Dzień Osteoporozy - List Przewodni

ŚWIATOWY DZIEŃ OSTEOPOROZY
20. października 2015
„Zdrowe odżywianie – kości wzmacnianie”
Tłumaczenie materiałów IOF – K. Boczoń
20 października 2015r. obchodzony jest 20. Światowy Dzień Osteoporozy
rozpoczynający całoroczną kampanię poświęconą zwiększaniu globalnej świadomości
o profilaktyce, diagnostyce i leczeniu osteoporozy oraz innych chorób metabolicznych kości.
Organizowany przez Międzynarodową Fundację Osteoporozy (IOF), Światowy Dzień
Osteoporozy obejmuje akcje krajowych stowarzyszeń pacjentów z całego świata chorujących
na osteoporozę, których działalność jest prowadzona w ponad 90 krajach.
W tegorocznej edycji organizator akcji (IOF) jako temat przewodni przyjął prawidłowe
odżywianie. Odpowiednio zbilansowana dieta w połączeniu z regularnym wysiłkiem
fizycznym wpływają na optymalizację zdrowia kości niezależnie od wieku i redukują ryzyko
zachorowania na osteoporozę. Ponieważ kość jest żywą tkanką, jej skład i budowa zmieniają
się z wiekiem. W związku z tym, z biegiem lat zmienia się również zapotrzebowanie na
substancje odżywcze niezbędne dla kości. Do kluczowych składników odżywczych zaliczono
wapń, witaminę D oraz białko. Zwrócono także uwagę na mikroelementy wspierające
zdrowie kości oraz inne czynniki nie związane z wiekiem, a wpływające na procesy
zachodzące w kościach.
Wapń
Wapń jest jednym z najważniejszych elementów składowych naszego szkieletu. W ciele
dorosłego człowieka znajduje się ok. 1 kg wapnia. Z tego 99% zdeponowane jest w kościach,
które działają jako rezerwuar do utrzymywania poziomu wapnia we krwi, niezbędnego dla
zdrowego funkcjonowania nerwów i mięśni.
Wapń jest kluczowym składnikiem odżywczym we wszystkich grupach wiekowych, ale ilość
niezbędna dla odpowiedniego funkcjonowania zmienia się w różnych fazach życia.
Wymagania są szczególnie wysokie w okresie szybkiego wzrostu u nastolatków.
Nabiał (mleko, jogurty, sery) są najłatwiej dostępnym źródłem wapnia w diecie, zawierają
również inne substancje odżywcze ważne dla prawidłowego wzrostu. Dodatkowymi źródłami
wapnia w żywności są niektóre zielone warzywa, konserwy rybne z całymi rybami, takie jak
sardynki i sardele, ale także orzechy, czy tofu z wapniem.
Witamina D
Witamina D odgrywa dwie kluczowe role w rozwoju i utrzymaniu zdrowych kości.
Wspomaga wchłanianie wapnia z pokarmu w jelitach oraz zapewnia prawidłową odnowę
i mineralizację kości.
Witamina D produkowana jest w skórze, gdy ciało zostaje wystawione na działanie promieni
słonecznych. Niestety w związku z coraz częstszym prowadzeniem stylu życia wewnątrz
budynków, niski poziom witaminy D stał się problemem na całym świecie. Niedobory tej
witaminy mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia kości i mięśni. Aby zapewnić odpowiedni
poziom produkcji tej witaminy zalecana jest codzienna, 10-20-minutowa ekspozycja na
promienie słoneczne nagiej skóry (twarz, ręce i ramiona) poza godzinami szczytowego
nasłonecznienia (przed 10 rano i po 14-ej) – bez ochrony filtrami przeciwsłonecznymi, ale
uważając, aby nie ulegnąć poparzeniom.
Dodatkowym problemem jest fakt, że niewiele rodzajów żywności jest naturalnie bogatych
w witaminę D. W rezultacie w niektórych krajach wprowadzono wzbogacanie w witaminę D
produktów żywnościowych i napojów, takich jak margaryna, płatki śniadaniowe, czy sok
pomarańczowy.
Białko
Białko jest źródłem aminokwasów niezbędnych dla zdrowia. Jego niskie spożycie jest
szkodliwe zarówno dla budowania szczytowej masy kostnej w okresie dzieciństwa
i dorastania (wpływając na wzrost kostny), jak i dla zachowania masy kostnej wraz
z upływającym wiekiem. Niedobór białka prowadzi również do zmniejszania masy i siły
mięśniowej u seniorów, co jest czynnikiem ryzyka upadków.
Potrawy bogate w białko obejmują produkty mleczne, mięso, ryby, drób, soczewicę, fasolę
i orzechy.
Mikroelementy wspierające zdrowie kości
Mikroelementy to substancje niezbędne w śladowych ilościach do prawidłowego wzrostu
i rozwoju. Do tych istotnych dla zdrowia kości (jak wynika z ciągłych badań nad ich
zaletami) należą:
- Witamina K – bogatym źródłem są zielone warzywa liściaste, szpinak, kapusta i jarmuż,
wątróbka, niektóre fermentowane sery i suszone owoce.
Wskazówka – dobrym pomysłem na zapewnienie odpowiedniej podaży witaminy K jest
przekąska z suszonych śliwek.
- Magnez – obecny w zielonych warzywach, roślinach strączkowych, orzechach, nasionach,
nierafinowanych ziarnach, rybach i suszonych owocach.
Wskazówka – porcja migdałów = do 40% dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek.
- Cynk – bogatym źródłem są chude czerwone mięso, drób, całe ziarna zbóż, rośliny
strączkowe, suszone owoce.
Wskazówka – fasola i ciecierzyca są dobrym roślinnym źródłem cynku.
- Karotenoidy – prekursory witaminy A – obecne w wielu warzywach, w tym w zielonych
warzywach liściastych, marchwi i czerwonej papryce.
Wskazówka – 50 g surowej marchwi zapewnia codzienne zapotrzebowanie na karotenoidy.
Czynniki ryzyka osteoporozy nie związane z wiekiem
Alkohol i kofeina: umiar jest kluczem
Nadmierne spożycie alkoholu – więcej niż dwie jednostki dziennie – może zwiększyć ryzyko
złamania niskoenergetycznego. Orientacyjnie: 1 jednostka alkoholu to równowartość 25 ml
spirytusu (40% alkoholu) lub 250 ml piwa (4% alkoholu).
Osoby lubiące pić kawę lub inne napoje zawierające kofeinę powinny upewnić się,
że otrzymują wystarczającą ilość wapnia. Przyjmowanie 330 mg kofeiny dziennie
(równowartość około 4 filiżanek kawy) może być związane z 20% wzrostem ryzyka złamań
osteoporotycznych.
Celiakia i inne zaburzenia mogą mieć wpływ na stan odżywienia
Choroby układu żołądkowo-jelitowego wpływające na wchłanianie składników pokarmowych
u ludzi w każdym wieku obejmują chorobę zapalną jelit (na przykład choroba Crohna
i zapalenie jelita grubego), jak również celiakię. Osoby cierpiące na te choroby mogą być
narażone na zwiększone ryzyko osteoporozy i złamań, w związku z czym powinny mieć
zapewnione odpowiednie spożycie wapnia (1000 mg/dobę) i witaminy D. W takich
przypadkach zaleca się sprawdzanie stanu składników odżywczych, gdyż konieczna może
okazać się suplementacja.
Przyjmowanie wystarczającej ilości wapnia pomimo nietolerancji lub złego trawienia laktozy
Osoby z pewnego stopnia nietolerancją laktozy mogą unikać produktów mlecznych.
W rezultacie często nie otrzymują wystarczającej ilości wapnia, co może zwiększyć ryzyko
wystąpienia osteoporozy. W takich przypadkach należy rozważyć, czy całkowita rezygnacja
z produktów mlecznych jest konieczna – mleko o obniżonej zawartości laktozy, jogurty
z żywymi kulturami bakterii i niektóre sery twarde są normalnie tolerowane. Inną alternatywą
jest przyjmowanie tabletek laktazy wraz z nabiałem. Ludzie, którzy nie tolerują laktozy,
powinny skonsultować się z lekarzem w celu omówienia najlepszego sposobu zapewnienia
odpowiedniego spożycia wapnia – albo poprzez dietę, albo w razie potrzeby za pomocą
suplementów.
Okaż wsparcie w walce z osteoporozą
– ubierz się na biało 20. października!
INFORMACJE O OSTEOPOROZIE W SRÓCIE
Osteoporoza, zwana jest również „cichym złodziejem kości”, a jej pierwszym
objawem jest złamanie (najczęściej w obrębie kręgosłupa lub nadgarstka).
CZY WIESZ, ŻE:
- 10% wzrost szczytowej masy kostnej w okresie dorastania może opóźnić zachorowanie na
osteoporozę o 13 lat.
- Utrata tkanki kostnej zaczyna się w wieku około 40 lat, kiedy nie można już zastąpić tkanki
kostnej tak szybko, jak przebiegają procesy jej tracenia.
- Po menopauzie, wskutek braku ochronnej funkcji estrogenów, kobiety przechodzą okres
gwałtownej utraty masy kości, gdyż resorpcja kości przewyższa jej formację.
- U mężczyzn, utrata kości wykazuje tendencję do przyspieszania w wieku powyżej 70 lat.
- 30% kobiet po 50. roku życia ma osteoporozę, a tylko 8% z nich otrzymuje leczenie!
- Ryzyko złamania spowodowanego osteoporozą jest większe niż miażdżycy, choroby
wieńcowej i raka piersi.
- Życiowe ryzyko złamania u kobiety 50-letniej wynosi 40%, a mężczyzny 13%.
- 60% złamań kręgosłupa spowodowanych osteoporozą następuje bez żadnego urazu.
- Połowa złamań biodra kończy się niepełnosprawnością, a 20% kobiet umiera w pierwszym
roku po złamaniu.
- Szczytową masę kostną budujemy do 30. r.ż, później możemy ją tylko podtrzymywać.
- Najczęściej złamania występują w obrębie: kręgosłupa, kości promieniowej, kości
ramiennej, szyjki kości udowej.
- Bez odpowiedniego leczenia ryzyko wystąpienia kolejnych złamań wynosi 50%.
Osteoporoza jest jedną z najczęstszych chorób populacji dorosłych.
75 mln pacjentów jest chorych na osteoporozę w Europie, USA i Japonii.
Po 50. roku życia występuje u 30% kobiet i 8% mężczyzn.
2.710.000 szacowana liczba chorych w Polsce
ZŁAMANIA
Europa
W Europie w 2000 roku wystąpiło 3.119 000 złamań, w tym: 620 tys. w obrębie kręgosłupa,
574 tys. kości promieniowej, 490 tys. szyjki kości udowej, a 369 tys. stanowiły pozostałe
złamania osteoporotyczne.
Co 30 sekund następuje jedno złamanie.
Świat
Szacuje się, że w 2000r. w świecie doszło do 9 mln złamań osteoporotycznych, z czego liczba
złamań szyjki kości udowej wynosiła 1,6 mln. W roku 2050 liczba ta może wzrosnąć nawet
do 6,3 mln i stan ten określa się już epidemią złamań.
Polska
Szacunkowa liczba osób po 50 r.ż. ze złamaniami osteoporotycznymi w Polsce w 2010 – 2,7
mln, w tym: kobiety 2 247 tys., mężczyźni 463 tys.
Szacunkowa liczba nowych złamań rocznie wynosi 150 tys.
Prognozy
Starzenie się społeczeństwa powoduje, że liczba osób ze złamaniem osteoporotycznym
wyniesie w Polsce w roku 2025 ok. 3,23 mln, co oznacza wzrost o 32,8% w stosunku do
2008r., a w 2035 – 4,1 mln złamań (u kobiet i mężczyzn).
Skutki złamań – ryzyko trwałej niepełnosprawności lub śmierci
Najcięższym powikłaniem osteoporozy jest złamanie szyjki kości udowej.
W ciągu roku od złamania skutkiem powikłań umiera:
- 20% kobiet,
- 25% mężczyzn.
Niepełnosprawność:
- 25% wymaga długotrwałego leczenia,
- 50% z tych osób, które przeżyją staje się niepełnosprawna.
Źródła:
www.osteoporoza.pl
http://worldosteoporosisday.org
http://www.facebook.com/worldosteoporosisday
Opracował Zespół Zakładu Chorób Kości i Stawów, Wydział Nauk o Zdrowiu UJ CM
Dodatkowe informacje [email protected]