Wezwania w postępowaniu podatkowym

Wezwania w postępowaniu podatkowym
Wpisany przez dr Krzysztof Biernacki
Wezwanym może być każda osoba, w tym również strona postępowania.
Organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań lub
dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to
niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy - art. 155 § 1 Ordynacji
(1). Przepis ten otwiera rozdział 6 dział IV Ordynacji, który określa formę i tryb dokonywania
wezwań przez organy podatkowe. Analiza jego treści pozwala wskazać na kilka istotnych
aspektów, które jeszcze przed interpretacją pozostałych przepisów tej części Ordynacji
umożliwiają określenie zasad przeprowadzania takich czynności.
Przede wszystkim należy wskazać, iż wezwanym może być każda osoba, w tym również strona
postępowania. Takie sformułowanie przepisów przez ustawodawcę daje szerokie uprawnienia
organom podatkowym, które mają znaczny stopień swobody w wyborze osób wzywanych.
Swoboda ta jednak nie jest nieograniczona. Należy wskazać bowiem, iż - analogicznie jak inne
przepisy proceduralne - także treść art. 155 § 1 Ordynacji należy interpretować w świetle zasad
ogólnych postępowania.
W kontekście wezwań oznacza to, iż czynności organu podatkowego muszą być dokonywane w
sposób umożliwiający szybką realizację celu takiego postępowania. W konsekwencji dobór
potencjalnych osób do wezwania powinien być ograniczony względami celowości i prostoty
postępowania (art. 125 § 1 Ordynacji) a także nie powinien podważać zasady zaufania do
organów podatkowych (art. 121 § 1 Ordynacji). Stąd też np. spotykane w praktyce wzywanie
przez organ prowadzący postępowanie znacznej liczby świadków może być przez stronę
kwestionowany w świetle przedstawionych zasad ogólnych.
1/4
Wezwania w postępowaniu podatkowym
Wpisany przez dr Krzysztof Biernacki
Przepis wskazuje na możliwość wezwania do złożenia wyjaśnień w jednej z trzech form:
osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie. Kolejność wyrażona cytowanym przepisem jest
również wiążąca dla organu podatkowego. Ustanowienie pełnomocnika, mimo treści art. 145 §
2 Ordynacji, przy czynnościach wymagających osobistego stawiennictwa nakłada na organ
podatkowy obowiązek bezpośredniego wezwania tej osoby.(2) Pełnomocnika zawiadamia się
wówczas wyłącznie o terminie i miejscu przeprowadzenia dowodu z przesłuchania takiej osoby.
Wiele kontrowersji budzi w praktyce możliwość zastąpienia zeznań ustnych strony lub innego
podmiotu ich wyjaśnieniami na piśmie. Orzecznictwo wskazuje, iż możliwe jest wnioskowanie
przez osoby wezwane zastąpienia ustnych wyjaśnień przedłożeniem oświadczeń w formie
pisemnej. Jak wskazał sąd w jednym z wyroków: za zrozumiałe w świetle zasad doświadczenia
życiowego należy ocenić zachowanie organu podatkowego, który zobowiązał podatnika do
nadesłania w formie pisemnej odpowiednich informacji dotyczących jego stanu majątkowego,
których nie był w stanie podać podczas przesłuchania w siedzibie organu. Należy uznać
bowiem za zrozumiałe zachowanie się człowieka, który bez wcześniejszego przygotowania w
tej sprawie nie jest w stanie dokładnie określić całego swojego majątku i zgadza się przedłożyć
takie oświadczenie w późniejszym czasie, po namyśle niezbędnym do przypomnienia sobie
wszystkich szczegółów
.(3)
Zobowiązanym do osobistego stawiennictwa może być wyłącznie osoba zamieszkująca lub
przebywająca na obszarze województwa, w którym organ podatkowy dokonujący wezwania ma
siedzibę (art. 156 § 1 Ordynacji). Podkreślenia przy tym wymaga, iż decydujące jest miejsce
zamieszkania lub faktycznego przebywania wzywanej osoby, a nie miejsce administracyjnego
meldunku. W przypadku konieczności przeprowadzenia czynności na obszarze innego
województwa, organy podatkowe mogą skorzystać z tzw. prawa pomocy. Polega ono na
wezwaniu osoby do osobistego stawiennictwa w organie podatkowym właściwym ze względu
na jej miejsce zamieszkania lub pobytu (art. 157 § 1 Ordynacji). Wówczas organ prowadzący
postępowanie zobowiązany jest określić okoliczności, które mają być przedmiotem wyjaśnień
lub zeznań, albo czynności, jakie mają być dokonane (art. 157 § 2 Ordynacji).
2/4
Wezwania w postępowaniu podatkowym
Wpisany przez dr Krzysztof Biernacki
Wezwanie powinno być dokonane w określonej formie, którą precyzuje treść art. 159 § 1
Ordynacji. Brak zachowania w treści wezwania wszystkich elementów określonych powyższym
przepisem oznacza, iż wezwanie jest nieskuteczne, a niezastosowanie się osoby wzywanej do
takiego dokumentu nie niesie ze sobą żadnych negatywnych konsekwencji.(4)
Jednak prawidłowo sporządzone i doręczone wezwanie aktualizuje obowiązek dokonania
czynności określonej jego treścią. Niewywiązanie się z tego obowiązku może być postrzegane
dwojako. Z jednej strony nie dojdzie do pozyskania informacji od strony lub podmiotu
wzywanego, a tym samym brak będzie udowodnienia zdarzeń objętych wezwaniem. Z drugiej
strony wezwanie, jak to określił sąd administracyjny w jednym ze swoich orzeczeń, wiąże się z
władczą ingerencją w prawa osób wezwanych.(5) Jest to jednak nałożenie obowiązku
administracyjnego, którego niewypełnienie skutkuje możliwością nałożenia kary porządkowej do
kwoty 2 600 zł. Dotyczy to również osób występujących jako strona, z wyjątkiem ich
przesłuchania w trybie art. 199 Ordynacji.
Przyjmuje się jednak, iż w świetle obowiązku dokładnego wyjaśnienia sprawy (art. 122
Ordynacji) organy podatkowe w przypadku niestawiennictwa nie mogą pomijać określonego
dowodu, a powinny nałożyć karę porządkową i kontynuować w tym zakresie postępowanie.(6)
Podmiot wezwany nie ma możliwości „obrony" przed wezwaniem. Jedynie kara porządkowa
nakładana jest w formie postanowienia, na które służy zażalenie (art. 262 § 5 Ordynacji).
Najczęściej jednak wezwanie ma związek z przeprowadzeniem dowodu w sprawie. W
3/4
Wezwania w postępowaniu podatkowym
Wpisany przez dr Krzysztof Biernacki
konsekwencji osoba wzywana i strona postępowania mogą wykorzystać przepisy o
postępowaniu dowodowym do kwestionowania zasadności wezwania, o których to przepisach
będzie mowa w kolejnym opracowaniu.
Źródło:
1. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm., dalej
jako Ordynacja).
2. Wyrok WSA z 24 kwietnia 2008 r., I SA/Gd 993/07.
3. Wyrok WSA z 15 stycznia 2008 r., I SA/Po 1564/07.
4. Wyrok WSA z 15 października 2008 r., I SA/Bk 291/08.
5. Wyrok WSA z 24 kwietnia 2008 r., op. cit.
6. Op. cit.
4/4