pobierz PDF - Koalicja Klimatyczna

D ZI AŁ ANI A I N ARZĘDZI A NIEZBĘDNE DO WDR AŻ AN I A PAKIETU
KLIM ATYCZNO - ENERGETYCZNEGO W OBSZ ARZE ETS I NON -ETS
W roku 2007 Unia Europejska przyjęła strategiczne cele co do działań na rzecz ochrony
klimatu do 2020, a mianowicie:
redukcja o 20% emisji gazów cieplarnianych w stosunku do roku 1990, a w przypadku
osiągnięcia zadowalającego porozumienia międzynarodowego w Kopenhadze nawet o 30%;
zwiększenie o 20% udziału energii odnawialnej w finalnym zużyciu energii, w połączeniu
z uzyskaniem 10% udziału biopaliw w ogólnym zużyciu paliw transportowych;
zwiększenie o 20% efektywność energetycznej, w stosunku do prognozy BAU (business as
usual - biznes jak zwykle) na rok 2020.
Przez niemal cały rok 2008 toczyły się negocjacje co do sposobów osiągnięcia przyjętych
celów przedstawionych w propozycji Komisji Europejskiej (KE). Polska odegrała w nich
aktywną rolę, blokując wstępne propozycje Komisji, ale pod koniec roku osiągnięto
porozumienie i przyjęto pakiet klimatyczno-energetyczny. W ramach pakietu w zakresie
ograniczenia emisji gazów cieplarnianych zasadniczą rolę pełnią:
zmieniona Dyrektywa 2003/87/WE dotycząca usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego
systemu handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych (zwaną dyrektywą EU ETS),
decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady dotycząca starań podejmowanych przez państwa
członkowskie zmierzających do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji
do 2020 r. zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych
(zwana decyzją non-ETS).
W wyniku wdrożenia powyższych aktów prawnych UE zamierza (w sektorach objętych
systemem europejskiego handlu emisjami – tzw. w ramach UE ETS) w latach 2013-2020
ograniczyć emisję gazów cieplarnianych o 21% w stosunku do emisji z 2005 r. Pozostałe 60%
emisji gazów cieplarnianych w ramach decyzji non-ETS ma zostać ograniczone w całej UE
o 10%. Dotyczy to przede wszystkim następujących sektorów: transportu, rolnictwa,
budownictwa (ogrzewanie) i gospodarki odpadami. Polska jak pozostałe, nowe kraje UE
uzyskała możliwość zwiększenia emisji w sektorze non-ETS o 14%.
Ustalenia, które zawierają ww. akty prawne wymagają bardzo wielu szczegółowych rozwiązań,
a przede wszystkim1:
1. Aukcja
1
Do przygotowania artykułu wykorzystano materiały Krajowego Administratora Systemu Handlu Uprawnieniami do
Emisji, w szczególności „Zadania wynikające z nowych regulacji dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych w
Unii Europejskiej”, KASHUE, Warszawa, czerwiec 2009 r. oraz „Wybrane aspekty wdrażania pakietu energetycznoklimatycznego (dyrektywa EU ETS i decyzja non-ETS)”, KASHUE-KOBiZE, listopad 2009 r.
_______________________________________________________________________________________________________________
Sekretariat Koalicji Klimatycznej:
t e l . / f a x: + 4 8 2 2 8 2 7 3 3 7 0
Polski Klub Ekologic zny Okręg Mazowiecki
e-mail: [email protected]
u l . M a z o wi e c k a 1 1 / 1 6
0 0 - 0 5 2 W a r s z a wa
www.koalicjaklimatyczna.org
Całkowita pula uprawnień przeznaczonych na aukcję zostanie rozdzielona pomiędzy państwa
UE, a mianowicie:
88% to liczba uprawnień rozdysponowana w nawiązaniu do udział emisji w ramach EU ETS
w 2005 lub 2005-2007;
10% to liczba uprawnień rozdzielona wg wskaźnika PKB/mieszkańca;
2% to liczba uprawnień rozdysponowanych w nawiązaniu do dotychczasowych wysiłków
redukcyjnych (tj. wielkości redukcji emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych krajach
członkowskich w odniesieniu do roku bazowego).
Aby system aukcji został uruchomiony niezbędne jest wydanie przez Komisje
Europejską do połowy 2010 roku rozporządzenia wykonawczego do dyrektywy EU ETS,
w którym zawarty będzie m.in. harmonogram poszczególnych sesji, a także zasady
dotyczące prowadzenia aukcji w sposób otwarty, przejrzysty, zharmonizowany i nie
dyskryminujący. Szczególnie ważne jest ustalenie kalendarza oraz wybór sposobu rejestracji
uczestników, platformy, systemu płatności i instytucji zarządzającej. Obecnie rozważane są
dwie propozycje poddane dyskusji: zcentralizowana dla całej UE (popierana przez Komisję
Europejską, środowisko biznesu i wiele państw członkowskich) i zdecentralizowana oddzielnie
dla każdego kraju (popierana przez Polskę, Wielką Brytanię, Niemcy i Hiszpanię).
Dyskutowana jest także możliwość przeprowadzania aukcji wcześniej, już w roku 2011 (wtedy
kupowane nie byłyby jednak uprawnienia, ale prawa do nich w przyszłości).
2. Wskaźniki – podstawa do określenia liczby bezpłatnych uprawnień
Obecnie toczą się prace nad ich ustaleniem. Komisja Europejska ma o nich zadecydować do
końca 2010 roku, a wstępna propozycja ma być przygotowana do maja 2010. Punktem wyjścia
jest średnia z 10% najefektywniejszych instalacji w UE. Polska za dyskusyjne uważa takie
kluczowe elementy, jak nie uwzględnienie specyfiki paliwowej w strukturze produkcji (np.
ciepłownictwo sieciowe), a także narażenie na „wyciek” CO2 (tj. przenoszenia produkcji z Polski
do sąsiadujących z nami krajów nie należących do UE) w wyniku położenia naszego kraju na
rubieżach UE.
a. Bezpłatne przydziały 100% uprawnień dla przemysłów zagrożonych tzw. „wyciekiem
emisji gazów cieplarnianych”.
Wprowadzenie systemu aukcji wpłynie na podwyższenie kosztów produkcji i część branż
może stać się niekonkurencyjna i ich produkcja może być przejęta przez zakłady z państw,
gdzie nie ma systemu handlu uprawnieniami do emisji. Tak zwany „wyciek” może mieć
charakter bezpośredni, wynikający z podwyższenia kosztów procesu produkcyjnego, lub
pośredni, związany z wysokimi kosztami zakupu energii elektrycznej niezbędnej do produkcji.
Bezpłatny przydział uprawnień dla tych branż będzie się odbywał na podstawie z góry
ustalonych wskaźników jednolitych dla całej UE i co roku będzie obniżany o 1,74%.
Jednocześnie ma być promowane ograniczanie emisji i działania energooszczędne. Komisja
Europejska w ramach działań zapobiegających wyciekowi o charakterze bezpośrednim
_______________________________________________________________________________________________________________
Sekretariat Koalicji Klimatycznej:
t e l . / f a x: + 4 8 2 2 8 2 7 3 3 7 0
Polski Klub Ekologic zny Okręg Mazowiecki
e-mail: [email protected]
u l . M a z o wi e c k a 1 1 / 1 6
0 0 - 0 5 2 W a r s z a wa
www.koalicjaklimatyczna.org
2
określi sektory i podsektory narażane na ten wyciek. Co pięć lat wykaz będzie weryfikowany
z wykorzystaniem kryteriów ilościowych dotyczących kosztów i intensywności handlu poza
UE. Co do wycieku o charakterze pośrednim, pomoc będzie udzielana w nawiązaniu do
najlepszych wskaźników emisji CO2 na jednostkę produktu oraz stworzone zostaną
możliwości udzielania pomocy publicznej z tym związanej. To ostatnie zależne jest od
uzyskania międzynarodowego porozumienia klimatycznego. Stosowanie rekompensat
wynikających z wycieku o charakterze bezpośrednim jest niezależne od rekompensat
związanych z wyciekiem pośrednim. Ponieważ zakończono już prace nad określeniem listy
sektorów narażonych na wyciek (decyzja ma być przyjęta do końca 2009 r.), po określeniu
przez KE wskaźników, istotne będzie określenie liczby darmowych uprawnień
przeznaczonych na rekompensaty oraz ustalenie listy instalacji w Polsce narażonych
na wyciek.
b. Bezpłatne przydziały dla elektrowni.
Instalacje wytwarzające energię elektryczną mogą otrzymać bezpłatnie uprawnienia, jeżeli
przed 31.12.2008 istniały lub rozpoczęła się fizycznie ich budowa2 w krajach, które spełnią
jeden z trzech określonych w dyrektywie warunków. Polska spełnia jeden z warunków, tj.
jednego paliwa wykorzystywanego do produkcji energii elektrycznej w udziale większym niż
30% przy PKB na mieszkańca niższym niż 50% średniej UE (w Polsce 94% energii
elektrycznej wytwarza się z węgla). Bezpłatna pula może wynieść nie więcej niż 70% w roku
2013, a następnie ma stopniowo maleć do 0% w roku 2020. Warunkiem uzyskania tej
derogacji jest przedłożenie do 30.09.2011:
metody rozdziału uprawnień i liczby uprawnień przewidzianych dla poszczególnych
instalacji;
potwierdzenie spełnienia kryterium progowego zapisanego w dyrektywie;
wykazu instalacji wraz z liczbą przydzielonych uprawnień;
krajowego plan inwestycyjnego wraz z systemem jego monitoringu;
uzasadnienia, że plan nie stwarza zakłóceń konkurencji.
c. Sektory przemysłowe nie narażone na wyciek emisji CO2
Sektory przemysłowe nie narażone na wyciek od 2013 roku będą mogły uzyskać bezpłatne
uprawnienia ale nie w większej ilości niż 80% przyznanej puli i wielkość ta ma się co roku
stopniowo zmniejszać osiągając 30% i 0% odpowiednio w roku 2020 i 2027. Wielkość
darmowego przydziału uprawnień, która co roku będzie maleć o 1,74%, będzie wynikać z
ogólnych unijnych ustaleń. Ważnym jest oszacowanie ilości bezpłatnych uprawnień dla
instalacji nie narażonych na wyciek.
2
Obecnie Ministerstwo Gospodarki przyjęło zgłoszenia na ok. 27.000 MW przede wszystkim elektrowni węglowych i
prowadzi negocjacje z Komisją Europejską o uwzględnienie tych zgłoszeń jako rozpoczęcie budowy (a w
konsekwencji możliwość przyznania nowo budowanym instalacjom bezpłatnie uprawnień do emisji).
_______________________________________________________________________________________________________________
Sekretariat Koalicji Klimatycznej:
t e l . / f a x: + 4 8 2 2 8 2 7 3 3 7 0
Polski Klub Ekologic zny Okręg Mazowiecki
e-mail: [email protected]
u l . M a z o wi e c k a 1 1 / 1 6
0 0 - 0 5 2 W a r s z a wa
www.koalicjaklimatyczna.org
3
7. Wykaz instalacji objętych systemem
Polska jest zobowiązana do 30 września 2011 r., przekazać wykaz instalacji objętych
systemem EU ETS w tym instalacje uprawnionych do przydziału bezpłatnych uprawnień.
8. CCS czyli wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla oraz promocja innowacji w OZE
W ramach systemu handlu emisjami zarezerwowano na ten cel nieodpłatne 300 mln uprawnień
dla operatorów 12 projektów pilotażowych. Ustalono, że żaden z projektów nie może otrzymać
więcej niż 15% wszystkich uprawnień przeznaczonych na ten cel. Obecnie w Polsce
rozważane są dwa projekty, w oparciu o Elektrownię Bełchatów i Zakłady Azotowe w
Kędzierzynie. Wydaje się jednak, że należałoby poprzestać na jednym i dopiero po jego
ukończeniu zastanowić się, czy metoda CCS jest właściwym rozwiązaniem, czy tylko ślepym
zaułkiem. Kluczowym pytaniem jest, jaka część środków zostanie wykorzystana do
sprawdzenia drogiego rozwiązania, jakim jest CCS, a na ile środki te powinny być
przeznaczone na wsparcie innowacji w energetyce odnawialnej. Ponadto, aby w ogóle
ten mechanizm uruchomić, należy stworzyć podstawy prawne dla wykorzystania
środków z aukcji do wspierania tych przedsięwzięć.
9. Wyłączenie małych instalacji
Istnieje możliwość wyłączenia z systemu EU ETS, po konsultacjach z właścicielem, instalacji,
które w ciągu ostatnich trzech lat przed zgłoszeniem posiadały moc poniżej 35 MW i roczne
emisje CO2 nie większe niż 25.000 ton. Niezbędne jest jednak zapewnienie innych środków
dyscyplinujących te instalacje z punktu widzenia równoważnego ograniczania emisji. Polska,
jeżeli chce tego typu wyłączeń, musi przygotować wykaz takich instalacji wraz z
informacją o równoważnych działaniach służących ograniczaniu emisji.
10. System non - ETS
W ramach sektorów nie objętych systemem handlu możliwe jest:
wykorzystanie jednostek z projektów JI/CDM, ale ich wielkość roczna nie może przekroczyć
3% emisji gazów cieplarnianych z roku 2005;
przekazanie innemu państwu niewykorzystaną pulę w wysokości 3% rocznego limitu;
przeniesienie niewykorzystanych jednostek na następne lata;
podejmowanie działań, przez jedno państwo UE w drugim, w celu ograniczenia emisji w
ramach sektora non-ETS i wykorzystanie uzyskanych jednostek redukcji do wypełnienia
swojego zobowiązania.
Niezbędne jest stworzenie podstaw prawnych do wykorzystywania tych możliwości
przez nasz kraj.
_______________________________________________________________________________________________________________
Sekretariat Koalicji Klimatycznej:
t e l . / f a x: + 4 8 2 2 8 2 7 3 3 7 0
Polski Klub Ekologic zny Okręg Mazowiecki
e-mail: [email protected]
u l . M a z o wi e c k a 1 1 / 1 6
0 0 - 0 5 2 W a r s z a wa
www.koalicjaklimatyczna.org
4
K ONKLUZJE
KOŃCOWE
Przedstawione powyżej rozwiązania obejmują prawie całe spektrum możliwości wynikających
z ww. dyrektywy i decyzji. By z nich właściwie skorzystać konieczne jest podjęcie przez
administrację rządową zdecydowanych działań. Powinniśmy nie tylko śledzić i na bieżąco
uczestniczyć w podejmowaniu decyzji szczegółowych na poziomie Komisji Europejskiej, co jest
na pewno istotne z punktu widzenia interesu Polski, ale także przygotować się do wdrożenia
tych rozwiązań w ramach systemu prawnego, instytucjonalnego i praktyki dnia codziennego.
Czasu jest bardzo mało, a przed nami ogromna ilość zadań do pilnego wykonania.
1. Przede wszystkim należy stwierdzić, że przygotowanie programu wdrażania pakietu
klimatyczno-energetycznego, nie tylko w ramach EU ETS i non-ETS, ale także w obszarach
rozwoju OZE i poprawy efektywności energetycznej, odbywa się bez należytej
koordynacji strategicznych działań podejmowanych przez rząd. Przyjęta niedawno
Polityka Energetyczna Polski do 2030, mimo zadeklarowanego zero-energetycznego
rozwoju energetyki, w praktyce będzie prowadzić do wzrostu zużycia energii. Ciągle brak
ustawy o efektywności energetycznej mimo gotowej od końca 2007 roku koncepcji białych
certyfikatów temu służącej. Jednocześnie poziom wsparcia dla rozwoju odnawialnych
źródeł energii jest zdecydowanie za niski, aby wypełnić zobowiązanie 15% udziału OZE
w energii finalnej w roku 2020.
2. Prace nad pakietem w zakresie EU ETS i non-ETS prowadzone są głównie przez dwa
resorty, środowiska i gospodarki, które stworzyły nieformalny zespół międzyresortowy,
dopraszając do tego innych partnerów rządowych. Jednak, jak do tej pory, brak decyzji
Rady Ministrów co do zakresu i harmonogramu prac dotyczących wdrożenia w
Polsce Pakietu. Warto nadmienić, że wg opracowania Krajowego Administratora Systemu
Handlu Uprawnieniami do Emisji, aby wdrożyć pakiet do końca 2012 roku, trzeba
zrealizować blisko 60 szczegółowych zadań, z czego 1/3 powinna być wykonana w roku
2009. Budzi to obawy co do możliwości przygotowania się przez nasz kraj do wdrożenia
pakietu w sposób właściwy i na czas.
3. Skala działań i waga zagadnień związanych z wdrażaniem Pakietu klimatycznoenergetycznego wymaga dobrej koordynacji pomiędzy poszczególnymi agendami
rządowymi takimi jak ministerstwa środowiska, gospodarki, infrastruktury, finansów, rozwoju
regionalnego, czy rolnictwa i rozwoju wsi oraz wieloma innymi urzędami (jak np. Urząd
Komitetu Integracji Europejskiej). W tym celu niezbędne jest jak najszybsze powołanie
Pełnomocnika Rządu ds. Osiągania Celów zapisanych w Pakiecie EnergetycznoKlimatycznym, co od dłuższego czasu podnosi w swoich stanowiskach Koalicja
Klimatyczna.
4. Kluczowym odbiorcą prac nad wdrażaniem pakietu będzie biznes. Ważne jest, aby szeroko
uczestniczył on w pracach nad jego przygotowaniem. Pozytywne jest samo to, że proces
ten powoli zachodzi. Jednak złożoność nowych uregulowań, czasami wręcz rewolucyjnych,
wymaga bardzo dobrej współpracy, a przede wszystkim kampanii informacyjnej. Brak
wiedzy będzie bowiem skutkował występowaniem przeciwko proponowanym rozwiązaniom
_______________________________________________________________________________________________________________
Sekretariat Koalicji Klimatycznej:
t e l . / f a x: + 4 8 2 2 8 2 7 3 3 7 0
Polski Klub Ekologic zny Okręg Mazowiecki
e-mail: [email protected]
u l . M a z o wi e c k a 1 1 / 1 6
0 0 - 0 5 2 W a r s z a wa
www.koalicjaklimatyczna.org
5
nie tylko właścicieli czy zarządzających poszczególnymi instalacjami, ale także związków
zawodowych, co miało miejsce w przeszłości. Brak komunikacji i zrozumienia może
powodować podejmowanie działania na płaszczyźnie politycznej co prowadzić będzie do
znacznych utrudnień we wprowadzaniu poszczególnych rozwiązań. Podstawowym
problemem biznesu jest niepewność co do faktycznego wdrożenia proponowanych
rozwiązań i wszelkie działania służące jej ograniczaniu będą skutkowały bardziej
przychylną atmosferą we wdrażaniu pakietu.
Andrzej Kassenberg
Instytut na rzecz Ekorozwoju
6
_______________________________________________________________________________________________________________
Sekretariat Koalicji Klimatycznej:
t e l . / f a x: + 4 8 2 2 8 2 7 3 3 7 0
Polski Klub Ekologic zny Okręg Mazowiecki
e-mail: [email protected]
u l . M a z o wi e c k a 1 1 / 1 6
0 0 - 0 5 2 W a r s z a wa
www.koalicjaklimatyczna.org