D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Sygn. akt III AUa 1675/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 listopada 2015 r.
Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Alicja Podlewska
Sędziowie:
SSA Michał Bober
SSO del. Maria Ołtarzewska (spr.)
Protokolant:
stażysta Anita Musijowska
po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2015 r. w Gdańsku
sprawy M. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.
o prawo do emerytury
na skutek apelacji M. K.
od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 czerwca 2014 r.,
sygn. akt VI U 2052/13
1. zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje ubezpieczonemu M. K. prawo do emerytury na podstawie art. 28 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od dnia 1 marca 2013r.;
2. stwierdza, że pozwany nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania
decyzji.
SSA Michał Bober SSA Alicja Podlewska SSO del. Maria Ołtarzewska
Sygn. akt III AUa 1675/14
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 15 maja 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu M. K.
prawa do emerytury wobec nieudokumentowania 25 letniego stażu pracy. ZUS uznał do stażu pracy na podstawie
załączonej dokumentacji 12 lat 11 miesięcy i 25 dni.
Ubezpieczony M. K. złożył odwołanie od tej decyzji wnosząc o uznanie okresu zatrudnienia od 22.11.1976 r.
do 18.01.1979 r. w (...) Centrala (...) w B., zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym według złożonego
oświadczenia, doliczenie okresu pracy w Warsztacie Samochodowym brata T. K. zgodnie z zaświadczeniem
wystawionym przez ZUS.
Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe stanowisko. W odniesieniu do okresu
zatrudnienia od 22.11.1976 r. do 18.01.1979 r. wyjaśnił, że nie uznał w/w okresu, ponieważ nie przedstawiono
oryginalnych dokumentów potwierdzających zatrudnienie np. świadectwo pracy, kartoteki płacowe itp. a PPHU
(...) nie jest uprawniony do wystawiana dokumentacji osobowo- płacowej, gdyż nie został wpisany do rejestru
przechowawców.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy wyrokiem
z dnia 24 czerwca 2014 r. oddalił odwołanie wnioskodawcy M. K..
Sąd Okręgowy orzekał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:
Dnia 15 maja 2013 r. ubezpieczony M. K. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Na podstawie posiadanych
dokumentów organ rentowy przyjął za udowodniony staż ubezpieczeniowy wynoszący 12 lat 11 miesięcy i 25 dni. (10
lat 1 miesiąc i 14 dni okresów składkowych, 2 lata 10 miesięcy i 11 dni okresów uzupełniających, praca w gospodarstwie
rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia)
Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, iż w okresie od dnia 27 października 1966 roku
do 16 października 1968 roku ubezpieczony pełnił zasadniczą służbę wojskową. W okresie od dnia 2 maja 1969 do
22 listopada 1969 roku ubezpieczony był zatrudniony w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Budowlano (...), od dnia
26 marca 1970 do 28 sierpnia 1971 roku w Przedsiębiorstwie (...) w B.. Ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy
również w okresie od 24 września 1971 do 6 grudnia 1971 roku ( (...) Spółdzielnia Pracy (...) w B.), od 8 stycznia 1972
do 17 października 1972 roku ( Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) Oddział w B.), od 26 sierpnia 1974 do 31 sierpnia
1976 r. ( Miejskie Zakłady (...) spółka z o. o. w B.), od 22 listopada 1976 do 18 stycznia 1979 r. ( Przedsiębiorstwo
(...) w B.). Ubezpieczony pracował w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności od 2 grudnia do 29 grudnia 1971
roku, od 10 stycznia do 14 czerwca 1973 roku, od 16 czerwca do 20 września 1973 roku, od 26 września do 3 lipca 1974
roku, od 5 lipca 1974 do 5 sierpnia 1974 roku. Ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą w okresie od 1 stycznia
1988 do 30 września 1988 roku, od 1 lutego 1992 do 26 lipca 1995 roku oraz od 1 września 1998 do 21 grudnia 2010
roku. Za okres od 1 stycznia 1988 do 30 września 1988 r. i od 1 do 10 lutego 1993 r. zostały odprowadzone składki na
ubezpieczenie społeczne. Za pozostały okres nie zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne (za okres
od 1 października 1992 do 31 stycznia 1993 roku, od 11 lutego 1993 do 26 lipca 1995 roku, od 1 września 1998 do 31
grudnia 1998 roku należności z tytułu składek zostały umorzone)
Sąd Okręgowy wskazał, iż dokumenty w postaci: świadectwa pracy, potwierdzenie ubezpieczenia osób opłacających
składki na własne ubezpieczenie z dnia 21 stycznia 2013 r. zaświadczenia o wykonywaniu pracy Aresztu Śledczego w B.
z dnia 23 kwietnia 2013 r. Zakładu Karnego w B. z dnia 30 kwietnia 2013 r. były podstawą ustalenia niniejszego stanu
faktycznego, ponieważ ich autentyczność nie budzi żadnych zastrzeżeń, ich wiarygodność nie została zakwestionowana
przez organ rentowy. W ocenie Sądu Okręgowego w/w dokumenty potwierdzają okres składkowy i nieskładkowy
ubezpieczonego w wymiarze 12 lat 3 miesięcy i 14 dni, w tym okres od 1 stycznia 1988 do 30 września 1988 roku i
od 1 do 10 lutego 1993 roku t.j. okresy prowadzenia działalności gospodarczej, za które zostały odprowadzone składki
na ubezpieczenie społeczne. Do stażu emerytalnego Sąd Okręgowy zaliczył również okres pracy ubezpieczonego
w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia. (2 lata 10 miesięcy 11 dni) Sąd Okręgowy uznał,
iż przeprowadzone postępowanie dowodowe nie potwierdziło okresu zatrudnienia ubezpieczonego w okresie od
trzeciego kwartału 1984 r. do połowy czwartego kwartału 1990 r. w firmie (...). Zdaniem Sądu Okręgowego świadek
E. K. potwierdził wyłącznie okoliczność, iż w latach „osiemdziesiątych" współpracował z firmą (...), która zajmowała
się zakładaniem instalacji wodnokanalizacyjnych w budynkach mieszkalnych. Widywał ubezpieczonego podczas
prac związanych z instalacją przyłączy. Ubezpieczony pracował jako spawacz. Sąd Okręgowy wskazał, iż z treści
zeznań świadka Z. Ł. wynika, że pracował razem z ubezpieczonym u L. W. przez okres 10 lat. Wykonywali instalacje
m.in. na budowach w S. i na osiedlu (...). W ocenie Sądu Okręgowego na podstawie w/w zeznań jak również
lakonicznych zeznań ubezpieczonego w powyższym zakresie nie można ustalić konkretnych dat zatrudnienia, ponadto
nie można ustalić, czy praca była wykonywana w ramach umowy o dzieło, umowy o pracę, umowy zlecenia, czy
prowadzonej działalności gospodarczej. Za okres wskazany przez ubezpieczonego jako okres zatrudnienia u L. W.
nie zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne. Do stażu emerytalnego Sąd Okręgowy nie zaliczył
również okresów prowadzenia działalności gospodarczej, za które nie została odprowadzona składka na ubezpieczenie
społeczne (również okresów, za które składki zostały umorzone), ponieważ zgodnie z treścią art. 5 ust 4 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty płatników
zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie uwzględnia się okresu, za który
nie zostały opłacone składki mimo podlegania w tym czasie obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, iż na podstawie obowiązujących przepisów brak było również podstaw prawnych do
zaliczenia okresu pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym rodziców przed ukończeniem 16 roku życia. Zgodnie
z treścią art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa
do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również: (....) przypadające przed dniem l stycznia
1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe,
(...) są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.
Zgodnie z treścią art. 27 ust 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje
emerytura, jeżeli osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3 i mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący
co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (...). Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r.,
którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w w/w przepisie, przysługuje emerytura,
jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla
kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn. Jak wynika z przedstawionych wyżej okoliczności ubezpieczony, w ocenie
Sądu Okręgowego, nie spełnia okresu składkowego i nieskładkowego określonego w w/w przepisach a zatem organ
rentowy prawidłowo ustalił, iż ubezpieczony nie ma prawa do emerytury. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy
na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.
Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca M. K., zaskarżając wyrok w całości, zarzucając mu błędne ustalenie
stanu faktycznego sprawy. Apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu apelujący wskazał, iż uznany przez organ
rentowy staż pracy tj. 12 lat, 11 miesięcy i 25 dni powiększony o okres pracy w(...) – 2 lata, 1 miesiąc i 28 dni oraz okres
pracy w Warsztacie Samochodowym brat T. K.– 5 lat, 1 miesiąc- wyniesie 20 lat, 2 miesiące i 23 dni.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja wnioskodawcy skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i przyznaniem M. K. prawa do emerytury począwszy
od dnia 1 marca 2013 r. oraz stwierdzeniem, że pozwany nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej
okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.
Przedmiotem sporu między stronami na etapie postępowania apelacyjnego pozostawała kwestia, czy okres pracy
wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w B. od dnia 22 listopada 1976 r. do dnia 18 stycznia 1979 r. oraz w Warsztacie
Samochodowym brata T. K. od dnia 1 sierpnia 1979 r. do dnia 31 sierpnia 1984 r. może zostać uwzględniony przy
ustalaniu prawa wnioskodawcy do emerytury. Niesporne jest, iż skarżący spełnił pozostałe wymagane ww. przepisami
warunki.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego we wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy pełnego postępowania dowodowego,
mógł zwrócić się o akta osobowe ubezpieczonego za sporny okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w B.
posiadając adres przechowawcy akt, wynikający ze świadectwa pracy wystawionego przez ten podmiot za powyższy
okres zatrudnienia. Sąd był również władny zobowiązać ubezpieczonego do złożenia zaświadczenia, na które powołał
się w odwołaniu co do okresu pracy w warsztacie brata T. K., a którego to brak było wśród załączników do odwołania.
W konsekwencji Sąd I instancji poczynił błędne rozważania prawne, co skutkowało nieuzasadnionym oddaleniem
odwołania wnioskodawcy, spełniającego przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury.
W kontekście powyższego należy podkreślić, że prawidłowe rozstrzygnięcie każdej sprawy uzależnione jest od
spełnienia przez Sąd orzekający dwóch naczelnych obowiązków procesowych, tj. przeprowadzenia postępowania
dowodowego w sposób określony przepisami kodeksu postępowania cywilnego oraz dokonania wszechstronnej
oceny całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Rozstrzygnięcie to winno również znajdować
oparcie w przepisach prawa materialnego adekwatnych do poczynionych ustaleń faktycznych. Kontrola instancyjna
zaskarżonego orzeczenia ma natomiast na celu ustalenie, czy w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sąd
pierwszej instancji sprostał tym wymogom. Istotą postępowania apelacyjnego jest zbadanie zasadności zarzutów
skierowanych przeciwko orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Sąd odwoławczy orzeka jednak w oparciu o całokształt
zgromadzonego materiału dowodowego, dokonując na nowo jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym
oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Jako Sąd merytoryczny, bazując na tym
samym materiale dowodowym, co Sąd pierwszej instancji, Sąd odwoławczy może czynić własne, odmienne ustalenia,
może również, na podstawie art. 382 in fine k.p.c. przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe. Sąd
drugiej instancji jako sąd nie tylko odwoławczy, lecz także merytoryczny, nie może poprzestać na zbadaniu zarzutów
apelacyjnych. Powinien poczynić własne ustalenia i samodzielnie ocenić je z punktu widzenia prawa materialnego.
Sąd Najwyższy wyraźnie też akcentuje, że ustalenia sądu pierwszej instancji nie są dla sądu drugiej instancji wiążące,
stąd też obowiązek dokonywania ustaleń istnieje niezależnie od tego, czy wnoszący apelację podniósł zarzut dokonania
wadliwych ustaleń faktycznych lub ich braku (zob. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 23 marca
1999 r., III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124).
W wyniku uzupełnienia materiału dowodowego o akta osobowe ubezpieczonego za okres jego zatrudnienia od dnia
22 listopada 1976r. do dnia 18 stycznia 1979r. w Przedsiębiorstwie (...) w B. (k.106 akt sprawy) i dołączone do apelacji
potwierdzenie ubezpieczenia osób opłacających składki na własne ubezpieczenie oraz osób z nimi współpracujących
z dnia 13 czerwca 2013r. (k.51 akt sprawy) Sąd Apelacyjny ustalił, że ubezpieczony był zatrudniony w wyżej
wymienionym okresie w (...) Centrala (...) w B. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy, a następnie
od 02 listopada 1978r. jako robotnik magazynowy tj. przez 2 lata 1 miesiąc i 28 dni. Sąd Apelacyjny ustalił też, że
ubezpieczony był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca z osobą (...) od dnia 01 sierpnia
1979r. do dnia 31 sierpnia 1984r. tj. przez 5 lat i 1 miesiąc, a za okres ten zostały opłacone składki na ubezpieczenie
społeczne apelującego, co potwierdził pozwany w piśmie z dnia 21 maja 2015r. (k.84 akt sprawy).
Zgodnie z art. 27 i art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015r., poz.748; dalej: ustawa emerytalna) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1
stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:
1)osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3;
2)mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem
art. 27a (ust. 1). Wiek emerytalny dla kobiet wynosi co najmniej 60 lat (ust. 2). Wiek emerytalny dla mężczyzn
urodzonych w okresie:
1)do dnia 31 grudnia 1947 r. wynosi co najmniej 65 lat;
2)od dnia 1 stycznia 1948 r. do dnia 31 marca 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 1 miesiąc;
3)od dnia 1 kwietnia 1948 r. do dnia 30 czerwca 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 2 miesiące;
4)od dnia 1 lipca 1948 r. do dnia 30 września 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 3 miesiące;
5)od dnia 1 października 1948 r. do dnia 31 grudnia 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 4 miesiące (ust. 3).
Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego,
o którym mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:
1)osiągnęli wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 ust. 2 i 3;
2)mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn
(art. 28).
Uwzględniony przez pozwany organ rentowy okres zatrudnienia wyniósł łącznie 12 lat 11 miesięcy 25 dni, zaś po
dodaniu do tego okresu, okresów: zatrudnienia w (...) Centrala (...) w B. i ubezpieczenia społecznego z tytułu
współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej (łącznie 7 lat 2 miesiące i 28 dni) ogólny staż ubezpieczeniowy
apelującego wynosi 20 lat 2 miesiące i 23 dni. Wiek emerytalny 65 lat ubezpieczony osiągnął z dniem 17 grudnia 2012r.
Tym samym spełnił on warunki wymagane do uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 28 ustawy emerytalnej.
W toku postępowania przed Sądem Apelacyjnym pozwany organ rentowy w dniu 20 sierpnia 2015r. wydał decyzję,
w której przyznał M. K. prawo do emerytury od dnia 01 czerwca 2015r.(dowód: decyzja z 20 sierpnia 2015 r., k. 91
akt rentowych). W decyzji tej pozwany wskazał, że prawo do emerytury przyznał od daty prawidłowo wystawionych
dokumentów zatrudnienia, zaś w piśmie procesowym z dnia 15 września 2015r. (k. 107 akt sprawy) pozwany –
powołując się na art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej – wyjaśnił, iż przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od
01 czerwca 2015r. tj. od miesiąca wpływu potwierdzonych za zgodność akt osobowych ubezpieczonego pochodzących
z (...) Centrala (...) w B..
Stosownie do treści art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa
do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu,
z uwzględnieniem ust. 2.
Postępowanie sądowe w niniejszej sprawie dotyczyło zasadności zaskarżonej decyzji z dnia 15 maja 2013r., wydanej
na skutek wniosku o emeryturę złożonego w dniu 26 marca 2013r. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie w
toku postępowania w obu instancjach pozwolił na ustalenie, że ubezpieczony spełnił warunki wymagane do uzyskania
prawa do dochodzonego świadczenia, a zatem świadczenie to należało przyznać od dnia 01 marca 2013r., czyli od
pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek o emeryturę.
W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i przyznał M. K. prawo
do emerytury - na podstawie art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych - od dnia 1 marca 2013 r., jak w punkcie I sentencji.
W myśl art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem
organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również
dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za
nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza
odpowiedzialność organu rentowego.
Sąd Apelacyjny w punkcie II sentencji stwierdził, iż pozwany nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie
ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, mając na względzie, iż na podstawie materiałów pozostających
w dyspozycji organu rentowego, nie był on w stanie stwierdzić wszystkich okoliczności niezbędnych do
uwzględnienia wniosku ubezpieczonego. Ubezpieczony bowiem w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych
i nieskładkowych z dnia 26 marca 2013r. nie wskazał w ogóle okresu współpracy przy prowadzeniu działalności
gospodarczej brata T. K.. O pracy w warsztacie u brata, ubezpieczony napisał dopiero w odwołaniu, przy czym
zaświadczenie z ZUS z dnia 13 czerwca 2013r. dołączył do apelacji. Natomiast co do okresu zatrudnienia w (...)
Centrala (...) w B. w latach 1976-1979, to co prawda ubezpieczony wskazał ten okres w kwestionariuszu, ale dołączone
do wniosku o emeryturę świadectwo pracy nie pochodziło od pracodawcy, lecz sporządzone zostało przez P. P.P.H.
(...) Zakład (...) mgr inż. J. F. w I., z adnotacją, że wystawiono je na podstawie dokumentów znajdujących się w tym
Zakładzie, gdyż (...) Centrala (...) w B. uległa likwidacji. W tej sytuacji - zdaniem Sądu Apelacyjnego - niewątpliwym
jest, iż ubezpieczony na etapie postępowania przed organem rentowym nie wykazał w sposób należyty spełniania
wszystkich przesłanek niezbędnych do ustalenia prawa do emerytury w trybie art. 28 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
SSA Michał Bober SSA Alicja Podlewska SSO del. Maria Ołtarzewska