ZOBACZ RAPORT "Mieszkalnictwo w Polsce"

Warszawa, 9.12.2015 r.
Fundacja Habitat For Humanity Poland bada z jakimi trudnościami
mierzą się polskie gminy w realizacji polityki mieszkaniowej
Fundacja Habitat For Humanity Poland opublikowała raport z badania na temat problemów
polskich gmin w zakresie realizacji polityki mieszkaniowej, w którym wzięło udział 1400
samorządów. Według prawa to właśnie samorządy gminne odpowiadają za zapewnienie dachu nad
głową swoim mieszkańcom. Małe zasoby mieszkaniowe, długi czas oczekiwania na mieszkanie oraz
zbyt mały budżet to jedne z najczęściej wskazywanych przez polskie gminy problemów
realizowania polityki mieszkaniowej w Polsce.
Raport „Mieszkalnictwo w Polsce” wydany przez Fundację Habitat for Humanity Poland jest próbą
odpowiedzi na kluczowe problemy związane z trudną sytuacją mieszkaniową w Polsce. Polityka
mieszkaniowa determinuje nie tylko gdzie i w jakich warunkach mieszkamy, ale też w znaczący
sposób wpływa na naszą przyszłość. Często to właśnie zaplecze mieszkaniowe jest jedną z kluczowych
kwestii przy decyzji o zakładaniu rodziny, emigracji czy też o podejmowaniu pracy. Godne miejsce do
mieszkania jest podstawową potrzebą dla każdego człowieka i to właśnie gminy prawnie
odpowiadają za to, aby to miejsce zapewnić osobo, które nie są w stanie zrobić tego samodzielnie.
Skąd biorą się problemy utrudniające skuteczne wykonanie tego zadania?
„Samorządy mają ogromną rolę w kształtowaniu i realizowaniu polityki mieszkaniowej. Chcieliśmy
zwiększyć wiedzę na temat polskiej polityki mieszkaniowej na szczeblu samorządowym i problemów
gmin w tym obszarze. Wyniki tego raportu, pozwalają nam na wypracowanie rekomendacji, które
będą przyświecały naszym dalszym działaniom” – mówi Małgorzata Salamon, dyrektor Habitat For
Humanity Poland.
Znacząca część badania
była poświęcona kwestii
trudności w realizacji
polityki mieszkaniowej
z punktu widzenia gmin.
Większość samorządów
wskazuje na rozdźwięk
pomiędzy potrzebami,
a możliwościami, jakie
ma samorząd, aby móc
realizować wyznaczone
cele.
Czynniki, utrudniające realizację skutecznej polityki mieszkaniowej:





Małe zasoby mieszkaniowe polskich gmin - 65% przebadanych gmin posiada mniej niż 100
mieszkań komunalnych, tymczasem w kolejkach po nie stoi około 80 tys. potrzebujących.
Duża liczba osób potrzebujących wsparcia mieszkaniowego ze strony samorządu, jednocześnie
małe możliwości/chęci zgłoszenia takiej potrzeby - dość często gminy nie przyjmują wniosków,
ponieważ nie posiadają zaplecza mieszkaniowego, a sami potrzebujący znając ten stan rzeczy,
nie składają podań.
Długi czas oczekiwania na mieszkanie – ponad 15% ankietowanych gmin określa średni czas
oczekiwania na mieszkanie na okres od 4 do 7 lat.
Zbyt mały budżet na realizowanie polityki mieszkaniowej – ponad 70% badanych gmin
przeznacza niecałe 5% rocznego budżetu na mieszkalnictwo.
Negatywna ocena urzędników na temat polskiej polityki mieszkaniowej – programy rządowe
skierowane na wsparcie mieszkalnictwa pozytywnie oceniło jedynie 11,7% badanych gmin.
W badaniu jakościowym, pytani o trudności urzędnicy, najczęściej wymieniali właśnie czynniki
materialne: brak odpowiednich funduszy oraz mieszkań do rozdysponowania wśród osób
potrzebujących. Poza tym w ich opiniach powtarzały się również następujące stwierdzenia:

Polityka mieszkaniowa nie stanowi priorytetu dla polskiego rządu. Samorządy czują się w tej
kwestii opuszczone i zdane na siebie.

Brak rzeczowej debaty publicznej w tym zakresie, niewielu polityków i dziennikarzy
posiadających wiedzę w tym obszarze.

Niski poziom wiedzy społeczeństwa. Gminy często odczuwają sprzeciw względem swoich
działań. W opinii urzędników mieszkańcy są dość sceptycznie nastawieni do programów
nakierowanych na pomoc osobom wykluczonym oraz do beneficjentów działań pomocowych.

Potrzeba zmian na szczeblu ustawodawczym. Badanie często wspominają ustawę „O ochronie
praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego” (21 czerwca
2001 r.) w wyniku, której mieszkania są często niesłusznie „przetrzymywane” przez ich
najemców.
Gminy aktywne i bierne
Polityka mieszkaniowa jest postrzegana przez jednostki samorządu terytorialnego w różny sposób.
Na podstawie badania przeprowadzonego przez Fundację Habitat for Humanity Poland można
wyróżnić 3 typy samorządów – bierne, umiarkowane oraz aktywne.

Gminy Bierne – są to samorządy, które interpretują obowiązujące przepisy prawne w sposób
minimalistyczny. Ograniczają się do realizacji niezbędnych działań oraz stosują standardowe
rozwiązania. Urzędnicy mają obawy przed podejmowaniem działań innowacyjnych
i nowatorskich - obawy te związane są z odpowiedzialnością pracowniczą w przypadku
niepowodzenia. W związku z tym starają się nie wychodzić poza sprawdzone i bezpieczne
schematy. Samorządy mają poczucie, że zadania w zakresie rozwiązywania problemów
mieszkaniowych zostały im narzucone odgórnie. Ich zdaniem wykracza to poza ich
kompetencje i możliwości, dlatego też liczą na wprowadzenie nowych rozwiązań przez
władze centralne, czy to poprzez zmianę przepisów prawa, czy też poprzez zwiększenie
środków finansowych przyznawanych gminie. Gminy takie najczęściej nie dostrzegają
w organizacjach pozarządowych partnera do dialogu i ograniczają się do współpracy
wyłącznie z publicznymi instytucjami pomocy społecznej.

Gminy Umiarkowane – samorządy tego typu podchodzą bardziej elastycznie do
obowiązujących ustaw. W ich podejściu do polityki mieszkaniowej można odnaleźć poczucie
zrozumienia trudnej sytuacji osób wykluczonych mieszkaniowo. Gminy te starają się stworzyć
takie procedury, które rzeczywiście pomogą osobom potrzebującym. W tym celu poszukuje
się sprawdzonych rozwiązań i dobrych praktyk stosowanych przez inne samorządy. Zdaniem
urzędników polityka społeczna w zakresie mieszkalnictwa nie jest obecnie dostatecznie
efektywna, dlatego należałoby wprowadzić rozwiązania systemowe. Przedstawiciele
samorządów umiarkowanych współpracują z organizacjami pozarządowymi, lecz traktują je
przede wszystkim jako potencjalnych podwykonawców. Obszary działania, jakie widzą dla
NGO to: edukowanie, informowanie, wsparcie emocjonalne i psychologiczne, towarzyszenie
beneficjentom.

Gminy Aktywne – to te samorządy, które starają się samodzielnie wypracowywać własną
politykę mieszkaniową. Zdają sobie sprawę z ograniczeń i trudności związanych
z mieszkalnictwem, mimo to podejmują próbę stworzenia modelowych rozwiązań. Urzędnicy
są otwarci i elastycznie interpretują prawo oraz uchwały. Skoro obszar polityki mieszkaniowej
spoczywa na nich, chcą mieć maksimum samodzielności. Mają poczucie, że brakuje im
rozwiązań systemowych, narzędzi oraz środków do realizacji niektórych pomysłów. Dużą rolę
widzą w lobbingu na rzecz zmiany niektórych przepisów prawa. Sięgają po dobre praktyki
sprawdzone w innych samorządach oraz NGO. Tych ostatnich postrzegają jako partnerów,
chcą z nimi współpracować oraz korzystać z ich wiedzy. Są otwarci na działania NGO we
wszystkich obszarach, m.in. w: lobbowaniu na tematy mieszkaniowe w rządzie czy w Sejmie,
tworzeniu nowych lokali przeznaczonych dla osób wykluczonych, pomocy remontowej oraz
wsparciu edukacyjnym.
„Różnica w postawach gmin wobec polityki mieszkaniowej jest bardzo zauważalna. Wyniki naszego
raportu, są podstawą do planowania dalszych działań, które pozwolą aktywizować jak największą
liczbę urzędników odpowiedzialnych za te kwestie. Chcielibyśmy pomóc w szerszej promocji dobrych
praktyk w prowadzeniu polityki mieszkaniowej przez gminy. – mówi Małgorzata Salamon, dyrektor
Habitat For Humanity Poland.
Głównym celem akcji jest stworzenie sieci komunikacji między samorządowcami, NGO oraz władzą
centralną, aby promować skuteczne rozwiązania problemów mieszkaniowych. Ma ona być także
okazją do poszerzenie dyskusji na temat polityki mieszkaniowej oraz dotarcia do decydentów.
Problemy polskich gmin
Szczegółowe wyniki raportu „Mieszkalnictwo w Polsce”
(wybrane zagadnienia)
1. Małe zasoby mieszkaniowe polskich gmin
Jedynie co dziesiąta gmina dysponowała liczbą mieszkań komunalnych wahającą się między 100
a 300 lokalami. Zbliżona liczba gmin dysponowała więcej niż 300, natomiast ponad 6% gmin
deklaruje BRAK mieszkań komunalnych.
2014 6,40%
0%
64,60%
10%
Brak mieszkań
20%
30%
1-100 mieszkań
40%
11,10%
50%
101-300 mieszkań
60%
70%
80%
Ponad 300 mieszkań
15,00% 3,00%
90%
100%
Brak Danych
Jeszcze gorsza sytuacja panuje w kwestii mieszkań socjalnych. W 2014 roku, co czwarta gmina nie
dysponowała mieszkaniami socjalnymi. Ponad połowa posiadała natomiast mniej niż 100 lokali tej
kategorii.
2014
25,50%
0%
10%
Brak mieszkań
59,60%
20%
30%
1-100 mieszkań
40%
50%
101-300 mieszkań
5,10%
60%
70%
80%
Ponad 300 mieszkań
15,00%
7,20%
90%
100%
Brak Danych
Patrząc na powyższe wykresy, możemy też dojrzeć kolejny problem – sytuacja Polskich gmin
w kwestii liczby lokali mieszkalnych nie ulega większym zmianom od 15 lat. Taki stan rzeczy owocuje
niewydolną polityką mieszkaniową, a ta z kolei przekłada się bezpośrednio na pogłębiające się
wykluczenie mieszkaniowe.
2. Duża liczba osób potrzebujących wsparcia mieszkaniowego ze strony samorządu,
jednocześnie małe możliwości/chęci zgłoszenia takiej potrzeby
Dla Uzupełnienia danych na temat gminnych lokali mieszkalnych, należy wspomnieć o liczbie
wniosków, jakie wpływają do urzędów z prośbą o pomoc w tej kwestii. Według danych z raportu,
w wielu gminach takich wniosków nie ma, lecz nie obrazuje to realnej sytuacji. Ta łączy się z faktem,
iż gminy nie przyjmują wniosków, ponieważ nie posiadają zaplecza mieszkaniowego, a sami
potrzebujący znając ten stan rzeczy, nie składają podań.
2014
23,10%
0%
10%
66,20%
20%
30%
Brak wniosków
40%
50%
1-100 wniosków
60%
4,30%
70%
80%
Ponad 101 wniosków
90%
6,40%
100%
Brak Danych
3. Długi czas oczekiwania przyjmowanych
Posiadane zasoby mieszkaniowe oraz liczba przyjmowanych wniosków, ściśle wiąże się z czasem
oczekiwania na mieszkanie. W badaniu pytano o średni czas oczekiwania na mieszkanie komunalne
lub socjalne. Wyniki przedstawiają się jak poniżej.
Brak mieszkań/brak oczekujących
15,10%
Do 6 miesięcy
8,90%
Od 6 miesięcy do 1 roku
5,50%
Od 1 roku do 2 lat
7,70%
Od 2 do 4 lat
12,00%
Od 4 do 7 lat
15,50%
Od 7 do 10 lat
Powyżej 10 lat
8,30%
1,70%
Inne
4,60%
Brak Danych
Nie dotyczy
0,00%
19,50%
1,20%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
4. Zbyt mały budżet na realizowanie polityki mieszkaniowej
Polityka mieszkaniowa ze względu na swoją specyfikę obarczona jest wysokimi kosztami oraz
koniecznością działań długookresowych. Niestety podczas planowania budżetów rzadko brana jest
za kwestię kluczową. Ponad 70% gmin przeznacza niecałe 5% rocznego budżetu na mieszkalnictwo.
Procent ogólnego budżetu gminy przeznaczony na mieszkalnictwo w
2014 roku
1%
18%
poniżej 5 %
0%
5% - 15%
8%
15% - 30%
powyżej 30%
73%
Nie uwzględniono w budżecie
Działania jakie gminy podejmują w ramach tych funduszy to przede wszystkim remonty i naprawy
bieżące (73,5%), utrzymanie mieszkań (28,8%) oraz ich modernizacje (18,7%). W budżecie sektora
mieszkaniowego w co piątej gminie (21,9% ) uwzględniane są także takie rzeczy jak ubezpieczenie
lokali, dodatki mieszkaniowe czy zaliczki remontowe.
6. Negatywna ocena urzędników na temat polskiej polityki mieszkaniowej
Ostatnia, najkrótsza część badania, była opiniotwórcza. Gminy zostały zapytane jak oceniają
programy rządowe oraz fundusze celowe. Wydźwięk pozytywny miało zaledwie 11,7% odpowiedzi,
negatywny 23,7%. Znaczna większość (64,7%) udzieliła odpowiedzi neutralnej: „Ani dobrze, ani źle”,
co może wynikać z tego, iż gminy nie korzystają lub w ogóle nie znają owych programów.
Drugie opiniotwórcze pytanie dotyczyło ogólnej opinii polskiej polityki mieszkaniowej w skali od 1 do
10, gdzie 1 to bardzo źle, a 10 – bardzo dobrze. Opinie urzędników rozkładały się następująco:
2%
1%
6%
1%
0%
1
2
8%
13%
3
4
5
25%
6
25%
7
8
19%
9
10
Więcej danych na temat mieszkalnictwa w Polsce znajduje się w raporcie dostępnym na stronach
internetowych www.habitat.pl oraz www.forummieszkaniowe.org.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Polska jako kraj, w którym mieszka się godnie
Fundacja Habitat for Humanity Poland przygotowała Raport „Mieszkalnictwo w Polsce” jako
podstawę debaty na temat poprawy sytuacji mieszkaniowej. Rekomendacje z niego płynące
w perspektywie długoterminowej wymagają zmian legislacyjnych oraz uwrażliwienia społeczeństwa
na temat konieczności poprawy standardów mieszkaniowych. Wszyscy powinniśmy mieć
świadomość, jak ogromny wpływ ma ten problem na pozostałe kwestie społeczne, takie jak: rynek
pracy, polityka rodzinna czy wykluczenie społeczne.
Projekt „Społeczne Forum Polityki Mieszkaniowej” jest współfinansowany z Funduszy EOG w ramach
programu Obywatele dla Demokracji.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Habitat for Humanity Poland to organizacja pozarządowa, której misją jest zapewnienie godnego
miejsca do życia niezamożnym osobom zagrożonym wykluczeniem mieszkaniowym. Organizacja
pomaga tym, którzy nie mają gdzie mieszkać lub mieszkają poniżej dopuszczalnych norm. Habitat for
Humanity buduje i remontuje domy, przy wsparciu samych beneficjentów, wolontariuszy,
darczyńców i organizacji habitatowskich z innych krajów. Od 38 lat istnienia organizacja zbudowała
już ponad 800 000 domów na całym świecie, zapewniając dach nad głową dla dwóch milionów ludzi.
www.habitat.pl; www.forummieszkaniowe.org
Kontakt prasowy:
Monika Zgierun
Konkret PR
Tel: 664 966 238
@: [email protected]