D - Sąd Apelacyjny w Katowicach

Sygn. akt : II AKa 222/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 1 sierpnia 2013 r.
Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:
Przewodniczący
SSA Beata Basiura (spr.)
Sędziowie
SSA Robert Kirejew
SSA Iwona Hyła
Protokolant
Agnieszka Przewoźnik
przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Małgorzaty Bednarek
po rozpoznaniu w dniu 1 sierpnia 2013 r. sprawy
R. B. s. Z. i A., ur. (...) w C.
oskarżonego z art. 197 § 1 i § 3 pkt 2 i 3 kk w zw. z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 197 § 1 i § 3 pkt 2 i 3 kk w zw. z art. 197 §
2 kk w zw. z art. 200 § 1 kk w zw. z art. 12 kk przy zast. art. 11 § 2 kk, art. 200 § 1 kk
na skutek apelacji obrońcy
od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 15 marca 2013 r.
sygn. akt. XVI K 237/12
1. utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną;
2. zasądza od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Katowicach) na rzecz adwokat A. Ł. – Kancelaria Adwokacka w K.
kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym 23% podatku VAT tytułem nieopłaconych kosztów obrony z
urzędu udzielonej oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym;
3. zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając nimi Skarb
Państwa.
Sygn. akt II AKa 222/13
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 15 marca 2013 roku w sprawie
o sygn. XVI K 237/12 R. B. został uznany za winnego tego, że:
1. w okresie od 1993 roku do 1999 roku w M. działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego
zamiaru, wielokrotnie przemocą poprzez bicie po twarzy i przytrzymywanie za głowę doprowadził małoletnią poniżej
lat 15 córkę A. B. do obcowania płciowego poprzez wkładanie penisa do ust,
a nadto kilkukrotnie usiłował obcować płciowo z wymienioną poprzez wprowadzenie penisa do odbytu pokrzywdzonej
i jednokrotnie poprzez częściowe wprowadzenie penisa do pochwy oraz wielokrotnie doprowadził wymienioną do
poddania się innym czynnościom seksualnym, polegającym na dotykaniu piersi i narządów płciowych pokrzywdzonej,
a także kierując wobec wymienionej groźby pozbawienia życia jej
i osób jej najbliższych wielokrotnie doprowadził ją do wykonania innych czynności seksualnych, a to dotykania
narządów płciowych wymienionego i całowania jego penisa czym wyczerpał znamiona występków z art. 197 § 1 k.k.
i art. 13 § 1 k.k. w zw.
z art. 197 § k.k. i 197 § 2 k.k. w zw. z art. 197 § 1 k.k. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 27
lipca 2005 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego i ustawy – Kodeks karny
wykonawczy i art. 200 § 1 k.k. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 18 marca 2004 roku
o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego i ustawy- Kodeks Wykroczeń w zw. z art.
11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 197 § 1 k.k. w brzmieniu sprzed cytowanej wyżej nowelizacji
kodeksu karnego
w zw. z art. 11 § 3 k.k. Sąd wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności,
2. w bliżej nieokreślonym dniu w okresie od 2003 roku do 2006 roku w M. doprowadził małoletniego poniżej 15 lat
syna M. B. do poddania się innej czynności seksualnej polegającej na dotykaniu narządów płciowych pokrzywdzonego
czym wyczerpał znamiona występku z art. 200 § 1 k.k. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia
18 marca 2004 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego i ustawy- Kodeks
Wykroczeń i na podstawie tego przepisu Sąd wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności.
Na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. Sąd orzekł wobec oskarżonego karę łączną 2 lat
i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Sąd zasądził koszty obrony z urzędu i zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów
sądowych.
Powyższy wyrok w części dotyczącej kary zaskarżył apelacją obrońca oskarżonego. Zarzucił rażącą niewspółmierność
orzeczonych kar jednostkowych i kary łącznej
w okolicznościach ustalonego stanu faktycznego. Wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i orzeczenie kar
jednostkowych w dolnych granicach ustawowego zagrożenia oraz kary łącznej w wymiarze 2 lat pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 lat.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja obrońcy okazała się bezzasadna i to w stopniu oczywistym.
Uwzględniając poczynione przez Sąd Okręgowy prawidłowe ustalenia faktyczne - nie kwestionowane zresztą przez
strony, prawidłową ocenę prawną zachowania oskarżonego,
a także poprawną kwalifikację prawną przypisanych czynów, Sąd Apelacyjny poddał wnikliwej ocenie wymierzone
oskarżonemu kary przez pryzmat przyczyny określonej
w art. 438 pkt 4 k.p.k. Wprawdzie Sąd Okręgowy powołując się przy wyrokowaniu
na przepisy obowiązujące w czasie popełnienia czynu, jako przepisy względniejsze, nie powołał przepisu art. 4 § 1
k.k., niemniej treść sentencji wyroku odczytywana łącznie z jego uzasadnieniem, nie nasuwa zastrzeżeń, że przepis
ten trafnie znalazł zastosowanie
w przedmiotowej sprawie i był podstawą orzekania.
Stwierdzić należy, że lektura pisemnego uzasadnienia wyroku w części dotyczącej orzeczenia o karze dowodzi, że Sąd
I instancji miał na względzie wszystkie czynniki
i okoliczności mające wpływ na stopień zawinienia i społecznej szkodliwości czynu, rzutujące na wymiar kar
jednostkowych. Ocena ta oparta została na całokształcie okoliczności mających znaczenie dla wymiaru kary w aspekcie
przepisu art. 53 k.k. Sąd wskazał zarówno na okoliczności łagodzące, jak i obciążające, zatem powtarzanie ich w tym
miejscu należy uznać za zbędne. Okoliczności te znalazły odpowiednie przełożenie w wymiarze kar orzeczonych za
poszczególne przestępstwa, a obrońca nie wskazał żadnych nowych okoliczności, które zostałyby pominięte przez Sąd
orzekający.
Kontrola odwoławcza wykazała, że orzeczone przez Sąd kary jednostkowe
w rozmiarze 2 lat i 1 roku pozbawienia wolności, są karami wyważonymi, nie noszącymi cech rażącej surowości.
Obrońca wskazując na okoliczności łagodzące, zupełnie pomija te o charakterze obciążającym, wynikające zarówno
z opisu stanu faktycznego, jak i wymienione przez Sąd przy ocenie wymiaru kary. Przypomnieć zatem trzeba, że
oskarżony swoim działaniem godził w wolność seksualną swoich najbliższych – dzieci, które dopiero dojrzewały
fizycznie
i psychicznie. Sąd trafnie stwierdził, i to w oparciu o bezpośredni kontakt na sali
z pokrzywdzonymi, iż skutki zachowań oskarżonego są do dziś odczuwalne, a tym samym pozostawiły w ich psychice
nieodwracalne następstwa. Jeśli zważy się przy tym,
iż pierwszego z czynów w stosunku do córki A. dopuszczał się przez prawie 6 lat,
że nie było to zachowanie incydentalne, że wykorzystywanie córki było sposobem na zaspokojenie swoich potrzeb
seksualnych, że czynił to wobec dziecka poczynając od 5 roku życia do 11lat, zastraszając go i wykorzystując
nieobecność żony, to słusznie Sąd Okręgowy ocenił stopień społecznej szkodliwości tego czynu jako wysoki. Zważyć
trzeba, że zachowań tych oskarżony nie zaprzestał z własnej woli, lecz na skutek tego, że żona z dziećmi wyprowadziła
się do Ośrodka Interwencji Kryzysowej. Nie bez znaczenia też są stosowane przez oskarżonego różne formy obcowania
płciowego i czynności seksualnych. Takie zachowanie musi spotkać się z właściwą represją karną, o orzeczenie kary
pozbawienia wolności w granicach zbliżonych do dolnego ustawowego zagrożenia jest wręcz orzeczeniem łagodnym.
Wprawdzie drugi z przypisanych czynów z uwagi na jednorazowe działanie
i kwalifikację prawną cechował się niewątpliwie niższym stopniem społecznej szkodliwości, ale następstwem tego
było orzeczenie kary za to przestępstwo w wysokości równej dolnej granicy zagrożenia. Znamienne jest to, że
pokrzywdzonym był kilkunastoletni syn, który mieszkając z matką, jedynie odwiedził ojca.
Zważywszy podniesione wyżej okoliczności, należy stwierdzić, iż orzeczone kary jednostkowe są karami
współmiernymi do stopnia społecznej szkodliwości czynu i stopnia zawinienia, orzeczonymi w dolnych granicach
zagrożenia i Sąd Apelacyjny nie znalazł żadnych podstaw do ich złagodzenia.
Nie sposób też twierdzić, by kara łączna w rozmiarze 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, wymierzona
przy uwzględnieniu zasady asperacji była karą rażąco surową. I w tym względzie argumenty Sądu jawią się
jako przekonujące. Zważyć należy, że ofiarami przestępstw były dwie różne osoby pokrzywdzone, a czyny zostały
popełnione w dużej odległości czasowej. Są to okoliczności, które znacząco przemawiają przeciwko stosowaniu zasady
absorpcji. Z tych przyczyn rozważanie zastosowania instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia
wolności stało się bezprzedmiotowe.
Orzeczenie łagodniejszych kar wobec oskarżonego mogłoby zostać odebrane nie tylko przez oskarżonego, ale również
przez najbliższych, jako wyraz pobłażliwości dla przestępstw wymagających szczególnego potępienia. Względy
na społeczne oddziaływanie kary oznaczają potrzebę wymierzenia takich kar, które odpowiadają społecznemu
poczuciu sprawiedliwości, dają gwarancję skutecznego zwalczania przestępczości, tworzą atmosferę zaufania do
obowiązującego systemu prawnego i potępienia dla ludzi, którzy łamią prawo.
Tym wszystkim celom odpowiadają kary orzeczone wobec oskarżonego.
Na marginesie należy wskazać, że instytucja warunkowego zawieszenia wykonania kary przewidziana w art. 69 k.k.
jest instytucją o charakterze fakultatywnym, jej zastosowanie zależy od oceny sądu. Zatem nawet w sytuacji, gdyby
Sąd za współmierną uznał karę
w rozmiarze 2 lat pozbawienia wolności, którą zgodnie z przepisami można warunkowo zawiesić, to i tak w
przedmiotowej sprawie brak było okoliczności przemawiających
za powyższym. Wprawdzie Sąd dostrzegł, iż oskarżony nie był do tej pory karany,
a przypisanych mu czynów dopuścił się 7 i więcej lat temu, niemniej o ile w przypadku innej kategorii przestępstw
miałoby to istotne znaczenie, o tyle w przypadku oskarżonego nie są to wystarczające okoliczności uzasadniające
złagodzenie kar i warunkowe zawieszenie ich wykonania. W przypadku przestępstw przeciwko wolności seksualnej
skierowanych przeciwko osobom najbliższym, najczęściej mamy do czynienia ze sprawcami dotąd
nie karanymi, często cieszącymi się pozytywnymi opiniami środowiskowymi. Nie umniejsza to w żaden sposób ciężaru
gatunkowego przestępstw.
Reasumując powyższe, wskazać należy, że przy wymiarze kar oskarżonemu nie zostały przekroczone granice
swobodnego uznania sędziowskiego, nie można zatem mówić
o rażącej niewspółmierności kary w rozumieniu art. 438 pkt 4 k.p.k. Zarzut taki mógłby być uznany za trafny jedynie
wtedy, gdy wymierzona kara byłaby rażąco surowa. Orzeczone kary jednostkowe i kara łączna pozbawienia wolności
za takie uchodzić nie mogą.
Skoro nie została wykazana taka nietrafność orzeczenia o karze, która uzasadniałaby jego zmianę - to zaskarżony
wyrok należało utrzymać w mocy. Podstawą rozstrzygnięcia jest przepis art. 437 § 1 k.p.k.
Orzeczenie o kosztach zastępstwa adwokackiego za obronę z urzędu ma oparcie w treści art. 29 Prawa o adwokaturze
oraz § 14 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. W oparciu
o przepis art. 624 § 1 k.p.k. z uwagi na orzeczoną bezwzględną karę pozbawienia wolności Sąd zwolnił oskarżonego
od ponoszenia kosztów sądowych postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.