Temat: Huczne weselisko w Borynowej chacie. Dokument pochodzi

57
Propozycje scenariuszy lekcji
Temat: Huczne weselisko w Borynowej chacie.
(czas realizacji – 2 lekcje)
Cele szczegółowe:
zapoznanie się z obrzędami weselnymi opisanymi w Chłopach
analiza środków obrazowania artystycznego wykorzystanych do opisu wesela
rozważanie wyjątkowości obrzędu weselnego w kulturze
poznanie fragmentu książki Rogera Caillois
dostrzeganie zmian w sposobie przeżywania święta zachodzących w społeczeństwach pod wpływem przemian cywilizacyjnych
Materiał:
podręcznik: Wesele w Lipcach, s. 271
W. S. Reymont, Chłopi, s. 272–274
Z. Gloger, Rok polski w życiu, tradycji i pieśni, s. 274
R. Caillois, Człowiek i „sacrum”, s. 275
1. Wprowadzenie.
Przed przystąpieniem do omówienia fragmentu Chłopów przypominamy krótko
treść tomu I. Szczególną uwagę zwracamy na:
bohaterów indywidualnych i zbiorowych,
wieś jako przestrzeń, w której zamykają się radości, smutki, tragedie i konflikty
bohaterów,
moralność, wierzenia i obyczajowość mieszkańców Lipiec.
W nawiązaniu do tematu przypominamy uczniom, jak ważną rolę w życiu i obyczajowości bohaterów odgrywały święta, obrzędy, zwyczaje. Jednym z ważniejszych
wydarzeń dla mieszkańców Lipiec było wesele, a szczególnie takie, które odbywało
się w chacie bogatych gospodarzy.
2. Praca z tekstem.
Prosimy uczniów o przeczytanie fragmentu Chłopów z podręcznika (s. 272–274),
a następnie o zapisanie w punktach (w formie równoważników zdań) przebiegu
obrzędu weselnego (konieczne trzeba zaznaczyć, że ma to być plan ogólny).
Uczniowie mogą pracować w parach. W celu sprawdzenia poprawności prac prosimy
o odczytanie kilku i przeprowadzamy ewentualną korektę.
Następnie polecamy, aby każdy uczeń wybrał dowolny punkt swojego planu
i przygotował się do ustnego streszczenia, ze szczególnym zwróceniem uwagi na:
zachowanie bohaterów,
formy zabawy,
rodzaje tańców,
wzajemne relacje,
wygląd postaci (szczególnie panny młodej),
przebieg obrzędu oczepin (w wypadku wybrania tego punktu planu).
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
58
Propozycje scenariuszy lekcji
Wysłuchujemy relacji uczniów wybranych do odpowiedzi w taki sposób, aby klasa
mogła wysłuchać streszczenia całego fragmentu.
Następnie przystępujemy do analizy artystycznej opisu wesela. Przypominamy,
jak ważną rolę w życiu lipeckich chłopów odgrywała przyroda (konstrukcja
powieści jest podporządkowana pojawianiu się kolejnych pór roku; egzystencja
chłopów jest ściśle związana z naturą: praca w polu wyznacza tryb i sposób życia,
możliwość spędzania wolnego czasu). Uczniowie wyszukują w tekście porównania,
które nawiązują do ścisłego związku chłopów z przyrodą, np. „a ochota jeszcze
rosła, jak te wody po ulewie; posypały się srebrne ruble i jako te listeczki
na jesieni, papierki leciały”. Odnajdują metafory, liczne epitety, onomatopeje,
personifikacje i animizacje. Po odczytaniu zaznaczonych środków artystycznego
wyrazu (można polecić zapisanie w zeszycie po jednym przykładzie) formułujemy
wniosek, w którym powinna się znaleźć odpowiedź na pytanie o funkcję, jaką
pełnią w opisie wesela nagromadzone środki artystyczne (uplastyczniają obraz,
dynamizują go, ożywiają).
Kolejnym etapem pracy z tekstem będzie analiza odmienności języka Chłopów,
która wynika z zastosowania stylizacji gwarowej – prosimy uczniów o podanie przykładów stylizacji gwarowej, a następnie przeredagowanie stylizowanego fragmentu
tekstu na język literacki (np. wersy 20–31).
Ostatnim elementem pracy będzie łączenie treści z tekstu Wesele w Lipcach (s. 271)
z fragmentem powieści. Uczniowie czytają tekst, a swoją uwagę skupiają głównie na
drugim akapicie, na podstawie którego formułują tezę (mogą cytować). Treść tezy
powinna dotyczyć wpływu radosnego biesiadowania na budowanie wspólnotowych
więzi. Następnie wyszukują we fragmencie powieści argumenty potwierdzające
postawioną tezę (np. wzruszenie Dominikowej).
Celem tego fragmentu lekcji jest:
uświadomienie uczniom, jak ważnym wydarzeniem było wesele Boryny (nie
tylko stanowiło dobrą okazję do świętowania, ale było również sposobem na
łagodzenie czy nawet zapomnienie chociaż na chwilę o waśniach i wzajemnych
antypatiach niektórych mieszkańców wsi),
kształcenie umiejętności redagowania tezy (opinii) i potwierdzenia jej poprawnie sformułowanymi argumentami.
Przykładowa teza:
W atmosferze wspólnego świętowania umacniają się wspólnotowe więzy, a istniejące animozje zostają na moment zapomniane.
Przykładowe argumenty:
Wszyscy wspólnie się bawili.
Nikt nie żałował pieniędzy podczas zbiórki na czepiec.
Dominikowa podejmowała wszystkich gości z jednakową radością i ogromnym
wzruszeniem.
3. Zakończenie.
Podsumowaniem lekcji może być notatka zredagowana przez uczniów zawierająca
informacje dotyczące:
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
59
Propozycje scenariuszy lekcji
sposobu wyprawiania wesela,
zachowania bohaterów,
sposobu przedstawienia obrzędu w lekturze (język i jego funkcje).
4. Praca domowa.
Zapoznaj się z fragmentem eseju Rogera Caillois Człowiek i „sacrum” i napisz, na
czym polegają zmiany w przeżywaniu świąt.
Sporządź scenariusz lub scenopis, wykorzystując fragment Chłopów zamieszczony
w podręczniku (wiersze 13–40).
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl