej i
porównuje przede wszystkim ich ceny. Najczęściej jest to wybór pomiędzy kredytem a
faktoringiem. Faktoring nie jest ekwiwalentny wobec kredytu. Nie wolno porównywać wprost ceny
sługi jednorodnej, jaką jest kredyt do ceny usługi złożonej, jaką jest faktoring. Do przedsiębiorców,
którzy uważają, że dla bezpiecznego zarządzania finansami wystarczy zapewnić firmie dostęp do
środków finansowych (vide: kredyt), Powyższe wyliczenia nie przemówią.
Tacy przedsiębiorcy nie zmienią swoich przyzwyczajeń i pozostaną z przekonaniem, że „faktoring
nie jest tani”. Ale ci, którzy zobaczą w usłudze faktoringu narzędzie, które „od ręki” poprawi
płynność finansową, zmniejszy ilość pracy (i koszty) w bieżącej kontroli stanu należności, poprawi
dyscyplinę płatniczą odbiorców oraz będzie źródłem wiarygodnych informacji zarządczych oraz
zweryfikowanych informacji handlowych, dojdą do przekonania, że faktoring ma godziwą cenę.
Zaletą usługi faktoringu jest elastyczność. Faktor może wykonywać na rzecz klienta wiele
czynności, które dotyczą skutecznej obsługi wierzytelności, w tym tak uciążliwych i trudnych jak
windykacja kwot podstawowych i odsetek, postępowanie przedsądowe, sądowe itp.
Faktoring jest jednym z najlepszych produktów finansowych spośród obecnie dostępnych na
rynku. Na pewno nie jest droższy niż kredyt. Jest po prostu usługą kompleksową, która rozwiązuje
cały pakiet problemów. Gdyby obydwie usługi porównywał nastolatek, powiedziałby: „faktoring, to
taki kredyt full wypas”.
Zastrzeżenie: wszystkie wyliczenia, przykłady stawek wykorzystane w tym artykule pochodzą z
faktycznych sytuacji i uwarunkowań rynkowych. Nie mogą być użyte jako oferta handlowa w
rozumieniu KC i nie należy ich tak traktować.