Leki ukl. współczulnego

Układ współczulny
2014-11-05
Leki układu współczulnego
Podział leków układu współczulnego
LEKI SYMPATYKOMIMETYCZNE
(SYMPATYKOMIMETYKI) -Leki pobudzające w
różny sposób czynność układu
współczulnego:
Uwalnianie endogennych amin katecholowych
Hamowanie ich wychwytu zwrotnego
Hamowanie rozkładu amin katecholowych
Bezpośrednie działanie agonistyczne na
receptory adrenergiczne
Podział leków układu współczulnego
LEKI SYMPATYKOLITYCZNE
(SYMPATYKOLITYKI) – leki, które hamują
czynność układu współczulnego, w różny
sposób
LEKI ADRENOLITYCZNE (ADRENOLITYKI)
Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek
1
Układ współczulny
2014-11-05
Receptory układu współczulnego
α1
Skurcz naczyń
↑TPR
↑BP
Rozszerzenie
źrenicy
α2
β1
Zahamowanie
Tachykardia
uwalniania NA ↑siła skurczu
Zahamowanie
serca
uwalniania ACh
↑ Pobudliwość
serca
↑ Przewodnictwo
↑ Lipoliza
↑ Uwalnianie
reniny
β2
Rozkurcz naczyń
krwionośnych
Rozkurcz
m.gładkich
macicy, oskrzeli
Nasilenie
glikogenolizy
Zwiększone
uwalnianie
glukagonu
Endogenne aminy katecholowe
Adrenalina (epinefryna)
Noradrenalina (norepinefryna)
Dopamina
Adrenalina - Epinefryna
• Stosowana w stężeniach (w stomatologii)
– 1 : 50 000 (20 ug/1ml)
– 1 : 100 000 (10 ug/1ml)
– 1 : 200 000 (0,000005g =0,005mg =5 ug/1ml)
– Działania niepożądane wynikające z zastosowania
związków naczyniokurczących
– Kiedy nie można stosować znieczulenia miejscowego
w połączeniu z środkiem naczyniokurczącym?
Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek
2
Układ współczulny
2014-11-05
Adrenalina (epinefryna)
Nagłe zatrzymanie krążenia – resuscytacja krążeniowo-oddechowa:
•
Dożylnie 1 mg adrenaliny po 10-krotnym rozcieńczeniu albo bez rozcieńczania podając następnie
bolus 10 ml 0,9% roztworu NaCl. W razie potrzeby dawki można powtarzać co 3-5 minut.
Po przywróceniu rytmu serca, który zapewnia perfuzję, jeżeli stosowanie adrenaliny nadal jest
konieczne należy ją podawać powoli dożylnie w małych dawkach (bolusy 50 do 100 µg), aż do
uzyskania właściwego ciśnienia tętniczego krwi.
Wstrząs anafilaktyczny oraz inne ostre reakcje alergiczne:
•
•
Domięśniowo (lub podskórnie) 0,3 - 0,5 mg. W ciężkich przypadkach nawet 1 mg w dawce
jednorazowej. We wstrząsie anafilaktycznym preferowana jest domięśniowa droga podania.
Powoli dożylnie 0,3 - 1 mg po rozcieńczeniu (10-krotnym lub większym). Podanie dożylne jest
zarezerwowane wyłącznie dla pacjentów w ciężkim, zagrażającym życiu wstrząsie lub w
sytuacjach szczególnych, np. w trakcie znieczulenia ogólnego.
Dawkowanie epinefryny we
wstrząsie anafilaktycznym oraz
innych ostrych reakcjach
alergicznych
Dawka dla małych dzieci
Masa ciała
Epinefryna
15-30 kg
0,15 mg i.m.
10 µg/kg m.c. i.m.
Dawka dla dzieci i dorosłych
>30 kg
0,3 mg i.m.
Agoniścireceptora adrenergicznego
Działający bezpośrednio
O mieszanym działaniu
Efedryna
Działąjące pośrednio
Selektywni
α1 – fenylefryna
α2 – klonidyna
β1 – dobutamina
β2 - terbutalina
Nieselektywni
α1α2 - oksymetazolina
β1 β2 - izoproterenol
Środki uwalniające
Amfetamina
Inhibitory wychwytu
Kokaina
Inhibitory MAO
Leki alfa-adrenomimetyczne do
stosowania ogólnego
Niedociśnienie tętnicze samoistne
lub objawowe
DN: gęsia skórka, bradykardia,
parcie na mocz, częstomocz
Midodryna
(Gutron tabl.)
Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek
3
Układ współczulny
2014-11-05
Agoniści receptorów
α- i β-adrenergicznych
• Etylefryna (Effortil)
• Oksylofryna
DN: kołatanie serca, niepokój
drżenie rąk, bezsenność, ból
głowy, nadmierny wzrost
ciśnienia, zaburzenia rytmu serca i
objawy dławicy piersiowej.
• Skurcz naczyń krwionośnych
• Działanie ino- i chronotropowe dodatnie
Selektywni agoniści receptora α2
Klonidyna
Działa również na receptory imidazolinowe I1, I2,
I3
Zastosowanie
Nadciśnienie tętnicze
W leczeniu zespołów odstawienia narkotyków,
alkoholu, papierosów
Klonidyna
•
•
•
•
•
Suchość w ustach
Hipotonia ortostatyczna
Osłabienie libido
Stany depresyjne
Drętwienie kończyn, zaburzenia czucia
Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek
4
Układ współczulny
2014-11-05
Metylodopa
• Metylodopa
Alfametylonorepinefryna
Związek aktywuje
receptory alfa2
Agoniści receptora β-adrenergicznego
Izoproterenol (Izoprenalina)
Inotropizm +
Chronotropizm +
Dromotropizm +
Batmotropizm +
Tokolityczne
działanie
Rozszerzenie
naczyń
krwionośnych
Broncholityczne
działanie
Selektywni agoniści receptora
β1-adrenergicznego
Dobutamina
Inotropowo +
Chronotropowo +
Ułatwia przewodzenie przedsionkowo-komorowe
Stosowana w dekompensacji krążenia
Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek
5
Układ współczulny
2014-11-05
Leki kontrolujące chorobę
Początek
działania
Czas działania
krótki
Szybki
fenoterol
długi
Formoterol
pirbuterol
prokaterol
salbutamol
terbutalina
późny
salmeterol
Receptory β-adrenergiczne znajdują się:
►W obrębie mięśni gładkich od tchawicy do oskrzelików
końcowych
►W obrębie pęcherzyków płucnych
►Na komórkach nabłonka, śródbłonka naczyń i na
mastocytach
►Powodują rozkurcz mięśni oskrzeli i poprawę klirensu
śluzowo-rzęskowego
►Hamują uwalnianie mediatorów z mastocytów
►Hamują bazofile, eozynofile, neutrofile oraz limfocyty
►Hamują uwalnianie mediatorów prozapalnych i cytokin
Pośrednie sympatykomimetyki
amfetamina
tyramina
efedryna
metylosiarczan
amezyny
kokaina
Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek
6
Układ współczulny
2014-11-05
AMFETAMINA
• Leki powstające na bazie amfetaminy
• Działania niepożądane
• Zatrucie –leczenie
– Zakwaszenie moczu przez podanie chlorku
amonowego
– Leki uspokajające
– Leki obniżające ciśnienie tętnicze
– Leki blokujące receptor alfa-adrenergiczne
Antagoniści receptora adrenergicznego
Antagoniści receptora β
Antagoniści receptora α
Nieselektywni
Fenoksybenzamina
Fentolamina
Selektywni wobec
receptora α1
Prazosyna
Terazosyna
Doksazosyn
Alfuzosyna
Tamsulozyna
Selektywni
wobec α2
Johimbina
Selektywni
w stosunku
Nieselektywni do receptora →β1
Propranolol
Acebutolol
Atenolol
timolol
Metoprolol
Bisoprolol
Antagoniści receptora
α-adrenergicznego
Nieselektywni
Blokują α1 i α2
Selektywni wobec α1
Selektywni wobec α1a
Fenoksybenzamina
Doksazosyna
Tamsulozyna
Fentolamina
Terazosyna
Alfuzosyna
Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek
7
Układ współczulny
2014-11-05
Wskazania dla alfa-adrenolityków
• Phaeochromocytoma: nieselektywni lub
doksazosyna
• Nadciśnienie tętnicze: doksazosyna,
terazosyna
• Łagodny rozrost gruczołu krokowego:
doksazosyna, alfuzosyna i tamsulozyna
Działają wybiórczo na gruczoł
krokowy i drogi moczowe
Alkaloidy sporyszu
Sporysz –przetrwalnik grzyba (Claviceps
purpurea), który rośnie na zbożach –choroba
tzw. Świętym ogniem
Ergotamina
Dihydroergotamina
Dihydroergokrystyna
Zastosowanie w leczeniu migreny
W krwotokach poporodowych (ergonowina)
Urapidil
• Stosowany w przełomach nadciśnieniowych
• Selektywny antagonista receptora alfa1
• Działania niepożądane:
– Zawroty i bóle głowy
– Nudności, wymioty, duszność
– Kołatanie serca
– Uczucie ucisku za mostkiem
– Zaburzenia rytmu serca
Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek
8
Układ współczulny
2014-11-05
β-blokery
I generacja
II generacja
Nieselektywne β1-
selektywni
III generacja III generacja
Nieselektywne β1(blokują β1selektywni
β2-α1-)
Propranolol
Tymolol
Pindolol
(ISA)
Acebutolol
(ISA)
Atenolol
Bisporolol
Metoprolol
Betaksolol
Karwedilol
Labetolol
Celiprolol
(agonista
beta1)
Nebiwolol
(NO)
Działania niepożądane
Bradykardia
Ujemne działanie inotropowe
Spadek pojemności minutowej serca
Obniżenie przewodnictwa w AV
Zwężenie oskrzeli
Męczliwość
Zaburzenia snu, funkcji seksualnych u mężczyzn
Długo utrzymująca się hipoglikemia
Działania metaboliczne
Blokują glikogenolizę
Hamują regulacyjne działanie katecholamin
podczas hipoglikemii
Opóźniają ustępowanie hipoglikemii
Obniżają stężenie cholesterolu HDL,
zwiększają stężenie cholesterolu LDL i
triglicerydów
Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek
9
Układ współczulny
2014-11-05
Zastosowanie terapeutyczne
Angina pectoris
Nadciśnienie tętnicze
Arytmie
CHF
Phaeochromocytoma
Jaskra
Nadczynność tarczycy
Profilaktyka migreny
Zastosowanie terapeutyczne
Ostre objawy paniki, lęki sceniczne
Zespół z odstawienia substancji
Przeciwwskazania dla betablokerów
•
•
•
•
•
Istotna bradykardia lub niedociśnienie tętnicze
Wstrząs kardiogenny
Zespół chorego węzła zatokowego
Blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia
Niestabilna, zdekompensowana niewydolność
serca
• Znaczne zaburzenia krążenia obwodowego
Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek
10