D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

Sygn.akt III AUa 1643/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 kwietnia 2015r.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)
Sędziowie: SO del. Sławomir Bagiński
SA Alicja Sołowińska
Protokolant: Agnieszka Charkiewicz
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 kwietnia 2015 r. w B.
sprawy z odwołania M. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.
o ustalenie właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych
na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.
od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 września 2014 r.
sygn. akt V U 1114/14
uchyla zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego z dnia 30 maja 2014 r. i
przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B..
Sygn. akt III AUa 1643/14
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 30 maja 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., w oparciu o art. 83 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 tj.) oraz art. 11 ust. 3(a) i art.
13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L 166/1 z dnia 7 czerwca 2004 r.) oraz art. 14 ust.
5(b) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego
wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.
Urz. UE L 284/1 z dnia 30 października 2009 r.) stwierdził, że dla ubezpieczonej M. W., w okresie od 1 stycznia 2014 r.
do 17 kwietnia 2014 r., właściwym ustawodawstwem w zakresie ubezpieczeń społecznych jest ustawodawstwo polskie.
W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wyjaśnił, iż zatrudnienie ubezpieczonej w słowackiej firmie (...) s.r.o. miało
charakter marginalny, wobec czego nie jest brane pod uwagę przy określaniu właściwego ustawodawstwa w zakresie
ubezpieczeń społecznych (akta ZUS).
Odwołanie od wskazanej wyżej decyzji wniosła M. W., podnosząc w uzasadnieniu, iż Zakład Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w B. nie był uprawniony do oceny charakteru jej pracy na Słowacji. Zdaniem ubezpieczonej,
określenie ustawodawstwa właściwego, wskazującego na instytucję miejsca świadczenia pracy najemnej, wyłącza
ocenę przez instytucję miejsca zamieszkania, czy stosunek prawny będący podstawą objęcia ubezpieczeniem
społecznym w kraju świadczenia pracy jest ważny według prawa miejsca zamieszkania ubezpieczonego. Ocena ta
mogła nastąpić wyłącznie na podstawie przepisów miejsca świadczenia pracy najemnej i mogła być dokonana tylko
przez organy władne te przepisy stosować. W konsekwencji ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji w
całości i uznanie, że od dnia podjęcia pracy na Słowacji podlega tamtejszemu ustawodawstwu (k. 2-4).
Wyrokiem z dnia 3 września 2014 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku
zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, iż M. W. w związku z zatrudnieniem na Słowacji w okresie od 1 września 2014r,
podlega w zakresie ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu polskiemu.
Sąd Okręgowy ustalił, iż ubezpieczona od dnia 11 października 2012r. prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą
pod nazwą (...) M. W., zarejestrowaną pod adresem: ul. (...), (...)-(...) U.. Głównym przedmiotem tej działalności
jest produkcja urządzeń, instrumentów oraz wyrobów medycznych, wyłączając dentystyczne (k. 14 akt ZUS). Z
tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczona dokonała zgłoszenia do obowiązkowych
ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego w okresie od 11 października 2012r. do 31 grudnia 2013r.
oraz od 18 kwietnia 2014r. W okresie od dnia 1 stycznia 2014 r. do 17 kwietnia 2014 r. M. W. wyrejestrowała
się z ubezpieczeń społecznych oraz jako płatnik składek, nie zaprzestając wykonywania działalności gospodarczej.
Dnia 1 stycznia 2014 r. ubezpieczona zawarła umowę o pracę na czas nieokreślony z firmą: (...) s.r.o. z siedzibą:
(...). Na jej podstawie ubezpieczona miała dla pracodawcy: 1. wykonywać pracę promotora usług i produktów
świadczonych przez pracodawcę albo jego klientów.; 2. w ramach uzgodnionego rodzaju pracy wykonywać wszelkie
zadania i czynności związane ze wskazanym rodzajem pracy i przedmiotem działalności pracodawcy; 3. kontaktować
się z potencjalnymi klientami pracodawcy; 4. prezentować i promować działalność pracodawcy i jego klientów
oraz 5. zapewnić pisemne źródła, materiały i urządzenia techniczne w celu realizacji i przeprowadzania szkoleń
internetowych. W umowie określono, iż czas pracy ubezpieczonej wynosi 10 godzin miesięcznie, zaś za świadczoną
pracę należy jej się wynagrodzenie w wysokości 40 euro (umowa o pracę- k. 4-10 akt ZUS). W konsekwencji
powyższego słowacki pracodawca dokonał zgłoszenia M. W. do ubezpieczeń społecznych. Potwierdzając powyższe
słowacki organ ubezpieczeniowy (...)) w dniu 22 stycznia 2014r. wydał ubezpieczonej list FO (R. list FO), nadający jej
numer ubezpieczenia potwierdzający podleganie odwołującej ubezpieczeniu tego państwa (k. 12 akt ZUS).
Wobec zawarcia umowy o pracę z pracodawcą słowackim, ubezpieczona w dniu 14 lutego 2014r. złożyła w
organie rentowym wniosek o ustalenie ustawodawstwa właściwego, informując o podjęciu od dnia 1 stycznia
2014r. zatrudnienia na terenie Słowacji, przy jednoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej (k. 2 akt ZUS). Do wniosku załączyła przytoczone wyżej dokumenty, tj. umowę o pracę
z (...) s.r.o., list FO nadający numer ubezpieczenia i potwierdzający podleganie ubezpieczeniu oraz zaświadczenie
o wpisie do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Pismem z dnia 27 lutego 2014r.
organ rentowy poinformował ubezpieczoną że w okresie od 1 stycznia 2014r. do 31 grudnia 2014r. w zakresie
ubezpieczenia społecznego podlega ustawodawstwu polskiemu. W uzasadnieniu wskazał, iż w wyniku analizy
przedłożonych dokumentów ustalono, że praca najemna wykonywana przez ubezpieczoną na Słowacji ma charakter
marginalny w stosunku do pozarolniczej działalności gospodarczej wykonywanej w Polsce, wobec czego wyklucza
podleganie ubezpieczeniu społecznemu tego Państwa (k. 16-18 akt ZUS). O ustaleniu ustawodawstwa została również
poinformowana słowacka instytucja ubezpieczeniowa (k. 22 akt ZUS, potwierdzenie doręczenia w dniu 4 marca
2014r.- k. 24 akt ZUS). M. W., nie godząc się ze stanowiskiem organu rentowego w dniu 4 marca 2014r. wystąpiła
z wnioskiem o wydanie decyzji administracyjnej w przedmiotowej sprawie (k. 26 akt ZUS). W odpowiedzi na
wniosek ubezpieczonej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w piśmie z dnia 14 kwietnia 2014 r. poinformował ją, iż
4 maja 2014r.upływa termin wyznaczony słowackiej instytucji ubezpieczeniowej do wniesienia zastrzeżeń odnośnie
ustaleń poczynionych w piśmie z dnia 27 lutego 2014r. Po tej dacie miała zostać wydana decyzja w sprawie. Nadto
zobowiązał ubezpieczoną do wyjaśnienia licznych kwestii związanych ze świadczeniem przez nią zatrudnienia na rzecz
słowackiego pracodawcy (k. 28 akt ZUS). Podobne zapytania organ rentowy w piśmie z dnia 9 maja 2014r. wystosował
do (...) s.r.o. na Słowacji (k. 32 akt ZUS). Pisma te pozostały bez odpowiedzi ze strony ubezpieczonej oraz słowackiego
pracodawcy.
Organ rentowy, bazując na ustaleniu w zakresie zatrudnienia M. W. w słowackiej firmie (...) s.r.o. o charakterze
marginalnym, decyzją z dnia 30 maja 2014r. stwierdził, że dla ubezpieczonej, w okresie od 1 stycznia 2014r. do 17
kwietnia 2014r., właściwym ustawodawstwem w zakresie ubezpieczeń społecznych jest ustawodawstwo polskie.
Sad Okręgowy przyjął, Iż spór w niniejszej sprawie sprowadził się do ustalenia właściwego dla ubezpieczonej
ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych. M. W. domagała się ustalenia podlegania w zakresie ubezpieczeń
społecznych ustawodawstwu słowackiemu wskazując, że w spornym okresie jednocześnie prowadziła działalność
gospodarczą na terytorium Polski oraz wykonywała pracę najemną na podstawie stosunku pracy z pracodawcą
słowackim. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. stanął natomiast na stanowisku, że w stosunku do
ubezpieczonej, w zakresie ubezpieczeń społecznych zastosowanie ma ustawodawstwo polskie. Organ rentowy uznał,
iż praca wnioskodawczyni z tytułu zatrudnienia na terenie Słowacji, w firmie (...) s.r.o., w wymiarze 10 godzin
miesięcznie, z wynagrodzeniem w wysokości 40 euro, ma charakter marginalny, ponieważ ma niewielkie znaczenie
pod względem czasu pracy jak i zysku ekonomicznego w stosunku do prowadzonej działalności gospodarczej.
Kwestie związane z ustaleniem i stosowaniem właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczenia społecznego w
stosunku do osób migrujących w ramach Państw Członkowskich Unii Europejskiej reguluje w sposób zasadniczy
powołane rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr
987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. W preambule do rozporządzenia koordynacyjnego podkreślono, iż
pracownicy najemni i osoby prowadzące działalność na własny rachunek przemieszczające się we Wspólnocie powinny
być objęte systemem zabezpieczenia społecznego tylko jednego Państwa Członkowskiego w celu uniknięcia zbiegu
właściwych ustawodawstw i wynikających z tego komplikacji. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego
została oparta na czterech ogólnych zasadach: równego traktowania obywateli własnych i obcych, stosowania
ustawodawstwa tylko jednego państwa członkowskiego, zachowania praw w trakcie nabywania i zachowania
praw nabytych. Zasada stosowania ustawodawstwa jednego państwa członkowskiego polega na podporządkowaniu
ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, co oznacza stosowanie jego postanowień tak, jakby
zainteresowany realizował swoją aktywność zawodową w całości na terytorium tego państwa (Sąd Okręgowy odwołał
się to literatury przedmiotu por. T. Bińczycka-Majewska: Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w Unii
Europejskiej, Kraków 1999; T. Bińczycka-Majewska: Włączenie polskiego systemu zabezpieczenia społecznego w
proces wspólnotowej koordynacji, PiZS 2004 nr 5, s. 9).
W myśl art. 13 ust. 3 powołanego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 osoba, która
normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega
ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swoją pracę najemną. Nadto zgodnie z przepisem art. 1
lit. a i b tego rozporządzenia określenie „praca najemna" oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną traktowaną
jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego Państwa Członkowskiego, w
którym taka praca lub sytuacja ma miejsce. Wobec precyzyjnej treści powołanych przepisów oraz w odniesieniu
do poczynionych wyżej bezspornych ustaleń, Sąd Okręgowy nie miał żadnych wątpliwości w zakresie wywiedzenia,
że w stosunku do ubezpieczonej właściwym ustawodawstwem w zakresie ubezpieczeń społecznych winno być
ustawodawstwo słowackie.
Zdaniem Sądu należy w szczególności podkreślić ukształtowaną jednolitą linię orzecznictwa wypracowaną w oparciu o
poglądy wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013 r. II UK 333/12, OSNP 2014/3/47.
W powołanym orzeczeniu zasadnie wskazano, iż nie jest dopuszczalna ocena stosunku prawnego stanowiącego
tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim przez instytucję miejsca zamieszkania osoby
wnoszącej o ustalenie właściwego ustawodawstwa. Stwierdzenia spełnienia warunków ubezpieczenia społecznego w
systemie prawnym państwa wykonywania pracy podlegającym koordynacji na podstawie powołanego rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/04 dokonują organy właściwe do stosowania tego prawa. Nadto
również Sąd Najwyższy trafnie przyjął, iż określenie ustawodawstwa właściwego wskazującego na instytucję
miejsca świadczenia pracy najemnej wyłącza ocenę przez instytucję miejsca zamieszkania, czy stosunek prawny
będący podstawą objęcia ubezpieczeniem społecznym w kraju świadczenia pracy jest ważny według prawa miejsca
zamieszkania ubezpieczonego, podkreślając przy tym, iż istnienie tytułu ubezpieczenia społecznego za granicą
wyklucza dokonywanie ustaleń przeciwko dowodowi ubezpieczenia społecznego w innym państwie.
Wskazane poglądy w pełni korespondują z wykładnią regulacji unijnych prezentowaną przez Trybunał
Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który wskazuje, że definicje tytułu ubezpieczenia społecznego przyjęte w
krajowych systemach zabezpieczenia społecznego miejsca wykonywania pracy najemnej, do którego należy pracownik
migrujący, mogą różnić się od tych zawartych w prawie pracy, ale muszą być utrzymane, jako jedyne właściwe,
tak jak rozumiane są przy stosowaniu ustawodawstwa z dziedziny zabezpieczenia społecznego danego państwa
członkowskiego, na terytorium, którego praca jest wykonywana (por. wyroki ETS z dnia 30 stycznia 1997 r . C-221/
95. C. (...) SA, (...) 1997 s. 609; z dnia 30 stycznia 1997 r. E.J.M. de J.. (...) 1997 s. 461).
Przenosząc przetoczone poglądy na grunt niniejszego postępowania, Sąd Okręgowy przyjął, iż organ ubezpieczeń
społecznych miejsca zamieszkania ubezpieczonej stosownie do art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady nr 883/2004 uprawniony był tylko do wskazania ustawodawstwa właściwego i nie miał
przy tym kompetencji do oceny stosunku ubezpieczenia w sensie prawnym (por także wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 23 sierpnia 2007 r., I UK 68/07, OSNP 2008 nr 19-20. poz. 300). Stwierdzenie istnienie tytułu
ubezpieczenia społecznego za granicą, zgodnie z powołanymi wyżej poglądami wykluczało dokonywanie ustaleń
przeciwko dowodowi ubezpieczenia społecznego na Słowacji, w tym odpowiednio kierowanie przez ZUS wezwań
do ubezpieczonej oraz słowackiego pracodawcy z żądaniem przedstawienia nowych dokumentów, które mogłyby
wskazywać, że praca M. W. na terenie Słowacji w spornym okresie była rzeczywistą i efektywną pracą zarobkową
i nie miała charakteru pracy marginalnej. Oceny we wskazanym zakresie mógł bowiem, na podstawie wskazanych
przez normę kolizyjną przepisów miejsca świadczenia pracy, dokonać wyłącznie słowacki organ ubezpieczeniowy.
Należy przy tym dodać, iż ze względu na różnice między ustawodawstwami krajowymi, co do określenia przedmiotu
ubezpieczenia społecznego wprowadzono zasadę, że uwzględnianie okoliczności lub wydarzeń mających miejsce w
jednym państwie członkowskim nie może w żaden sposób sprawiać, iż właściwym dla nich stanie się inne państwo,
ani że będzie się do nich stosować jego ustawodawstwo (pkt 11 preambuły rozporządzenia nr 883/2004). Warunkiem
podlegania ubezpieczeniu w Państwie Członkowskim, w którym jest świadczona praca najemna jest faktyczne jej
wykonywanie. Na podstawie poczynionych w sprawie ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczona w spornym
okresie faktycznie wykonywała pracę najemną na terenie Słowacji, a powyższe okoliczności potwierdzają dokumenty
w postaci umowy o pracę, oraz wydany przez słowacką instytucję ubezpieczeń społecznych list FO, nadający jej numer
ubezpieczenia i potwierdzający podleganie ubezpieczeniu tego państwa. W ocenie Sądu pierwszej instancji nie ma w
sprawie znaczenia rozmiar pracy wykonywanej przez ubezpieczoną na terenie Słowacji, oraz wysokość uzyskiwanego
przez nią dochodu, gdyż okoliczności te nie są objęte normą cytowanego art. 13 ust. 3 powołanego rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 i wskazany przepis w żaden sposób nie uzależnia podlegania
ustawodawstwu właściwego Państwa Członkowskiego od wielkości dochodów uzyskiwanych z pracy najemnej lub
wymiaru czasu pracy. Decydujące natomiast znaczenie ma okoliczność wydania ubezpieczonej przez słowacką
instytucję ubezpieczeń społecznych ((...)) listu FO (R. list FO) nadającego jej numer ubezpieczenia i potwierdzającego
podleganie odwołującej ubezpieczeniu tego państwa (k. 12 akt ZUS). Wydanie bowiem poświadczenia o podleganiu
ubezpieczeniu przesądza, iż organ rentowy Państwa Członkowskiego nie tyle poświadcza dany stan faktyczny czy
prawny, co wypowiada się władczo, co do objęcia danej osoby systemem zabezpieczenia społecznego (por. uchwała
Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2010 r. II UZP 2/10, OSNP 2010 Nr 17-18, poz. 216, wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 6 września 2011 r. I UK 84/11, LEX nr 1102996, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2012r. II UK
103/12, OSNP 2013/19-20/238).
W ocenie Sądu Okręgowego należy podkreślić, iż istota omawianych regulacji unijnych sprowadza się do
koniecznej i pożądanej współpracy instytucji ubezpieczeń społecznych Państw Członkowskich. W razie pojawienia
się ewentualnych wątpliwości, co do ważności dokumentu lub dokładności przedstawienia okoliczności, na których
opierają się informacje zawarte w tym dokumencie, instytucja państwa członkowskiego, która otrzymuje dokument,
może stosownie do art. 5 powołanego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 987/2009 zwrócić się
do instytucji, która ten dokument wydała o niezbędne wyjaśnienia lub o wycofanie tego dokumentu. Instytucja
wydająca dokument ponownie rozpatruje podstawy jego wystawienia i w stosownych przypadkach wycofuje go. W
razie pojawienia się wątpliwości w odniesieniu do informacji przedstawionych przez zainteresowanych, do ważności
dokumentu lub dowodów potwierdzających lub do dokładności przedstawienia okoliczności, na których opierają
się zawarte w nim informacje, instytucja miejsca pobytu lub zamieszkania przystępuje, w zakresie, w jakim jest
to możliwe, na wniosek instytucji właściwej, do niezbędnej weryfikacji tych informacji lub dokumentów (art. 5
ust. 2-3 w/w rozporządzenia). Powyższe koresponduje z przytoczonymi wyżej poglądami judykatury w zakresie
wykluczenia oceny danego stanu faktycznego przez organ rentowy na podstawie okoliczności podnoszonych przez
osobę ubezpieczoną lub jej pracodawcę i dokonywanie odpowiednio ustaleń przeciwko dowodowi ubezpieczenia
społecznego w innym państwie. Nadto również nie jest dopuszczalna ocena stosunku prawnego, będącego podstawą
objęcia pracownika najemnego ubezpieczeniem społecznym w kraju świadczenia pracy w ramach weryfikacji przez
Sąd na podstawie prowadzonego postępowania dowodowego, przy uwzględnieniu konieczności ustalenia właściwego
ustawodawstwa decyzją danej instytucji ubezpieczeń społecznych.
Z tych przyczyn Sąd Okręgowy dokonał zmiany zaskarżonej decyzji na zasadzie art. 477.14 § 2 k.p.c.
Organ rentowy wywiódł apelację od powyższego wyroku zarzucając mu :
1. naruszenie art. 83 ust 1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez przyjęcie przez
Sąd, iż dla odwołującej jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą na terenie Polski od 1.01.2014r. właściwym
ustawodawstwem jest słowackie
2. naruszenie art. 11 ust 3a i art. 13 ust 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady /WE/ nr (...) w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego poprzez uznanie przez Sąd iż odwołująca podlega ustawodawstwu
słowackiemu w sytuacji gdy ubezpieczona nie przedstawiła formularza A1 czy zaświadczenia potwierdzającego jej
ubezpieczenie na terenie Słowacji;
3. art. 233§1 kodeksu postępowania cywilnego poprzez dokonanie przez Sąd dowolnej oceny zgromadzonego w
sprawie materiału dowodowego polegającą na przyjęciu ,iż odwołująca wykazała na podstawie złożonych dokumentów
iż podlega ubezpieczeniu w słowackiej instytucji ubezpieczeniowej.
Wskazując na powyższe apelacja wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenia odwołania od decyzji z
dnia 30.05.2014 r. i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję wg. norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył co następuje
Apelacja jest zasadna
Zasadniczo prezentowana przez Sąd Okręgowy wykładnia przepisów prawa jest trafna, jednakże sposób procedowania
w sprawie wniosku ubezpieczonej przez organ rentowy uniemożliwił Sądowi właściwe rozpoznanie sprawy. W
szczególności poza sporem winno być , iż stosownie do art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i
Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
(Dz. Urz. UE L 166/1 z dnia 7 czerwca 2004 r.) osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę
na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w
którym wykonuje swoją pracę najemną. Oznacza to, iż przyjęcie związania się stosunkiem pracy na Słowacji przez
wnioskodawczynię prowadzącą równolegle działalność gospodarczą w Polsce w świetle art. 13 ust. 3 rozporządzenia
skutkować winno co do zasady podleganiem przez nią w zakresie ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu
słowackiemu. Zaskarżona decyzja wskazująca na polskie ustawodawstwo wydana została co najmniej przedwcześnie i
w wadliwe przeprowadzonej procedurze, czego skutkiem były również ograniczone możliwości naprawienia jej wad w
postępowaniu przed Sądem I instancji , zwłaszcza, że Sąd Okręgowy nie miał procesowych możliwości jej uchylenia .
Porządkując fakty istotne w sprawie trzeba zauważyć, iż zaskarżona decyzja zapadła w następstwie rozpoznania
wniosku ubezpieczonej z dnia 17 lutego 2014 r. o ustalenie ustawodawstwa właściwego . Z treści wniosku wynikało,
iż zmierza on do uzyskania wstępnego określenia ustawodawstwa od dnia 1 stycznia 2014r. w związku z podjęciem
zatrudnienia na Słowacji przy jednoczesnym prowadzeniu działalność gospodarczej w Polsce ( wniosek k. 2 akt
rentowych). Do wniosku dołączono umowę o pracę z dnia 1 stycznia 2014 r. zwartą z W. s.r.o. , wydruk (...)
wskazujący na prowadzenie działalności gospodarczej od 11 października 2012 r. oraz R. list FO wskazujący na
objęcie wnioskodawczyni słowackim ubezpieczeniem od 1 stycznia 2014 r. w związku z tą umową o pracę (k.4-14).
Pismem z dnia 27 lutego 2014r. polski organ rentowy poinformował wnioskodawczynię, iż zgodnie z art. 16 ust.
2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego
wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.
Urz. UE L 284/1 z dnia 30 października 2009 r.), że podlega ona ustawodawstwu polskiemu albowiem jej praca na
Słowacji ma charakter marginalny (k.16-18 a.r.) .
Pismem z tego samego kopię powyższego pisma polski organ rentowy przesłał do organu słowackiego jako informację
o ustaleniu ustawodawstwa (k.22-24 a.r.) , która dotarła w dniu 4 marca 2014 r. Z akt rentowych wynika, iż słowacka
instytucja ubezpieczeniowa nie podjęła żadnej korespondencji w tej sprawie i nie zajęła żadnego stanowiska, podobnie
jak pracodawca wnioskodawczyni, do którego zwrócił się również polski organ netowy (k.32-34) . Zaskarżona decyzja
z dnia 30 maja 2014 r. jak się zdaje zapadła natomiast w wyniku wyraźnego żądania wnioskodawczyni zwartego w
piśmie z dnia 3 kwietnia 2014 r. (k. 26 a.r.). Powyżej wskazane dokumenty stanowiły w istocie podstawę faktyczną
nie tylko decyzji organu rentowego ale również podstawę wyroku Sądu Okręgowego, które przeprowadził wyłączenia
dowód z tych akt.
Zgodzić się należy z organem rentowym, iż w sprawie w sprawie nie mamy już do czynienia z tymczasowym
określeniem ustawodawstwa w na podstawie art. 16 ust 2. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady
(WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego o
co wnosiła wnioskodawczyni, bo w tym zakresie organ nie wydał żadnej decyzji. Można by jedynie co najwyżej
rozważać, czy za decyzję w tym przedmiocie nie potraktować pisma wnioskodawczyni z dnia 27 lutego 2014 r.
informującego ją o podleganiu ustawodawstwu polskiemu. Za taką koncepcją przemawia okoliczność nie tylko
faktycznego rozstrzygnięcia w przedmiotowym piśmie o właściwym ustawodawstwie, a przede wszystkim to, że
w piśmie do słowackiej instytucji ubezpieczeniowej polski organ rentowy wyraźnie zawiadamia o ,, ustaleniu
właściwego ustawodawstwa’’. Nie bez znaczenia też jest, iż zaskarżona decyzja zapadła po upływie ponad 2 miesięcy
od zawiadomienia słowackiej instytucji ubezpieczeniowej , co wskazuje na to, iż organ rentowy oczekiwał na
upływ 2-miesiecznego terminu przewidzianego w ust. 3 art. 16 rozporządzenia wykonawczego, zmierzając do tego
by wydana decyzja określała ustawodawstwo ostateczne. Organ rentowy w toku postępowania popadł jednak w
sprzeczność, z jednej strony wdrożył bowiem jak wskazano wyżej procedurę wstępnego określenia ustawodawstwa
( art. 16 ust. 2 i3 ) a jednocześnie powziął istotne wątpliwości co do podlegania przez wnioskodawczynię słowackim
ubezpieczeniom społecznym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego postępowanie organu rentowego nie było prawidłowe ,
jeżeli bowiem organ netowy miał wątpliwości co do realności stosunku pracy na Słowacji czy jego marginalnego
charakteru - to powinien był wszcząć procedurę opisaną w ust. 4 art. 16 rozporządzenia wykonawczego zgodnie
z którym, w przypadku gdy z uwagi na brak pewności co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa
niezbędne jest nawiązanie kontaktów przez instytucje lub władze dwóch lub więcej państw członkowskich, na wniosek
jednej lub więcej instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich lub na
wniosek samych właściwych władz, ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego jest określane na mocy
wspólnego porozumienia, z uwzględnieniem art. 13 rozporządzenia podstawowego i odpowiednich przepisów art. 14
rozporządzenia wykonawczego. Wykorzystując art. 16 ust. 4 organ rentowy organ mógł nawiązać współpracę ze swoim
słowackim odpowiednikiem wskazując temu organowi jakie ma wątpliwości w przedmiocie umowy o pracę łączącej
wnioskodawczynie ze słowackim pracodawcą (por. w tym zakresie K. W. Koordynacja - jednoczesne wykonywanie
pracy i prowadzenie działalności - procedura ustalania ustawodawstwa właściwego (...) Izba Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych Nr 5/13 str. 92-102 ) . Nie był natomiast uprawiony do samodzielnego podważania tej umowy jako tytułu
ubezpieczenia na terenie Słowacji. Słusznie Sąd Okręgowy wskazał, iż zgłoszenie wnioskodawczyni do ubezpieczeń
społecznych na terenie Słowacji i nadanie jej numeru ubezpieczenia potwierdzające podleganie temu ubezpieczeniu
wyklucza czynienie przez polski organ ustaleń podważających to podleganie . W tym zakresie jak się zdaje orzecznictwo
sądowe jest wystarczająco ukształtowane i dość jednolite (por. wyrok SN z 11 września 2014r. II UK 587/13; wyrok SN
z 6 czerwca 2013r. II UK 333/12 , uchwałę SN z dnia 18 marca 2010 r., II UZP 2/10, OSNP 2010 nr 17-18, poz. 216 i
wyroki z dnia 6 września 2011 r., I UK 84/11, niepubl. i z dnia 23 listopada 2012 r., II UK 103/12, niepubl.).
W okolicznościach niniejszej sprawy bez znaczenia jest okoliczność, iż organ słowacki nie podjął korespondencji z
polskim organem rentowym, zauważyć bowiem wypada, iż z pisma polskiego organu rentowego adresowanego do
organu słowackiego nie wynika, iż polski organ zgłosił mu jakieś wątpliwości lub oczekuje od tego organu jakieś
odpowiedzi, a w samym piśmie powołał się art. 16 ust. 2 rozporządzenia. Prawidłowe zatem postępowanie polskiego
organu rentowego winno polegać na skorzystaniu z art. 16 ust. 4 rozporządzenia oraz i art. 5 ust. 2 i3 rozporządzenia
wykonawczego wskazaniu przez polski organ jakiego rodzaju wątpliwości zgłasza, w szczególności jakie dokumenty
mające znaczenie w sprawie kwestionuje. W tym przypadku skoro organ rentowy kwestionował powstanie tytułu
ubezpieczenia na Słowacji to mógł swoje wątpliwości w tym zakresie przedstawić organowi słowackiemu, nie
wykluczając możliwości wystąpienia do tego organu o wycofanie określonego dokumentu ( przewiduje to art. 5 ust.2.) .
Nie był natomiast uprawniony do zignorowania co najmniej formalnego powstania tytułu ubezpieczonego na terenie
Słowacji, bowiem to leży poza zakresie jego kompetencji, co słusznie Sąd Okręgowy wyjaśnił. Nie powinno przy tym
budzić wątpliwości, iż organ Państwa Członkowskiego, któremu organ innego Państwa Członkowskiego przestawił
swoje wątpliwości co do powstania tytułu ubezpieczenia w tym Państwie – winien nie tylko podjąć współpracę z
organem wątpliwości te zgłaszającym ale powinien podając starania zmierzające w do wyjaśnienia tych wątpliwości,
we właściwym dla siebie trybie. Zdaniem Sądu Apelacyjnego skoro organ rentowy w istocie kwestionuje istnienie
tytułu ubezpieczenia na terenie Słowacji, to powinien przeprowadzić stosowne postępowanie w oparciu o art. 16
ust. 4 i art. 5 rozporządzenia wykonawczego nawiązując stosowną współpracę z organem słowackim. Wydanie
decyzji w sprawie nastąpić winno dopiero po jednoznacznym przedstawieniu organowi słowackiemu wątpliwości co
do powstania tytułu ubezpieczenia na terenie Słowacji i po uzyskaniu stanowiska organu słowackiego w zakresie
zgłoszonych przez organ rentowy wątpliwości , z tym zastrzeżeniem, iż skutecznego zakwestionowania podlegania
ubezpieczeniu na terenie Słowacji dokonać może tylko słowacki organ. Zarówno art. 16 ust, 4 jaki art. 5 rozporządzenie
przewidują możliwość porozumienia się obu organów , a zatem nie jest wykluczone ustalenie ustawodawstwa
właściwego w drodze porozumienia organów wzajemnie przedstawiających swoje argumenty .
W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 386 § 4 w zw. z art. 47714a k.p.c. orzekł jak na wstępie.