Salmonella, Shigella inne Enterobacteriaceae, Yersinia

Metody badawcze i czynniki etiologiczne infekcji przewodu pokarmowego:
Hodowla + testy identyfikacyjne
Posiew ogólny kału – wykonywany jest w celu oceny składu flory bakteryjnej przewodu
pokarmowego, głównie bakterii zdolnych do wzrostu w obecności tlenu. Badanie pozwala na
wykrycie i zidentyfikowanie najczęstszych patogenów stanowiących przyczynę schorzeń
jelitowych, a także ewentualne zaburzenia składu flory fizjologicznej.
Bakterie z rodziny Enterobacteriaceae, tzw „pałeczki jelitowe”
Salmonella – najczęstszy bakteryjny czynnik zatruć pokarmowych, w większości
przypadków są to tzw. salmonellozy odzwierzęce, w których źródłem zakażenia jest pokarm
zanieczyszczony pierwotnie lub wtórnie; obecnie rzadko zdarzają się zakażenia pałeczkami
durowymi (tyfus i paratyfusy), gdzie rezerwuarem jest wyłącznie człowiek. Objawami,
występującymi od 1 do 3 dni po zakażeniu są biegunki o różnym stopniu nasilenia (niekiedy
zaparcia), bóle brzucha, podwyższona temperatura, rzadko wymioty. Możliwy ciężki przebieg
infekcji, odwodnienie, krwawienie ze ścian jelita. Zdarzają się również zakażenia
bezobjawowe oraz nosicielstwo.
Shigella – chorobotwórcze tylko dla ludzi, niszcząc ściany jelita prowadzą do stanów
zapalnych i owrzodzeń. Objawami są :biegunka z obecnością śluzu i niekiedy krwi, silne,
skurczowe bóle brzucha i wysoka gorączka. Ze względu na niską dawkę zakaźną, w
przypadku zanieczyszczenia wody lub żywności mogą powodować zatrucia zbiorowe.
Wykrywanie obecności Salmonella i Shigella stanowi część panelu badań do celów sanitarno
– epidemiologicznych (tzw. „książeczka zdrowia”).
Yersinia – bakterie występujące w środowisku (woda, gleba) oraz u zwierząt. Za infekcje
przewodu pokarmowego odpowiedzialne są gatunki Yersinia enterocolitica i rzadziej
Yersinia pseudotuberculosis, do zakażenia dochodzi w wyniku spożycia zanieczyszczonej
wody lub pokarmu (pałeczki Yersinia mogą rozmnażać się w temperaturze lodówki).
Najczęstsze objawy to ostre lub przewlekłe biegunki, niekiedy w postaci zespołu
rzekomowyrostkowego, a także zakażenia pozajelitowe. Częstym następstwem jersiniozy są
choroby z autoimmunoagresji, np. reaktywne zapalenia stawów.
Escherichia coli – bakterie te stanowią fizjologiczną florę jelitową osób zdrowych, jednakże
niektóre ich serowarianty mogą posiadać właściwości patogenne. Wyróżnia się kilka kategorii
chorobotwórczości tych pałeczek, oznaczanych skrótami: EPEC – enteropatogenne, VTEC –
werotoksyczne (enterokrwotoczne), EIEC – enteroinwazyjne, ETEC – enterotoksykogenne.
EPEC stanowią częstą przyczynę biegunek u dzieci do lat 3, natomiast VTEC, głównie
serotyp O157 odpowiadają za krwawe biegunki o obrazie klinicznym zbliżonym do zakażeń
spowodowanych przez Shigella.
Pałeczki niefermentujące: Plesiomonas shigelloides, rodzaj Vibrio, w tym Vibrio cholerae,
rodzaj Aeromonas – bakterie występujące w wodach słodkich i słonych, najczęściej w krajach
o cieplejszym klimacie. Narażone na zakażenie są osoby podróżujące w strefach tropikalnych
i subtropikalnych, zwłaszcza na obszarach o niskim poziomie sanitarnym, oraz spożywające
surowe ryby i owoce morza. Typową postacią kliniczną infekcji jest przewlekła biegunka o
różnym stopniu nasilenia, niekiedy mogąca prowadzić do odwodnienia.
Campylobacter – drobnoustroje należące do tego rodzaju uznawane są za drugi po Salmonelli
najczęstszy czynnik zakażeń bakteryjnych przewodu pokarmowego. Występują powszechnie
u zwierząt hodowlanych, zwłaszcza u drobiu. Do zakażenia dochodzi na skutek spożycia
pokarmów pochodzenia zwierzęcego przygotowanych bez zachowania zasad higieny lub po
wypiciu zanieczyszczonej wody. Objawami są silne, skurczowe bóle brzucha, często z
towarzyszącą śluzową biegunką, podwyższoną temperaturą, niekiedy nudności i wymioty.
Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) – nie jest typowym patogenem jelitowym,
jednak za względu na liczne mechanizmy chorobotwórczości oraz zdolność do produkcji
toksyn jego masowa obecność w przewodzie pokarmowym niemowląt może być przyczyną
dolegliwości o charakterze toksykoinfekcji.
Clostridium difficile – laseczka przetrwalnikująca, beztlenowa, zdolna do produkcji toksyn.
Odpowiada za zespół objawów chorobowych określanych akronimem CDAD, takich jak
biegunki poantybiotykowe oraz rzekomobłoniaste zapalenie okrężnicy. Na rozwój CDAD
narażone są głównie osoby o obniżonej odporności, długotrwale hospitalizowane i
przyjmujące antybiotyki. Zakażenie toksynotwórczym szczepem C. difficile może prowadzić
do ciężkich, zagrażających życiu uszkodzeń jelita grubego.
Badania immunoenzymatyczne oraz immunochromatograficzne (opcjonalnie hodowla i
badania molekularne)
Badania immunoenzymatyczne oraz immunochromatograficzne
Adeno-, Rota- i Norowirusy – biegunkotwórcze, często wywołują zachorowania
epidemiczne, niebezpieczne zwłaszcza dla dzieci (ryzyko odwodnienia przy biegunce
rotawirusowej). Norowirusy odpowiedzialne są za zakażenia określane potocznie jako grypa
jelitowa (biegunka, wymioty, gorączka, bóle brzucha, głowy i mięśni).
Należy pamiętać, że wynik badania laboratoryjnego, mimo iż bardzo istotny, nie jest jedynym
kryterium podjęcia decyzji terapeutycznej i powinien być interpretowany w odniesieniu do
objawów klinicznych, stanu pacjenta, oceny ryzyka epidemiologicznego i innych istotnych
czynników.
Izolowane są kolonie wyrosłe w warunkach beztlenowych: otoczone strefą hemolizy
(Clostridium perfringens, Clostridium botulinum), szaro-białe, szkliste kolonie wykazujące
fluorescencję w świetle UV (Clostridium difficile) lub inne kolonie, których wzrostu nie
zaobserwowano na płytce inkubowanej w warunkach tlenowych. Z wyizolowanych
szczepów, wykazujących wzrost wyłącznie w warunkach beztlenowych, wykonuje się
preparat mikroskopowy (barwienie metodą Grama) oraz przeprowadza identyfikację przy
pomocy komercyjnych testów biochemicznych, zgodnie z instrukcją producenta testu. Dla
wyizolowanych szczepów Clostridium difficile wykonuje się badania immunoenzymatyczne
oraz immunochromatograficzne (opcjonalnie hodowla i badania molekularne)
Clostridium difficile – laseczka przetrwalnikująca, beztlenowa, zdolna do produkcji toksyn.
Odpowiada za zespół objawów chorobowych określanych akronimem CDAD, takich jak
biegunki poantybiotykowe oraz rzekomobłoniaste zapalenie okrężnicy. Na rozwój CDAD
narażone są głównie osoby o obniżonej odporności, długotrwale hospitalizowane i
przyjmujące antybiotyki. Zakażenie toksynotwórczym szczepem C. difficile może prowadzić
do ciężkich, zagrażających życiu uszkodzeń jelita grubego.