Program adaptacyjny dla klas 4 - ZSOI 1 Kraków

Program adaptacyjny dla klas czwartych
szkoły podstawowej
Zespołu Szkół Ogólnokształcących Integracyjnych nr 1w Krakowie
Wstęp
Przejście uczniów do II etapu edukacji jest dużym przeżyciem zarówno dla dzieci,
rodziców jak i nauczycieli. Szkoła, jako instytucja i nauczyciele w niej uczący powinni
dążyć do tego, żeby stworzyć dzieciom jak najlepsze warunki rozwojowe, ponieważ
dzieci w wieku szkolnym wymagają szczególnej opieki ze strony dorosłych.
Problemy wychowawcze, jakie napotykamy w trakcie pracy z dzieckiem
w klasach 4-6 nie mogą być rozpatrywane w oderwaniu od wcześniejszych faz
rozwoju dziecka, jego kształtującego się charakteru, emocji, doświadczeń
przedszkolnych, wczesnoszkolnych oraz wrodzonych dyspozycji. Bywa, że dzieje się
również odwrotnie.
W klasach 1-3 dzieci przyzwyczajone są do jednego nauczyciela (w przypadku
klasy integracyjnej dwóch), którzy otacza je opieką, zapewniają wsparcie i dają
poczucie bezpieczeństwa, a zajęcia odbywają się zawsze w tej samej sali. Dzieci
w trzeciej klasie są powoli przyzwyczajane przez wychowawcę do radzenia sobie
w różnych sytuacjach, ale wciąż mają tę jedną, znaną i bezpieczną, prawie zawsze
dostępną osobę (y), do której (których) zwracają się w razie problemów. Po trzech
latach wspólnej pracy wychowawca już wie, które dzieci mają trudności w nauce czy
zaburzenia zachowania i potrafią z nimi postępować.
W klasie czwartej jednego nauczyciela wychowawcę zastępuje grupa innych,
nowych. Wychowawca ma z klasą kilka, a bywa, że tylko jedną godzinę w tygodniu,
w zależności od nauczanego przedmiotu. Nowi nauczyciele nie są już przede
wszystkim pedagogami, lecz nauczycielami przedmiotowymi i z racji swojego
przygotowania bardziej skoncentrowani są na nauczaniu niż na wychowywaniu. Nie
mogą też, co zdarza się w klasach młodszych, gdy jedna osoba prowadzi większość
zajęć, przełożyć jakiejś partii materiału na później, by na bieżąco omówić pojawiające
się problemy.
Między nauczycielami poszczególnych przedmiotów jest niewystarczający
przepływ informacji na temat uczniów i trudności wychowawczych występujących
w danym zespole klasowym, przez co niektóre problemy umykają uwadze i nie
zostają rozwiązane. Wychowawcy nie jest łatwo pomóc wszystkim dzieciom, kiedy
Strona 1 z 6
Program adaptacyjny dla klas 4 SP
spędza z nimi tak niewiele czasu, szczególnie, że wcześniej z reguły nie zna on
specyfiki danej grupy oraz indywidualnych potrzeb dzieci.
Klasę trzecią i czwartą dzieli tylko okres dwóch miesięcy wakacji, ale tak
naprawdę, jest to przejście do całkiem innej rzeczywistości (każda lekcja odbywa się
w innej sali, różne nowe sposoby prowadzenia lekcji i przekazywania treści
w szybkim tempie)
Oprócz warunków, w jakich przebywają dzieci, zmieniają się oczekiwania
dorosłych w stosunku do nich. Od uczniów w klasie trzeciej nie wymaga się, że będą
samodzielni w takim samym stopniu jak powinni być w klasie czwartej i piątej, kiedy
to stawiane im wymagania nagle rosną. Nauczyciele oczekują, że dzieci po prostu
będą się uczyć. Dla wielu z nich, szczególnie tych, które mają problemy
z zachowaniem i przystosowaniem się do reguł i specyficznych trudności w nauce,
jest to sytuacja bardzo trudna. Dzieci te muszą zaakceptować nowego wychowawcę
i jego metody postępowania i nauczyć funkcjonowania na nowych warunkach.
Często nie są na to gotowe i musi minąć sporo czasu zanim zaczną dostosowywać
się do nowego otoczenia. Bywa, że potrzebują wsparcia pedagoga lub psychologa
szkolnego, żeby na przykład pokonać lęk przed pójściem do szkoły, wyjściem na
korytarz podczas przerwy czy przeczytaniem czegoś na głos na lekcji z nowym
nauczycielem. Inni uczniowie z kolei, aby zyskać uwagę otoczenia, prezentują
postawy agresywne i prowokacyjne pomimo, że w klasie trzeciej nauczyły się już
poprawnie funkcjonować.
Rodzice dzieci oczekują, że wraz z przejściem do klasy czwartej skończą się
problemy z zachowaniem i nie są przygotowani na to, że te mogą się wręcz nasilić
w związku ze stresem przeżywanym przez dziecko i obiektywnie wyższymi
wymaganiami szkolnymi. Rodzice obwiniają nauczycieli klas starszych o to, że ich
niewłaściwe podejście dydaktyczne spowodowało pogorszenie zachowania ich
dzieci, nie biorąc pod uwagę innych czynników, w tym także własnych oczekiwań
w stosunku do dziecka. Wzajemne niedomówienia powodują, że współpraca między
rodzicami dzieci, a nauczycielami jest mało efektywna.
W klasie czwartej dochodzą nowe przedmioty, jest mniej czasu na zajęcia
dowolne, zabawę i wycieczki klasowe, ale za to pojawiają się nowe możliwości
rozwijania zainteresowań, co dla niektórych dzieci jest szansą zmiany
wcześniejszego wizerunku. Czasem zdarza się, że dziecko tzw. trudne, po przejściu
do klasy czwartej odnajduje przedmiot, w którym osiąga sukcesy i przestaje
w sposób negatywny zwracać na siebie uwagę nauczycieli. W tej sytuacji
nieznajomość problemów dziecka i co za tym idzie, nie skupianie się na nich, jest
bardzo korzystne dla dziecka, gdyż pomaga mu oderwać się od przysłowiowej
etykietki niegrzecznego ucznia.
Charakterystyka programu
 Program adaptacyjny opracowany został dla uczniów obecnych klas
czwartych ich rodziców i nauczycieli.
 Program ten jest realizowany od września 2014.
Strona 2 z 6
Program adaptacyjny dla klas 4 SP
Cele programu
Cele ogólne programu są zgodne z założeniami Podstawy programowej
kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i zakładają:
1. respektowanie
trójpodmiotowości
oddziaływań
i kształcących: uczeń – szkoła – dom rodzinny;
wychowawczych
2. kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki oraz rozwijanie
ciekawości;
3. poszanowanie godności dziecka; zapewnienie dziecku przyjaznych,
bezpiecznych warunków do nauki i zabawy; rozwijania samodzielności oraz
odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie.
Cele szczegółowe zakładają pomoc w łagodnym przekroczeniu progu klasy 3 – 4
poprzez:
1. integrację zespołu klasowego z nowym wychowawcą w klasie 4;(wyjazd
integracyjny, cykl warsztatów),
2. uświadomienie uczniom i rodzicom, jakie zmiany czekają ich w klasie,
3. rozmowy z rodzicami na temat jak pomóc dziecku przekraczającemu próg
klasy czwartej,
4. wymianę informacji wychowawców klas 3 z przyszłymi wychowawcami klas 4
dotycząca specyfiki pracy w zespołach klasowych.
Koordynatorem programu jest wychowawca klasy
Program jest obligatoryjny dla każdej klasy 4.
O doborze treści i zakresie działań oraz tematyce skierowanej do uczniów
i rodziców decyduje wychowawca klasy obejmujący uczniów w klasie czwartej wraz
w porozumieniu z poprzednim wychowawcą oraz psychologiem prowadzącym
warsztaty.
Treści programu
Proponowane treści programu do realizacji wg potrzeb:

poznajemy się wzajemnie,

jakie zmiany czekają nas w klasie 4,

jak poradzić sobie ze stresem, kłopotami i nauką w klasie 4,

techniki efektywnego uczenia się,
Strona 3 z 6
Program adaptacyjny dla klas 4 SP

wzmacnianie tolerancji,

rozwiązywanie konfliktów,

prawa rozwojowe dziecka dziesięcioletniego,

jak pomóc dziecku w klasie 4,

współpraca z wychowawcą i nauczycielami przedmiotowymi.
Działania podejmowane w klasie 3 przez wychowawcę
1. Zgromadzenie informacji o uczniach w celu przekazania ich nowemu
wychowawcy,
2. udział klasy w przedmiotowych lekcjach otwartych klas starszych,
3. Zaznajamianie dzieci ze zmianami związanymi z wkroczeniem w nowy etap
edukacyjny,
4. zorganizowanie spotkania z uczniami i zebrania z rodzicami z nowym
wychowawcą przejmującym klasę,
5. zapoznanie z nowym systemem oceniania.
Działania podejmowane w klasie 4 przez wychowawcę
Zebranie informacji o uczniach od poprzedniego wychowawcy i nauczycieli uczących
w klasie.
1. Udział w spotkaniu z uczniami oraz zebraniu z rodzicami pod koniec klasy 3.
2. Przypomnienie dzieciom o zmianach związanych z wkroczeniem w nowy etap
edukacyjny.
3. Zapoznanie uczniów z przedmiotami oraz nauczycielami uczącymi w klasie 4.
4. Przedstawienie planu zajęć lekcyjnych z uwzględnieniem sal przedmiotowych.
5. Przedstawienie w sposób zrozumiały dla ucznia nowego systemu oceniania.
6. Wybór samorządu klasowego i określenie jego zadań.
7. Przydział dodatkowych funkcji w klasie.
8. Przypomnienie prawa i obowiązków ucznia.
9. Organizacja zajęć pozalekcyjnych i szkolnych imprez okolicznościowych.
10. Planowanie czasu nauki, zabawy i wypoczynku.
11. Zorganizowanie przy pomocy Zespołu Psychologiczno—Pedagogicznego
wyjazdu integracyjny dla klas 4 w tym zajęć integracyjnych.
12. Zorganizowanie przy pomocy zespołu Psychologiczno-Pedagogicznego
i Poradni Psychologiczno Pedagogicznej nr 2 cyklu warsztatów (3 spotkania)
przystosowujących uczniów do nowych wymagań w klasie 4. Istnieje
możliwość wydłużenia cyklu warsztatów jeśli zachodzi taka potrzeba
(decyduje wychowawca w porozumieniu z psychologiem).
Celem warsztatów jest diagnoza sytuacji w klasie oraz przeprowadzenie zajęć
ćwiczących umiejętności potrzebne do sprawnego funkcjonowania klasy (np.
przestrzeganie norm, współpraca, komunikacja interpersonalna, radzenie sobie ze
stresem.
Strona 4 z 6
Program adaptacyjny dla klas 4 SP
Działania podejmowane w klasie 4 przez wychowawcę skierowane do rodziców
1. Zapoznanie rodziców z ofertą szkoły.
2. Zapoznanie z nowym systemem oceniania.
3. Zawarcie kontraktu z rodzicami dotyczącego zasad współpracy i przepływy
informacji.
4. Zorganizowanie dla rodziców spotkania z psychologiem prowadzącym
warsztaty w klasie (wg rozpoznanych potrzeb).
5. Diagnozowanie trudności adaptacyjnych ich dzieci po 3 miesiącach nauki
w klasie 4 i przedsięwzięcie środków zaradczych (zał. Nr 1 Ankieta dla
rodziców).
Działania nauczyciela przedmiotowego
1. Zapoznanie uczniów z wymaganiami z danego przedmiotu.
2. Zapoznanie uczniów z regulaminami pracowni i higieną pracy.
3. Okres „ochronny” dla uczniów klas 4 (wrzesień miesiącem bez negatywnych
ocen).
4. Budowanie relacji wzajemnej życzliwości, poszanowania i zaufania.
5. Indywidualizacja procesu nauczania (dostosowywanie metod i form pracy dla
uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych).
6. Rozwijanie zainteresowań i zdolności uczniów.
7. Zachęcanie uczniów do udziału w zajęciach pozalekcyjnych i konkursach.
8. Oswajanie „nowej przestrzeni” - kąciki prac uczniów klas 4, wystawy
przedmiotów uczniów i kolekcji.
Przewidywane efekty
Przewiduje się, iż uczniowie:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
bez obaw przekroczą próg z klasy 3 do 4,
zintegrują się z nowym wychowawcą,
wdrożą się do zmian w klasie 4,
.uczniowie poczują się współodpowiedzialności za to co dzieje się w klasie,
stworzą grupę opartą na bazie koleżeństwa i przyjaźni,
będą umieli współpracować ze sobą na zasadach akceptacji i tolerancji.
Ewaluacja programu
Ewaluacji dokona powołany przez Dyrektora Szkoły zespół na podstawie:
1. Obserwacji uczniów podczas zajęć – pracy, zaangażowania, aktywności,
osiągnięć,
2. ankiety dla Rodziców,
3. refleksji, uwag i wniosków nowych wychowawców oraz nauczycieli
przedmiotów uczących w klasach 4 danym roku szkolnym.
Strona 5 z 6
Program adaptacyjny dla klas 4 SP
Bibliografia
B. Płażewskiej „Problemy adaptacyjne uczniów w klasie czwartej”
Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 roku w sprawie podstawy
programowej
wychowania
przedszkolnego
oraz
kształcenia
ogólnego
w poszczególnych typach szkół
Rozporządzenie MEN z dnia 30. kwietnia 2013 roku w sprawie zasad i organizacji
pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach
i placówkach
Autorzy programu
Ewa Saniternik- Krewniak
Agnieszka Wideł
Marzena Zacharska
Aktualizacja 2016/17
Zespół Psychologiczno-Pedagogiczny
Zatwierdzone przez Dyrektorkę Szkoły
Kraków, wrzesień 2016 r.
Strona 6 z 6