WSP 11.indd - Wrocławskie Studia Politologiczne

273
1
K. Karolczak, Encyklopedia terroryzmu, Warszawa 1995 oraz 2004.
A. Antoszewski, R. Herbut, Leksykon politologii, Wrocław 2000, s. 602–603.
3 Ibidem, s. 599–602.
4 Por. np. K. Jałoszyński, Współczesny wymiar antyterroryzmu, Warszawa 2008, s. 32–48; M. Kuczyński, Krwawiąca Europa. Konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 1990–2000, Warszawa 2001, s. 392.
5 Por. np. A Military Guide to Terrorism in the Twenty-First Century, Ft. Leavenworth 2003, s. 12–13;
B. Hoffman, Oblicza terroryzmu, Warszawa 2001, s. 26–38; B. Bolechów Terroryzm w świecie podwubiegunowym. Przewartościowania i kontynuacje, Toruń 2002, s. 31–38.
6 Por. np. B. Bolechów op. cit., s. 131–148.
7 Ibidem, s. 48–50, por. także USMC Intelligence Service Urban Threat: Guerilla and Terrorist Organizations.
8 Ta organizacja sama w sobie jest ciekawym przypadkiem do zdefiniowania, bowiem było to ugrupowanie zwalczające lewackich partyzantów, wszakże uwikłane w handel narkotykami. Kwestią do dyskusji
jest czy można określić tę grupę jako terrorystyczną, partyzancką stosującą terroryzm, czy też jest to przypadek wigilantyzmu, a może po prostu specyficznej w genezie organizacji przestępczej?
9 Por. http://www.globalsecurity.org/military/world/para/ltte.htm (dostęp: 14 kwietnia 2009), K. Kubiak, Samobójcy w technologii stealth, „Raport – wojsko, technika, obronność” 2001, nr 9.
10 Por. np. http://www.fas.org/irp/world/para/spir.htm (dostęp: 2 maja 2009) http://www.cdi.org/terrorism/spir.cfm 02.05.2009.
11 Por. I. Chloupek Sukces i porażka, Militarny Magazyn Specjalny „Komandos” 2002, nr 12 i 2003,
nr 01.
2
RECENZJE
Michał Piekarski
Zbigniew Machelski
„System polityczny Włoch”
Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010, ss. 350
Współczesna włoska demokracja, za sprawą
długoletnich rządów magnata prasowego
Silvio Berlusconiego, coraz częściej uznawana jest za fenomen. Oprócz walorów naukowych książka Zbigniewa Machelskiego skłania do refleksji, że w warunkach włoskich
jest to ocena pochopna. Można zaryzykować
twierdzenie, że to raczej brak Berlusconiego
lub innego podobnego (ale niemieszczącego się w standardach stabilnej zachodniej
demokracji) zjawiska należałoby uznać we
Włoszech za fenomen. Książka System polityczny Włoch przynosi bowiem obraz państwa, które ma w sobie zawarte jakieś trwałe
pierwiastki destrukcji. Nie jest celem Autora
rozpoznanie wspomnianych „pierwiastków
destrukcji”, ale dokonana systematyczna
analiza wywołuje pytania o kondycję państwa, które:
1) zjednoczyło się w akcie narodowego
uniesienia, a mimo to po 150 latach nie jest
chyba bliżej jedności niż na początku drogi
(rozdział 1);
2) zrodziło faszyzm, jeden z najbardziej
zbrodniczych modeli i „filozofii” polityki
(rozdział 2);
3) wytworzyło system trwałej symbiozy
państwa i wszechwładnej organizacji przestępczej – mafii (rozdział 3);
4) wreszcie dokonało rewolucji w duchu
sanacji, ale w dużej mierze rękami człowieka, który zdominował media i na którym
ciążą najpoważniejsze zarzuty korupcyjne,
a nawet kryminalne.
Takie szerokie spojrzenie na współczesne
Włochy udało się w dużej mierze uzyskać
dzięki przyjęciu historycznej perspektywy
i to pomimo tego, że prezentowana anali-
Wrocławskie Studia Politologiczne 11, 2010
© for this edition by CNS
WSP 11.indd 273
2010-09-07 15:23:27
RECENZJE
274 
za nie pretenduje do miana studium historycznego.
Odwołanie się do szerokiej perspektywy
czasowej (cezury stanowią: zjednoczenie
państwa w 1861 r. oraz wybory 2008 r.) wydaje się jednym z głównych atutów książki,
a przy tym oryginalnym pomysłem autorskim. Oto bowiem otrzymujemy książkę,
o której nie możemy powiedzieć, że jest
pracą historyczną, a w której perspektywa
historyczna odgrywa jednak kluczową rolę.
Dzięki temu opis i analiza systemu politycznego Republiki Włoskiej, w ramach których
mieszczą się i ciągłość, i zmiana instytucjonalna, zyskują dynamiczny charakter. Autor
już we wstępie ujawnia przyczyny takiego podejścia, deklarując, „że kluczowe znaczenie
dla ukształtowania się systemu politycznego
mają czynniki genetyczne”. To bynajmniej
niepowszechne przekonanie kontrastuje
z całym szeregiem prac politologicznych na
polskim rynku wydawniczym, które wydają
się przyjmować, że politologia to „dziś”, natomiast „wczoraj” należy do historii.
W swej pracy Z. Machelski poddaje analizie cztery okresy ustrojowe:
1) państwo liberalne, 1861–1925;
2) państwo faszystowskie, 1925–1945;
3) pierwsza republika, 1946–1994;
4) tzw. „druga republika”, okres od 1994.
Już sama objętość poszczególnych partii
książki: państwo liberalne – 36 stron, państwo faszystowskie – 39 stron; pierwsza republika – 110 stron; „druga republika” – 113
stron, wskazuje dowodnie na intencje autora.
Tzw. „drugiej republice” poświęcono w pracy
dwa rozdziały. Z jednej strony pokazuje to, że
stawi ona swoisty punkt „docelowy” analizy –
bez wątpienia główny. Z drugiej zaś strony
– baczniejsza uwaga naukowa, którą Autor
poświęcił ustrojowej i politycznej specyfice
Włoch po 1994 r., zawiera w sobie tezę, że
mamy do czynienia z w miarę koherentnym
i skonsolidowanym system politycznym.
Pracę Z. Machelskiego, zwłaszcza na
polskim rynku naukowym, należy uznać za
nowatorską. Jest pewną manierą, obserwowaną przy ocenie współczesnych prac z zakresu nauk politycznych, podkreślanie ich
interdyscyplinarności. Nierzadko za taką
oględną opinią kryje się trudność z zaklasyfikowaniem tak metodologicznym pracy, jak
i nierzadko – tematycznym. Pod tym względem System polityczny Włoch nie pozostawia miejsca na dylematy – jest to praca par
excellence politologiczna. I można by na tym
skończyć rozprawianie o jej charakterze dyscyplinarnym, gdyby nie zasygnalizowany już
fakt, że praca Z. Machelskiego w dwóch trzecich swej objętości poświęcona jest okresom
historycznym. Na podkreślenie w związku
z tym zasługuje nie tyle fakt, że autor nie
uległ pokusie nadmiernej deskryptywności kosztem analizy, ile raczej, że w sposób
niezwykle kreatywny potraktował analizę
minionych okresów ustrojowych Włoch dla
ukazania źródeł, ciągłości, a nawet przyczyn
kryzysu i przełomu Italii współczesnej.
Za mankament analizy można by uznać
pewną niekompatybilność rozdziałów. Ujawnia się to już choćby w sferze instytucjonalnej. Analizując państwo od zjednoczenia do
czasów faszyzmu, Autor skupił głównie uwagę na regułach konstytucyjnych, zaś struktura ustrojowa państwa faszystowskiego została ledwie zarysowana. Na tym tle wyraziście
odbijają się instytucje państwa włoskiego
po II wojnie światowej, które zostały opisane systematycznie, a nawet wyczerpująco.
Można to do pewnego stopnia wytłumaczyć
samą rangą tak normatywnych podstaw
ustrojowych, jak i instytucji w poszczególnych okresach. Staje się to tym bardziej wyraźne, że Machelski określa cechy ustrojowe
państwa po zjednoczeniu (autokratyzm)
i po dojściu do władzy Mussoliniego (faszyzm), implicite wskazując wtórne znaczenie
rozwiązań instytucjonalnych w pierwszym
okresie, a już zupełnie fasadowe w drugim.
W odróżnieniu od nich szeroko pojmowane
instytucje (do których należy zaliczyć również strukturę prawnoustrojową) mają klu-
Wrocławskie Studia Politologiczne 11, 2010
© for this edition by CNS
WSP 11.indd 274
2010-09-07 15:23:27
275
czerpiąc z dorobku politologii włoskiej (na
kontynencie europejskim bodaj – obok brytyjskiej – najbardziej dojrzałej), staje się do
pewnego stopnia jej przedstawicielem na polskim gruncie. W praktyce przynosi to analizę,
w której słowo dopełnione zostaje całą gamą
narzędzi naukowych. W książce, zwłaszcza
w ostatnich częściach poświęconych „drugiej
republice”, przywołano cały szereg schematów, tabeli, indeksów politologicznych. Stanowią one przejaw dalekiego „przetworzenia”
informacji o systemie politycznym, ujawniając dane i trendy nieosiągalne przy wykorzystaniu – dominujących w polskiej politologii
– prostych zestawień i opisu. W wymiarze
wizualnym, utylitarnym daje to czytelnikowi możliwość syntetycznego podsumowania
i uporządkowania treści zawartych w partiach opisowych i analitycznych.
Studium Z. Machelskiego można uznać
za pierwszą politologiczną syntezę systemu
politycznego Republiki Włoskiej na polskim
rynku naukowym. Istniejące, bez wątpienia wartościowe prace, poświęcone polityce
włoskiej albo mają charakter analiz cząstkowych, albo też przyjmują prawniczą (ustrojową) płaszczyznę analizy.
RECENZJE
czowe znaczenia w warunkach demokracji,
nawet jeśli jest to specyficzna demokracja.
Kompatybilność poszczególnych części
niewątpliwie trudna jest do osiągnięcia również z uwagi na specyfikę literatury poświęconej omawianym okresom ustrojowym,
z której Autor korzystał. O ile prace poświęcone dwóm pierwszym z wymienionych
okresów mają charakter stricte historyczny,
o tyle okres powojenny poddany został wnikliwej i ujętej z różnych perspektyw analizie
tak historycznej, jak i socjologicznej, wreszcie prawniczej i politologicznej. Na tym tle
okres „drugiej republiki”, pomimo zaskakującej obfitości analiz – należy traktować
wciąż z dużą dozą ostrożności, pozostaje to
bowiem ustrój in statu nascendi. Stąd też
zauważalna w ostatniej części, w pełni zrozumiała ostrożność Autora w formułowaniu zbyt śmiałych, efektownych, ale jednak
ryzykownych wniosków i określania perspektyw.
Przy ocenie pracy zwraca uwagę jej dojrzałość, zarówno w wymiarze metodologicznym, jak i dużej swobody analitycznej, odnoszącej się wszak do niezwykle „zapętlonych”
zjawisk i procesów. Można stwierdzić, że to
zarówno zasługa Autora, jak i źródeł i opracowań, do których mógł się odwołać. Autor,
Krzysztof Zuba
Danuta Karnowska
„W kierunku liberalizmu? Recepcja idei liberalnych w Polsce
w warunkach transformacji ustrojowej”
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2005, ss. 209
Na fali przemian w nowej rzeczywistości
politycznej po 1989 r. do głosu coraz częściej dochodzić zaczęli pisarze i publicyści
prezentujący w swoich tekstach nurt myśli
liberalnej. Myśli, która już wkrótce ujawnić
się miała w wielu dziedzinach życia w zmienianym transformacją systemowo-ustrojową kraju.
Owego właśnie procesu ujawniania i przyswajania idei liberalnych dotyczy książka Danuty Karnowskiej W kierunku liberalizmu?
Recepcja idei liberalnych w Polsce w warunkach transformacji ustrojowej. Praca ta składa
się z czterech następujących rozdziałów: „Idee
liberalizmu i ich odzwierciedlenie w polskiej
myśli politycznej”; „Liberalne projekty i pro-
Wrocławskie Studia Politologiczne 11, 2010
© for this edition by CNS
WSP 11.indd 275
2010-09-07 15:23:27