Wybrane metody nauczania i oceniania sprzyjające rozwojowi.

KONCEPCJA EDUKACJI WŁĄCZAJĄCEJ
ZAŁĄCZNIK NR. 3
WYBRANE METODY NAUCZANIA I OCENIANIA SPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI
Strategie, metody i techniki sprzyjające nauczaniu włączającemu
Trudno sobie wyobrazić, że w klasie gdzie uczą się dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych
i zdrowe inne metody i techniki będą stosowane dla jednych i drugich uczniów. Planując lekcję w klasie,
w której realizuje się nauczanie włączającej trzeba pamiętać, że nie ma metod cudownych i uniwersalnych.
Nawet najlepsze metody nie będą skuteczne gdy nauczyciel prowadzący zajęcia nie zbuduje szczerych
i życzliwych relacji dających uczniom poczucie bezpieczeństwa i autonomii a także sprawstwa. Metody
i techniki stosowane w nauczaniu włączającym powinny być możliwie szerokie w oddziaływaniu to znaczy
takie, które umożliwiają dostosowanie do możliwości wszystkich uczniów. Niezwykle ważna w nauczaniu
jest różnorodność metod i form pracy, nawet najlepsza metoda stosowana stale przestaje być skuteczna.
Przy planowaniu pracy edukacyjnej warto wykorzystać założenia konstruktywizmu.
Konstruktywizm zakłada, że uczeń samodzielnie przechodzi od informacji do wiedzy czyli wychodzi się od
wiedzy ucznia o świecie a następnie sami uczniowie konstruują swoją wiedzę.
Organizowanie zajęć zgodnie z założeniami konstruktywizmu z dużym uproszczeniem wygląda
następująco:
•
•
•
•
•
Zaciekawienie ucznia poprzez zadanie pytania, postawienie problemu, zaskoczenie
Zakotwiczenie czyli nawiązanie do wiedzy i doświadczeń dziecka oraz nowe pomysły: burza
mózgów, drzewka decyzyjne itp
Przebudowanie wiedzy poprzez działania, dyskusje, eksperyment, stawianie hipotez,
wyszukiwanie informacji w różnych źródłach informacji, działania badawcze itp.
Sprawdzenie w praktyce, zastosowanie nowej wiedzy w praktyce.
Samoocena, refleksja porównawcza nad własną wiedzą.
Konstruktywizm nie odrzuca żadnych metod nauczania (ale oczywiście preferuje aktywne, kreatywne
i preferujące działanie ucznia) wychodząc z założenia, że najważniejszy jest cel a nie sama metoda.
We współczesnej edukacji kapitalne znaczenie ma wiedza z zakresu neurodydaktyki czyli nauki jak
uczyć zgodnie z budową i funkcjami poszczególnych części mózgu.
Szczególnie kilka metod i technik czy ogólniej ujmując strategii nauczania spełnia oczekiwania, które
stoją przed nauczycielem w edukacji włączającej.
1. Uczenie przez współpracę zwane kooperatywnym– czyli praca w grupach, w których
1
osiągnięcie efektu końcowego wymaga współpracy wszystkich uczestników. Szczególnie
ważne jest aby mądry dobór zadań i organizacja pracy pozwalały by każde dziecko było współtwórcą
efektu końcowego. Dobra znajomość mocnych stron dziecka ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi pozwoli na dobre dobrania zadań lub funkcji pełnionych w grupach. Uczenie przez
współpracę przez wielu współczesnych teoretyków uznawane jest za jedną z najskuteczniejszych
metod nauczania, nie tylko w aspekcie edukacyjnym lecz również społecznym. Zwłaszcza w
17
KONCEPCJA EDUKACJI WŁĄCZAJĄCEJ
umiejętnościach: komunikacji, słuchania ze zrozumieniem, osiągania konsensusu, zadawania
pytań, samodzielności, radzenia sobie z trudnościami i dokonywania samooceny. Uczenie
przez współpracę jest niezwykle wartościowe dla wszystkich uczniów zarówno zdrowych jak
i o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Polecane strony WWW: www.npseo.pl Nauczanie kooperatywne sesja II/9 Stanisław Babula,
Norbert Karaszewski, Jakub Kołodziejczyk, Katarzyna Salamon-Bobińska
2. Nauczanie polisensoryczne. Nauczanie wielokanałowe, które uwzględnia różne typy percepcji
2
uczniów: wzrokowcy, słuchowcy i kinestatycy. Dobrze zdiagnozowany w aspekcie dominującego
typu percepcji uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych nie tylko więcej skorzysta z zajęć
polisensorycznych ale również nauczy się skutecznie uczyć samodzielnie zgodnie z własnymi
preferencjami. Trzeba pamiętać, że dziecko (a również dorosły) uczy się przez to co: widzi, słyszy,
smakuje, dotyka, wącha i robi.
Polecane strony WWW : www.slideshave.net/edunews/jak-uczyć-uczniów. Prezentacja
Małgorzaty Taraszkiewicz
3. Gry z zabawy edukacyjne – czyli metody wykorzystujące naturalną skłonność dzieci do zabawy.
3
Gra to zabawa, realizowana według ściśle określonych zasad. Gry mogą być tworzone przez
nauczyciela, można korzystać z gier dostępnych w sklepach. W grach RPG to uczniowie tworzą
fabułę, jednak według określonych zasad i koniczności uzyskania konsensusu wszystkich graczy.
W grach można wykorzystywać rekwizyty np. plansze, kostki, karty itp. Niezwykle ważne jest
jednoznaczne określenie zasad lub scenariusza (fabuły) i celu gry.
Polecane strony WWW: www.edukator.org.pl Problematyka gier i zabaw dydaktycznych
Małgorzata Garek
4. Mnemotechniki – czyli sposoby pozwalające na skuteczniejsze zapamiętywanie
4
Metoda znana już w starożytności przez Greków i Rzymian. Jej istotą są trzy czynniki: powtarzanie,
wyobrażanie i kojarzenie. Wprowadzanie emocji, żartów, wizualizacji, rymowanek, opowiadań,
skrótów, szyfrowania znacznie ułatwia zapamiętanie. Podstawowe techniki to: tworzenie
skojarzęń, akrostychów, akronimów, wyobrażenia i ich zmienianie, łączenie w łańcuchy,
lokacje, haki pamięciowe. Wykorzystanie mnemotechnik jest bardzo przydatne dla uczniów
z dysleksją i o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Polecane strony www.ore.edu.pl , www.wikibooks.org
5. Drama – improwizacja, która pozwala uczniom na kreowanie rzeczywistości.
5
Wycisza, stymuluje rozwój umiejętności społecznych, uczy empatii, wyrażania uczuć.
Jest wszechstronną metodą rozwoju osobowości. Może pełnić rolę terapeutyczną, dzieci uczą się
rozpoznawania i nazywania swoich uczuć.
Polecane strony : wwwedujrinne7.w.interia.pl Drama w nauczaniu autor Joanna Madej
www.mos.ostrowiec.pl Jak pracujemy metodą dramy? Redakcja Lidia Gębura
18
KONCEPCJA EDUKACJI WŁĄCZAJĄCEJ
6
Mapy myśli lub mapy mentalne – czyli wizualne przedstawienie problemu. Jej twórca Tony
Buzan uzasadniał że łączenie języka za który jest odpowiedzialna lewa półkula z obrazem, za
który odpowiada prawa półkula znacznie lepiej wykorzystuje możliwości mózgu. Metoda
doskonała zarówno do powtórzeń jak i opracowania nowych zagadnień. Mapy mentalne mogą
pełnić rolę notatek. Forma graficzna pozwala na ciągłą hierarchizację zagadnień, im bliżej środka
tym zagadnienie jest ważniejsze, ma większe znaczenie, jest syntetyczne.
Polecane strony : www.enauczanie.com Nowoczesne metody edukacyjne i mobilne
technologie. Mapy mentalne – włącz cały mózg. Lechosław Hojnacki – twórca portalu
OCENIANIE WSPIERAJĄCE
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 27 sierpnia 2012 r. (Dz. U. 2012r, poz.977) nałożyła
na nauczycieli obowiązek stosowania w ramach bieżącego oceniania informacji zwrotnej,
określającej co uczeń zrobił poprawnie oraz co bardzo ważne co i jak należy poprawić.
Ocenianie wspierające powinno być dla ucznia pomocą w jego drodze edukacyjnej, zawierać więc
wskazówki dla jego dalszej pracy. Aby te wskazówki były czytelne, w pełni zrozumiałe i efektywne muszą
być:
• sformułowane językiem zrozumiałym dla odbiorcy
• przyjazne, życzliwe
• skoncentrowane na pozytywach
Z punktu widzenia rozwoju kompetencji ucznia oraz jego motywacji najbardziej wartościowe jest gdy
ocenianie koncentruje się na dynamice rozwoju, czyli odnosi się do postępów tego ucznia.
Istotą oceniania wspierającego jest dostarczenie wiedzy na temat postępów w nauce. Dla ucznia to
pomoc w planowaniu własnej nauki, dla nauczyciela to wiedza czy metody pracy z danym uczniem i z całą
klasą są skuteczne, czy należy zmodyfikować plany nauczania.
W formułowaniu oceny wspierającej warto najpierw napisać o sukcesach a następnie co i jak należy
poprawić, nad czym uczeń powinien pracować.
Ocenianie wspierające pozwala na pełną indywidualizację co w przypadku edukacji włączającej
jest priorytetem, p0maga dziecku w planowaniu swojego rozwoju, uczy wyciągania wniosków ze swoich
błędów, przygotowuje do permanentnego uczenia się.
19