Katalog 2007_2008.qxd

Porady eksperta – ŻŁOBEK
Lęki dziecięce w wieku poniemowlęcym
Lęk należy do emocji bardzo często doznawanych przez dziecko, stanowi podłoże wielu jego różnych zachowań.
W odróżnieniu od strachu – lęk powstaje na skutek wyobrażenia sobie lub oczekiwania przez
dziecko zagrożenia. Może być związany z wcześniejszymi, negatywnymi doświadczeniami (lęk odtwórczy) lub wywoływany przez osoby, zdarzenia, przedmioty istniejące tylko w wyobraźni
dziecka (lęk wytwórczy). Może również wynikać z niezaspokajanych potrzeb psychicznych (np.
z braku poczucia bezpieczeństwa, miłości). Lęk czasami pełni rolę pozytywną – ostrzega przed rzeczywistym niebezpieczeństwem, chroni
zdrowie dziecka. Dlatego powinno się pozwalać maluchowi na naturalny odruch unikania tego,
co wzbudza lęk, co wydaje mu się niebezpieczne.
Dziecko w czasie swojego rozwoju musi „przejść” przez pewne fazy stanów lękowych (charakterystyczne dla jego wieku życia), aby nauczyło się, jak sobie z nimi radzić.
U zdrowego dziecka lęki przemijają – z jednych wyrasta, na ich miejsce pojawiają się po pewnym czasie nowe obawy.
Poniżej przedstawione zostały lęki typowe dla wieku poniemowlęcego (drugi i trzeci rok życia).
Pod koniec wieku niemowlęcego dzieci ujawniają reakcje lękowe przy nagłych, silnych dźwiękach lub świetle, niespodziewanej utracie równowagi, przy upadku, bólu.
Na początku 2 roku życia najczęściej występują:
 lęki „słuchowe”: odkurzacz, pociąg, spłukiwanie wodą ubikacji, grzmoty,
 lęki „wizualne”: ciemne kolory, duże przedmioty, kapelusze,
 lęki „przestrzenne”: zmiana ustawienia mebli, szybko przemieszczające pojazdy,
 lęki związane ze zwierzętami, zwłaszcza dzikimi,
 strach przed burzą, wiatrem, morzem,
 lęk przed rozłąką z matką.
W trzecim roku życia dominują lęki wizualne: starzy ludzie, maski, czarownice.
Pod koniec trzeciego roku życia – powracają lęki słuchowe (np. odgłosy silników), pojawia się
strach przed ciemnością, przed bólem oraz obawy, że mama nie wróci do domu.
Charakterystyczna jest to, że „obiekty” których dziecko się obawia zmieniają się wraz z wiekiem
– trzylatek, który rok wcześniej panicznie bał się wejść do morza nie będzie chciał wyjść z wody,
ale zareaguje przestrachem na widok starszej osoby w parku (chociaż dawniej na spacerze zaczepiał
nieznajomych).
Wymienione powyżej reakcje lękowe są „normalne” dla danego wieku, mają charakter rozwojowy – jeśli nie zakłócają funkcjonowania dziecka, to nie powodują zaburzeń emocjonalnych. Wymagają jednak wsparcia ze strony dorosłych. W żadnym wypadku nie wolno śmiać się z obaw
dziecka, zawstydzać go, zmuszać do przeciwstawienia się sytuacjom lękotwórczym. Należy starać
się zrozumieć lęk dziecka, cierpliwie oswajać z tym, czego się obawia. Ważne jest również to, by
nie „zarażać” dziecka własnymi obawami (zamiast „Nie skacz po tapczanie, bo złamiesz nogę”,
lepiej powiedzieć „nasz tapczan jest już bardzo zmęczony, koniec skakania”).
®
Moje Bambino Sp. z o.o. S.K.A., ul. Graniczna 46, 93-428 Łódź, tel. 042 630 01 30, 042 630 01 70, 042 630 01 34,
042 630 03 05, fax 042 630 04 80, infolinia: 0 801 577 544, [email protected], www.mojebambino.pl
1
Porady eksperta – ŻŁOBEK
Dziecięce lęki są czymś naturalnym, ale gdy trwają zbyt długo, są bardzo silne mogą mieć działanie negatywne. Lęk staje się patologiczny, gdy dominuje w zachowaniu dziecka, wpływa dezorganizująco na jego codzienne zachowanie. Traci on wtedy swoje przystosowawcze znaczenie.
Dziecko przeżywa wówczas stan stałego napięcia, często nie rozumie tego, co się z nim dzieje.
Bardzo często lęk u dzieci nie jest wyrażany wprost, przejawia się w sposób mało specyficzny.
Maluchy rzadko ujawniają typowy smutek, przygnębienie. Częściej reagują zmianami swojej aktywności (nagły spadek aktywności lub pobudzenie ruchowe, gwałtowne wybuchy płaczu, wybuchy
złości, agresji).
Poniżej przedstawiono zachowania, które mogą świadczyć o tym, że dziecko nie jest w stanie
poradzić sobie z lękiem i wymaga pomocy specjalisty:
 reakcje lękowe występują z dużym nasileniem bardzo długo, powyżej 6-8 tygodni
 reakcje lękowe staja się nieadekwatne do siły działającego bodźca
 lęki nocne (nagłe wybudzenia w trakcie snu, z silnym płaczem, trudnościami w nawiązaniu
z dzieckiem kontaktu)
 zachowania typowe dla młodszego dziecka
 tiki, jąkanie, mutyzm, moczenie, obgryzanie paznokci, ssanie palca
 objawy pobudzenia układu wegetatywnego (blednięcie, pocenie, wymioty, biegunka, bóle
brzucha i głowy, drżenie ciała, zmiany akcji serca, omdlenia)
Każdy z powyższych objawów jest informacją o tym, że dziecko przeżywa coś trudnego i konieczne jest podjęcie dodatkowych oddziaływań (spotkanie z psychologiem, konsultacja lekarza
psychiatry dziecięcego).
Przygotowała: Agnieszka Wrzesiak – psycholog kliniczny
®
Moje Bambino Sp. z o.o. S.K.A., ul. Graniczna 46, 93-428 Łódź, tel. 042 630 01 30, 042 630 01 70, 042 630 01 34,
042 630 03 05, fax 042 630 04 80, infolinia: 0 801 577 544, [email protected], www.mojebambino.pl
2