Radzenie sobie z agresywnymi zachowaniami i przemocą w szkole

RADZENIE SOBIE Z AGRESYWNYMI ZACHOWANIAMI
I PRZEMOCĄ W SZKOLE (I)
Szkoła jest odzwierciedleniem problemów, z jakimi spotyka się dziecko poza nią. Narastające stare i pojawiające się nowe
problemy wpływają na pojawienie się i wzmaganie problemów z zachowaniem, wśród których znaczące miejsce zajmuje
agresja i przemoc. W związku z tym ważne jest by nauczyciel zrozumiał, czym jest agresja i przemoc, wiedział jak w
takich sytuacjach się zachowywać oraz szukał sposobów aby jej przeciwdziałać.
I. CZYM JEST AGRESJA?
Agresja jest to świadome, celowe, zamierzone zachowanie fizyczne lub werbalne skierowane przeciw komuś lub czemuś –
przynosi szeroko rozumianą szkodę. Charakterystyczna dla zachowań agresywnych jest równowaga w sile psychicznej lub
fizycznej pomiędzy osobami. Przemoc natomiast jest wtedy, gdy występuje nierównowaga sił, wtedy gdy osoba
posiadająca przewagę używa jej przeciw osobie słabszej.
II. FUNKCJE AGRESJI
Możemy wyróżnić cztery obszary agresji: a) agresja jako redukowanie napięcia emocjonalnego, b) agresja spełniająca
funkcję poznawczą (np. w celach naukowych), c) agresja w służbie zachowania ładu społecznego (np. policjant aresztujący
przestępcę), d) agresja w służbie potrzeb: biologicznych (np. zaspakajanie głodu) i społecznych (np. konkurencja).
III. FORMY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH I PRZEMOCY
Fizyczne
Werbalne
Niewerbalne
Zachowania bezpośrednie
bicie, kopanie, plucie, rzucanie kamieniami
wymuszanie, niszczenie przedmiotów
krzyk
wyzywanie, wulgaryzmy, wyśmiewanie, grożenie,
obrażanie, ośmieszanie
grożenie gestem, pokazywanie nieprzyzwoitych gestów
Zachowania pośrednie
namawianie innych do agresywnych zachowań
namawianie innych do agresji słownej, plotkowanie, oczernianie
izolowanie z grupy czy podejmowanych przez grupę działań
chowanie rzeczy
IV. PRZYCZYNY POWSTANIA ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH I PRZEMOCY
Wpływ domu: niespójność w wychowaniu, nadmierna opiekuńczość, problemy finansowe, brak określonych zasad,
dominacja w wychowaniu jednego z rodziców, złe wzorce, agresja rodziców wobec dzieci, narastające, nie rozwiązane
konflikty, brak miłości, brak zainteresowania rodziców dziećmi.
Wpływ szkoły: brak akceptacji ze strony rówieśników, chęć zaimponowania kolegom, chęć wejścia w grupę rówieśniczą,
poczucie anonimowości i bezkarności, brak reakcji na agresywne zachowania uczniów, brak konsekwencji ze strony
nauczycieli, tolerowanie agresywnych zachowań, przejmowanie agresywnych zachowań od kolegów i nauczycieli,
poczucie braku sprawiedliwości, architektura szkoły.
Wpływ grupy rówieśniczej: chęć bycia zauważonym, zaakceptowanym przez grupę, chęć zaimponowania rówieśnikom,
obawa odrzucenia przez grupę, brak alternatyw atrakcyjnego spędzania czasu, rozmyta odpowiedzialność podczas
przebywania w grupie.
Wpływ mediów: brak kontroli przekazywanych treści, natłok sprzecznych informacji na temat różnych zachowań,
wzorowanie się na idolach, bohaterach filmów, mała wrażliwość na przekaz treści.
V. ROZPOZNANIE OFIARY I SPRAWCÓW PRZEMOCY
Wskazówki pomagające rozpoznać ofiary przemocy (cechy charakterystyczne): są wyśmiewane, przezywane, zastraszane,
zmuszane do posłuszeństwa, są zaczepiane, popychane, podczas zaczepek, kłótni często reagują płaczem, uciekają, często
szukają swoich rzeczy, które są chowane lub niszczone, mają sińce, zniszczone w różny sposób ubranie, przerwy spędzają
same, często wybierane do pracy w grupie jako ostatnie, mają trudności w wypowiadaniu się na forum całej klasy,
zaczynają mieć kłopoty z nauką, często spóźniają się do szkoły.
Wskazówki pomagające rozpoznać sprawcę przemocy (cechy charakterystyczne): są często silniejsi i sprawniejsi fizycznie
bądź starsi od ofiar, widoczna jest u nich potrzeba dominacji, są impulsywni, porywczy, mają problemy z dostosowaniem
się do ustalonych norm i reguł, są zbuntowani i nieposłuszni, cechuje ich niski poziom empatii, często mają pozytywny
obraz samego siebie, wcześnie łamią różne normy społeczne i prawne, zwykle otaczają się grupką rówieśników, w klasach
starszych mają oceny poniżej średniej i negatywny stosunek do szkoły.
Jeśli zauważymy kilka z tych cech – symptomów u ucznia należy potraktować je poważnie, szczególnie gdy chodzi o
ofiarę przemocy. Nasza reakcja powinna być szybka i zdecydowana. cdn.
Joanna Niewińska
(Artykuł powstał po kursie zorganizowanym przez MODM pt. „Radzenie sobie z przemocą i agresywnymi zachowaniami w szkole” prowadzonego przez
psychologa J. Kołodziejczyka)