- szkoła, która lubi się uczyć.

_______________________________________________________
3 CZERWCA 2011
_
WYDANIE SPECJALNE
"Pracuj rzetelnie, bo z owoców twej
pracy korzystają inni, jak ty
korzystasz z pracy innych"
Kardynał Stefan Wyszyński
Gimnazjum nr 4
im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Tychach
1
- szkoła, która lubi
się uczyć.
Jak uczyliśmy się Oceniania Kształtującego?
Ideą Oceniania Kształtującego zaraziła nas pani dyrektor Mirosława Gawlik. Na jednej z konferencji zapoznała nas z
głównymi zasadami tego systemu i zaproponowała przystąpienie do projektu przygotowanego przez Centrum Edukacji
Obywatelskiej i Polsko-Amerykańską Fundację Wolności.
Rok szkolny 2008/2009 zapoczątkował prace, rozpoczęliśmy realizację I modułu SUS-OK zatytułowanego
„Ocenianie kształtujące – teoria i praktyka”. Liderzy przeszli coachingowy kurs internetowy, a czego się nauczyli,
przekazywali radzie pedagogicznej. Funkcję liderów pełniły panie: Małgorzata Sułecka-Czyż, Izabela Markiewicz-Kastelik,
Anna Kozak. Raz w miesiącu otrzymywały one do wykonania określone zadanie i w tym zakresie się szkoliły. Liderki
dostawały także materiały dla rady pedagogicznej i systematycznie szkoliły swoje koleżanki i kolegów. Do ich obowiązków
należało pisanie sprawozdań i przesyłanie ich drogą internetową. Pani Bożena Skwarczyńska we wrześniu 2008 roku brała
udział w szkoleniu „Dobra praktyka w zarządzaniu szkołą”. Pani dyrektor Mirosława Gawlik Gawlik uczestniczyła w
dwudniowej konferencji „Dobra praktyka w zarządzaniu szkołą”. Poznawane metody organizowania pracy szkoły były na
bieżąco wdrażane. Tym sposobem nauczyliśmy się określać cele lekcji i formułować je w języku zrozumiałym dla ucznia,
ustalać wraz z uczniami kryteria oceniania, rozróżniać funkcje oceny sumującej i kształtującej, budować atmosferę uczenia się,
pracując z uczniami i z rodzicami, formułować pytania kluczowe, zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję, stosować
efektywną informację zwrotną, wprowadzać samoocenę i ocenę koleżeńską. Szkolenia sprawiły, że nauczyciele zmienili
metody nauczania na bardziej efektywne. Poprawiła się jakość współpracy między nauczycielami.
W roku 2009/2010 przystąpiliśmy do II modułu programu SUS , czyli - Szkoła Ucząca się. Na tym etapie
poznawaliśmy procedury SUS. Pani Anna Borowska i Aleksandra Zając przeszły szkolenie „Procedura SUS w szkole: profil
szkoły w ramach SUS-OK”. Pozyskaną tam wiedzę przekazywały radzie pedagogicznej. Przygotowywaliśmy się też do
ewaluacji wewnętrznej. Posłużyliśmy się metodą Profilu szkoły , który okazał się bardzo pomocny przy określaniu słabych i
mocnych stron gimnazjum. W pracy tej uczestniczyli uczniowie, nauczyciele, rodzice i pracownicy obsługi. W ramach tego
modułu pani Małgorzata Sułecka-Czyż przeszła szkolenie internetowe: „Jak motywować uczniów do nauki”, a następnie
przeszkoliła w tym zakresie radę pedagogiczną. Natomiast pani Dorota Baron skorzystała ze szkolenia „Jak wykorzystywać
wyniki egzaminu”. Przez cały czas pracowały dwa zespoły zadaniowe. W skład pierwszego wchodziły: Małgorzata SułeckaCzyż (lider), Aleksandra Zając, Bożena Skwarczyńska, Joanna Maturska, Izabela Markiewicz-Kastelik, w drugim pracowały:
Małgorzata Musz (lider) oraz Bożena Święs, Edyta Goc, Anna Borowska, Grażyna Gierek, Danuta Pasich, Regina Lipecka,
Tomasz Lutostański. Panie A. Borowska i G. Gierek zostały później zastąpione przez Kingę Skowrońską i Annę Kozak.
Zespoły wyznaczyły sobie następujące cele:
1) Wszyscy nauczyciele we wszystkich klasach podają cele lekcji w języku zrozumiałym dla ucznia i NACOBEZU do
sprawdzianu.
2) Szkoła prowadzi działania zmierzające do osiągnięcia przez uczniów coraz lepszych wyników z egzaminów
zewnętrznych. Etap ten pomógł nam przygotować się do zdobycia tytułu „Szkoły Uczącej się”.
W bieżącym roku szkolnym zostały sporządzone raporty z realizacji obu celów. Ustalony został stan początkowy i
końcowy. Efekty naszej pracy zostaną przedstawione 3 czerwca na odbywającym się w naszej szkole – Panelu Koleżeńskim.
Panel koleżeński uznaliśmy za bardzo ważne wydarzenie w naszej szkole. Przystąpiliśmy do przygotowań z dużym zapałem.
Korzystaliśmy tu także z doświadczeń innych szkół , gdyż gościnnie uczestniczyliśmy w panelach koleżeńskich Szkoły
Podstawowej nr 11 w Będzinie, Szkoły Podstawowej nr 6 w Tychach, Szkoły Podstawowej nr 3 w Tychach. Natomiast panie:
Mirosława Gawlik, Małgorzata Musz, Małgorzata Sułecka-Czyż, brały udział w szkoleniu „Przygotowanie do panelu
koleżeńskiego”.
Po wielu miesiącach uczenia się, współpracy w realizacji zadań możemy stwierdzić, że wielką zasługą projektu jest
przekonanie nauczycieli, jak ważną sprawą jest to, iż uczniowie wiedzą dokładnie, czego nauczą się na lekcji, czego się będzie
od nich oczekiwać, co muszą zrobić, aby otrzymać wymarzoną ocenę. Nie ma już miejsca na przypadek, niedomówienia,
pomyłki. Nie jest już łatwo powiedzieć uczniowi: „nie wiedziałam/łem , że to będzie na sprawdzianie”. W przypadku naszej
szkoły jest to tym bardziej trudne, że korzystamy z platformy edukacyjnej „Librusa” i wszystkie NACOBEZU do
sprawdzianów tam się pojawiają. Nawet uczeń nieobecny w szkole ma możliwość śledzenia na bieżąco, co się dzieje w szkole,
na co musi być przygotowany. Nauczyciele muszą sobie dobrze przemyśleć każdą lekcję, jakie cele wyznaczyć, czego mogą od
klasy czy konkretnego ucznia wymagać.
Można chyba powiedzieć, że szkolnej pracy towarzyszy większy namysł. Bardziej też dbamy o przepływ informacji
zwrotnych, co sprawia, że zarówno uczniowie jak nauczyciele mogą czuć większą motywację do różnego rodzaju działań
sprzyjających ich rozwojowi. Uczniowie zaczynają uświadamiać sobie, jak wiele od nich zależy. Stają się obiektywni w ocenie
pracy swojej, nauczyciela czy kolegów. Widzimy jej efekty szybciej niż niegdyś. Może nie wszystkie nasze zamierzenia się
spełniły, nie wszystkie cele zostały osiągnięte, ale analiza przeprowadzonych ankiet, raportu, opracowanych przez nas
materiałów pozwoliła szybciej zauważyć błędy, niedociągnięcia , a stąd już niedaleko do poprawy sytuacji na tych polach, na
których nie wszystko się udało.
Opracowała - Bogusława Witońska
2
Rodzice mają głos
Jesteśmy za….
Moja opinia na temat wprowadzenia w naszej szkole
Oceniania Kształtującego jest jak najbardziej pozytywna.
Ocenianie Kształtujące stymuluje uczniów, nauczycieli oraz
rodziców do wzajemnej współpracy w celu osiągnięcia przez
ucznia jak najlepszych wyników w nauce i pełnego
wykorzystania wiedzy z danej partii materiału. Daje uczniowi
pełną informację o stanie jego wiedzy.
Dzięki temu, że nauczyciel na każdej lekcji precyzyjnie
formułuje cel lekcji w sposób zrozumiały dla każdego ucznia,
następnie realizuje go, a pod koniec lekcji ocenia, czy założony
cel został zrealizowany, uczeń wie, jakie wymagania ma wobec
niego nauczyciel. Uczeń uczy się wyznaczania sobie celów i
dążenia do ich realizacji, co z pewnością przyda mu się w
przyszłości, zarówno w życiu zawodowym jak i prywatnym.
NACOBEZU - skrót od nazwy „Na co bezwzględnie należy
zwrócić uwagę" - jest doskonałą
informacją dla ucznia, co
konkretnie będzie podlegać ocenie na lekcji, na sprawdzianie lub kartkówce. NACOBEZU uczy także wybierać
najważniejsze informacje z danej partii materiału.
NACOBEZU jest dostępne w naszej szkole na platformie edukacyjnej, dzięki czemu uczniowie, którzy
lubią nowoczesne techniki pracy, i rodzice , którzy z większym entuzjazmem włączają się w pilotowanie nauki
swoich dzieci, mają stały, szybki dostęp do zagadnień potrzebnych do dobrego przygotowania się do sprawdzianów
i kartkówek.
Moim zdaniem, jeżeli NACOBEZU miałoby się ograniczać tylko i wyłącznie do konkretów i miałoby
wspierać tylko uczniów słabszych, to byłoby wadliwe. Dążenie nauczycieli do indywidualizacji pracy z uczniem
sprawia, że w naszej szkole NACOBEZU jest podawane w taki sposób, by wszyscy mogli realizować się na miarę
możliwości. Na przykład, przygotowywane są zadania z gwiazdką na ocenę celującą. NACOBEZU to nie
ograniczenia, ale wskazówki do nauki. NACOBEZU jest doskonała informacją, co konkretnie będzie podlegać
ocenie. Uczniowie oraz rodzice, z którymi rozmawiałam, są bardzo zadowoleni z wprowadzonych nowych form
nauczania i w pełni je popierają.
Uczestnictwo naszej szkoły w projekcie spowodowało, że rodzice, uczniowie i nauczyciele musieli ściślej
ze sobą współpracować. Praca szkoły podlegała częstszej ewaluacji. Wspólnie sporządziliśmy mapę jakości
szkoły i dokonaliśmy w poszczególnych obszarach tej mapy samooceny. Rodzice uznali, że szkoła ma dobre wyniki
nauczania i utrzymują się one na dobrym poziomie, duży procent naszych uczniów dostaje się do liceów
ogólnokształcących i uzyskuje tam bardzo dobre wyniki, ale oczywiście zawsze może być lepiej. Rodzice uważają,
że uczniowie chętnie reprezentują szkołę i utożsamiają się z nią. Szkoła interesuje się losami absolwentów.
Absolwenci odwiedzają bardzo często szkołę i chętnie biorą udział w jej uroczystościach. Szkoła zwraca bardzo
dużą uwagę na uczniów słabszych, jest szkołą wspierającą każdego ucznia. Dużą pomoc nauczyciele okazują
uczniom poprzez liczne zajęcia wyrównawcze. Jest bardzo ciekawa oferta zajęć pozalekcyjnych. Nauczyciele w
naszej szkole są bardzo kompetentni. Uważamy, że ich pracę znacznie utrudniają zbyt liczne klasy. Z nauczycielami
mamy bardzo dobry kontakt. Cenimy naszą szkołę także za to, że panuje w niej dobry klimat. Bardzo pozytywnie
oceniamy pracę dyrektora i zwracamy uwagę na dobrą organizację pracy szkoły.
Zgodnie ze słowami naszego patrona Kardynała Stefana Wyszyńskiego: „Wszyscy musicie być jak orły"
wszyscy w szkole - uczniowie, rodzice oraz nauczyciele - starają się latać ponad graniami i stawiać sobie ambitne
cele.
Marzena Nachlik
3
Wyłowione z Sieci
TO NAPRAWDĘ TRZEBA WIEDZIEĆ
Ocenianie kształtujące
Ocenianie
kształtujące,
nazywane
także
„ocenianiem pomagającym się uczyć”, jest w
wielu krajach uważane za jeden z najbardziej
obiecujących kierunków reformowania oświaty.
Raport Organizacji Rozwoju Gospodarczego i
Współpracy (OECD) z 2005 r. dowodzi
skuteczności tego sposobu oceniania w poprawie
wyników nauczania, przygotowaniu do uczenia
się przez całe życie i wyrównywaniu szans
edukacyjnych.
Elementy oceniania kształtującego
Nauczyciel,
kształtujące:

który
stosuje
ocenianie
określa cele lekcji i formułuje je w
języku zrozumiałym dla ucznia
Nauczyciel przed przystąpieniem do planowania
lekcji zastanawia się, jakie cele chce zrealizować
z uczniami podczas lekcji. Określa też, co chce,
aby uczniowie osiągnęli. Często cel, który stawia
sobie nauczyciel, może być dla ucznia niejasny.
Dlatego nauczyciel musi go tak sformułować,
aby stał się on zrozumiały dla każdego ucznia.
Pod koniec lekcji wraz z uczniami nauczyciel
powinien sprawdzić, czy cel został osiągnięty.


ustala wraz z uczniami kryteria
oceniania, czyli to, co będzie brał pod
uwagę przy ocenie pracy ucznia
rozróżnia funkcje oceny sumującej i
kształtującej
Ocena
sumująca
ma
znaczenie
przy
podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia i
zwykle ogranicza się do stopnia. Ocena
kształtująca natomiast służy uczniowi do tego,
aby uświadomił sobie, co zrobił dobrze, co źle i
jak może poprawić swoją pracę. W ocenianiu
kształtującym uczeń otrzymuje mniej ocen
(stopni), a częściej informację zwrotną od
nauczyciela czy kolegi.
Uczeń musi wiedzieć, co dokładnie będzie
podlegało ocenie. Należy ustalić, co będzie brane
pod uwagę przy ocenianiu (NaCoBeZu).Chodzi o
to, by określić dowody, fakty, które pokażą
zarówno nauczycielowi, jak i uczniowi, w jakim
stopniu
cel
lekcji
został
osiągnięty.
Kryteria także pomagają uczniom przygotować
się do sprawdzianu oraz wykonać pracę tak, aby
postawiony

przez nauczyciela cel został zrealizowany.
Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co
zapowiedział wcześniej.
buduje atmosferę uczenia się, pracując
z uczniami i rodzicami
Warto poświęcić czas na dyskusję o tym, jak
uczniowie się uczą i co pomaga im się uczyć.
4
Atmosfera sprzyjająca uczeniu się przejawia się
większym poczuciem własnej wartości uczniów,
zaangażowaniem w proces uczenia się,
samodzielnością, umiejętnością współpracy oraz
świadomym uczeniem się.

o
o
Informacja zwrotna musi być ściśle związana z
kryteriami
oceniania
określonymi
przed
wykonaniem zadania (czyli z NaCoBeZu).
potrafi formułować pytania kluczowe

Pytania kluczowe to pytania, które skłaniają
uczniów do myślenia. Takie pytania ukazują
uczniom
szerszy
kontekst
omawianego
zagadnienia, zachęcają do poszukiwania
odpowiedzi i silniej angażują w naukę.

potrafi zadawać pytania angażujące
ucznia w lekcję
o
wydłużenie czasu oczekiwania
odpowiedź ucznia,
kierowanie przez nauczyciela pytania
wszystkich uczniów, a nie tylko
zgłaszających się,
poszukiwanie w parach odpowiedzi
pytania nauczyciela,
niekaranie za błędne odpowiedzi.

stosuje efektywną informację zwrotną
o
o
na
do
do
o
samoocenę
i
ocenę
http://www.ceo.org.pl/portal/b_ok_doc?docId=4
2900
na
Nauczyciel zamiast stawiać ocenę sumującą
przekazuje uczniowi komentarz do jego pracy.
Dobra informacja zwrotna jest sztuką, ale zawsze
powinna zawierać cztery elementy:
o
wprowadza
koleżeńską
Uczniowie – na podstawie podanych kryteriów
oceniania – wzajemnie recenzują swoje prace,
dają sobie wskazówki, jak je poprawić. Ma to
dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją
kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed
chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej
– uczą się od swojego kolegi: ustalania kryteriów
oceniania (co oceniam?) i umiejętności dawania
informacji zwrotnej (jak to komunikuję?) Jeśli
uczeń sam potrafi ocenić, ile się nauczył i co
jeszcze musi zrobić, aby osiągnąć wyznaczony
cel, to pomaga mu to w procesie uczenia się i
czyni z niego aktywnego uczestnika tego
procesu.
Zadawanie pytań w ocenianiu kształtującym
polega na włączaniu wszystkich uczniów w
myślenie nad rozwiązywaniem problemu
postawionego przez nauczyciela. Ma temu służyć
m.in.:
o
wskazówki, w jaki sposób uczeń
powinien poprawić tę konkretną pracę,
wskazówki, w jakim kierunku uczeń
powinien pracować dalej.
wyszczególnienie i docenienie dobrych
elementów pracy ucznia,
odnotowanie
tego,
co
wymaga
poprawienia lub dodatkowej pracy ze
strony ucznia,
5
Wyłowione z Sieci
Centrum Edukacji Obywatelskiej - Strona główna > Ocenianie kształtujące
Dziesięć zasad oceniania kształtującego
Ocenianie kształtujące:










jest ściśle powiązane ze skutecznym planowaniem,
uwzględnia to, w jaki sposób uczniowie się uczą,
jest istotne podczas realizacji całego procesu dydaktycznego - od planowania po końcową ocenę osiągnięć,
jest zgodne z najlepszymi zasadami dydaktyki,
buduje indywidualne relacje nauczyciel - uczeń,
wpływa na motywację ucznia,
wymaga - już na etapie planowania - precyzyjnego określenia kryteriów sukcesu (nacobezu),
daje uczniom konstruktywne wskazówki, jak mogą poprawić swoją pracę i w jaki sposób mogą się
rozwijać,
uczy oceny koleżeńskiej i samooceny,
jest właściwe na każdym etapie kształcenia i w stosunku do każdego ucznia - niezależnie od jego poziomu
osiągnięć.
Zasada 1
Ocenianie
kształtujące
powinno
być
powiązane
z
dobrym
planowaniem
nauczania
i
uczenia
się.
Nauczyciel planując lekcję, przede wszystkim określa jej cele i kryteria oceniania. Przekazuje je uczniom i ściśle się
do nich stosuje. Zaplanowany jest również sposób przekazywania uczniom informacji zwrotnej na temat ich pracy.
Informacja ta zawiera cztery elementy:
 co uczeń zrobił dobrze,
 co należy poprawić,
 jak należy poprawić,
 wskazówki, jak uczeń ma się daje rozwijać.
Taka informacja pomaga uczniowi uczyć się i pozwala mu być aktywnym i odpowiedzialnym uczestnikiem własnego
procesu uczenia się.
Zasada 2
Ocenianie kształtujące koncentruje się na tym, w jaki sposób uczniowie się uczą.
Nauczyciel uzyskuje od uczniów informację na temat tego, co pomaga im się uczyć i planuje lekcje z
uwzględnieniem tych informacji. Uczniowie są równie świadomi tego, czego, jak i tego, jak się uczą. I nauczyciel i
uczniowie koncentrują się na procesie, a nie na samym wyniku końcowym.
Zasada 3
Ocenianie kształtujące jest istotne podczas realizacji całego procesu dydaktycznego - od planowania po ocenę osiągnięć.
Informacja zwrotna - przekazywana uczniom przez nauczyciela - jest stałym elementem procesu nauczania. Dzięki
niej uczniowie mogą na bieżąco poprawiać i doskonalić swoją pracę i - w konsekwencji - osiągają lepsze efekty i
wyniki nauczania.
6
Zasada 4
Ocenianie kształtujące jest zgodne z najlepszymi zasadami
dydaktyki.
Nauczyciel stosujący ocenianie kształtujące planuje, obserwuje
proces uczenia się, analizuje i interpretuje uzyskane informacje
o przebiegu procesu i jego wynikach, przekazuje uczniom informację zwrotną dotyczącą ich pracy i osiągnięć. Uczy
również uczniów samooceny i oceny koleżeńskiej. To niezbędne umiejętności skutecznego nauczania.
Zasada 5
Ocenianie kształtujące buduje indywidualne relacje nauczyciela z uczniem. Nauczyciel zdaje sobie sprawę, jaki wpływ
na ucznia, jego wiarę we własne siły i zapał mają przekazywane przez niego komentarze, oceny i opinie. Informacje
zwrotne kierowane do ucznia mają charakter indywidualny, są konstruktywne i dotyczą nie osoby, lecz rezultatów
jej pracy. Dzięki stosowaniu oceniania kształtującego nauczyciel zawiera z uczniem indywidualny kontrakt, który
pomaga mu się uczyć.
Zasada 6
Ocenianie kształtujące motywuje uczniów do nauki. Wbrew obiegowym sądom porównywanie osiągnięć
poszczególnych uczniów z osiągnięciami ich kolegów oraz tworzenie wszelkiego rodzaju rankingów nie motywuje,
lecz często zniechęca do uczenia się. Ocenianie skupiające się na postępach i osiągnięciach, a nie na podkreślaniu
niepowodzeń, zachęca uczniów do nauki. Ocenianie chroni autonomię ucznia, dostarcza mu konstruktywnej
informacji zwrotnej, w efekcie - ułatwia mu kierowanie własną nauką.
Zasada 7
Ocenianie kształtujące wymaga już na etapie planowania precyzyjnego określenia kryteriów sukcesu (nacobezu).
Nauczyciel planuje kryteria sukcesu i przekazuje je uczniom. Dotyczą one każdej szkolnej aktywności. Są
podawane do każdej lekcji, sprawdzianu, pracy domowej i pracy podczas lekcji. Kryteria sukcesu powinny być
podane w języku zrozumiałym dla ucznia tak, aby mogły służyć też samoocenie i ocenie koleżeńskiej. Nauczyciel
oceniając pracę ucznia, konsekwentnie zwraca uwagę tylko na nacobezu, czyli na to, co wcześniej ustalił z uczniami.
Zasada 8
Uczniowie otrzymują konstruktywne wskazówki, jak mogą poprawić swoją pracę i w jaki sposób mogą się rozwijać,
Uczniom potrzebne są informacje i wskazówki, by mogli zaplanować następny krok w uczeniu się. Nauczyciel
wskazuje silne strony ucznia i doradza, jak je rozwijać; wyraźnie i konstruktywnie informuje o stronach słabych i o
tym, jak można je eliminować; stwarza uczniom możliwość poprawienia własnej pracy.
Zasada 9
Ocenianie kształtujące powinno rozwijać uczniowską zdolność do samooceny tak, by służyło refleksji i samodzielnemu
decydowaniu o własnej nauce.
Samodzielny uczeń potrafi kształtować swój proces uczenia się: zdobywać nowe umiejętności i wiedzę oraz
zaplanować dalsze etapy nauki. Droga do samodzielności prowadzi przez rozwijanie umiejętności samooceny.
Nauczyciel zachęca do niej i wyposaża ucznia w stosowne umiejętności.
Zasada 10
Ocenianie kształtujące jest właściwe na każdym etapie kształcenia i w stosunku do każdego ucznia, niezależnie od jego
poziomu osiągnięć.
Ocenianie kształtujące można stosować na wszystkich polach nauczania - począwszy od nauczania początkowego aż
do nauki na wyższej uczelni. Nauczyciel zauważa i docenia osiągnięcia uczniów i umożliwia każdemu z nich
osiągnięcia na najwyższym dostępnym dla niego poziomie.
7
Chcesz wiedzieć więcej? Polecam książkę…
Ocenianie kształtujące to pojęcie, które stosunkowo niedawno zaczęło funkcjonować
w przestrzeni społecznej. Bardzo wielu ludziom, nawet nauczycielom, wciąż jest mało znane.
O Ocenianiu Kształtującym w bardzo ciekawy sposób mówi książka Wojciecha Turewicza napisana
we współpracy z Arturem Fodemskim i Pawłem Kanią „Szkoła naprawdę przyjazna w duchu
Oceniania Kształtującego”1. Ma ona charakter poradnika, a zarazem jest całościowym spojrzeniem na
problemy współczesnej szkoły, ukazuje pewną filozofią myślenia i oparty na niej projekt, nazwany
Szkołą Przyjazną w Duchu Oceniania Kształtującego (SPOK).
Na wstępie czytamy: „Ocena Kształtująca posiada cechy pozwalające zadbać o to, aby ocenianie nie
zabijało serca ucznia, pomagało we wspólnym odkrywaniu świata przez ucznia i nauczyciela. Ocena
jest jednak złem koniecznym (…) jak długo będzie to ocena jedynie ucznia (nawet, jeśli będzie to
ocena kształtująca), dokonywana przez nauczyciela , będącego twórcą procesu uczenia, nie uniknie się
jej negatywnych skutków. W dodatku uczeń pozostanie z problemem oceny sam. A przecież jest to
także problem nauczyciela. Ocena jest również oceną jego pracy. Nauczyciel i uczeń muszą wspólnie
dźwigać skutki oceny”.2 Autor zwraca więc uwagę na to, że uczniowie i nauczyciele muszą wspólnie
wyznaczać cele i brać współodpowiedzialność za ich osiąganie.
Książka w przystępny sposób przedstawia filozofię OK. Przypomina, że żyjemy w cywilizacji usług,
cywilizacji czasu wolnego, budujemy cywilizację wiedzy. Wiedza jest głównym motorem przemian, a
człowiek jest jej nosicielem. Wymaga to innego spojrzenia na człowieka i dalszego odkrywania jego
potencjału. Zmusza to nas wszystkich do ciągłego uczenia się. Dynamika zmian cywilizacyjnych
stwarza konieczność przemodelowania polskiej oświaty. Uczeń nie może już koncentrować się na
ocenie. Jego podstawowym celem powinno być zdobywanie wiedzy, poznawanie świata i dążenie do
własnego rozwoju. Należy wprowadzić taki system, który zmieni postawę uczniów wobec nauki,
obudzi w nich potrzebę odkrywania świata, przewartościuje podejście do udziału w zajęciach. System
ten należy oprzeć na teorii Deminga, która sprawdziła się w różnych dziedzinach życia społecznego.
Powinna obowiązywać zasada: góra – dół - góra. Zadaniem nauczyciela jest przekazywanie wiedzy,
ale także domaganie się informacji zwrotnej, która ułatwi ocenę merytoryczną materiału, sposób jego
przekazywania oraz poziom jego zrozumienia przez uczniów.W ten sposób nawiązana zostanie
komunikacja partnerska, która przyczyni się do budowania pozytywnych relacji między nauczycielem
i uczniem. Taki sam proces musi objąć relacje między kierownictwem a nauczycielami. Według
autora, koncepcja oceniania kształtującego ma wszelkie dane, by zmienić polskie szkoły.
Do oceniania kształtującego znakomicie, zdaniem Pawła Kani, przygotowuje książka Danuty Sterny
„Ocenianie kształtujące w praktyce”.3 Jego zdaniem, bardzo ważne jest przyjęcie założenia, że
wszyscy chcą się uczyć. Rolą nauczyciela jest więc stwarzanie jak najlepszych warunków do nauki,
a przede wszystkim – sformułowanie jasnych, czytelnych kryteriów sukcesu. Szkolna praktyka
wykazała, że kryteria te powinny być wspólnie ustalane przez nauczyciela i uczniów. Najbardziej
podstawowym wymogiem jest to, że muszą one być przez uczniów zaakceptowane. Od tego momentu
są oni świadomymi uczestnikami procesu nauczania i uczenia się. Najlepsze kryteria to takie, które
pokazują drogę do zdobycia wiedzy i pokazują sposób realizacji celów lekcji.
Paweł Kania
1
Turewicz W. , Foremski A., Kania P. , Szkoła naprawdę przyjazna duchu Oceniania Kształtującego, Warszawa 2011
Tamże, s.16
3
Sterna D. Ocenianie kształtujące w praktyce. Warszawa 2006
2
8
przedstawia kilka pomysłów na budowanie kryteriów oceny.4 Każdy uczeń musi rozumieć cel lekcji
oraz to, czego się od niego oczekuje. Tylko wtedy jest szansa na wspólny sukces.
Cele lekcji to inaczej zadania, jakie mają być realizowane przez uczniów i nauczyciela na zajęciach.
Powinien być ustalony na początku lekcji, najlepiej wspólnie z uczniami. Musi być dla nich w pełni
zrozumiały i dobrze – jeśli jest atrakcyjnie podany. Dzięki temu poczują się odpowiedzialni za
powodzenie lekcji. Wzrasta ich zaangażowanie.
Ocena nie powinna być ani nagrodą, ani karą. Powinna być komunikatem.
Danuta Sterna proponuje, aby informację zwrotną o wiedzy przekazywać poprzez:
1)
wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia,
2)
odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia,
3)
wskazówki, jak uczeń powinien poprawić pracę, wskazówki, w jakim kierunku uczeń
powinien pracować dalej.
Bardzo ważne jest włączenie do procesu oceniania samooceny i oceny koleżeńskiej, dzięki temu
uczniowie sami kontrolują, czy realizują postawione przez siebie lub wspólnie z nauczycielem cele.
Pamiętać należy (zwłaszcza w kontaktach z rodzicami), że oceniamy nie ucznia , ale jego postępy w
nauce i zachowaniu.
Kryteria oceny wynikają z podstawy programowej i realizowanego programu nauczania. Muszą być
uniwersalne, by dostosować się nich mogli zarówno uczniowie zdolni, jak i ci z problemami. Kryteria
oceniania i kryteria zachowania są jednoznacznym punktem odniesienia, do których nauczyciel i
uczniowie mogą się odwoływać w procesie nauczania i uczenia się oraz wychowania. Muszą je znać
wszyscy.
Znakomitym narzędziem pozwalającym indywidualizować proces nauczania są pytania kluczowe.
Zachęcają one do pogłębiania wiedzy, inspirują do poszukiwań, rozwijają zainteresowania.
Z kolei Paweł Kania odkrywa przed nami ogromny potencjał tkwiący w informacji zwrotnej.
Nowoczesny model uczenia zakłada: aktywne słuchanie, rozpoznawanie potrzeb, zachowania
asertywne. Informacja zwrotna jest sercem oceniania kształtującego oraz budowania klimatu szkoły.
Wzajemne przekazywanie informacji zwrotnej tworzy zjawisko sprzężenia zwrotnego, wynikiem
czego jest z kolei zjawisko synergii, czyli wartości dodanej. Informacja zwrotna to nie ocena, lecz
komunikat. Powinna być przekazywana na bieżąco. Dobrą metodą jest przekazywanie informacji
zwrotnej na zasadzie kanapki. Pozytywna informacja na początku tworzy klimat zaufania i akceptacji,
następnie przekazać należy konstruktywną krytykę, a na koniec kolejną informację pozytywną. Należy
przy tym pamiętać, by oceniać krytycznie problemy, a nie ludzi. Istotny jest też moment
przekazywania informacji zwrotnej oraz miejsce, w którym to czynimy. Nie bez znaczenia jest
odpowiedni język. Wykazać się tu trzeba pewną empatią, być sprawiedliwym i uczciwym.
Przyjmowanie informacji zwrotnej od ucznia przez nauczyciela jest dużo trudniejsze. Nauczyciel musi
dać wewnętrzną zgodę do konstruktywnej krytyki, wierząc, że pomoże to zbudować pozytywne
relacje z uczniem i sprzyja doskonaleniu. Taki sposób postępowania sprawia, że efekt oceny
sumującej jest zdecydowanie lepszy, a szkoła staje się środowiskiem przyjaznym dla ucznia.
Ocenianie kształtujące można wykorzystywać w procesie wychowania. Ogromnie ważną rolę ma tu
do odegrania wychowawca, czyli lider formalny. Jednak za liderem formalnym podążać będą
wychowankowie tylko po to, by wywiązać się ze swoich podstawowych obowiązków. Na wyższym
poziomie przewodzenia konieczne jest zbudowanie autentycznych więzi ze swoimi uczniami i między
nimi . Na tym etapie klasa staje się zintegrowanym zespołem. Uczniowie przestają rywalizować,
a zaczynają współpracować. Dopiero teraz następuje trzeci etap – wyznaczanie i realizowanie celów.
Doprowadzi nas to do następnego poziomu liderowania, czyli kształtowania osobowości uczniów.
Wychowawca buduje w nich wiarę, że ich potencjał jest nieograniczony. Jest dla uczniów osobą
4
Turewicz W. , Foremski A., Kania P. , Szkoła naprawdę przyjazna duchu Oceniania Kształtującego, Warszawa 2011 ,
s.37
9
znaczącą, autorytetem. Na ostatnim etapie, na poziomie osobowości, nauczyciel-wychowawca staje
się instytucją. Jest nastawiony na innych, staje się prawdziwym przewodnikiem.
Konstytucja RP, ustawa o systemie oświaty oraz szczegółowe rozporządzenia MEN podkreślają prawo
rodziców do wszelkich informacji na temat funkcjonowania szkół i placówek, w szczególności w
zakresie oceniania uczniów. Konieczne jest więc uzyskanie akceptacji rodziców co do stosowania w
szkole zasad OK, a także przekazanie im wszelkiej niezbędnej wiedzy na temat systemu oceniania.
Współpraca z rodzicami przebiegać powinna w duchu oceniania kształtującego. Należy to uwzględnić,
przygotowując się do wywiadówek i dni otwartych. Jak taka
wywiadówka powinna przebiegać?
Na początku zebrania wychowawca w jasny sposób powinien
poinformować zebranych o celu spotkania, a następnie przedstawić
kryteria osiągnięcia tego celu . W toku zebrania wychowawca powinien
poszukiwać informacji zwrotnej poprzez zadawanie różnorodnych
pytań. Dzięki temu sprawdzi, na ile rodzice zrozumieli przekazywane
informacje i na ile udało się zrealizować cel. Informację zwrotną od
nauczyciela powinni też usłyszeć rodzice. Trudne sprawy powinny być
poruszane indywidualnie, w osobnym czasie. W takim wypadku rodzic
również musi znać cel spotkania, rozumieć go, należy mu przekazać
pozytywne informacje, a następnie opisać problem i przedstawić
konsekwencje z niego wynikające. O sprawie powinien się
wypowiedzieć także rodzic. Kolejnym krokiem jest wspólne
poszukiwanie rozwiązań i spisanie ustalonych sposobów postępowania.
Potem rodzic i nauczyciel wypowiadają się na temat swoich odczuć.
Na koniec autorzy przypominają, że ocenianie jest procesem ustalania i komunikowania ocen
szkolnych Stopień szkolny jest symbolem opisującym wynik uczenia się. Jednak można stopniom
postawić wiele zarzutów: są one często przypadkowe, bywają środkami dyscyplinującymi,
pedagogicznie są błahe, nieskutecznie motywują do rzeczywistych osiągnięć w uczeniu się, zachęcają
do rywalizacji, a nie do współpracy, czasem prowokują oszustwa. Można je uznać za szkodliwe.
Ocenianie różnicuje uczniów, klasy, szkoły. Przez J. Pophama jest to uznane za „grzech śmiertelny”
edukacji .
Doświadczenia światowe i polskie wskazują na to, że ocenianie kształtujące jest jednym z
bardziej efektywnych projektów pedagogicznych. Dzięki niemu następuje poprawa wyników
nauczania, uczniowie w sposób aktywny i świadomy uczą się uczenia, co jest przydatne w całym
życiu, przejmują odpowiedzialność za własną naukę i rozwój. Ocenianie to szczególnie wspiera
uczniów mających trudności w nauce. Sprzyja demokratyzacji życia szkolnego oraz kształtowaniu
partnerskich relacji nauczyciel - uczeń. Wzmacnia rozwój pedagogiczny nauczycieli.
Książka Wojciecha Turewicza jest godna uwagi, wiele w niej ciekawych przykładów, porad,
propozycji. Daje sporą dawkę wiedzy i przekonuje do stosowania Oceniania Kształtującego
sceptycznych dotąd nauczycieli i wychowawców. Warto po nią sięgnąć. Polecam…
Turewicz W. , Foremski A., Kania P. , Szkoła naprawdę przyjazna w duchu
Oceniania Kształtującego, Warszawa 2011
Opracowała: Bogusława Witońska
10
się o góry, ale o kretowiska –uśmiechnął się
ponownie.
- Czasami coś wydaje ci się bez sensu,
niepotrzebne, do niczego nieprzydatne. Nie widzisz w
tym celu. Ale potem nagle przyjdą odpowiednie
warunki i wszystko nabiera sensu. Rozumiesz?
Uczeń zamyślił się: „A może puszczanie
latawca nie jest do końca takim głupim zajęciem?” Z
zamyślenia wyrwał go ostry głos mistrza.
- Dlaczego tak kurczowo trzymasz sznurek przy sobie?
Dlaczego go więzisz? Pozwól mu się rozwinąć.
Rozwijaj!
Latawiec wzbijał się wyżej, wyżej i wyżej,
w miarę jak uczeń rozwijał sznurek. Dopiero, gdy był
bardzo wysoko, prezentował się w całej swej krasie.
Uczeń zrozumiał sens tej czynności i już był pewien,
że puszczanie latawca może być źródłem wielu
interesujących spostrzeżeń.
- Podoba ci się? – spytał mistrz. - Tak, coś
fantastycznego – szczerze odpowiedział uczeń,
zapatrzony w niebo.
- A wiesz, czemu latawce szybują tak wysoko?
Bo napotykają silne przeciwne wiatry!
Puszczanie latawca
Mistrzu, od kiedy opuściłem ciebie i klasztor,
nie jestem w stanie przezwyciężyć kłopotów – żalił się
uczeń. Wydaje mi się, że we wszystkim mam pod
górkę. Wszystko przychodzi mi dużo trudniej niż
innym. Cały czas pod wiatr, a ten wiatr na dodatek
sypie mi piaskiem w oczy. Bez przerwy mam kłody
pod nogami. Mówiłeś nam, aby wyjść na swoją drogę
życia, ale ja bez przerwy potykam się na niej.
Wszystko sprzysięga się przeciwko mnie. Może
powinienem wrócić do klasztoru? Może nie jestem
gotowy? - Jestem teraz bardzo zajęty – odparł mistrz
– i nie mam specjalnie czasu, aby z tobą rozmawiać.
Bardzo się spieszę, bo jest odpowiedni moment.
Mistrz był wyraźnie podekscytowany i krzątał się w
pośpiechu po izbie, zbierając jakieś bambusowe
patyki, rolując zwoje papieru i zwijając kłębek
sznurka.
- Odpowiedni moment na co? – spytał uczeń.
- Na puszczanie latawca – z uśmiechem odparł mistrz.
– Wieje mocny wiatr.
Uczeń był zaskoczony i rozczarowany.
Jego mistrz idzie się beztrosko bawić, puszczać
latawce, gdy on prosi o pomoc!
- Co za bezsens i głupota, a w dodatku lekceważy
mnie.
- Chodź ze mną – powiedział mistrz – To bardzo
mądre i pouczające zajęcie – dodał, jakby odczytując
myśli ucznia i dał mu ogromny kłębek sznurka do
niesienia.
- Uważaj, nie poplącz i nie wypuść – powiedział.
A sam wziął na plecy bambusy, papier i jeszcze jakieś
elementy, które wydawały się uczniowi do niczego
nieprzydatne.
Ociągając się, uczeń ruszył za nim. Wyszli na
wzniesienie. Mistrz rozrzucił bambusowe patyki i
zaczął je starannie związywać według sobie tylko
znanego porządku. Pewne części wsunął w otwory w
papierze, coś dowiązał, coś przewiązał. Uczeń patrzył
na to, jak na „czarną magię”. Nie widział celu ani
sensu w tym, co robi mistrz. Dla niego na ziemi cały
czas leżała tylko kupa patyków i papieru. Mistrz
dowiązał sznurek, cześć rozwinął i tę bezładną „kupę”
ustawił pod wiatr.
- Gotowe. Stań tu, mocno trzymaj i powoli rozwijaj
kłębek.
Wiatr, który rzeczywiście dął tęgo, uniósł
misterną konstrukcję mistrza w powietrze. Uczeń
trzymał sznurek i całą uwagę skupił na tym, żeby go
nie wypuścić z ręki, podczas gdy wiatr szarpał
gwałtownie. - Patrz w górę! – krzyknął mistrz.
Uczeń spojrzał i zobaczył wspaniałego
kolorowego, papierowego ptaka z długim ogonem,
który majestatycznie szybował na tle przepięknych
szczytów górskich. Widok był niesamowity.
- Zawsze patrz w górę, na szczyty. Ludzie nie potykają
„Bajki Chińskie, czyli 108 opowieści dziwnej
treści" Zbigniewa Królickiego
Większość nauczycieli traci czas na
zadawanie pytań, które mają ujawnić to,
czego uczeń nie umie, podczas gdy
nauczyciel z prawdziwego zdarzenia
stara się za pomocą pytań ujawnić to, co
uczeń umie lub czego jest zdolny się
nauczyć.
Wielkim kunsztem wykazuje się
nauczyciel, który potrafi sprawić, że
twórcze wyrażanie siebie i nabywanie
wiedzy staje się źródłem radości.
Szkoła powinna dążyć do tego, by
młody człowiek opuszczał ją jako
harmonijna osobowość, a nie jako
specjalista
Albert Einstein
„Bazgroły ze Szkoły”
gazetka szkolna Gimnazjum nr 4
im. Kard. Stefana Wyszyńskiego
w Tychach, ul. Konecznego 1
11