AKTYWNA OCHRONA BOCIANA CZARNEGO I JEGO SIEDLISK

W 2004 roku zainicjowaliśmy program „Aktywna ochrona bociana czarnego i jego
siedlisk”, którego celem jest zachowanie i odtwarzanie leśnych środowisk podmokłych miejsc, w których bocian czarny zakłada gniazda i żeruje. Ochrona takich siedlisk polega
na kształtowaniu właściwych dla nich stosunków wodnych. Dlatego nasze działania
polegają na budowie urządzeń hydrotechnicznych (zastawek, progów, itp.)
zmniejszających odpływ wody i zwiększających jej retencję w rowach melioracyjnych
i małych ciekach wodnych.
W pierwszym etapie zabiegom zwiększającym retencję zostały poddane dwa obiekty
położone w nadleśnictwach Siedlce i Sokołów. W pierwszym z nich (Nadleśnictwo
Siedlce) na rowie melioracyjnym o długości około 650 metrów zostały zbudowane dwie
betonowe zastawki z możliwością regulacji przepływu wody i trzy drewniane progi
o stałym piętrzeniu. W drugim (Nadleśnictwo Sokołów) na rowach o łącznej długości
około 4 kilometrów zostały umieszczone 32 drewniane progi piętrzące.
Podejmując działania ochronne w stosunku do siedlisk bociana czarnego chcemy:
! poprawić warunki gniazdowania i żerowania bocianów czarnych;
! chronić bogate zespoły flory i fauny związane z leśnymi terenami podmokłymi;
! poprawić kondycję drzewostanów odczuwających skutki obniżania się poziomu wód
gruntowych;
JP
JP
Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian” jest organizacją pozarządową.
Istnieje od roku 1994. Od roku 2004 posiada status organizacji
pożytku publicznego. Celem działalności Towarzystwa jest ochrona
polskiej przyrody - dziko żyjących roślin i zwierząt, ich siedlisk oraz
popularyzacja wiedzy ekologicznej i propagowanie w społeczeństwie
postaw sprzyjających zachowaniu walorów naszej przyrody. W ciągu 10
lat istnienia realizowaliśmy między innymi programy dotyczące ochrony kraski,
cietrzewia, bociana białego, płomykówki, nietoperzy, uszatki, płazów, pustułki,
popielic, storczyków oraz nadbużańskich terenów otwartych. Z inicjatywy
Towarzystwa powołano około 20 użytków ekologicznych. Co roku przeprowadzamy
ponad 100 prelekcji dla dzieci i młodzieży. Wydajemy różnorodne materiały
informacyjne (plakaty, ulotki, foldery, płyty CD, kasety video, książki), publikujemy
artykuły w prasie, uczestniczymy w audycjach telewizyjnych i radiowych. Szczegółowe
informacje można znaleźć na stronie internetowej.
! poprawić skuteczność ochrony prawnej gatunku.
Program „Aktywna ochrona bociana czarnego i jego siedlisk” wsparli:
Program Małych Dotacji
Globalnego Funduszu
Środowiska
Ambasada Królestwa Holandii
w Warszawie
Program Matra/KNIP
Działalność Towarzystwa można wspierać biorąc czynny udział w realizacji naszych
programów lub finansowo (np. przekazując 1% podatku dochodowego).
Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian”
ul. Jagiełły 10, 08-110 Siedlce, tel./fax (0-25) 632 77 78
[email protected]
www.bocian.org.pl
Konto bankowe:
PKO BP SA Oddział I w Siedlcach
79 1020 4476 0000 8002 0016 8724
Państwowe Gospodarstwo Leśne
„Lasy Państwowe”
Nadleśnictwa Siedlce i Sokołów
Tekst: Jarosław Paciorek
Zdjęcia: Mirosław Rzępała [MRz], Kazimierz Laskowski [KL], Ireneusz Kaługa [IK],
Tomasz Sołtaniuk [TS], Adam Tarłowski [AT], Jarosław Paciorek [JP].
AKTYWNA OCHRONA BOCIANA CZARNEGO I JEGO SIEDLISK
IK
IK
KL
Bocian czarny - nazywany również hajstrą - Ciconia nigra jest bliskim krewnym
powszechnie znanego bociana białego. Osiąga około 80 do 90 cm długości, 200 cm
rozpiętości skrzydeł i 2,5 do 4,5 kg masy ciała. Zasiedla Europę i Azję od Atlantyku
po Pacyfik, w pasie pomiędzy 30 a 61 stopniem szerokości geograficznej
północnej. Izolowana populacja zamieszkuje też Afrykę Południową. Europejskie
bociany czarne zimują w Afryce na południe od Sahary. Typowym środowiskiem
życia hajstry są rozległe, wilgotne lasy w pobliżu bagien lub zbiorników wodnych.
Najchętniej wybiera podmokłe lasy olszowe (olsy). W przypadku braku
optymalnych środowisk gnieździ się w grądach i innych lasach liściastych a nawet
w borach. Jego gniazdo ma ponad 1 m średnicy. Najczęściej umieszczane jest
w dolnej części korony starego drzewa (dębu, sosny, olszy), na grubej, poziomej
gałęzi lub w rozwidleniu pnia. Żeruje na brzegach wód (jezior, stawów, rzek,
śródleśnych strumieni), w podmokłych lasach oraz na bagnach i podmokłych
łąkach. Podstawę pożywienia stanowią ryby i żaby. Przylot na lęgowiska przypada
na przełom marca i kwietnia. Odlot na koniec sierpnia i wrzesień. Do lęgów
przystępuje w kwietniu lub maju. Zniesienie liczy od 3 do 5 jaj. Wysiadywanie trwa
około 35 dni. Młode przebywają w gnieździe 2 miesiące opuszczają je na początku
sierpnia. Polska populacja bociana czarnego liczy 1.100 do 1.200 par lęgowych.
MRz
Co mu zagraża?
! Zanikanie leśnych terenów podmokłych.
Na skutek nadmiernych melioracji wodnych i regulacji rzek takie miejsca znikają
całkowicie lub drastycznie się kurczą. W ten sposób znikają środowiska, w których
bociany czarne najchętniej zakładają gniazda i żerują.
! Brak odpowiednich do założenia gniazda drzew.
W polskich lasach brakuje starych, mocnych drzew zdolnych unieść ciężar
bocianiego gniazda. Te zbudowane na drzewach słabszych bardzo często spadają.
! Płoszenie.
Hajstra jest ptakiem wymagającym spokoju. Częste lub długotrwałe przebywanie
ludzi w pobliżu gniazda powoduje, że dorosły ptak je opuszcza. Stwarza to okazję dla
drapieżników (kuny, kruka) do zrabowania jaj lub piskląt. Może też prowadzić do
porzucenia lęgu lub do całkowitego opuszczenia stanowiska.
! Nielegalna penetracja gniazd.
Co jakiś czas odnotowuje się przypadki wchodzenia do gniazd rzadkich ptaków,
w tym i bociana czarnego. Celem penetracji gniazd może być wybieranie jaj lub
JP
piskląt, albo nielegalne fotografowanie.
Jak jest chroniony?
W Polsce bocian czarny jest objęty ochroną prawną na mocy Rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 28 września 2004 w sprawie gatunków dziko występujących
zwierząt objętych ochroną. Według tego aktu:
! podlega ochronie ścisłej;
! nie obejmują go odstępstwa od rygorów ochrony (dopuszczalne w przypadku
gatunków liczniejszych);
! wymaga ochrony czynnej;
! wokół jego gniazd tworzy się strefy ochronne - w promieniu około 100 m strefę
ścisłej ochrony całorocznej oraz w promieniu około 500 m strefę, w której nie można
przebywać w okresie od 15 marca do 31 sierpnia.
Hajstrę chroni również prawo międzynarodowe:
! Dyrektywa 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków (Dyrektywa Ptasia).
! Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk
(Konwencja Berneńska).
! Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków
zagrożonych wyginięciem (Konwencja Waszyngtońska).
! Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (Konwencja
TS i AT