pobierz artykuł w formacie pdf

Znaczeniedla
spożywania
Actimela
zdrowia
Żywność
Temat numeru
w rozwoju seroprotekcji po szczepieniu
przeciwko grypie u osób starszych
Grypa jest bardzo ważną epidemiologicznie chorobą
wirusową dróg oddechowych, rzadziej płuc. W ciągu
roku zapada na nią 5–15% populacji (wg WHO 330–990
mln ludzi na całym świecie), a ok. 1 mln umiera. Szczególnie zagrożone wystąpieniem grypy i jej często groźnymi powikłaniami, a nawet śmiercią są osoby starsze,
powyżej 65 roku życia. Coroczne szczepienie osób starszych i innych grup obciążonych zwiększonym ryzykiem
ciężkiego przebiegu choroby jest najskuteczniejszym środkiem zmniejszania chorobowości i umieralności związanej
z grypą sezonową. Skuteczność szczepień przeciwko grypie jest jednak obniżona w grupie osób powyżej 65 roku
życia1. Badania pokazują, że szczepienia przeciwko grypie
sezonowej u zdrowych dorosłych zmniejszają ryzyko wystąpienia choroby w 70-90%, podczas gdy u osób starszych
efekt profilaktyczny obserwowany jest zaledwie w 17-53%.
Mniejsza skuteczność szczepień związana jest z obniżoną
Doc. dr hab. n. med.
Bożena Cukrowska
Kierownik Pracowni
Immunologii Zakładu Patologii
Instytutu „Pomnik – Centrum
Zdrowia Dziecka” w Warszawie
aktywnością układu odpornościowego2. Poszczepienna
odpowiedź humoralna (synteza swoistych przeciwciał)
u osób starszych w porównaniu z młodymi dorosłymi
osobami jest 2-4-krotnie niższa. Dlatego też podejmowane są starania mające na celu wzmocnienie reakcji
immunologicznej u osób starszych. Jednym ze sposobów jest zastosowanie w szczepionkach adjuwantów, tj.
substancji zwiększających immunogenność antygenów.
Odpowiedź immunologiczna organizmu może być również wzmocniona w sposób naturalny, poprzez spożywanie
żywności funkcjonalnej zawierającej probiotyki.
Wg WHO/FAO probiotyki są definiowane jako żywe mikroorganizmy, które dostarczone w odpowiedniej dawce działają korzystnie na zdrowie gospodarza. Badania
kliniczne potwierdzają prozdrowotne efekty stosowania probiotyków3. Działanie bakterii probiotycznych
jest szczepozależne (efektów klinicznych określonych
szczepów nie można przenosić na inne) i związane
z bezpośrednią aktywacją układu immunologicznego
poprzez układ GALT, tj. układ immunologiczny związany z przewodem pokarmowym. Probiotyki wpływają na
profil cytokinowy, indukując syntezę cytokin, np. interleukiny (IL-6). IL-6 bierze udział w produkcji swoistych
przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom, w tym
antygenom zawartym w szczepionkach.
W pracy opublikowanej ostatnio w renomowanym czasopiśmie medycznym „Vaccine”4 przedstawiono wieloośrodkowe badania kliniczne, w którym w celu zwiększenia poszczepiennej odpowiedzi immunologicznej u osób starszych
wykorzystano produkt spożywczy Actimel – fermentowany
napój mleczny zawierający probiotyczne szczepy bakterii
Lactobacillus casei DN-114 001.
Badania przeprowadzono we Francji w sposób podwójnie zaślepiony, randomizowany, kontrolowany placebo.
Do badań włączono osoby powyżej 70 roku życia. Z grupy
badawczej wyłączono osoby z cukrzycą typu I i II, ciężkimi chorobami przewlekłymi, alergią na produkty mleczne
i/lub jajka. Osoby biorące udział w badaniu spożywały Actimel 2x dziennie po 100g przez 7 tygodni (pierwsza faza
badań) i kontynuowały spożywanie przez następnych 6 tygodni (druga faza badań). Grupa kontrolna otrzymywała
4
placebo zawierające te same składniki co Actimel z wyjątkiem
probiotycznych bakterii Lactobacillus casei DN-114 001.
Po 4 tygodniach spożywania Actimela/placebo badani zostali zaszczepieni szczepionką przeciw grypie Mutagrip (pierwsza faza badań) lub Vaxigrip (druga faza badań). Stężenie
przeciwciał skierowanych przeciwko trzem szczepom wirusa zawartym w szczepionce (H1N1, H3N2 i B) mierzono testem hemaglutynacji w surowicy krwi po 3, 6 i 9 tygodniach
oraz po 5-ciu miesiącach po zaszczepieniu. Serokonwersję
zdefiniowano, jako czterokrotny wzrost miana przeciwciał
w porównaniu do miana przed szczepieniem, natomiast
seroprotekcję jako odsetek osób posiadający miano przeciwciał przeciwgrypowych ≥40. Do dwóch badań włączono
327 osób (86 do pierwszej fazy i 241 do fazy drugiej).
Przedstawione w pracy wyniki pokazują, że grupa
przyjmująca probiotyki wykazywała wyższe miano
przeciwciał skierowanych przeciwko wirusom grypy,
wyższy odsetek serokonwersji i seroprotekcji w porównaniu z grupą placebo w każdym z badanych okresów
w trakcie spożywania Actimela (tj. po 3, 6 i 9 tygodniach
po szczepieniu). Wzmożona odpowiedź immunologiczna była długotrwała i utrzymywała się po dalszych
5 miesiącach obserwacji. W badaniu nie zaobserwowano
wpływu na zachorowalność, co wynikało z niskiego odsetka chorych na grypę w obu grupach. Na uwagę zasługuje
fakt, że spożywanie Actimela miało różne oddziaływanie
w zależności od stężenia przeciwciał przeciwgrypowych
w surowicy przed wykonanym szczepieniem. Najwyższy
odsetek seroprotekcji i znamiennie statystycznie wyższą
produkcję swoistych przeciwciał w porównaniu z grupą
otrzymującą placebo obserwowano głównie u osób, u których nie stwierdzano obecności przeciwciał w surowicy,
tj. pozbawionych wcześniejszego kontaktu z wirusami
wchodzącymi w skład szczepionek. Wspomaganie odporności poszczepiennej u starszych osób seronegatywnych
ma istotne znaczenie głównie w krajach, gdzie odsetek
osób szczepionych jest niski, np. w Polsce.
Opisane badanie kliniczne pokazuje korzystny wpływ
codziennego spożywania Actimela na produkcję swoistych przeciwciał po szczepieniu szczepionką przeciwgrypową u osób powyżej 70 roku życia i pozwala na
stwierdzenie, że systematyczne spożywanie żywności
funkcjonalnej zawierającej probiotyczny szczep Lactobacillus casei DN-114 001 przez osoby starsze poddane
szczepieniom wspomaga poszczepienną odpowiedź humoralną, co zapewnia bardziej skuteczną ochronę przed
zakażeniem wirusami grypy i ewentualnymi powikłaniami pogrypowymi.
Piśmiennictwo
Nichol KL, Nordin JD, nelson DB, Mullooly JP, Hak E. Effectivesess of influenza vaccine in community-dwelling elderly. N Engl J Med 2007, 357: 1373-1381
1
Kavaiou RD, Herdler-Brandsteter D, Grubeck-Loebenstein B. Age-related chnges in immunity: implications for vaccination in the elderly. Expert rev Mol Med 2007, 9:1-17
2
Gill H, Prasad J. Probiotics, immunomodulation, and health benefits. Adv Exp Med Biol 2008,
606: 423-454
3
Boge T, Remigy M, Vaudaine S, Tanguy J, Bourdet-Sicard R, van der Werf S. A probiotic fermented
dairy drink improves antibody response to influenza vaccination in the elderly in two randomised
controlled trials. Vaccine, 2009, 27 (41): 5677-5684
4
5