Technika swobodnego tekstu Celestyna Freineta

Technika swobodnego tekstu Celestyna Freineta
Koncepcja pedagogiczna C.Freineta bliska jest wielu polskim nauczycielom pracującym
w kl. I- III ( szczególnie tym, którzy współpracują z ruchem freinetowskim w Polsce).
Obecnie obserwuje się wzrost zainteresowania myślą pedagogiczną C. Freineta. Stanowi ono
źródło inspiracji w poszukiwaniu rozwiązań uwzględniając współczesne tendencje
edukacyjne-innowacyjne formy pracy, uwzględnianie potrzeb dziecka jako podstawowego
źródła aktywności edukacyjnej, interpretacyjna funkcja programu, diagnozowanie osiągnięć
rozwojowych dziecka oraz wspieranie jego rozwoju. Zakłada ona maksymalny rozwój
osobowości dziecka. Jej realizacja oparta jest na wielostronnej aktywności uczniów, ich
zainteresowaniach, a takŜe na potrzebach rozwojowych.
Spośród licznych technik C. Freineta najbardziej znaną i stosowaną w warunkach
polskiego systemu szkolnego jest technika swobodnego tekstu i związana z nią gazetka
klasowa, szkolna oraz korespondencja międzyklasowa.
I. Istota swobodnego tekstu
Swobodny tekst jest to wolna od jakiegokolwiek narzucania tematu czy formy, pisemna
wypowiedź dziecka. Jest swobodna i umotywowana, stanowi punkt wyjścia i ośrodek pracy
szkolnej. Najkorzystniejsza sytuacja do jego napisania wystąpi wówczas gdy:
a) dziecko samo zapragnie wyrazić piórem czy rysunkiem to, co czuje, to co je
interesuje,
b) odczuje potrzebę wypowiedzenia, aby porozumieć się z innymi dziećmi, podzielić
się z bliskimi swoimi pragnieniami i radościami,
c) zdecyduje się zakomunikować dorosłym swoje wątpliwości, przedstawić im swoje
prawa i dąŜenia.
Nie moŜe być on tylko dodatkiem do pracy szkolnej, ale jej punktem wyjścia i jej ośrodkiem.
Chodzi tutaj, aby zajęcia swobodnego tekstu nie ograniczały się do napisania, przeczytania
i opracowania swobodnych tekstów, ale aby zainteresowania dzieci wyraŜone w ekspresji
werbalnej czy plastycznej nadal kontynuować w organizowanych zajęciach ( róŜnorodne
ćwiczenia językowe, ćwiczenia w wyrazistym czytaniu, materiał do opracowania scenariusza
inscenizacja, źródło ekspresji plastycznej, muzycznej, inspiracja do poszukiwania,
odkrywania informacji z róŜnych dziedzin wiedzy.
1
Siatka zagadnienia „Technika swobodnego tekstu”
Technika swobodnego tekstu
metody
środowisko
edukacyjne
dom
klasa
ekspresywne
środowisko
laboratorium
praktycznego
działania
przyrodnicze
organizacja
formy
organizacyjne
pracy dzieci
pisanie swobodnego tekstu
indywidualna
odczytywanie tekstów
wybór najciekawszej pracy
korekta tekstu
ćwiczenia oparte na swobodnym
tekście
osoby
nauczyciel
zespołowa
uczeń
doradca
mediator
tutor
zbiorowa
np. kąciki edukacyjne
czytelniczy
literatura
* piękna
* literatura
popularnonaukowa
* encyklopedie
* słowniki
* foldery
* albumy itp.
wytwory
swobodnej
ekspresji
* gazetki klasowe
* „księga Ŝycia klasy”
* „arcydzieła dziecięce”
(plastyczne, techniczne,
muzyczne)
techniczny
* kserokopiarka
* komputer
* drukarka
* limograf
2
II. Rodzaje swobodnego tekstu
1. Swobodny tekst mówiony- tworzą go dzieci, które nie potrafią zapisać swoich myśli
za pomocą pisma. Swobodne wypowiedzenia moŜna nagrać na taśmę
magnetofonową, a potem odtworzyć, wybrać najciekawsze, wydrukować.
2. Swobodny tekst pisany.
W zajęciach prowadzonych tą techniką wyróŜnia się kilka etapów:
• Pisanie swobodnego tekstu- dziecko pisze to, co ma ochotę przekazać najbliŜszemu
otoczeniu: przyjaciołom, kolegom, rodzicom, nauczycielom, sąsiadom, „przyrodzie”.
Pisze w domu lub w klasie podczas swobodnych zajęć, samodzielnie lub z pomocą
nauczyciela. Skąd w praktyce szkolnej obserwuje się troskę nauczyciela
o wytworzenie sytuacji, w której dziecko czułoby autentyczną potrzebę
wypowiedzenia się. MoŜe ona ujawnić się, na przykład: podczas oglądania pamiątek
z wakacji, porządkowania eksponatów przyniesionych z jesiennej wycieczki
do parku, do lasu, do sadu, na pole, tworzenia scenek rodzajowych z figur
wykonanych z jesiennych owoców, przeglądania pisemek dziecięcych,
organizowania wystawy prac plastycznych- efektów ekspresji uczniów, przeŜyć
związanych z ekspresją muzyczną, obserwacji przyrodniczych, indywidualnych
kontaktów ze światem roślin i zwierząt itp.
• Wybór swobodnego tekstu- wybór moŜe mieć róŜny przebieg w zaleŜności od wieku
dzieci, ich sprawności językowej:
•
-
uczniowie odczytują swoje teksty całej klasie, a nauczyciel lub jeden z uczniów
zapisuje na tablicy tytuły prac, po czym następuje wybór najciekawszej,
najbardziej interesującej przez podniesienie ręki,
-
czytanie i wybór tekstu odbywa się w grupach, najlepiej w trzy lub
czteroosobowych, w wyniku którego kaŜdy zespół przedstawia jeden tekst.
Poprzez głosowanie przez całą klasę , wybiera się ten, który się najbardziej
podobał,
-
zespół po wybraniu i przedstawieniu całej klasie swojego tekstu, opracowuje go
równieŜ w zespole, a potem drukuje.
Opracowanie tekstu- swobodny tekst (wybrany przez uczniów) zostaje zapisany na
tablicy , po czym następuje korekta, celem której jest doprowadzenie tekstu do postaci
poprawnej językowo, bogatej i Ŝywej. Ćwiczenia językowe związane z korektą
swobodnego tekstu róŜnią się od ćwiczeń proponowanych przez podręczniki, poniewaŜ
mają charakter naturalny, są zawsze środkiem do jasnego wypowiedzenia myśli, które
przekazać naleŜy tak, aby być dobrze rozumianym przez adresatów swobodnego tekstu.
Biorąc pod uwagę wartość ćwiczeń związanych z opracowaniem tekstu dla pobudzenia
myślenia i rozwoju języka dziecka, C. Freinet stawia inny szereg wymagań:
•
•
•
określa stopień ingerencji nauczyciela w tekst dziecięcy- przestrzega przed zbytnią
ingerencją, która moŜe zdeformować myśli dziecka,
charakteryzuje postawę nauczyciela (wyzwalający aktywność i pomysłowość dzieci,
akceptujący samodzielność myślenia, a nawet krytykę),
wskazuje trzy zasadnicze grupy ćwiczeń, które pozwalają wyszukiwać i usunąć
z tekstu błędy i niejasności, udoskonalić tekst, jasno i pięknie wyrazić myśl autora:
-analiza tekstu ze względu na poprawność wyrazów i zwrotów,
-analiza tekstu ze względu na kompozycję wypowiedzi i budowę kolejnych zdań,
-ćwiczenia uwzględniające dokładność i precyzję języka.
3
Technika swobodnego tekstu pozwala realizować waŜne zadania dydaktyczne, kształcące
i wychowawcze:
-
stanowi podstawę do nauki czytania i pisania metodą naturalną,
sprzyja pobudzaniu języka dziecka w zakresie róŜnych funkcji: komunikacyjnej
i reprezentacyjnej, jak równieŜ ekspresyjnej i impresyjnej,
umoŜliwia scalenie kształcenia języka z nauką o nim,
pobudza myślenie twórcze i krytyczne,
wyzwala naturalną potrzebę tworzenia, inspiruje do nowych poszukiwań
i działań.
Biorąc pod uwagę te wszystkie rozwaŜania związane z „techniką swobodnego tekstu”
uwaŜam, Ŝe powinna ona znaleźć miejsce (obok innych metod) w nauczaniu zintegrowanym.
Literatura:
1. H. Smolińska- Rębas, E. Filipiak , R. Chorn, Technika swobodnego tekstu z cyklu
Moje „ ja wobec pedagogiki C. Freineta , Warszawa 1995, Polskie Stowarzyszenie
Animatorów pedagogiki C. Freineta.
2. E. Kwiatkowska, Próba wyodrębnienia typów literackich w swobodnych tekstach
dzieci 9-10 letnich. W; Pedagogika C. Freineta , Dzieło i inspiracja, Red. W.
Frankiewicz, wyd. II Gdańsk 1993: Wydawnictwo Polskiego Stowarzyszenia
Animatorów Pedagogiki C. Freineta.
3. H. Smolińska, Koncepcja
C. Freineta źródłem inspiracji w edukacji
wczesnoszkolnej, w: Studia Pedagogiczne , Zeszyt 27, Red. E. Stucki, Bydgoszcz
1994, Wydawnictwo Uczelniane WSP .
4