streetworking jako element pracy socjalnej realizowany w miejskim

Bożena Dołkowska
STREETWORKING JAKO ELEMENT PRACY
SOCJALNEJ REALIZOWANY W MIEJSKIM OŚRODKU
POMOCY SPOŁECZNEJ W GDAŃSKU
Żadne społeczeństwo nie może odwrócić się od wykluczonych. Pomoc jest
zorganizowana w postaci wielu form i odnosi się do różnego rodzaju działań podejmowanych
przez wspomagającego zależnie od określonych sytuacji życiowych oczekującego na pomoc.
Specyficznym rodzajem pomocy jest pomoc społeczna, której ramy organizacyjno-prawne
tworzy Ustawa z dnia 12.03.2004 roku o pomocy społecznej. Nadrzędną jednostką
organizacyjną systemu pomocy społecznej w mieście Gdańsku, realizującą zadania gminy i
powiatu jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdańsku. Wsparcia i niezbędnej pomocy
osobom bezdomnym udziela Referat ds. Osób Bezdomnych działający w ramach jednej z
jednostek organizacyjnych Ośrodka – Wydziału Integracji i Organizacji Pomocy
Środowiskowej.
Do podstawowych obowiązków Referatu w zakresie pomocy dla bezdomnych należy
udzielanie schronienia, zagwarantowanie jednego gorącego posiłku i niezbędnego ubrania
osobie tego pozbawionej, a także udzielenie zasiłku celowego na pokrycie wydatków na
świadczenia zdrowotne i sprawienie pogrzebu, praca socjalna i pomoc w formie biletów
kredytowanych na powrót do macierzystej gminy.
Praca socjalna jako działalność w ramach pomocy społecznej tradycyjnie kładzie
nacisk na trzy podstawowe procesy, a więc na pracę z indywidualnym przypadkiem, pracę z
grupą i organizację społeczności. W ostatnich latach jednakże coraz częściej mówi się o
jeszcze jednej podstawowej metodzie pracy socjalnej, a mianowicie rozwiązywaniu
problemów w dostarczaniu świadczeń socjalnych.
Owe metody tradycyjne stały się tylko częścią całego repertuaru codziennych działań
gdańskich pracowników socjalnych, choć warto zauważyć, że wyraźnie przeważa metoda
indywidualnego przypadku. Repertuar środków interwencyjnych, a więc konkretnych metod
działań pomocowych i reagowania na sytuacje nieprzewidziane, nieujęte w metodologii i
podręcznikach, rozwijany jest od samych początków istnienia Referatu ds. Osób Bezdomnych
gdańskiego MOPS.
Pomoc w formie schronienia i posiłku jest realizowana w szeregu placówek
czasowego zakwaterowania, jak schroniska i noclegownie dla osób bezdomnych. Klienci
mogą się zgłaszać, aby korzystać z proponowanych możliwości usług i pomocy. Pomocy
klient szuka najczęściej wtedy, gdy widzi możliwość uzyskania dla siebie jakiś potencjalnych
korzyści lub postrzega potrzebę zmiany w swoim życiu.
Szybko okazało się jednak, że jest grupa osób bezdomnych, która nie chce bądź nie
potrafi samodzielnie przezwyciężyć napotkanych trudności lub szukać pomocy. Aby dotrzeć
do takich osób, należało wzbogacić dotychczasowe metody pracy socjalnej o elementy
streetworkingu i szukać osób w kryzysie w miejscach tzw. niemieszkalnych, nie czekając, aż
sami się zgłoszą.
Praca z klientem na ulicy jest trudna. Pierwszym krokiem pracownika socjalnego jako
streetworkera jest obserwowanie terenu i osób, z którymi chce pracować. Po pewnym czasie,
gdy pracownik przestaje być anonimowy, może spróbować nawiązać kontakt z osobą, która
być może potrzebuje pomocy, a która nie chce bądź nie potrafi samodzielnie jej poszukiwać.
Z doświadczeń pracowników socjalnych pracujących w Referacie wynika, że częstą
przyczyną niechęci korzystania z instytucjonalnych form pomocy przez osoby bezdomne jest
ich błędne myślenie o systemie pomocy społecznej. Ważne staje się więc przekazywanie
rzetelnej informacji o możliwościach i warunkach uzyskania wsparcia i konkretnych
świadczeń. Część osób bezdomnych „spoza systemu”, do których dotarli streeworkerzy z
gdańskiego MOPS, nie widzi potrzeby zmiany dotychczasowego trybu życia. Nie chcą
walczyć ze swoimi uzależnieniami bądź nie chcą rezygnować z łatwego zarobku z żebractwa.
Często musi upłynąć dużo czasu, żeby zawiązała się jakaś relacja między osobą bezdomną i
pracownikiem socjalnym, rozpoczynająca proces prowadzący do zmiany dotychczasowego
sposobu życia.
Praca socjalna prowadzona tą metodą zakłada nawiązanie skutecznego kontaktu,
możliwie trwałego i dającego szansę na przedstawienie możliwości skorzystania z oferowanej
pomocy. Pozwala również na systematyczną diagnozę środowisk, dla których „ulica” stanowi
centrum funkcjonowania.
Po wielu latach pracy metodą streetworkingu na terenie Gdańska potwierdzono jej
przydatność w docieraniu do osób będących poza systemem pomocy oraz potrzebę
codziennego monitoringu znanych miejsc gromadzenia osób bezdomnych na terenie Gdańska.
Równocześnie należy pamiętać o tym, że „praca na ulicy” jest jednym z wielu
obowiązków pracowników socjalnych Referatu, którzy mogą poświęcać tylko część swojego
czasu na wejścia w środowiska niemieszkalne.
W listopadzie 2005 r. gdańscy pracownicy socjalni otrzymali partnera do pracy z
osobami bezdomnymi – dwie streetworkerki z „Agendy Bezdomności”, które systematycznie
patrolują ulice i miejsca, gdzie przebywają bezdomni. Codzienna współpraca to wzajemne
informowanie o osobach bezdomnych i miejscach ich przebywania, „robocze” spotkania w
Referacie, wymiana informacji i doświadczeń, wspólne patrole i interwencje. Streetworking
jako efektywna i skuteczna metoda został już wpisany do strategii Miasta Gdańska.