Co to znaczy wirusowe zapalenie wątroby?

30
EDYCJA AKCJI ŻÓŁTY TYDZIEŃ.
Już po raz 30. startuje akcja Żółty Tydzień. Jej celem jest uświadamianie społeczeństwu
zagrożeń zdrowotnych związanych z wirusowymi zapaleniami wątroby oraz edukacja
na temat profilaktyki tych chorób. Choroby te mogą mieć nieprzewidywalny przebieg,
a w niektórych przypadkach WZW typu B, może stanowić przyczynę poważnego
schorzenia wątroby – raka wątrobowokomórkowego. W ramach 30 edycji Żółtego
Tygodnia (od 13. do 24. kwietnia 2015 r.), można dowiedzieć się więcej na temat
WZW typu A i WZW typu B i zadbać o ochronę swojej wątroby.
Co to znaczy wirusowe zapalenie wątroby?
Termin wirusowe zapalenie wątroby oznacza chorobę, która powstaje po zakażeniu wirusami
hepatotropowymi, dla których komórka wątrobowa jest docelowym miejscem namnażania
się; oznacza także ewentualną destrukcję komórki. Ostre zapalenie wątroby może przejść
w przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby, wówczas może rozwinąć się marskość wątroby,
a także pierwotny rak wątroby.
Czym są wirusowe zapalenie wątroby typu A i typu B?
WZW typu A i WZW typu B są to dwa odmienne rodzaje wirusowych zapaleń wątroby,
różniące się drogami zakażenia i przebiegiem klinicznym.
Wirusowe zapalenie wątroby typu A przenosi się drogą pokarmową, najczęściej
z zanieczyszczoną wodą lub żywnością, natomiast wirusowe zapalenie wątroby typu B
najczęściej poprzez naruszenie ciągłości tkanek i kontakt z ludzkimi wydzielinami
zawierającymi wirusa. Może się także przenosić drogą seksualną lub z zakażonej matki na
dziecko, a także przez przeszczep narządu od zakażonej osoby.
Kto jest szczególnie narażony na zakażenie WZW typu A i B?
WZW A jest częste w krajach o niskich standardach higieny, określa się je jako „choroba
brudnych rąk”. Transmisja zakażenia zależy od czystości wody pitnej i urządzeń
kanalizacyjnych oraz możliwości zanieczyszczenia fekaliami. Narażone więc będą osoby
przebywające na terenach o wysokiej częstości występowania WZW A, zwłaszcza
w miejscach pozbawionych bieżącej wody i kanalizacji oraz osoby z krajów o wysokich
standardach higieny podróżujące do krajów o niskich standardach. Zagrożenie stanowią także
żywność i picie wody w warunkach braku higieny.
W przypadku wirusowego zapalenia wątroby B istnieją narażenia zawodowe związane
z ekspozycją na ludzkie płyny ustrojowe przy naruszeniu ciągłości tkanek, a także podczas
zabiegów medycznych, pomimo starannej sterylizacji.
Niebezpieczeństwo zakażenia istnieje również podczas przebywania w bliskich kontaktach
z osobą zakażoną. Duże zagrożenie związane jest ze wstrzykiwaniem narkotyków,
wykonywaniem tatuażu oraz kolczykowaniem.
Zakażenie może być także przeniesione poprzez kontakty seksualne z osobą zakażoną, może
nastąpić przeniesienie wirusa z zakażonej matki na dziecko. Ryzykiem objęte jest też
przebywanie w rejonach świata o wysokiej częstości występowania HBV.
Czy obecnie istnieje duże ryzyko zakażenia wirusowymi zapaleniami wątroby?
Możliwość zakażenia wirusowymi zapaleniami wątroby może ułatwiać styl życia: podróże,
narkomania, tatuaże, kolczykowanie. Powstało pojęcie grup ryzyka: jw. + personel ochrony
zdrowia. Ryzyko obecnie maleje po wprowadzeniu powszechnych środków ostrożności
i szczepień, zwłaszcza przeciwko WZW A + B, ale nie można go wykluczyć. Stałym ryzkiem
objęte jest zakażenie HCV, a brak szczepionki powoduje, że, poza przestrzeganiem norm
higieny i ogólnej profilaktyki przed zakażeniami, jesteśmy bezradni wobec tego wirusa.
Jakie są objawy choroby?
Okres inkubacji wynosi od 2 tygodni nawet do 6 miesięcy. Pojawiają się objawy, takie jak
bóle mięśni i stawów, wymioty i biegunki. Potem pojawiają się cechy charakterystyczne
wzw: żółtaczka skóry i białkówek, ciemny mocz, odbarwiony stolec. W badaniach próbek
krwi w odniesieniu do biochemicznych funkcji wątroby charakterystyczną cechą jest wzrost
aktywności niektórych enzymów produkowanych w komórkach wątroby.
Jak uchronić się przed zakażeniem WZW typu A?
Aby uchronić się przed zakażeniem WZW typu A można zastosować różne metody
profilaktyczne, z których najlepszą jest szczepienie. Obecnie w Polsce WZW A jest
najczęściej „przywożone” z podróży do krajów o klimacie gorącym, w których standardy
sanitarne nie zawsze są wysokie. Narażenie występuje najczęściej przez spożywanie posiłków
przygotowanych w nieodpowiednich warunkach, zwykle dla wielu osób lub przez zakażony
napój. Dlatego podstawowym warunkiem jest picie napojów butelkowanych, a przed
spożyciem np. owoców należy je dokładnie umyć. Należy uważać na jedzenie: stosować
zasadę jedzenia posiłków gotowanych lub pieczonych i ograniczać produkty surowe.
Jak uchronić się przed zakażeniem WZW typu B?
W przypadku WZW B, podobnie jak w przypadku WZW A najlepszym sposobem
profilaktyki jest zaszczepienie się przeciw tej chorobie. Znając drogi przenoszenia się wirusa
należy unikać zachowań ryzykownych, które mogą kaleczyć skórę lub śluzówki.
W tej chwili w Polsce na ostre WZW typu B chorują ludzie dorośli, powyżej 26 roku życia,
nieobjęci programem szczepień obowiązkowych. Częściej chorują mężczyźni i widoczne są
dwa szczyty zachorowań: osoby w wieku 25-29 lat zamieszkałe w miastach i osoby w wieku
> 75 lat zamieszkałe na terenach wiejskich. Większość obecnie rozpoznawanych przypadków
stanowią zakażenia przewlekłe, w których zakażenie wirusem nastąpiło wcześniej.
Ale nadal większość zachorowań na ostre WZW typu B w Polsce (58%) miało związek
z zabiegiem medycznym.
Natomiast innymi najczęstszymi drogami zakażenia były kontakty seksualne, przyjmowanie
dożylnie narkotyków oraz tatuaże. Ale w niemal 1/3 przypadków droga zakażenia pozostaje
nieznana.
Jakim osobom szczególnie warto polecić szczepienie przeciwko WZW?
Wiele krajów kontynuuje szczepienia noworodków zgodnie z zaleceniami Światowej
Organizacji Zdrowia. W Polsce obowiązkowe szczepienia objęły wszystkie noworodki
urodzone od 1996 roku, a więc można przyjąć, że w 100% jest uodporniona populacja
do 26 r. ż. Osoby starsze są uodpornione w około 15-20%. By uodpornić całą populację
w wieku 25 – 75 lat należałoby zaszczepić około 15 mln osób. Szczepienia przeciw WZW B
są także wykonywane w ramach odpowiedzialności pracodawcy, na przykład u personelu
ochrony zdrowia. Szczepione są również osoby przewlekle chore: z chorobami nerek,
na przykład wymagające dializ lub osoby z chorobami wątroby. Zagrożone zakażeniem
są osoby wymagające częstych zabiegów medycznych, na przykład z cukrzycą, osoby
z niedoborami odporności.
Zagrożone są grupy osób o dużym ryzyku zakażenia HBV: pacjenci przychodni
wenerologicznych (wielu partnerów seksualnych), narkomani, więźniowie.
Jak długo po szczepieniu utrzymuje się odporność?
U zdrowych osób odporność po szczepieniach przeciw WZW typu A i WZW typu B może
trwać przez całe życie i niepotrzebne są dawki przypominające. Problem z odpornością,
szczególnie przeciw WZW typu B, może zaistnieć u osób, u których wystąpi jej niedobór,
np. w przypadku przewlekłej choroby nerek i konieczności dializ. Wówczas należy
kontrolować poziom przeciwciał i przy ich spadku podaje się dawki przypominające.
Problemem mogą być również osoby nie odpowiadające na szczepienie przeciw WZW typu
B, u których nie stwierdza się przeciwciał.
Obecnie dawki przypominające stosuje się w następujących sytuacjach:
- u osób zakwalifikowanych do leczenia immunosupresyjnego, z chemioterapią, radioterapią
- dializowanych
- zakażonych HIV/AIDS
- z chorobami przewlekłymi.
Czy szczepionki są bezpieczne i skuteczne?
Jak wynika z obserwacji szczepionki przeciw WZW typu A i WZW typu B są preparatami
bezpiecznymi i nie ma zgłoszeń o występowaniu niepożądanych odczynów poszczepiennych.
Należy podkreślić, że stosowane obecnie szczepionki przeciw tym chorobom są produktami
biotechnologicznymi i nie zawierają drobnoustrojów, które mogłyby wywołać niepożądane
skutki.
Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A) potocznie nazywane chorobą brudnych rąk,
jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób zakaźnych na świecie. Zarówno liczba
zachorowań na WZW A, jak i stan odporności ludności jest zależny od warunków
higienicznych panujących na danym obszarze.
Mimo iż w naszym kraju choroba ta występuje znacznie częściej niż w innych, lepiej
rozwiniętych krajach, to ilość zachorowań z upływem lat systematycznie spada. Jednokrotne
przechorowanie WZW A pozostawia odporność na całe życie. Niemowlęta i noworodki,
których matki chorowały na wirusowe zapalenie wątroby typu A przed porodem posiadają
bierną odporność na tą chorobę przez pierwszy rok życia.
Przyczyny wirusowego zapalenia wątroby typu A:
Wirusowe zapalenie wątroby typu A powodowane jest przez wirusa typu A (HAV). Choroba
przenoszona jest najczęściej drogą pokarmową, przez zanieczyszczoną wirusem żywność oraz
wodę. Zdarza się, że do przeniesienia wirusa dochodzi za pomocą niesterylnych narzędzi
medycznych, przez zakażoną krew oraz kontakt płciowy z osobą chorą, jednak są to
pojedyncze przypadki. Po dostaniu się do ustroju wirus namnaża się w hepatocytach
-komórkach wątroby. Następnie jest uwalniany do kanalików żółciowych i transportowany do
jelit. HAV wydalany jest z kałem osób zarażonych już 2-3 tygodnie przed pojawieniem się
pierwszych objawów chorobowych oraz około 8 dni po ich wystąpieniu.
Objawy WZW typu A:
Okres wylęgania wirusowego zapalenia wątroby typu A wynosi od 15 do 49 dni, po tym
czasie pojawiają się zazwyczaj pierwsze objawy kliniczne, takie jak:
- bóle brzucha,
- utrata apetytu, wymioty i nudności,
- biegunka,
- gorączka,
- przelotne zmiany wysypkowe,
- ciemnienie moczu i odbarwienie stolca,
- żółtaczka na białkówce oka, a następnie na skórze,
- powiększona wątroba oraz rzadko śledziona,
- swędzenie skóry.
Leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu A:
W większości przypadków wirusowe zapalenie wątroby typu A nie wymaga zastosowania
konkretnego leczenia. Zaleca się wówczas odpoczynek zarówno fizyczny jak i psychiczny.
W trakcie leczenia ważna jest także lekkostrawna, bogata w białko i uboga w tłuszcze dieta.
Powinna być ona stosowana przez około 2 miesiące od zachorowania. Powrót do normalnego
żywienia jest możliwy po pozytywnym przejściu odpowiednich badań.
Profilaktyka:
Pamiętaj, że ryzyko zachorowania na WZW A możesz zmniejszyć stosując się do
następujących zaleceń:
- przed jedzeniem zawsze myj ręce,
- pij wyłącznie przegotowaną wodę oraz mleko,
- starannie myj warzywa i owoce przed spożyciem,
- przestrzegaj podstawowych zasad higieny osobistej,
- unikaj spożywania żywności w miejscach podejrzanych, w których żywność mogłaby być
nieprawidłowo przygotowywana i przechowywana.
Możesz również zaszczepić się przeciwko żółtaczce pokarmowej. Szczepienie takie jest
szczególnie polecane pacjentom cierpiącym na przewlekłe schorzenia wątroby, osobom
pracującym przy dystrybucji i przygotowywaniu żywności, pracownikom służby zdrowia
i służb miejskich, pracownikom epidemiologicznym oraz dzieciom.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B), nazywane również żółtaczką wszczepienną
to dosyć poważna choroba zakaźna, która w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet
do śmierci. Wirus wywołujący WZW B jest bardzo odporny na warunki środowiskowe i ginie
dopiero po kilkugodzinnej sterylizacji w 160°C.
Przyczyny wirusowego zapalenia wątroby typu B:
Wirusowe zapalenie wątroby typu B wywoływane jest przez wirus HBV, który
charakteryzuje się 100krotnie większą zakażalnością niż wirus HIV. WZW B można zarazić
się na wiele sposób, jednak do najczęstszych przyczyn zalicza się:
- stosunki seksualne ( także oralne) z chorą osobą,
- kontakt z krwią chorego ( np. popękane usta),
- transfuzje zakażonej krwi,
- zabiegi chirurgiczne- niestety w znacznej większości, bo aż w 60% do zakażenia wirusem
dochodzi w placówkach medycznych, najczęściej przez niedostatecznie zdezynfekowany
sprzęt,
- zabiegi kosmetyczne (np. przekłuwanie uszu),
- kontakt z płynami ustrojowymi chorego (np. z organizmu matki na dziecko w trakcie ciąży).
Objawy WZW typu B:
W 40% przypadków HBV jest bardzo trudne do wykrycia, ponieważ choroba przez dłuższy
czas pozostaje w ukryciu i nie daje żadnych specyficznych objawów. Najczęściej zostaje
zdiagnozowana przy rutynowych badaniach. Zdarza się, że objawy wirusowego zapalenia
wątroby typu B przypominają grypę, pojawia się wtedy:
- ogólne osłabienie organizmu,
- utrata apetytu,
- wymioty,
- stan podgorączkowy,
- bóle brzucha, które są wynikiem powiększającej się wątroby,
- czasem biegunki.
U prawie 1/3 pacjentów występują objawy typowe dla żółtaczki, są to głównie:
- zażółcenie białek oczu oraz skóry,
- ciemnienie moczu i odbarwienie stolca.
U ok. 10% pacjentów choroba przechodzi w fazę przewlekłą, która często ma poważne
konsekwencje. Pojawić się wówczas mogą:
- pajączki,
- krwawienia z nosa i dziąseł,
- uporczywe swędzenie skóry.
Leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu B:
W znacznej większości przypadków leczenie WZW B nie wymaga hospitalizacji. Ważny
w tym czasie jest odpoczynek i bezwzględny zakaz spożywania alkoholu przez okres roku.
Nie mniejsze znaczenia ma także stosowanie odpowiedniej, lekkostrawnej, ubogiej
w tłuszcze i ostre przyprawy diety. Spożywane produkty powinny obfitować natomiast
w białka i węglowodany, a także witaminy C, B i K.
Często stosowane są także leki przeciwwirusowe. Odpowiednio wczesne stwierdzenie
WZW B i zaaplikowanie środków leczniczych pomaga opóźnić postęp choroby, zmniejsza
ryzyko powstania marskości wątroby oraz pierwotnego raka wątroby, a także może
wyeliminować wirusa z organizmu.
Profilaktyka:
Po jednokrotnym przechorowaniu WZW B uzyskuje się trwałą odporność na zakażenie HBV.
Osoby, które nigdy nie miały styczności z wirusem, a chcą skutecznie zapobiec chorobie
powinny unikać ryzykownych zachowań, w których możliwe jest zarażenie. Ważnym
elementem profilaktyki są także szczepienia ochronne.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C), nazywane potocznie żółtaczką C jest
spowodowane przez wirusa zapalenia wątroby typu C (HCV), który został wykryty dopiero
w 1989r oku. Zakażenie wirusem HCV stanowi obecnie jeden z największych,
ogólnoświatowych problemów klinicznych, epidemiologicznych i społecznych. Według
Światowej Organizacji Zdrowia, jeśli nie znajdzie się właściwa terapia dla wirusowego
zapalenia wątroby typu C w najbliższym czasie liczba zgonów związanych z tą chorobą
zwiększy się kilkukrotnie.
Przyczyny wirusowego zapalenia wątroby typu C:
Przyczyną WZW C jest niewielki, jednoniciowy wirus HCV. Szerzy się on głównie przez
kontakt z zakażoną krwią oraz przez kontakt płciowy, zazwyczaj do zakażenia dochodzi
przez:
- przetoczenie zakażonej krwi,
- bezpośredni kontakt zakażonej krwi z uszkodzoną skórą lub śluzówką (np. przez stosowanie
tych samych maszynek do golenia, nożyczek czy też szczoteczki do zębów),
- nieodpowiednio wysterylizowany sprzęt medyczny (np. zastrzyki lub wizyta u dentysty),
- nieodpowiednio wysterylizowany sprzęt kosmetyczny (np. podczas wykonywania tatuażu
lub przekuwania uszu),
- kontakty seksualne wysokiego ryzyka,
- przeniesienie wirusa z chorej matki na dziecko podczas porodu,
- używanie tych samych przedmiotów do higieny osobistej.
Warto wiedzieć, że codzienne kontakty, np. w pracy z osobą zarażoną nie stanowią
zagrożenia. Wirus nie przenosi się przy podaniu ręki, kaszel czy też kichanie, a osoba chora
przestrzegająca podstawowych zasad higieny nie jest źródłem wirusa.
Objawy WZW typu C:
W początkowym okresie choroba nie posiada żadnych objawów, dlatego często niezauważona
przechodzi w postać przewlekłą, staje się tak u mniej więcej 85% chorych. Przewlekłe
zapalenie wątroby typu C również w pierwszych latach od zakażenia przebiega bezobjawowo,
a objawy, jeśli nawet wystąpią są nieswoiste i mogą być wiązane z innymi chorobami.
Najczęstszymi objawami WZW C, pojawiającymi się w tej fazie choroby u zaledwie 20%
chorych są:
- zmęczenie,
- zmniejszenie apetytu,
- dyskomfort odczuwany w jamie brzusznej,
- nudności,
- zażółcenie skóry,
- ogólne osłabienie organizmu.
Rozpoznanie przewlekłego zapalenia wątroby typu C jest trudne i zazwyczaj dochodzi
do niego przez przypadek, na przykład podczas badania krwiodawców. Bardziej
charakterystyczne dla tego stadium choroby objawy pojawiają się po wielu latach
i są związane z rozwojem marskości wątroby oraz postępującym zwłóknieniem tego narządu.
Leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu C:
U prawie ¼ zakażonych osób dochodzi do samoistnego usunięcia wirusa z organizmu
w pierwszych kilku miesiącach choroby. Natomiast u pozostałych zakażonych rozwija się
przewlekłe zapalenie wątroby. Leczenie przewlekłego WZW C polega na zastosowaniu
interferonu alfa oraz leków hamujących replikację wirusów. Proces leczniczy może trwać
nawet rok, niestety nie każdego chorego udaje się wyleczyć. Wirusowe zapalenie typu C,
szczególnie przebiegające z powikłaniami wymaga stosowania odpowiedniej diety.
Profilaktyka:
Niestety ciężko samemu uchronić się przed WZW C, ponieważ aktualnie niedostępna jest
żadna skuteczna szczepionka przeciw tej chorobie. A wykonywanie zabiegów, takich jak
dezynfekcja oraz wyjaławianie sprzętu medycznego mogących uchronić przed zakażenie
wirusem HCV należy do zadań służby zdrowia.