Pobierz - ZSO

Technologia informacyjna
a prawo.
Technologia Informacyjna
Lekcja 13-14
Podstawowe pojęcia
Prawo autorskie – zajmuje się ochroną twórczych
produktów naszego intelektu, takich jak utwory
muzyczne, programy komputerowe, utwory
plastyczne, literackie itp.
Dobra niematerialne – to twórcze produkty naszego
intelektu, których istnienie nie jest zależne od
fizycznego utrwalenia, np. zapisu na dysku w
przypadku programu komputerowego
Utwór
„
„
Utwór jest dobrem niematerialnym. Dla
zaistnienia utworu wystarczy zapoznanie
się z nim (inaczej ustalenie) w jakikolwiek
sposób przez co najmniej jedną osobę.
Prawo autorskie chroni utwór od momentu
ustalenia (niekoniecznie jest to związane z
utrwaleniem go na jakimś nośniku: CD lub
kartce papieru) wystarczy napisać
program w głowie i wyrecytować go jednej
osobie, wówczas możemy mówić o
ustaleniu utworu.
Czy kupując płytę CD kupujemy
muzykę?
Kupując oryginalną płytę CD z muzyką nie nabywamy MUZYKI
jako takiej. Nie nabywamy również do niej samej praw
autorskich, a jedynie stajemy się posiadaczami fizycznego
nośnika z muzyką. Prawa do niej ma tylko autor albo
producent. Możemy więc słuchać muzyki bez ograniczeń,
możemy skopiować płytę na kasetę, ale tylko na własny
użytek. Można odsprzedać kupioną płytę, ale wówczas musimy
zniszczyć zrobioną na własny u żytek kopię. Dopóki sami
osobno nie nabędziemy praw do dystrybucji utworów nie
możemy wydawać cudzej muzyki na płytach CD czy
wprowadzać jej do Internetu, tak żeby każdy mógł ją ściągnąć
i posłuchać. Takie działanie jest nielegalne i można je nazwać
kradzieżą dóbr niematerialnych
Czy prawo autorskie chroni również
własność intelektualną osób nieletnich?
Prawo autorskie chroni twórczość wszystkich osób – niezależnie od
wieku, płci i wykształcenia. Prawa do swojego utworu może mieć
małoletni a nawet osoba ubezwłasnowolniona.
Czy utwór musi być wartościowy,
użyteczny lub mieć walor artystyczny?
Nie. Nie ma znaczenia wartość utworu, nakład pracy włożony w jego
powstanie, jego poziom artystyczny czy naukowy. Istotne jest jedynie
aby utwór zawierał piętno twórcy.
Licencja
„
Licencja to umowa, w której autor
utworu lub ktoś kto ma do niego
prawa autorskie (np. producent
oprogramowania), określa warunki
na jakich pozwala odbiorcy utworu
(np. użytkownikowi
oprogramowania) z niego korzystać.
Zawarcie umowy licencyjnej
W przypadku programów komputerowych
zawarcie umowy licencyjne następuje
przeważnie już przez samo odpieczętowanie
pudełka z nośnikiem, a więc zdarcie folii z
opakowania płyty cd zapieczętowanej
zazwyczaj wraz z książeczką licencyjną
(licencja „celofanowa, ang. Shrink-warp
license).
W przypadku stron internetowych
potwierdzamy zawarcie licencji poprzez
kliknięcie odpowiedniego przycisku
umieszczonego na stronie WWW.
Licencje nieodpłatne
„
„
Należy zapoznać się z treścią licencji
nieodpłatnej
Podstawowe rodzaje licencji
„darmowych”:
• Freeware
• Public domain
• Shareware
• Adware
• Postcardware
• PLP GNU
Licencje darmowe
„
Freeware – określenie programu, którego można
używać bezpłatnie i bez żadnych ograniczeń,
autor nie pobiera opłat za używanie
oprogramowania, jednak jego prawa autorskie
pozostają nadal w mocy. Nikt nie może
wprowadzać żadnych zmian w oprogramowaniu, i
może ono być rozpowszechniane tylko w
niezmienionej, udostępnionej przez autora
formie. Czasami FREEWARE dotyczy tylko
użytkowników prywatnych, natomiast w
przypadku firm i instytucji, obowiązuje
najczęściej opłata licencyjna określona w opcjach
programu. Poza tym niektóre programy posiadają
też dodatkowo swoją rozbudowaną wersję (PRO)
za którą trzeba zapłacić.
Licencje darmowe
„
„
„
Public Domain – oprogramowanie oddane
darmowo na użytek ogółu, jako tak zwane dobro
publiczne. Dozwolona jest dalsza dystrybucja
takich programów bez zgody właściciela
Shareware – Autorzy tego typu programów
udostępniają bezpłatnie swoje dzieła do testów.
Każdy przyszły nabywca, przed podjęciem decyzji
o zakupie może gruntownie sprawdzić w działaniu
zazwyczaj w pełni funkcjonalną wersję. Częśćtego
typu programów ma jednak różnego rodzaju
ograniczenia
Jakie są najczęściej spotykane ograniczenia?
Ograniczenia SHAREWARE
„
„
Trialware- program po zainstalowaniu jest w pełni
sprawny, działają wszystkie jego komponenty,
ale tylko przez określoną ilość czasu od dnia jego
zainstalowania w systemie (zazwyczaj 30-90 dni)
Po tym okresie program przestaje się uruchamiać
i należy go odinstalować. Program można
aktywować zakupując licencję
Demo – program po zainstalowaniu nie ma
żadnych ograniczeń czasowych, ale za to część
jego funkcji jest nieaktywna, co pomniejsza jego
wartość dla użytkownika, ale daje ogólny pogląd
o jego możliwościach. Po zakupie kodu
aktywującego program staje się w pełni
funkcjonalny.
Ograniczenia SHAREWARE
„
„
„
Program po zainstalowaniu jest w pełni sprawny i
nie ma ograniczeń czasowych, ale za to ma limit
ilości uruchomień (zazwyczaj 100).
Program nie ma żadnych ograniczeń czasowych
ani funkcjonalnych, jednak co jakiś czas
wyświetla nachalne komunikaty z informacją o
potrzebie rejestracji programu.
Program nie ma żadnych ograniczeń czasowych,
funkcjonalnych, ani uruchomieniowych. Autor
licząc zwyczajnie na uczciwość użytkownika
oczekuje że ten dostosuje się do regulaminu i we
właściwym czasie zarejestruje program lub
usunie go z systemu
Licencje darmowe
„
„
Adware – to programy za których użytkowanie
się nie płaci. Developerzy czerpią zyski z tych
programów poprzez umieszczanie w nich reklam.
Jeżeli użytkownik jest zadowolony z pracy
programu może kliknąć w baner reklamowy i
wejść na stronę sponsora programu. Często
autorzy umożliają wyłączenie reklam po
uiszczeniu drobnej opłaty. Przykład: Opera,
FlashGet
Postcardware – postcardware, lub cardware to
określenie prawnego statusu, pod jakim autor
programu rozprowadza swoją aplikację. Wymaga
ona aby użytkownik chcący korzystać z jego
programu wysłał do autora (tytułem zapłaty)
kartkę pocztową, najlepiej z widokiem swego
rodzimego miasta, i krótką opinią na temat
programu.
Licencje darmowe
„
Powszechna licencja publiczna GNU – na
jej zasadzie rozpowszechniany jest słynny
Linux i darmowe oprogramowanie
linuxowe. Podstawową zasadą jest w niej
dostępność dla wszystkich kodu
źródłowego i możliwość jego modyfikacji i
udoskonalania. Zmodyfikowane programy
można rozpowszechniać dalej, ale pod
warunkiem dołaćzenia do zmodyfikowanej
wersji oryginalnego kodu źródłowego
Multimedia i produkty internetowe
„
„
Produkt multimedialny to wszelkie cyfrowe
technologie i produkty, które pozwalają na
swobodne połączenie na jednym cyfrowym
nośniku (CD, DVD, dysku twardym), elementów
należących do wielu dziedzin (sztuki, nauki,
szeroko pojętej informacji) i korzystających z
różnych środków wyrazu (słowo, obraz, muzyka,
film, itp.). Ważną cechą multimediów jest
interaktywność.
Jeżeli produkt multimedialny ma charakter
twórczy, czyli jest oryginalny i indywidualny, to
będzie można uznać go za utwór.
Multmedia
„
Użytkownik korzystający z multimediów przestaje
być biernym obserwatorem, tak jak w przypadku
tradycyjnych mediów, ma wpływ na końcową
formę otrzymanego produktu. Takie
współdziałanie nie jest możliwe w przypadku
tradycyjnych form korzystania z utworów.
Oczywiście łatwość manipulowania utworem,
zawartym w produkcie multimedialnym, stwarza
tym samym możliwość równie łatwego naruszania
praw autorskich.
Multmedia
„
Wśród produktów multimedialnych można
wyodrębnić dwie podstawowe grupy (podział
ze względu na nośnik, na którym zostały one
utrwalone)
• Disc-based interactive multimedia works – należą
do nich produkty multimedialne, utrwalone na
materialnym nośniku, np. CD-ROM, DVD, VideoCD
• Transmitted interactive multimedia works – nie są
uone utrwalone na materialnym nośniku, lecz
udostępnione w sieciach komputerowych. Ta
kategoria dzieł multimedialnych rozwija się bardzo
dynamicznie i powoduje duże problemy prawne
(trudno objąć prawem autorskim i licencją utwór
który dociera do wszystkich miejsc na świecie)
Odpowiedzialność karna za
przestępstwa komputerowe
„
„
Włamywanie się do komputerów
(hacking)
Za włamanie się do cudzego komputera
(np. Serwera szkolnego) lub
przygotowania do włamania grozi do
dwóch lat więzienia. (tajemnica
korespondencji)
Odpowiedzialność karna za
przestępstwa komputerowe
„
„
Podrzucanie wirusa
Za podrzucenie wirusa (nawet dla
kawału), jeżeli spowoduje on zniszczenie,
zmianę lub uszkodzenie danych grozi do 3
lat pozbawienia wolności (tzw.
Przestępstwo przeciwko danych)
Odpowiedzialność karna za
przestępstwa komputerowe
„
„
Kradzież impulsów telefonicznych
(phreacking) – polega na
podłączeniu się do Internetu w taki
sposób aby koszty tej czynności
ponosił ktoś inny.
Phreaking jest przestępstwem
telekomunikacyjnym grozi za nie
kara do 3 lat pozbawienia wolności
Odpowiedzialność karna za
przestępstwa komputerowe
„
„
„
Piractwo komputerowe, polega na kopiowaniu i
rozpowszechnianiu programów komputerowych
pod różnymi postaciami.
Za piractwo komputerowe jest przewidziana
bardzo surowa kara: pozbawienie wolności do lat
5!
Nawet skopiowanie od kolegi programu
komputerowego może być uznane za naruszenie
prawa, jest to kradzież, której motywem jest
uniknięcie opłaty licencyjnej, tak więc zdobycie
korzyści majątkowej!
Odpowiedzialność karna za
przestępstwa komputerowe
„
Kopiowanie programów – zabronione
jest instalowanie, pożyczanie
programów, kolegom. Wynoszenie
programów ze szkoły, pracy. Można
przygotować kopię bezpieczeństwa
jednak nie można używać jej
jednocześnie z oryginałem.
Internet a prawo w praktyce
Czy moja strona internetowa jest
chroniona prawem autorskim?
Tak. Każda strona WWW, która jest wynikiem indywidualnej,
twórczej działalności jest chroniona przez prawo. W
szczególności ochronie podlegają: elementy graficzne, forma
rozmieszczenia informacji na stronie, własne zdjęcia czy klipy
wideo
Czy moja strona nieukończona
internetowa jest chroniona
prawem autorskim?
Tak. Jeżeli choć jedna osoba zapoznała się z fragmentem
naszej strony, jest ona już utworem twórczym i jest chroniona
przez prawo autorskie
Przykłady naruszania praw
autorskich
„
Naruszeniem praw autorskich będzie
likwidacja podpisów zdjęć
udostępnionych w ramach darmowej
kolekcji na stronie WWW oraz
likwidacja cyfrowych znaków
wodnych umieszczonych na
zdjęciach. Mimo tego iż zdjęcia
zostały udostępnione darmowo nie
możemy niszczyć umieszczonych na
nich podpisów.
Przykłady naruszania praw
autorskich
„
Umieszczanie na stronach utworów
muzycznych, jeżeli nie posiadamy
zgody na rozpowszechnianie ich w
Internecie wydanej przez autora lub
właściciela praw autorskich, jest
łamaniem prawa autorskiego.
Pytania
„
„
Co grozi za naruszenie praw autorskich
do programu lub strony WWW?
W razie złamania praw autorskich można
żądać od osoby, która to uczyniła:
• Wykasowania z serwera ukradzionych treści,
• Wydania uzyskanych korzyści materialnych,
albo zapłacenie podwójnej wartości
stosownego wynagrodzenia, czyli podwójnej
ceny naszego programu, jeżeli ktoś nielegalnie
go skopiował,
• Wynagrodzenia z krzywdę moralną,
• Domagać się skonfiskowania sprzętu, który
przyczynil się do kradzieży (komputer)
Pytania
„
„
Czy aby strona byłą chroniona
potrzebna jest notka COPYRIGHT?
Nie, nie ma takiego wymogu, jednak
taka notka powinna się znaleźć na
stronie.
Pytania
„
„
Czy aby strona byłą chroniona
powinienem ją gdzieś zarejestrować?
Nie. Ochrona autorska przysługuje
nam bez jakiejkolwiek rejestracji, nie
należy jej mylić z ochroną
patentową.
Korzystanie z cudzych materiałów
„
„
Czy mogę swobodnie umieszczać na
swojej stronie napotkane w Internecie, lub
innych mediach teksty, rysunki czy filmy?
Tak, ale musimy najpierw dowiedzieć się
do kogo należą prawa autorskie do
utworu, skontaktować się z nim i zapytać
(np.: w formie e-mail), przykłądem
takiego rozwiązania jest prognoza pogody
umieszczona na stronie ZSO.
Pytania
„
„
Czy mogę umieścić na stronie program
„darmowy, żeby wszyscy mogli go
ściągać?
Można umieszczać programy typu Public
domain i freeware, natomiast programy
typu shareware należy najpierw sprawdzić
czy licencja tego nie zakazuje a w razie
jakichkolwiek wątpliwości należy
skontaktować się z właścicielem praw
autorskich
Pytania
„
„
Co nie podlega prawu autorskiemu?
Nie podlegają prawu autorskiemu proste
informacje prasowe m. in.:
•
•
•
•
•
•
•
Informacje o wypadkach
Prognoza pogody
Kursy walut
Program radiowy i telewizyjny
Repertuar kin, teatrów
Proste ogłoszenia i komunikaty
Ustawy rządowe
Prawo do przedruku
„
„
Wolno wykorzystywać w celach
informacyjnych, wcześniej
wykorzystane materiały,
sprawozdania, wypowiedzi czy
fotografie reporterskie, chyba że
zostało to zabronione.
Można też wykorzystywać skróty
tych opracowań
Prawo do cytatu
„
Można cytować fragmenty tekstów,
lub całe krótkie teksty, jednak taki
cytat należy opatrzyć odpowiednim
przypisem.
Wolność i własność w Internecie
„
„
„
„
Udostępnianie chronionych prawem
utworów (mp3, divx) nikomu nie szkodzi
bo promuje autora.
Jeżeli udostępniamy na naszym serwerze
utwory bez pobierania za to opłat to nasza
działalność jest legalna.
Jeżeli wprowadzam do sieci utwory
zripowane z własnej (legalnie zakupionej
płyty CD) nie łamię praw autorskich.
Jeżeli na mojej stronie znajdują się linki
do nielegalnych plików mp3 a nie same
pliki to nie łamię prawa.
Wolność i własność w Internecie
„
„
Przeniesienie nieautoryzowanych plików
na zagraniczny serwer chroni mnie przed
odpowiedzialnością.
Jeżeli zamieszczę muzykę na serwerze i
opatrzę ją informacjami w stylu:
• Musisz wykasować plik po 24 godzinach,
• Musisz posiadać orginalną płytę żeby ściągnąć
ten plik,
• Proszę wesprzyj artystę i kup CD
To nie łamię praw autorskich.
Pytania i problemy.
„
„
„
„
„
Czym zajmuje się prawo autorskie?
Wymień podstawowe rodzaje licencji.
Podaj przykłady przestępstw
komputerowych.
Omów zasady korzystania z cudzych
materiałów.
Na czym polega ochrona stron
WWW?
Uwaga
„
„
„
„
Za tydzień jest powtórzenie
materiału.
Proszę o wypełnienie ankiety.
Przygotuj się na powtórzenie to może
zostaniesz zwolniony ze
sprawdzianu!
Za dwa tygodnie jest sprawdzian
teoretyczny z dużego działu:
„Źródła informacji i metody
komunikacji”