INFORMACJE NA TEMAT KONSTYTUCJI 3 MAJA SEJM WIELKI

INFORMACJE NA TEMAT KONSTYTUCJI 3 MAJA
SEJM WIELKI OBRADOWAŁ
W LATACH (1788-1792)
Zwany
był
również
Sejmem
Czteroletnim. Został zwołany w 1788 roku w
Warszawie, za zgodą Katarzyny II, która
liczyła na konserwatywną opozycję i swoich
stronników. Obradował pod węzłem
konfederacji.
Marszałkami
sejmowymi
zostali Stanisław Małachowski z Korony i
Kazimierz Nestor Sapieha z Litwy.
Obrady Sejmu Czteroletniego.
Obraz namalował Kazimierz Wojniakowski
Reformy Sejmu Wielkiego:
Pierwszą decyzją sejmu było powiększenie armii do 100 tys. Aby zdobyć pieniądze na ten cel
uchwalono podatek 10% z dochodu szlachty i 20% z dóbr kościelnych.
Jedną z ważniejszych decyzji Sejmu była likwidacja Rady Nieustającej, działającej
przy królu, w wyniku czego na trzy lata władzą naczelną stał się wyłącznie Sejm, co było
równoznaczne z odzyskaniem przez Rzeczpospolitą niezależności od wpływów politycznych
sąsiadów.
Jesienią 1789 roku powołano deputację pod przewodnictwem Ignacego Potockiego w
celu przygotowania konstytucji.
Obradowała również deputacja, której członkowie opracowali „prawo o miastach”.
Została ona powołana pod wpływem tzw. „czarnej procesji”, czyli delegacji ubranych na
czarno przedstawicieli miast królewskich na czele z prezydentem Warszawy Janem
Dekertem, którzy złożyli na ręce króla petycję domagającą się przyznania praw publicznych
mieszczanom.
Wobec upływu kadencji sejmu w 1790 roku wybrano kolejny komplet posłów, a
dotychczas obradujący zachowali mandaty. Dzięki podwojonemu składowi sejm zyskał
nazwę „Wielkiego”.
Stronnictwa Sejmu Wielkiego:
 Stronnictwo patriotyczne (obóz zwolenników reform i uniezależnienia się od Rosji
przy pomocy Prus), któremu przewodził Stanisław Małachowski.
 Stronnictwo dworskie, skupione wokół króla ( umiarkowane reformy za cenę sojuszu
z Rosją) któremu przewodził król Stanisław August Poniatowski,
 Stronnictwo hetmańskie (przeciwne reformom, odwoływało się do tradycji
szlacheckich), którego najaktywniejszymi członkami byli: Szczęsny Potocki,
Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski.
KONSTYTUCJA 3 MAJA
Konstytucję, czyli Ustawę Rządową, jak brzmiał jej tytuł,
uchwalono 3 maja 1791 roku. Redakcja konstytucji
odbywała się w tajemnicy a największy wpływ na jej
kształtowanie miał Stanisław August, Ignacy Potocki i
Hugo Kołłątaj.
Uchwalenie konstytucji przeprowadzili patrioci wraz z
królem w formie niemal zamachu stanu, korzystając z tego,
iż większość posłów opozycji, sprzeciwiających się
reformom, była jeszcze na urlopie wielkanocnym. Aby nic
nie przeszkodziło w uchwaleniu ustawy, zdecydowano się
złamać obowiązujący w Sejmie zwyczaj, który nakazywał
wcześniejsze ogłoszenie projektu. Zlekceważono też
konieczność przebywania na sali obrad minimum połowy
posłów. Przy obecności ok. 1/3 posłów, po
siedmiogodzinnych obradach, ignorując protesty opozycji,
konstytucję przyjął Sejm, a następnie podpisał król
Stanisław August Poniatowski. Bezskutecznie oponował
poseł Suchorzewski. Wśród manifestacji podnieconego ludu
odbyło się uroczyste zaprzysiężenie konstytucji. Została
uroczyście przyjęta pod hasłem „Król z narodem, naród z
królem”. Dla jej uczczenia postanowiono
Strona tytułowa Konstytucji 3maja
połączyć dzień jej uchwalenia z dniem imienin króla
(św. Stanisława) i ogłosić świętem narodowym.
Ustawa Rządowa była drugą na świecie (po Stanach Zjednoczonych) a pierwszą w
Europie ustawą konstytucyjną, regulującą organizację władz państwowych oraz prawa i
obowiązki obywateli.
Konstytucja 3 maja. Obraz namalował Jan Matejko
Konstytucja 3 maja składała się z preambuły i 11
artykułów.
Postanowienia Konstytucji 3 Maja



Rzeczpospolita stała się monarchią
konstytucyjną.
Uchwalono tolerancję religijną a religią
panującą został katolicyzm.
Zniesiono liberum veto (zasada ta pozwalała
każdemu z posłów przerwać obrady sejmu
mówiąc ”nie pozwalam”)
Fragment obrazu Jana Matejki. Jan Suchorzewski protestuje przeciwko
Konstytucji 3 maja











Zniesiono wolną elekcję (wybór króla przez szlachtę) i ustanowiono dziedziczność
tronu.
Zniesiono konfederację i sejmy skonfederowane.
Wprowadzono monarchię dziedziczną. Po śmierci Stanisława Augusta tron miał
przypaść dynastii Wettinów z elektorskiej linii saskiej.
Co 25 lat miał się zbierać specjalny sejm konstytucyjny, który miał prawo zmienić
konstytucję
Wprowadzono trójpodział władzy na władzę ustawodawczą, wykonawczą i
sądowniczą.
Władza ustawodawcza- sejm, składający się z Izby poselskiej i Senatu. Zwoływany
był przez króla lub marszałka w razie potrzeby, lecz w czasie swojej dwuletniej
kadencji miał być „zawsze gotowy”. Decydowano większością głosów, ważnych
sprawach 2/3 głosów).
Władza wykonawcza- Straż Praw (rząd), której podlegało 5 komisji (ministerstw):
spraw zagranicznych, skarbu, wojska, policji i edukacji. Przewodniczącym Straży
Praw był król.
Władza sądownicza- usprawniono pracę sądów. Ministrowie i wyżsi urzędnicy
odpowiadali przed specjalnym sądem sejmowym.
Szlachta ziemska zachowywała w ograniczonej formie dotychczasowe przywileje,
została pozbawiona prawa zwierzchności nad poddanymi. Szlachta nie posiadająca
ziemi (gołota) została pozbawiona praw politycznych.
Mieszczanie zostali dopuszczeni do sejmu, pozwolono im nabywać dobra ziemskie.
Chłopi zostali przyjęci „pod opiekę prawa i rządu krajowego”
Ostatecznie Sejm Wielki trwał do 29 maja 1792, a Konstytucja 3 Maja utrzymała się 14
miesięcy i 3 tygodnie. Obalona została przez konfederację targowicką i zbrojną interwencję
Rosji.
Przygotowując się do konkursu wiedzowego proszę skorzystać z następujących podręczników
dla klasy II gimnazjum:
„Bliżej świata”. Wiedza o społeczeństwie.
„Historia”. Czasy nowożytne.