Pieniądz jako waluta - Wydział Prawa i Administracji UO

dr hab. Tomasz Nieborak
Wydział Prawa i Administracji UAM w Poznaniu
Katedra Prawa Finansowego
Pieniądz jako waluta
Waluta – to pieniądz w rozliczeniach
międzynarodowych
Platon „Prawa”:
„Prywatny człowiek, gdy zmuszony jest wyjechać za
granicę, będzie mógł jechać, jeżeli otrzyma od władz
pozwolenie wyjazdu; po powrocie wpłaci obcą walutę,
która pozostała mu z podróży, do skarbu państwa,
otrzymując w zamian równoważną sumę w przeliczeniu
na walutę miejscową.”
Pieniądz jako waluta
„Handel wewnętrzny dokonuje się między nami,
natomiast handel zewnętrzny dokonuje się
miedzy nami i nimi.”
A. Lincoln
Wymienialność pieniądza, rozumianego jako waluta,
narodziła się z potrzeby chwili.
Rynek walutowy niczym Imperium Brytyjskie nad
którym nigdy Słońce nie zachodzi.
Pieniądz jako waluta
Pieniądz jako waluta
Rynek walutowy - pojęcie
Ważną część rynku pieniężnego stanowi rynek
walutowy – obszar, rozumiany abstrakcyjnie, na
którym są dokonywane transakcje wymiany dewiz i
waluty obcej.
Transakcji dokonuje się po kursach wymiany.
Obecnie obroty na rynku walutowym
wielokrotnie przewyższają wielkość obrotów
towarowych, a rynki walutowe są otwarte (obrót
walutowy związany z towarami to około 2-5%).
Średnie obroty dzienne na globalnym rynku
walutowym to około 1500 mld USD.
Międzynarodowy system
walutowy
Zestaw zasad, norm wymiany i narzędzi
regulacyjnych stosowanych na rynkach walutowych
oraz wzajemne notowania kursów tworzą
międzynarodowy system walutowy.
Segment hurtowy oraz segment detaliczny rynku
walutowego.
Istotny warunek funkcjonowania systemu to
WYMIENIALNOŚĆ WALUTY.
Wymienialność waluty
WYMIENIALNOŚĆ WALUTY – to sytuacja, gdy rząd
danego kraju, za pośrednictwem baku centralnego
zobowiązuje się do zakupu lub sprzedaży po jednolitym
kursie takiej ilości waluty ile zgłoszone zostanie do
sprzedaży (zakupu) na rynku.
JEDNOLITOŚĆ KURSU oznacza iż będzie on taki sam
dla każdego podmiotu bez względu na jego
pochodzenie.
Wymienialność - rodzaje
Wymienialność WEWNĘTRZNA – w wymianie
walut uczestniczyć mogą tylko rezydenci i to na ściśle
określonych zasadach.
Wymienialność ZEWNĘTRZNA – polegającą na tym
iż wymiana walut dokonywana w danym państwie
może być także przez nierezydentów i umożliwia
swobodny przepływ kapitału. Wymienialność ta
zakłada gwarancję banku centralnego wymiany swojej
waluty na inną.
Wymienialność
Wymienialność a MFW
Standardy międzynarodowe w zakresie
wymienialności opracowywane są przez MFW i
ujmowane w jego statucie (International Monetary
Fund convertibility standard)
Naczelną regułą jest brak ograniczeń walutowych
Międzynarodowy system walutowy jako
kategoria historyczna
Okres bimetalizmu
System waluty złotej (gold standard)
System waluty sztabowo złotowej (gold bullion
standard)
System z Bretton Woods (1944-1971)
System wielodewizowy (od 1973 do teraz)
Kurs walutowy
KURS WALUTY – jest to stosunek wielkości
narodowej jednostki pieniężnej w odniesieniu do
jednostek pieniężnych innych krajów (a więc także
cena jednej waluty wyrażona w innej walucie).
KURS WALUTY jako:
1. kurs jest ważną zmienną makroekonomiczną,
która wpływa na wyniki gospodarki, a także reaguje w
odpowiedzi na zmiany w gospodarce.
2. kurs walutowy jedna z cen aktywów finansowych,
których obrót dokonuje się na rynkach finansowych.
Kurs jako cena aktywów.
Kurs walutowy
Kurs walutowy jest drugim, obok stóp procentowych
narzędziem polityki pieniężnej w szerokim
rozumieniu. Kształtowanie ustroju walutowego leży w
obszarze polityki pieniężnej ustrojowej.
Kurs walutowy jako zmienna makroekonomiczna
Wysokość kursu walutowego jest jednym z
podstawowych czynników wpływających na
gospodarkę.
Istotne w tym względzie są pojęcia aprecjacji
(rewaluacji) i deprecjacji (dewaluacji).
Aprecjacja (rewaluacja)
a deprecjacja (dewaluacja)
Aprecjacja (rewaluacja) oznacza wzrost wartości
waluty danego kraju względem waluty innego kraju.
1 € = 4 zł > 1 € = 2zł
1 zł = 0,25 € > 1 zł=0,5 €
Deprecjacja (dewaluacja) to natomiast to osłabienie
waluty krajowej – za jednostkę waluty zagranicznej
należy zapłacić więcej jednostek waluty krajowej w
stosunku do punktu wyjścia.
Aprecjacja (rewaluacja)
a deprecjacja (dewaluacja)
Mimo iż aprecjacja i rewaluacja oznaczają
umocnienie waluty, a deprecjacja i dewaluacja jej
osłabienie, to nie są pojęciami tożsamymi.
Podstawową różnicą pomiędzy aprecjacją i
deprecjacją a rewaluacją i dewaluacją jest analiza
przyczyn leżących u podstaw zmian kursu.
Jeśli kurs zmienił się pod wpływem sił rynkowych,
to aprecjonował lub deprecjonował.
Jeśli to władze (bank centralny, rząd, bądź rząd i bank
centralny w porozumieniu) decydują o zmianie kursu,
to może on się rewaluować bądź dewaluować.
Silna a słaba waluta
Polityka kursowa a polityka
pieniężna
Polityka kursowa jest obok polityki pieniężnej i
fiskalnej głównym narzędziem polityki
makroekonomicznej państwa. Sposób jej prowadzenia
w znacznym stopniu wpływa na rozwój ekonomiczny
danego kraju.
Dlatego tak wiele uwagi poświęca się reżimom
(systemom) kursu walutowego oraz
zagadnieniom bilansu płatniczego.
Systemy kursu walutowego
Istnieją różne systemy kursu walutowego możliwe do
przyjęcia przez krajowy system pieniężny.
Ogólnie można wyróżnić dwa podstawowe typy
kursów: kursy (sztywne) i kursy zmienne.
W obrębie kursów zmiennych można z kolei
wyróżnić systemy pośrednie: kurs całkowicie
zmienny – płynny (floating) oraz rozwiązania
pośrednie: kurs płynny sterowany (manager float),
kurs pełzający (crawling peg) oraz kurs sztywny
korygowany skokowo (adjustable peg).
System waluty płynnej
Bilans płatniczy
BILANS PŁATNICZY – jest to okresowe,
usystematyzowane zestawienie transakcji
gospodarczych dokonywanych z różnych tytułów w
ciągu pewnego okresu, najczęściej roku pomiędzy
przedsiębiorstwami krajowymi a zagranicznymi.
Opisuje on całość transakcji prowadzonych przez kraj
zagranicą, a więc łączna ilość dewiz napływających do
kraju oraz wszystkie wydatki dewizowe kraju.
Bilans płatniczy
Dzieli się on na dwie podstawowe części:
 BILANS OBROTÓW BIEŻĄCYCH:
 bilans handlowy – należności z tytułu eksportu i płatności z tytułu
importu
 bilans usług – usługi bankowe, transportowe, bankowe,
turystyczne etc.
 bilans procentów i dywidend – kapitały pochodzące z tytułu spłaty
pożyczek zagranicznych i zapłaty procentów za nie.
 bilans transakcji nieodpłatnych
 BILANS OBROTÓW KAPITAŁOWYCH:
 kapitały – obejmujące inwestycje bezpośrednie, portfelowe i inne
 rezerwy monetarne (złoto, SDR, dewizy)
Polityka kursowa a polityka
pieniężna - instrumenty
INTERWENCJA NA RYNKU WALUTOWYM
MODYFIKACJA PARYTETU (rewaluacja
albo dewaluacja)
OGRANICZENIA WALUTOWE
Niespójności celów monetarnych i kursowych: nie
można jednocześnie kontrolować poziomu kursu
walutowego i prowadzić autonomicznej polityki
pieniężnej.
Rezerwy walutowe
Kryzys walutowy
Waluta międzynarodowa
Internacjonalizacja waluty a substytucja
walutowa(np. euroizacja – Kosowo, Czarnogóra)
Funkcje waluty międzynarodowej
miernik
wartości (unit of
account),
środek płatniczy (medium of
exchange),
środek akumulacji (store of value)
Funkcje waluty międzynarodowej
Warunki uznania waluty za walutę
międzynarodową
 Wysoka pozycja kraju emitującego walutę międzynarodową w
gospodarce światowej oraz w światowym eksporcie. Tak więc wielka
gospodarka, silnie powiązana z rynkiem światowym.
 Powszechne zaufanie do przyszłej wartości waluty – a więc jej
stabilności. Wpływ na to mają warunki instytucjonalno-prawne,
zapewniające stabilność kraju emitenta. A więc harmonijne
funkcjonowanie państwa, instytucje, rozwiązywanie ewentualnych
konfliktów, stabilność w prowadzonej polityce gospodarczej.
 Dobrze rozwinięty rynek finansowy kraju emitenta waluty.
Dostępny musi on być także dla nierezydentów. A więc pozbawiony
wszelkich formalnych i nieformalnych barier w dokonywaniu
transakcji przez podmioty z innych krajów.
POWYŻSZE WARUNKI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE JEDNOCZEŚNIE!!!
Euro jako waluta międzynarodowa
Dziękuję za uwagę!!!
Cytowana literatura
 Gruszecki T., Teoria pieniądza i polityka pieniężna : rys historyczny i praktyka gospodarcza , Oficyna







Ekonomiczna, Kraków 2004.
Kowalewski P., Euro a międzynarodowy system walutowy, TWIGGER, Warszawa 2001.
Latoszek E., Etapy integracji walutowej w Unii Europejskiej, w: Bank i Kredyt, nr 3 2008.
Lutkowski K., Międzynarodowy system walutowy, Poltext, Warszawa 1998.
Mucha-Leszko B., Strefa euro, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007.
Oręziak L., Euro – nowy pieniądz, PWN, Warszawa 2004.
Oręziak L., Euro-pieniądz międzynarodowy, w: Bank i Kredyt, nr 1 2008.
Przybylska-Kapuścińska W. [red.]. Współczesna polityka pieniężna, Difin, Warszawa 2008.