Zabytki niesakralne

ZABYTKI
NIESAKRALNE
ZAMEK
Wśród zabytków Solca na pierwszym miejscu wymienić należy przede
wszystkim ruiny zamku, z którego pozostało niewiele.
Wznosił się na krawędzi skarpy doliny Wisły, w pobliżu centrum miasteczka.
Był to ważny punkt obronny.
Wystawienie zamku w Solcu przypisuje się Bolesławowi Śmiałemu (1060).
Odrestaurowanie Kazimierzowi Wielkiemu.
„Na górze zamek, od rynku rów go głęboki dzieli, na nim most na 2 filarach z
cegły, poręcze z obu stron./.../ W bramie trauma na więźnie, nad brama wieża z
zegarem. Łaźnia w zamku: przy piecu fontanna ze smokiem z konch albo skorup
morskich; w fontannie wanna miedziana, gradusów 5 z kratką dokoła, ławy przy
jednej ścianie, szafa z kratą, gdzie są czapy spiżowe z piwnicą przez mur dla
liquorum przewidziana.
Podwórze szerokie, w którym bywał ogród włoski, w jednym rogu belluarda z
ziemi usypana”.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl
Fot.23 Rycina zamku.
Tę wspaniałą na owe czasy siedzibę magnacką spaliły wojska szwedzkie, a
później nie odbudowany zamek miał zaledwie kilka pomieszczeń mieszkalnych
i uległ z wolna zniszczeniu.
Ogrody zniszczone, drzewa powycinane. Mury i szańce wokół zamku także
uległy zniszczeniu.
Zostało tylko w prawej części zamku 3 pokoje z garderobą i przedpokojem
W lewej części 1 apartament, pokój jadalny i galeria. Na górze kuchnia z
piekarnią i 2 spiżarki. Na dole magazyn, sień, stajnia, wozownia. Pozostała
część zamku uległa spustoszeniu.
W ciągu XIX wieku zamek stał się kompletną ruiną. Dzisiaj sterczące kawałki
murów z kamienia łamanego i cegły z zachowanymi fragmentami tynków
nakazują wysilić wyobraźnię by przywrócić świetność tej budowli.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl
Fot. 24 Ruiny zamku soleckiego.
Do zamku należały:
1. Dom pod zamkiem o jednej izbie.
2. Dom w rynku miasta (szynk).
3. Browar pod zamkiem i chałupa.
4. Pisaria o dwóch izbach i dwóch alkierzach ze spiżarką z drewna łupanego.
5. Stajnie ze stancją dla pachołka a obok dwie wozówki dla pisarza i
ekonoma.
6. Raj – folwark o ćwierć mili za miastem.
Lustracja z 1600 roku mówi, że były tam dwa budynki i pałac. Posiadał ogród
wielki fruktozy, chmielnik, szynk i zwierzyniec.
„Od południa winniczka, gdzie się i wino rodzi i drzewek brzoskwiniowych albo
morelowych rodzajnych jest ponad półkowy. Pod górą jest ogród włoski wielki,
figarnia porządna, w niej drzew figowych 39, wszystkie dobrze obrodziły;
drzewa brzoskwiniowego, morelowego i inszego około 300 sztuk; tamże dwa
ogrody warzywne.
Zwierzyniec długi i szeroki, w nim gaik olszowy. Bywało tu zwierza nie mało,
m.in.; bawoły, łanie.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl
Fot.25 Widok pałacu w Raju.
DOM Z PODCIENIAMI TZW. KOMENDARIA
Budowlę domu podcieniowego datować można niemal dokładnie na rok
1787 na podstawie inwentarza noszącego datę, gdzie obiekt ten już występuje.
Pierwotnie obiekt ten należał do probostwa, był mieszkaniem duchownego
(komentarza), w latach następnych znajdowała się tutaj najprawdopodobniej
zajazd i karczma. W latach międzywojennych mieściła się tu szkoła
podstawowa, do której ze względu na szczupłość miejsca w samym budynku
komendarii, dobudowano w pierzei rynku dwukondygnacyjne, murowane
skrzydło. Badania i pomiary przeprowadzone w 1962 roku wykazały, że dom
znajdował się w stanie dość posuniętego zniszczenia. Dopiero połączone z
wyburzeniem przybudówek, gruntowne prace restauracyjne i konserwatorskie,
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl
ukończone w 1978 roku przywróciły domowi z podcieniami pierwotny stan i
świetność. Obecnie mieści się tutaj Gminny Ośrodek Kultury.
Jest to budowla parterowa, na planie wydłużonego prostokąta, ustawiona
szczytem do placu Bolesława Śmiałego. Do szczytu przylega, wsparty na
czterech murowanych kolumnach, głęboki podcień. Budynek wykonany jest z
bali modrzewiowych w konstrukcji wieńcowej, o węgłach łączonych na tzw.
jaskółczy ogon i pięknie wykończonych zakończeniach belek stropowych.
Dwuspadowy, kryty gontem wysoki dach kryje raczej niemieszkalne, bo
nieoświetlone poddasze. Pierwotne rozplanowanie wnętrza trudne byłoby dzisiaj
do odtworzenia, jednak z pewnością był to dom jednotraktowy z trzema dużymi,
amidowo połączonymi częściami, zawierającymi dwie izby, sień oraz komorę i
alkierz. W elewacji południowej znajdują się dwie pary drzwi, które były kiedyś
jedynymi wejściami do budynku, oraz trzy duże okna. W elewacji północnej
okna są znacznie mniejsze, umieszczone wysoko; w ostatniej części znajduje się
brama wjazdowa, pamiętająca zapewne czasy, gdy dom był zajazdem.
Dom z podcieniami jest jedną z niewielu w Solcu budowli, dającą
wyobrażenie o pierwotnym usytuowaniu, skali i charakterze zabudowy
miasteczka.
Fot.26 Komendaria. Widok od strony plebani.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl
Fot.27 Komendaria. Widok od strony wejścia.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory www.pdffactory.pl