Seminarium 2

Seminarium 2
Polityka zdrowotna i systemy ochrony zdrowia
Osoba odpowiedzialna za realizację zajęć: mgr Anna Kukielczak
1. Polityka zdrowotna – cele działania.
 Polityka zdrowotna to część polityki społecznej,
 Polityka społeczna zaspokaja potrzeby społeczne, a polityka zdrowotna zaspokaja
potrzeby zdrowotne obywateli,
 Polityka zdrowotna społeczności to przyjmowanie strategii służącej kontrolowaniu i
optymalizowaniu wykorzystywania wiedzy medycznej i dostępnych zasobów w celu
zapewniania warunków sprzyjających zachowaniu zdrowia ludzi.
 Polityka zdrowotna jest dziedziną, która ma na celu kreowanie działań służących
poprawie stanu zdrowia, zaspokajaniu potrzeb zdrowotnych i udzielaniu świadczeń
zdrowotnych.
Celem polityki zdrowotnej jest proponowanie takich rozwiązań, które uzyskają akceptację z
racji realnych szans na poprawę stanu zdrowia społeczeństwa.
Polityka zdrowotna państwa jest realizowana poprzez:
 Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa,
 Ocenę zasobów systemu ochrony zdrowia,
 Analizę i ocenę sprawności działającego systemu opieki zdrowotnej,
 Ocenę poziomu i jakości udzielanych świadczeń,
 Ocenę możliwego do wykorzystania potencjału rezerw tkwiących w postępie
naukowym i technicznym,
 Kalkulację rzeczywistych kosztów leczenia,
 Uświadomienie wszystkim mającym bezpośredni wpływ na promocję, zachowania
zdrowotne i ochronę zdrowia ich współodpowiedzialności za stan zdrowia
społeczeństwa
2. Organizacja polityki zdrowotnej w Polsce
Konstytucja RP 02.04.1997r.
Art. 68.
1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają
równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych.
Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.
3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej
dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym
wieku.
4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania
negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i
młodzieży.
Rola Państwa

Kształtowanie polityki zdrowotnej

Tworzenie programów prozdrowotnych (np. Narodowy Program Zdrowia, Narodowy
Program Ochrony Zdrowia Psychicznego)

Nadzór nad działaniami Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ)

Tworzenie i wprowadzanie regulacji prawnych oraz nadzór nad ich wykonywaniem

Organizowanie systemu kształcenia kadr
Jednostki podległe Ministerstwu Zdrowia:
 Narodowy Fundusz Zdrowia (m.in. kontrakty np. leki, szpitale, ambulatoria;
lecznictwo uzdrowiskowe; programy profilaktyczne)
 Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów
Biobójczych (m.in. dopuszczaniem do obrotu produktów leczniczych i biobójczych)
 Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (m.in. kwalifikowanie
kandydatów na dawców i dawców do oddania krwi; pobieranie krwi i oddzielanie jej
składników; zaopatrywanie zakładów opieki zdrowotnej w krew i jej składniki)
 Narodowe Centrum Krwi (m.in. organizacja i koordynacja zaopatrzenia
Rzeczpospolitej Polskiej w bezpieczną krew, jej składniki i produkty krwiopochodne,
zbieranie danych statystycznych dla zarządzania publiczną służbą krwi)
 Instytuty badawcze (projekty badawczo-rozwojowe; )
 Główny Inspektor Sanitarny (m.in. raport o stanie sanitarnym kraju; bezpieczeństwo
sanitarne wody; kontrola jakości i zapewnienie bezpieczeństwa żywności, żywienia,
materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków;
nadzór nad warunkami zdrowotnymi środowiska pracy, itp.)
 Główny Inspektor Farmaceutyczny (m.in. sprawowanie nadzoru nad jakością
produktów leczniczych będących przedmiotem obrotu oraz warunkami ich
wytwarzania, transportu)
 Uczelnie Medyczne (kształcenie kadr)
 Inspektor do spraw Substancji Chemicznych (m.in. gromadzenie i udostępnianie
danych dotyczących mieszanin niebezpiecznych lub mieszanin stwarzających
zagrożenie)
Województwo (zadania m.in. w zakresie: ochrony zdrowia psychicznego, profilaktyki i
rozwiązywania problemów alkoholowych, ochrony przed następstwami używania tytoniu)





Utrzymywanie wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy
Zadania z zakresu inspekcji sanitarnej (Wojewódzki Inspektor Sanitarny)
Prowadzenie rejestru zakładów opieki zdrowotnej i wojewódzki rejestr usług
medycznych
Wykonie polityki rządu na obszarze województwa (zapobieganie zagrożeniu życia i
zdrowia)
Wojewoda powołuje konsultantów wojewódzkich
Powiat/gmina (zadania m.in. w zakresie: ochrony zdrowia psychicznego, profilaktyki i
rozwiązywania problemów alkoholowych, ochrony przed następstwami używania tytoniu)
 Organ założycielski Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej
 Dofinansowywanie zadań związanych z rehabilitacją zawodową osób
niepełnosprawnych
 Zapewnienie usług w Domach Pomocy Społecznej
 Tworzenie planu zabezpieczenia medycznych działań ratowniczych
 Ustalenie rozkładu godzin pracy aptek
 Zadania z zakresu inspekcji sanitarnej (Powiatowy Inspektor Sanitarny)
3. Rola ubezpieczeń w polityce zdrowotnej państwa
Katalog ryzyk społecznych, a ubezpieczenia w Polsce
Katalog ryzyk społecznych (rekomendacja
Międzynarodowej Organizacji Pracy z 1944 r.)
ryzyko macierzyństwa (maternity)
ryzyko choroby (sickness)
ryzyko śmierci żywiciela rodziny (death of
breadwinner)
ryzyko starości (old age)
ryzyko wypadku przy pracy i choroby zawodowej
(employment injuries)
ryzyko inwalidztwa (invalidity)
ryzyko bezrobocia (unemployment)
ryzyko nagłych wydatków (emergency expenses)
Rodzaje ubezpieczeń
ubezpieczenie chorobowe
ubezpieczenie zdrowotne/chorobowe
ubezpieczenie rentowe
ubezpieczenie emerytalne
ubezpieczenie wypadkowe
ubezpieczenie rentowe
nie ma pokrycia w polskim systemie
ubezpieczeń
ubezpieczenie komercyjne
Ubezpieczenie zdrowotne opiera się na generalnych zasadach wyrażających podstawowe
założenia systemu:
 solidarności społecznej
 samorządności
 prawie wolnego wyboru świadczeniodawcy
 zapewnieniu wolnego dostępu do świadczeń zdrowotnych
 samofinansowaniu
 gospodarności i celowości działania
 gwarancji państwa
4. Systemy opieki zdrowotnej
„Zawarta w Karcie definicja systemu zdrowotnego (health system) przyjmuje, że jest to
zespół wszystkich organizacji i instytucji (publicznych i prywatnych) oraz wszelkich
zasobów, które służą poprawie, zachowaniu lub przywracaniu zdrowia, niezależnie od
otoczenia (politycznego, instytucjonalnego), w które system jest wpisany. Systemy zdrowotne
to nie tylko opieka zdrowotna; obejmują one także zapobieganie chorobom, promocję
zdrowia oraz międzysektorową współpracę na rzecz zdrowia. Systemy zdrowotne świadczą
usługi dla jednostek i populacji oraz prowadzą działania we współpracy z innymi sektorami,
aby modyfikować społeczne, środowiskowe i ekonomiczne uwarunkowania zdrowia.”
(Piotrowicz M, Cianciara D, Wysocki MJ: Systemy zdrowotne dla zdrowia i dobrobytu –
Karta z Tallina, Przegl Epidemiol 2009; 63: 321 – 324.)
Podstawowe kryteria efektywności funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej:
 dostępność opieki zdrowotnej
 kompleksowość (globalność) opieki
 ciągłość opieki
 skuteczność i jakość opieki
 produktywność systemu
 akceptacja i satysfakcja pacjentów i personelu medycznego
 dynamika systemu i jego zdolność do adaptacji
Podstawowe modele systemów opieki zdrowotnej:
 Model Bismarcka - prawo do świadczeń jest prawem wynikającym z umowy
ubezpieczeniowej. Tworzone są kasy i zakłady ubezpieczeniowe, które swobodnie
zawierają umowy z usługodawcami – lekarze, szpitale, itp. Pacjent ma swobodny
wybór spośród tych podmiotów, które podpisały umowę z ubezpieczalnią.
Ubezpieczony jest zobowiązany opłacać składkę, w zamian otrzymuje świadczenie
niezależnie od czyjejkolwiek decyzji. Składka płacona po połowie przez pracodawcę i
pracownika.
 Model Beveridge’a - naczelną realizowaną ideą jest zagwarantowanie bezpieczeństwa
socjalnego wszystkim obywatelom. Prawo do świadczeń zdrowotnych posiadają
wszyscy obywatele. Podmiotem realizującym dostęp do powszechnej opieki
medycznej jest państwo i państwowa służba zdrowia (NHS – ang. National Health
Service). Jedynym kryterium stosowanym przy udzielaniu świadczeń jest zaistnienie
potrzeby zdrowotnej. Finansowanie opieki medycznej z podatków ogólnych.
 Model Siemaszki – „socjalistyczna służba zdrowia”. Główne elementy systemu to
uniwersalny dostęp dla całej populacji, finansowanie z podatków za pośrednictwem
budżetu, zatrudnianie lekarzy na państwowych posadach, pełny zakres świadczeń
całkowicie bezpłatnych. Centralne sterowanie, partycypacja ludności w działaniach na
rzecz zdrowia i jego ochrony, nastawienie na działania profilaktyczne w stosunku do
całej ludności.
 Model rezydualny (wolnorynkowy) - zasada odpowiedzialności indywidualnej –
pozostawienie jednostce swobody ponoszenia ryzyka zdrowotnego, odróżnienie
obszaru zdrowia publicznego od zdrowia indywidualnego, sektor publiczny obejmuje
ochronę osób bardzo biednych, osób starszych, matki i dzieci znajdujące się w złej
sytuacji (programy pomocowe); rządowa kontrola nad wydatkami i rozmieszczeniem
zasobów jest minimalizowana, nastawienie na zysk, rynek opieki medycznej działa wg
zasad ekonomii i zgodnie z zasadami gry rynkowej.
(wg Wojtczak A: Zdrowie publiczne wyzwaniem dla systemów zdrowia XXI wieku, PZWL,
Warszawa 2009)
5. Zadania dla studentów
Proszę zapoznać się z przykładami rozwiązań organizacyjnych z zakresu opieki zdrowotnej.
Proszę zastanowić się, które elementy są zbieżne, a które nie mają pokrycia w polskim
systemie opieki zdrowotnej. Jak Państwo wyobrażają sobie „idealny” system opieki
zdrowotnej?
Artykuły do przeczytania na zajęcia:
- Owoc A, Owoc J, Bojar I, Sygit K. System ochrony zdrowia w Stanach Zjednoczonych,
Probl Hig Epidemiol 2009, 90(3):403-406.
- Tatara T, Matysiak A, Wyrozębska A. Opieka zdrowotna w krajach Unii Europejskiej –
organizacja i funkcjonowanie systemów ochrony zdrowia, Zdr Publ 2009; 119(2):175-178.
Literatura obowiązkowa:
Rozdział 2 podręcznika pt. Systemy zdrowia – procesy transformacji – przyczyny i cele
zmian, (w:) Opolski J.(red.): Zdrowie Publiczne. Wybrane Zagadnienia – Tom 1 . Szkoła
Zdrowia Publicznego CMKP, Warszawa 2011. Dostęp:
www.cmkp.edu.pl/dok_eu/CMKP_Zdrowie_Publiczne_T_1.pdf (tom I)
Literatura uzupełniająca:
Rozdział 5 podręcznika pt. Polityka zdrowotna i polityka społeczna państwa oraz rozdział 11
podręcznika pt. Główne systemy opieki zdrowotnej, (w:) Wojtczak A: Zdrowie publiczne
wyzwaniem dla systemów zdrowia XXI wieku, PZWL, Warszawa 2009.