Andrzejki PL SKN Turystyki Międzynarodowej

Studenckie Koło Naukowe Turystyki Międzynarodowej
Romanowska
WSTiH
Marta
grupa 206 LZM
Noc z 29 na 30 listopada jest czasem wyjątkowym.
Andrzejki to jedna z niewielu nocy w roku, kiedy
możemy zajrzeć w swoją przyszłość. Pod wpływem
magicznych mocy zwykły obierek z jabłka objawi nam
imię przyszłego męża, a wosk przelany przez dziurkę
od klucza dobierze nam wymarzony zawód przyszłości.
Jest to noc, która uchyla rąbka tajemnicy wszystkim
pragnącym poznać, jaka przyszłość ich czeka w
uczuciach, zdrowiu, pracy......
Historia andrzejek w Polsce sięga XVI wieku. Prawdopodobnie w polskiej kulturze
występowały one już w wieku XV, u schyłku upadającej dominacji kościelnej w okresie
średniowiecza.
Dzień andrzejkowy przed laty nazywany był jako „jędrzejki” lub „jędrzejówki”. To wieczór
wróżb odprawianych w nocy, w przeddzień obchodów ku czci świętego Andrzeja.1 Święto
andrzejkowe wiąże ze sobą koniec roku liturgicznego i początek adwentu. Z kolei inne hipotezy
sięgają dalej, poza krąg kultury chrześcijańskiej. Jedna z nich kojarzy andrzejki z greckimi,
antycznymi wierzeniami ludowymi. Wskazywać na to może etymologia imienia Andrzej (gr.
Andress), które pochodzi od greckich słów „aner” - mąż, „andros” - mężczyzna. Inna hipoteza
szuka źródeł wróżb andrzejkowych w celtyckim i germańskim kulcie boga Freyra. Był on bogiem
płodności i urodzaju, światła słonecznego i deszczu, podobnie jak św. Andrzej - orędownik
zakochanych, patron małżeństw i pierwszy w kolejce, u którego możemy wyprosić potomstwo.
Wierzono, że jego wstawiennictwo tego szczególnego dnia, w wigilię jego święta, pozwoli na
moment wejrzeć w przyszłość.2 Andrzejki są świętem świętego Andrzeja Apostoła i najhuczniej są
obchodzone w Szkocji, z uwagi na to, że święty Andrzej jest patronem tego kraju.
Dawniej uważano, że w noc andrzejkową na ziemi pojawiają się rożne duchy, których moc
powoduje, że wszelkie andrzejkowe wróżby mają dużą szansę na to, aby się spełnić. Początkowo
wróżby andrzejkowe były przeznaczone wyłącznie dla kobiet. Staropolska wróżba andrzejkowa
polegała m.in. na tym, że panny wysiewały na polach ziarna lnu lub konopi i zagrabiały je przy
użyciu męskich spodni. Czynność ta miała przyciągnąć do domu kandydata na przyszłego męża.
Bardzo popularnym zwyczajem andrzejkowym było również poszczenie i modlitwa przez cały
dzień. W zamian za taką ofiarę dziewczynie we śnie miała się ukazać twarz jej przyszłego męża.
Z czasem pojawił się męski odpowiednik andrzejek. Były to mianowicie „katarzynki”,
kiedy mężczyźni odprawiali specjalne ceremoniały, aby zdobyć w przyszłości piękną i pracowitą
żonę. 3Ważne były również sny, jeżeli w andrzejkową noc przyśniło się coś dobrego to właśnie tego
1
2
3
http://www.przeznaczenie.biz/9/historia,andrzejek
http://www.students.pl/po-zajeciach/details/31246/Andrzejki-historia-i-tradycja
http://www.przeznaczenie.biz/29/geneza,andrzejek
można było się spodziewać. Dawni mistrzowie magii zalecali, że przed snem warto spalić palmy
wielkanocne oraz stanąć tak, aby było czuć dym. Ten rytuał pomagał w sprowadzaniu dobrych
snów. Równie dobrze jak ze snu, można było wróżyć z kart. As kier oznaczał spokojny i ciepły
dom. As karo zapowiadał dobrą wiadomość w sprawach miłości. As trefl mówił, że można
spodziewać się niespodzianki w miłości. As pik zapowiadał partnera władczego i solidnego.
Do wielu wróżb wykorzystywane były również zwierzęta, najczęściej były to psy. Właścicielka
psa nie mogła jednak brać udziału we wróżbie, aby nie mogło dojść do żadnej manipulacji z jej
strony. Panien najczęściej było dwanaście, stawały w kręgu trzymając w rękach kawałki
kiełbasy lub placuszki posmarowane tłuszczem. Której pannie pies zabrał smakołyk ta pierwsza
miała wyjść za mąż. Jeśli pies zjadł rarytas na miejscu, to panna jeszcze rok musiała poczekać,
a jeśli wyniósł go z domu to oznaczało ślub jeszcze w tym samym roku. Zdarzało się, że do izby
wpuszczano gąsiora z zawiązaną głową. Panna, którą uszczypnął w pierwszej kolejności miała
pierwsza wychodzić za mąż. Był też zwyczaj, że panny rozbierały się do naga i wybiegały
do drewutni. Ta z nich, która najszybciej powróciła do izby z całym naręczem drewna mogła
szykować się do ślubu. Podczas tego rytuału było bardzo wesoło.4
Warto w tym miejscu także podkreślić, że wróżby andrzejkowe były traktowane niczym wyrocznia.
Bardzo poważnie do nich podchodzono, do tego stopnia, że każde „proroctwo” było odprawiane
indywidualne. Wróżono tylko pojedynczym osobom i nie zdradzano wyniku wróżby
w przekonaniu, że opowiadanie o tym będzie złym omenem. Dopiero w XX wieku andrzejki
przybrały formę zbiorowej zabawy i przestano przywiązywać tak ogromną wagę do rezultatów
wróżb5.
Andrzejki są obchodzone w Polsce od wielu lat i zawsze wiążą się z nimi liczne przesądy
i zabobony. 6Aktualnie są to „zestawy” rozmaitych wróżb, w które mało kto wierzy, ale w wigilię
święta św. Andrzeja wciąż odprawiane są małe „proroctwa”. W tych wróżbach biorą udział
zarówno młodzi, jak i starsi ludzie. Dziś, w przeciwieństwie do minionych czasów, wróżby
odprawiane są w większym gronie, a nie jednostkowo. Andrzejki od XIX są też zestawiane
z końcem karnawału. Są to nasze polskie ostatki, czyli ostatni dzień hucznych zabaw
przed nadchodzącym adwentem. Dziś nawet częściej zdarza się nam planować wyjścia
na dyskoteki z przyjaciółmi niż wróżyć z wosku jak to czyniły nasze babki.7
Wieczór andrzejkowy to wspaniała okazja, aby spotkać się w gronie przyjaciół. Dobrą zabawę
z pewnością umilą tradycyjne wróżby andrzejkowe.
Oto kilka z nich:
Lanie wosku. Jest to najbardziej znana - od wieków aż po dzień dzisiejszy - wróżba
andrzejkowa. Roztop wosk w małym naczyniu i lej na wodę przez ucho od klucza. Kształt
woskowej figurki może wydawać się nieczytelny, ale gdy obejrzysz jego cień na ścianie, łatwiej
dopatrzysz się zarysu. Mogą to być przeróżne kształty. Wystarczy odrobina fantazji a dowiesz się
co czeka Cię w nadchodzącym roku.
Buty. Do wróżenia można posłużyć się również butami. Ale uwaga, ta wróżba dotyczy tylko
niezamężnych panien. Ustawiamy buty, zdjęte z lewej nogi, gęsiego naprzeciwko progu drzwi.
Przekładamy ostatni but na przód rzędu tak długo, aż któryś przekroczy próg. Właścicielka buta,
który to zrobił, może oczekiwać na szybką zmianę stanu cywilnego.
Jabłko. Wróżba z jabłkiem polega na tym, aby tak obrać jabłko, by powstała jak najdłuższa
obierzyna (skórka przerwana odsłania kolejny etap wróżby). Potem wróżący zamyka oczy, myśli
o miłości i przez lewe ramię rzuca za siebie skórką. Kształt jaki ona przybierze, wskazuje
na literę, od której będzie zaczynać się imię przyszłego wybrańca serca.
4
5
6
7
http://www.wrozbyonline.pl/andrzejki
http://www.przeznaczenie.biz/9/historia,andrzejek
http://www.przeznaczenie.biz/27/przesady,andrzejkowe
http://www.przeznaczenie.biz/10/tradycja,andrzejek
Karteczki z życzeniami. Do dużego naczynia ze szkła wrzuć kilka kartek z zapisanymi na nich
życzeniami. Potem powoli wlej do naczynia zimną wodę. Te karteczki, które wypłyną na wierzch,
wskażą marzenia, które się spełnią w najbliższym czasie. Te, które opadną na dno, niestety nie
zostaną szybko zrealizowane.
Lustro. Aby w magiczną noc andrzejkową wolnym pannom ukazała się twarz przyszłego męża,
dziewczyna powinna być sama w pokoju, mieć przygotowane wcześniej nowe lustro i zapalić
czerwoną świecę w intencji, aby święty Andrzej sprawił, że ujrzy twarz swego męża. Jeśli zostaną
spełnione wyżej wymienione warunki, powinna usiąść naprzeciwko lustra i wpatrywać się w nie
tak długo, aż ukaże się jej twarz przyszłego oblubieńca.
Kartki z imionami. Na karteczkach (najlepiej z tektury) napisz jak najwięcej imion chłopców.
Stań przodem do świeczki i rzuć za siebie garść karteczek z imionami. Obejrzyj się za siebie
i zobacz, która karteczka upadła najbliżej. Odczytane na niej imię będzie imieniem Twojego
ukochanego.
Spodeczki. Pod czterema spodeczkami umieszczamy kolejno : obrączkę, monetę i listek. Czwarty
spodeczek zostawiamy pusty. Następnie dobrze mieszamy i wybieramy jeden z nich. I tak gdy
wyjdzie nam:
obrączka - czeka nas miłość,
listek - ślub,
moneta - da nam pieniądze,
pusty spodeczek - nadchodzący rok niczego nam w życiu nie przyniesie.
Karteczki pod poduszki. Przed pójściem spać spiszmy na karteczkach męskie (damskie) imiona
i włóżmy je pod poduszkę. Rano, zaraz po przebudzeniu, wyciągnijmy jedną z nich. Imię,
które odczytamy zmieni w nasze życie.
Wahadełko. Aby przekonać się, czy w przyszłym roku czeka Cię ślub powróż sobie
z wahadełkiem. Zawieś pierścionek albo obrączkę na czerwonej nitce. Palcem wskazującym
i kciukiem lewej dłoni uchwyć nitkę, łokieć oprzyj na stole. Ustaw wahadełko nad szklanym
naczyniem wypełnionym wodą w ten sposób, aby znalazło się po środku naczynia i nieco poniżej
jego brzegów. Rękę trzymaj nieruchomo i obserwuj obrączkę. Jeżeli wahadełko nie poruszy się,
upłynie wiele lat, nim spotkasz ukochana osobę. Teraz przesuń wahadełko tak, by wisiało 3 cm
od brzegu naczynia. Gdy zacznie się kołysać i uderzać o brzegi naczynia policz ile razy zrobi to
w ciągu pięciu minut. Wynik odejmij od łącznej sumy liter swojego imienia i nazwiska. Wynik
pokaże tyle lat, za ile zmienisz swój stan cywilny. Jeżeli wynik odejmowania jest ujemny,
to oznacza ślub jeszcze w tym roku.
Magiczny płomień. Pomyśl sobie życzenie i zapal dwie zapałki. Trzymaj je płonącymi łebkami
do góry. Jeżeli zapałki będą palić się ku sobie, życzenie się spełni w ciągu roku, a jeśli nie –
będziesz musiała dłużej poczekać na jego realizację. 8
Andrzejkowe wróżby przetrwały aż do dziś i cieszą się niesłabnącą popularnością, mimo że
przez stulecia Kościół potępiał je jako zabobony. Wróżb jest całe mnóstwo, ale nie sposób
wspomnieć o wszystkich. Wystarczy tyko kilka na początek a cała reszta wieczoru zależy tylko
od naszej wyobraźni. Odwieczną potrzebą ludzkości jest, by dążyć do poznania rzeczy
nieznanych, dowiedzieć się co czeka nas w przyszłości. Ten jedyny wieczór w roku , ma magiczną
moc, więc rośnie szansa jej zaspokojenia.9
Życzymy więc przede wszystkim szczęścia i samych pomyślnych wróżb w ten
wyjątkowy wieczór magii!
8
9
http://www.we-dwoje.pl/andrzejki;-;wieczor;wrozb,artykul,1037.html
http://www.wrozbyonline.pl/andrzejki