docSzkolny Program Profilaktyki Zespołu Szkół Specjalnych Nr 109 w
download 
Reklamacja Transkrypt
Szkolny Program Profilaktyki Zespołu Szkół Specjalnych Nr 109 w
Szkolny Program Profilaktyki Zespołu Szkół Specjalnych Nr 109 w Warszawie 1 Spis treści I. Wstęp............................................................................................................................................................. 3 II. Podstawa Prawna........................................................................................................................................... 3 III. Charakterystyka środowiska szkolnego ........................................................................................................ 3 IV. Czynniki ryzyka występujące w środowisku uczniów Zespołu Szkół nr 109: ............................................. 4 Wyodrębniono następujące czynniki ryzyka występujące wśród uczniów Zespołu Szkół nr 109: ............ 4 Problemy emocjonalne uczniów. ................................................................................................................ 4 Problemy związane z rozwojem fizycznym. .............................................................................................. 4 Problemy związane z rozwojem umysłowym............................................................................................. 4 Problemy szkolne ( nauka i kontakty rówieśnicze) .................................................................................... 4 V. Działania mające na celu eliminację czynników ryzyka ............................................................................... 4 ANKIETA DLA RODZICÓW ................................................................................................................... 6 ANKIETA DLA UCZNIÓW...................................................................................................................... 8 ANKIETA DLA WYCHOWAWCÓW.................................................................................................... 10 Opracowanie wyników ankiet dla rodziców i uczniów klas starszych i gimnazjum Zespołu Szkół nr 109................................................................................................................................... 12 Interpretacja wyników .............................................................................................................................. 12 1. Zachowania przemocowe............................................................................................................. 12 2. Kontakt z alkoholem. ................................................................................................................... 12 3. Kontakt z papierosami. ................................................................................................................ 12 4. Kontakt z narkotykami. ................................................................................................................ 12 5. Brak akceptacji z powodu niepełnosprawności. .......................................................................... 12 6. Kontakty z rówieśnikami. ............................................................................................................ 12 7. Wnioski: ....................................................................................................................................... 13 Opracowanie wyników kwestionariusza dla wychowawców klas dotyczącego czynników ryzyka występujących w rodzinach uczniów Szkoły Nr 327. .............................................................................. 13 Interpretacja wyników kwestionariusza. ................................................................................................... 14 1.Czynniki środowiskowe. ................................................................................................................ 14 2.Czynniki indywidualne. ................................................................................................................. 14 Wnioski ............................................................................................................................................. 14 VI. Harmonogram realizacji zadań ................................................................................................................... 15 KL. I – III .................................................................................................................................................. 15 KL. IV – VI............................................................................................................................................... 17 GIMNAZJUM .......................................................................................................................................... 19 2 I. Wstęp Szkolny Program Profilaktyki został opracowany w oparciu o diagnozę środowiska uczniów Zespołu Szkół nr 109 zgodnie z potrzebami uczniów i ich rodzin. Szkolny Program Profilaktyki został opracowany wspólnie z programami: dydaktycznym i wychowawczym szkoły. II. Podstawa Prawna Program został opracowany w oparciu o regulacje prawne: 1. Konwencja o Prawach Dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 i 527). 2. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. 3. Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. z późniejszymi zmianami (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r., nr 256 poz 2572; obowiązuje od 17 grudni 2004r.) 4. Ustawa o zmianie ustawy ochronie zdrowia psychicznego z dnia 23 lipca 2008r. (Dz.U. z 2008r. nr 180 poz. 1108). Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994r. (Dz. U. nr 111, poz. 535; z późniejszymi zmianami – Dz. U. nr 113, poz. 731 z 1997r. , Dz. U. nr 141, poz. 1183 z 2005r.). 5. Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995r. (tekst jednolity Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55 z późniejszymi zmianami: 1997r. nr 88, poz. 554 i nr 121, poz. 770; 1999r. nr 96, poz. 1107; 2003r. nr 229, poz. 2274). 6. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982r. (tekst jednolity - Dz. U. z 2002r. nr 147, poz. 1231; Dz. U. z 2007r. nr 70, poz. 473). 7. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005r. (Dz. U. z 2005r. nr 179, poz. 1485 z późniejszymi zmianami : Dz. U. z 2006r. nr 7 poz. 47 i 48; Dz. U. z 2006r. nr 66 poz. 469; nr 120 poz. 826). 8. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982r. (tekst jednolity: Dz. U. z 2002r. nr 11, poz. 109 z późniejszymi zmianami). 9. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005r. (Dz. U. nr 180, poz. 1493). 10. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. 11. Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem (Dz. U. nr 26 z 2003r. poz. 226). III. Charakterystyka środowiska szkolnego Do Zespołu Szkół nr 109 uczęszczają uczniowie z niepełnosprawnością ruchową i sprzężoną. Wynikają z tego określone trudności. Większość uczniów ma bardzo ograniczone kontakty społeczne, poza szkołą nie mają możliwości nawiązywania kontaktów, podejmowania decyzji, trenowania umiejętności społecznych. Wielu z nich wymaga pomocy w wykonywaniu wszystkich codziennych czynności, co negatywnie wpływa na kształtowanie obrazu samego siebie. Uczniowie nie posługujący się mową werbalną pozbawieni są możliwości wyrażania własnych myśli i odczuć. Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną mają trudności z rozumieniem sytuacji społecznych oraz z realizacją programu nauczania. Uczniowie z nadpobudliwością, zaburzeniami zachowania i zaburzeniami ze spektrum autyzmu przejawiają szczególne trudności w rozumieniu i przestrzeganiu norm życia społecznego. Rodziny naszych uczniów stają przed ogromnym problemem wychowania dziecka niepełnosprawnego, z czym nie zawsze potrafią sobie poradzić. W połączeniu z problemami życiowymi, takimi jak: bezrobocie, ubóstwo, problemy alkoholowe, przemoc, dezorganizacja rodziny oraz brak wystarczającego wsparcia medycznego, psychologicznego, edukacyjnego i rehabilitacyjnego powstają dodatkowe czynniki ryzyka mogące prowadzić do wykluczenia społecznego. 3 IV. Czynniki ryzyka występujące w środowisku uczniów Zespołu Szkół nr 109: Na podstawie analizy dokumentów, obserwacji uczniów i rozmów przeprowadzonych z rodzicami oceniamy, że uczniowie należą do grupy niskiego ryzyka ( nie podejmują zachowań ryzykownych, ale wymagają szczególnego rodzaju profilaktyki pierwszorzędowej ). Program Profilaktyki skierowany jest na redukcję czynników ryzyka oraz wzmacnianie czynników chroniących. Wyodrębniono następujące czynniki ryzyka występujące wśród uczniów Zespołu Szkół nr 109: Niższy status społeczny Konflikty w rodzinie Rodziny niepełne Ubóstwo Alkoholizm Bezrobocie Przemoc Niewydolność wychowawcza Nieprawidłowe postawy rodzicielskie ( zwłaszcza odrzucenie emocjonalne lub nadopiekuńczość ) Złe stosunki z rodzeństwem Problemy emocjonalne uczniów. Niedojrzałość emocjonalna, Brak kontroli emocji Stresujące zdarzenia życiowe Niska samoocena Frustracje seksualne Nadpobudliwość Problemy związane z rozwojem fizycznym. Niepełnosprawność ruchawa różnego stopnia Zaburzenia widzenia Niedosłuch Niedobór wagi i wzrostu Nadwaga Brak kontroli wydalania Brak lub ograniczenie mowy czynnej Wady wymowy Problemy związane z rozwojem umysłowym Opóźnienie rozwoju intelektualnego różnego stopnia Nieharmonijny rozwój intelektualny Zaburzenia uwagi Trudności w opanowaniu umiejętności czytania Trudności w nabywaniu umiejętności matematycznych Niekompetencja społeczna Problemy szkolne ( nauka i kontakty rówieśnicze) Trudności w nauce Brak integracji z grupą rówieśniczą Zaburzone kontakty z rówieśnikami V. Działania mające na celu eliminację czynników ryzyka Działania mające na celu eliminację czynników ryzyka, możliwe do zastosowania w Zespole Szkół nr 109 polegają na: ćwiczeniu samodzielnego funkcjonowania w życiu codziennym wpajaniu norm i wartości, promowanie pozytywnych autorytetów 4 podnoszeniu kompetencji społecznych, umiejętności rozwiązywania problemów; kształtowaniu wrażliwości społecznej; budowaniu poczucia własnej wartości, kompetencji, skuteczności; poszerzaniu zainteresowań; kształtowaniu świadomości własnej niepełnosprawności i wynikających z niej ograniczeń; wyrabianiu umiejętności radzenia sobie z własnymi ograniczeniami, samodzielnie lub przy pomocy innych osób; kształtowaniu świadomości własnej seksualności i uczeniu społecznie akceptowalnych form jej wyrażania, zaznajamianiu z zagrożeniami (molestowanie, wykorzystywanie, przemoc, choroby); przeciwdziałaniu uzależnieniom; wspieraniu rodzin uczniów, udzielaniu pomocy psychologicznej, pedagogicznej, materialnej oraz aktywnej integracji rodzin uczniów oraz pomoc w wyborze placówki kształcenia ponadgimnazjalnego. Szkolny Program Profilaktyki Zespołu Szkół nr 109 realizowany jest w toku wszystkich zajęć szkolnych (lekcji, zajęć rehabilitacji ruchowej, spotkaniach klubów dyskusyjnych, zajęć świetlicowych i indywidualnych). Zarówno w klasach młodszych, starszych jak i w gimnazjum realizowane są autorskie programy wychowawcze, dydaktyczne i socjoterapeutyczne oraz programy terapeutyczne dla szkół ogólnodostępnych modyfikowane do potrzeb i możliwości uczniów. Programy wszystkich zajęć dostępne są w dokumentacji szkoły. Szkolny Program Profilaktyki został opracowany i przyjęty do realizacji na podstawie obserwacji i doświadczeń pracowników szkoły. W celu uściślenia wiedzy na temat występowania czynników ryzyka i zachowań ryzykownych opracowane zostały następujące narzędzia: Ankieta dla rodziców Ankieta dla uczniów Ankieta dla wychowawców klas Ocena skuteczności stosowanego Szkolnego Programu Profilaktyki odbywa się podczas dokonywania oceny semestralnej przez cały zespół specjalistów pracujących z uczniami. Ocena i ewaluacja Szkolnego Programu Profilaktyki odbywa się w czasie rady podsumowującej dany rok szkolny. W Zespole Szkół nr 109 nie odnotowano dotychczas wystąpienia wśród uczniów zachowań ryzykownych, które wymagałyby zastosowania profilaktyki drugorzędowej. Wystąpiły jednak kilkukrotnie poważne nieprawidłowości w obrębie środowiska domowego uczniów, w związku z czym opracowane zostały procedury interwencji kryzysowej (dostępne w dokumentacji szkoły), które są znane i stosowane przez cały personel szkolny w wymagających tego sytuacjach. 5 ANKIETA DLA RODZICÓW Ankieta jest anonimowa. Jej celem jest poznanie sytuacji uczniów, by na tej podstawie opracować szkolny program profilaktyki. WYBIERZ I ZAZNACZ TYLKO JEDNĄ ODPOWIEDŹ. 1. Czy Twoje dziecko zostało uderzone, pobite przez inne dziecko na terenie szkoły? Tak, wielokrotnie Tak, kilka razy Tak, jeden raz Nie, nigdy Nie wiem 2. Czy Twoje dziecko zostało uderzone, pobite przez osobę dorosłą na terenie szkoły? Zakreśl przez kogo. Tak, wielokrotnie przez: (nauczyciela, asystenta, kierowcę, innego rodzica, inną osobę) Tak, jeden raz przez (asystenta, kierowcę, innego rodzica, inną osobę) Nie, nigdy 3. Czy Twoje dziecko jest uderzane, bite przez rodzeństwo? Nie ma rodzeństwa Często Sporadycznie Nigdy 4. Czy Twoje dziecko jest karcone fizycznie przez osobę dorosłą w domu? Tak, często Sporadycznie Nigdy 5. Czy Twoje dziecko zostało uderzone, pobite w swoim środowisku np.: na podwórku, u znajomych, w parku? Tak, wielokrotnie Tak, kilka razy Tak, jeden raz Nie, nigdy Nie wiem 6. Czy Twoje dziecko ma w domu kontakt z osoba nadużywającą alkoholu? Tak, często Tak, sporadycznie Nie, nigdy 7. Czy Twoje dziecko samo próbowało picia alkoholu? Tak, wielokrotnie Tak, kilka razy Tak, jeden raz Nie, nigdy Nie wiem 8. Czy Twoje dziecko miało bliski kontakt z osobą nadużywającą alkoholu? Tak, wielokrotnie Tak, kilka razy Tak, jeden raz Nie, nigdy Nie wiem 6 9. Czy Twoje dziecko samo próbowało narkotyków? Tak, wielokrotnie Tak, kilka razy Tak, jeden raz Nie, nigdy Nie wiem 10. Czy Twoje dziecko ma bezpośredni kontakt z osobą palącą papierosy? Tak, stale Tak, sporadycznie Nie, wcale 11. Czy Twoje dziecko samo próbowało palić papierosy? Tak, wielokrotnie Tak, kilka razy Tak, jeden raz Nie, nigdy Nie wiem 12. Czy uważasz, że Twoje dziecko jest w pełni akceptowane pomimo swojej niepełnosprawności? (zaznacz odpowiedź Tak lub NIE przy każdym podpunkcie) a. W najbliższej rodzinie TAK NIE b. W dalszej rodzinie TAK NIE c. W obecnej szkole TAK NIE d. W środowisku lokalnym TAK NIE e. Wśród znajomych TAK NIE f. Wśród zdrowych rówieśników TAK NIE 13. Czy Twoje dziecko spotyka się poza szkołą z niepełnosprawnymi rówieśnikami? Tak, przynajmniej raz w tygodniu Tak, przynajmniej raz w miesiącu Tak sporadycznie np.: w wakacje, podczas turnusów rehabilitacyjnych, w czasie ferii zimowych itp. Nie, nie spotyka się w ogóle 14. Czy Twoje dziecko spotyka się z pełnosprawnymi rówieśnikami? Tak, w rodzinie ( sporadycznie, czasami, Tak, poza rodziną ( sporadycznie, czasami, Nie, nie spotyka się w ogóle często ) często ) 15. Czy uważasz, że Twoje dziecko ma w czasie wakacji możliwość kontaktów z rówieśnikami? Tak, bardzo dużo Tak, wystarczająco Tak, ale za mało Nie, nie ma 7 ANKIETA DLA UCZNIÓW Ankieta jest anonimowa. Prosimy o zakreślenie prawdziwej odpowiedzi. 1. Czy zostałeś uderzony, pobity przez innych uczniów na terenie szkoły? Tak wiele razy Tak, kilka razy Tak , jeden raz Nie, nigdy 2. Czy zostałeś uderzony, pobity przez osobę dorosłą na ternie szkoły? Tak, wielokrotnie przez: (nauczyciela, asystenta, kierowcę, innego rodzica, inną osobę) Tak, kilka razy przez: (nauczyciela, asystenta, kierowcę, innego rodzica, inną osobę) Tak, jeden raz przez (, asystenta, kierowcę, innego rodzica, inną osobę) Nie, nigdy 3. Czy jesteś uderzany, bity przez rodzeństwo w domu? Nie mam rodzeństwa Często Rzadko Nigdy 4. Czy jesteś za karę uderzany, bity w domu? Tak, często Tak, rzadko Nie, nigdy 5. Czy poza domem albo szkołą, zdarzyło się, że zostałeś pobity? Tak, wiele razy Tak, kilka razy Tak, jeden raz Nie, nigdy 6. Czy masz w domu kontakt z osoba nadużywającą alkoholu? Tak, często Tak, rzadko Nie, nigdy 7. Czy próbowałeś alkoholu? Tak, wiele razy Tak, jeden raz Nie, nigdy 8. Czy masz kontakt z osobami używającymi narkotyków? Tak, często Tak, rzadko Nie, nigdy 9. Czy próbowałeś narkotyków? TAK NIE 10. Czy masz bliski kontakt z osoba palącą papierosy? Wśród domowników Wśród kolegów w szkole Wśród kolegów z podwórka Nie, nie mam 8 11. Czy próbowałeś palić papierosy? Tak, wiele razy Tak, jeden raz Nie, nigdy 12. Czy zetknąłeś się z brakiem akceptacji własnej osoby z powodu niepełnosprawności? W rodzinie TAK NIE W szkole TAK NIE W trakcie wyjścia do sklepu na podwórku koło mieszkania itp. TAK NIE U znajomych TAK NIE Wśród kolegów TAK NIE 13. Czy spotykasz się z niepełnosprawnymi rówieśnikami poza szkołą? Tak, codziennie Tak. przynajmniej raz w tygodniu Tak, przynajmniej raz w miesiącu Tak, rzadko np. z okazji: wakacji, ferii, turnusów rehabilitacyjnych itp. Nie, nie spotykam się 14. Czy masz okazję spotykania się z pełnosprawnymi rówieśnikami poza szkołą? Codziennie TAK NIE Raz w tygodniu TAK NIE Raz w miesiącu TAK NIE Tylko w czasie ferii i wakacji TAK NIE Nie nigdy TAK NIE 9 ANKIETA DLA WYCHOWAWCÓW Imię i nazwisko dziecka Rodzaj zagrożenia 1 2 3 4 Rodzina niepełna Ubóstwo Konflikty rodzinne Dezorganizacja rodziny Bezrobocie Alkoholizm Nikotynizm Narkomania Choroby w rodzinie Dotyczy domowników Traumatyczne wydarzenia w rodzinie Ostatnie trzy lata Zaniedbania zdrowotne dziecka Zachowania agresywne Trudności w nauce Nadpobudliwość Zaburzenia zachowania Dotyczy zachowań dziwacznych i niewytłumaczalnych Brak prac domowych Zaniedbania higieniczne Zaburzenia emocjonalne Nadopiekuńczość Odrzucenie emocjonalne Niewydolność wychowawcza Nieprawidłowe kontakty z rówieśnikami 10 5 6 7 8 9 Rodzaj zagrożenia 1 2 3 4 Niepełnosprawność ruchowa Całkowite uzależnienie Częściowe uzależnienie Uczeń samodzielny Poziom funkcjonowania intelektualnego (wg. nauczyciela) Norma Lekkie Umiarkowane Poniżej Zaburzenia widzenia Zaburzenia słuchu Brak mowy czynnej Zaburzenia mowy Autyzm, Asperger Padaczka Inne 11 5 6 7 8 9 Opracowanie wyników ankiet dla rodziców i uczniów klas starszych i gimnazjum Zespołu Szkół nr 109 Ankiety zostały przygotowane w ramach Szkolnego Programu Profilaktyki. Celem ankiet było dokonanie ewaluacji i uzyskanie ponownych informacji od rodziców i starszych uczniów czy wśród dzieci i młodzieży Zespołu Szkół nr 109 występują zachowania ryzykowne oraz w jakim stopniu uczniowie są zagrożeni wystąpieniem takich zachowań lub narażeni na ich skutki. Ankietę wypełniło 55 rodziców uczniów oraz 42 uczniów klas starszych szkoły podstawowej i gimnazjum. Ankiety zostały wypełnione podczas zebrania rodziców i były anonimowe. W ankietach pytaliśmy o kontakt dzieci z zachowaniami przemocowymi, problemami związanymi z alkoholem, narkotykami, paleniem papierosów. Dodatkowo zapytaliśmy o akceptację niepełnosprawnego ucznia w różnych środowiskach, jego kontakty z rówieśnikami (lub ich brak) i ewentualne problemy w kontaktach z rodzeństwem. W naszym odczuciu wszystkie te czynniki mogą być czynnikami ryzyka w rozwoju społecznym naszych uczniów. Interpretacja wyników 1. Zachowania przemocowe. Odpowiedzi zarówno rodziców jak i uczniów wskazują, że nieliczne osoby miały kontakt z przemocą. Niepokojące wydaje się, że najczęstsze zachowania przemocowe mają miejsce w domu i dotyczą rodzeństwa. Liczba ta zwiększyła się od czasu dokonania poprzedniej ankiety z 16,6% do 34,5% w ocenie rodziców i 26,2% w odpowiedziach dzieci. Podobne wyniki dotyczą pytania o karcenie fizyczne przez rodziców w domu (wg rodziców 31%, wg uczniów 26,2%). Wyniki świadczą o tym, że stosowane są kary cielesne wobec dzieci i młodzieży ciężko niepełnosprawnych ruchowo i przeważnie intelektualnie. Nie dziwi przy tym fakt, że podobne są liczby tych zachowań dotyczące rodziców i rodzeństwa. Świadczy to o tym, że zachowania tego typu są w domu akceptowane. Stosunkowo niewielka liczba rodziców i dzieci przyznaje się do doznanej przemocy w środowisku. Być może wynika to również z faktu bardzo ograniczonych kontaktów uczniów niepełnosprawnych z lokalnym środowiskiem. 2. Kontakt z alkoholem. Od czasu poprzedniej ankiety znacznie zmniejszyła się liczba uczniów mających kontakt z osobami pod wpływem alkoholu. W poprzednich ankietach współczynnik ten wynosił 35,7% a obecnie 18% w ocenie rodziców i 16,7% w ocenie uczniów. Może to świadczyć zarówno o większej świadomości rodziców na temat negatywnych skutków takich kontaktów jak również złych skutków ujawniania tego rodzaju faktów. 13 uczniów (9 tylko raz) – 30,9% przyznało się, że sami próbowali alkoholu. Rodzice wydają się nieświadomi tego faktu, gdyż tylko jeden z nich zaznaczył odpowiedź „tak”. 3. Kontakt z papierosami. Niepokojąca wydaje się także liczba uczniów mających kontakt z osobami palącymi w domu (w ocenie rodziców 70%, uczniów 52,4%). Na fakt ten zwracają uwagę także wychowawcy, którzy czują zapach dymu papierosowego z odzieży, włosów nawet najmłodszych dzieci. 12 uczniów przyznało się do tego, że samo próbowało palić papierosy. Żaden z rodziców nie zakreślił przy tym pytaniu odpowiedzi „tak”. Myślę, że liczba ta dotyczy głównie uczniów najstarszych i najsprawniejszych, którzy są w stanie taką czynność jak zapalenie papierosa wykonać samodzielnie. 4. Kontakt z narkotykami. Czterech uczniów przyznało się do kontaktów z osobami używającymi narkotyków. W tym jeden często. Brak danych o okolicznościach tych zdarzeń. Żaden z uczniów i rodziców nie dał pozytywnej odpowiedzi na pytanie dotyczące zażywania narkotyków przez uczniów. 5. Brak akceptacji z powodu niepełnosprawności. Uczniowie najczęściej wskazują na brak akceptacji niepełnosprawności w środowisku lokalnym, bardzo niewielu (2 uczniów) zetknęło się z takim zjawiskiem w rodzinie. Niepokojące jest, że 3 uczniów zgłosiło brak akceptacji w obecnej szkole. Taki fakt potwierdza też 16,4% rodziców. Nie wiadomo z czyjej strony zjawisko to miało miejsce. 93% rodziców twierdzi, że niepełnosprawność ich dziecka jest akceptowana w rodzinie. 6. Kontakty z rówieśnikami. 60% uczniów spotyka się z niepełnosprawnymi rówieśnikami poza szkoła tylko w czasie wakacji, głównie turnusów rehabilitacyjnych. 23,8% ma taką możliwość raz w tygodniu i częściej. Z pełnosprawnymi rówieśnikami regularnie spotyka się tylko 20%, czasami 27,3%. Prawie połowa rodziców twierdzi, że ich 12 dzieci mają za mało kontaktów z rówieśnikami w czasie wakacji. Należy więc wnioskować, że kontakty z rówieśnikami naszych uczniów poza szkołą są minimalne. Dotyczy to zarówno rówieśników niepełnosprawnych jak i pełnosprawnych. Niestety świadomość takiego stanu rzeczy ma tylko połowa rodziców. Pozostali zadowalają się środowiskiem szkolnym dla swoich dzieci. powstaje tu pewna sprzeczność, ponieważ 60% rodziców twierdzi, że ich dziecko jest akceptowane w środowisku lokalnym. Dlaczego więc ma tak mały kontakt z rówieśnikami? 7. Wnioski: Największym czynnikiem ryzyka w stosunku do uczniów naszej szkoły jest wykluczenie społeczne i na to powinien być położony największy nacisk w programie profilaktycznym. Uczniowie Zespołu Szkół podobnie jak w poprzednich latach znacznie mniej od swoich pełnosprawnych rówieśników narażeni są na ryzyko uzależnień alkoholizmem, nikotynizmem i narkomanią. Pozostają natomiast, w większym niż kiedyś stopniu, biernymi palaczami we własnych domach. Dlatego też duży nacisk w programach wychowawczym i profilaktycznym należałoby położyć na promocję zdrowia i zdrowego trybu życia i w ten sposób starać się wpływać na środowisko rodzinne uczniów. Należy mieć nadzieję, że edukacja dzieci wpłynie na większą świadomość rodziców. Wyniki ankiet należy przedstawić rodzicom. Ankiety należy powtórzyć pod koniec następnego roku szkolnego. Opracowanie wyników Izabela Suwińska Opracowanie wyników kwestionariusza dla wychowawców klas dotyczącego czynników ryzyka występujących w rodzinach uczniów Szkoły Nr 327. Kwestionariusz był próbnym narzędziem, skonstruowanym przez zespół opracowujący Program Profilaktyki. Jego celem było oszacowanie częstości występowania czynników ryzyka u uczniów i ich rodzin. Został wypełniony przez wychowawców klas we współpracy z psychologiem szkolnym dla wszystkich (47) uczniów uczęszczających do szkoły w maju 2003 roku. Wychowawcy zgodnie ze swoją wiedzą odnotowywali występowanie lub niewystępowanie następujących czynników: Ubóstwo Konflikty rodzinne Dezorganizacja rodziny Bezrobocie Alkoholizm Nikotynizm Narkomania Choroby w rodzinie Traumatyczne wydarzenia w rodzinie Zaniedbania zdrowotne dziecka Zachowania agresywne Trudności w nauce Nadpobudliwość Zaburzenia wychowawcze Brak prac domowych Zaniedbania higieniczne Zaburzenia emocjonalne Niewydolność wychowawcza rodziny Nieprawidłowe kontakty z rówieśnikami Inne (niewymienione) Ponadto na podstawie dokumentacji psychologa została określona liczba rodzin niepełnych i liczba uczniów upośledzonych umysłowo (z odpowiednim orzeczeniem). Przed wypełnieniem kwestionariusza zostało określone, jak rozumiemy dane pojęcie, by różnice w ocenie przez różnych wychowawców były jak najmniejsze, niemniej z pewnością nie zostały one całkowicie wyeliminowane. 13 Interpretacja wyników kwestionariusza. Ujawnione czynniki ryzyka można podzielić na dwie grupy: 1.Czynniki środowiskowe. 21% uczniów wychowuje się w rodzinach niepełnych, w tym w 1 przypadku jest to rodzina zastępcza. 25% rodzin żyje w ubóstwie, 17% rodzin dotyczy problem bezrobocia, a 27% alkoholizmu. W 34% rodzin (co trzecia!) występują konflikty rodzinne, które w 17% (co szósta) zostały ocenione jako dezorganizacja rodziny. 25% rodzin wychowawcy ocenili jako niewydolne wychowawczo. W 32% rodzin występuje nikotynizm, natomiast w żadnej nie stwierdzono występowania narkomanii. W 19 % rodzin oprócz ucznia naszej szkoły chory jest jeszcze jeden członek rodziny. W 21% rodzin miało miejsce w ostatnim czasie traumatyczne wydarzenie (śmierć domownika lub rozwód). U 15% dzieci zauważono zaniedbania zdrowotne, a u 11% higieniczne. Wreszcie, u 23% dzieci wychowawcy stwierdzają brak prac domowych, co w przypadku dzieci wymagających pomocy technicznej przy odrabianiu lekcji świadczy również o zaniedbaniach, a w 42,5% zaznaczają „inne” czynniki, na ogół wskazując na odrzucenie emocjonalne lub nadopiekuńczość. 2.Czynniki indywidualne. Wszyscy uczniowie (100%) mają ograniczoną sprawność ruchową, niektórzy w stopniu uzależniającym ich od pomocy otoczenia w każdej czynności. 21% dzieci jest ponadto upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim lub umiarkowanym. Wychowawcy stwierdzają u 60% trudności w uczeniu się, u 23% nadpobudliwość, 15% wykazuje zachowania agresywne, a 38% przejawia zaburzenia emocjonalne. 30% prezentuje zachowania dziwaczne i nieakceptowane społecznie, 38% ma nieprawidłowe kontakty z rówieśnikami. Wnioski Nie dysponujemy danymi porównawczymi ze szkół masowych o częstości występowania poszczególnych czynników ryzyka, jednak wydaje się niewątpliwe, że zarówno czynniki środowiskowe jak i indywidualne wśród uczniów Szkoły 327 występują w ogromnym nasileniu. Jeśli nawet pominąć niepełnosprawność ruchową i upośledzenie umysłowe, to jedynie u dwojga uczniów (ok. 4%) nie występują żadne inne czynniki ryzyka. Niestety, na większość z nich szkoła nie ma wpływu lub bardzo ograniczony. Wydaje się ponadto, że wychowawcy nieświadomie raczej zaniżali swe oceny, porównując je ze średnią szkolną, a nie z tą występującą w populacji lub nie dysponując wszystkimi informacjami (np. ankiety wypełniane przez rodziców wykazały, że nikotynizm występuje w 52% rodzin, wychowawcy zaobserwowali go w 32%, kontaktu z narkomanią nie stwierdzono, a jednak 3 rodziców deklaruje, że ich dzieci zetknęły się z tym zjawiskiem, trudności w uczeniu się wydają się dotyczyć niemal wszystkich uczniów szkoły, ale te mniej nasilone zostały prawdopodobnie pominięte itp.). Nie ma podstaw do wypowiadania się na temat co z obserwowanych zjawisk jest przyczyną, a co skutkiem. Można jednak postawić hipotezę, że poważna niepełnosprawność dziecka stawia rodzinę w tak trudnej sytuacji, że stosunkowo często powoduje jej dysfunkcję i niewydolność wychowawczą. Niepełnosprawni uczniowie naszej szkoły mają tak wiele przeszkód w procesie uczenia się i tak wiele utrudnień w prawidłowej socjalizacji, że stanowi to zagrożenie dla rozwoju ich osobowości. Wszelkie programy profilaktyczne, mające na celu poprawę funkcjonowania dzieci i rodzin są pożądane i konieczne. Kwestionariusz okazał się przydatny jako narzędzie wstępnej analizy, warto go jednak udoskonalać. Warszawa, Opracowanie wyników kwestionariusza psycholog Krystyna Ziątek Zespół opracowujący program profilaktyki: Izabela Suwińska Krystyna Ziątek Katarzyna Cichocka – Segiet Daniel Makos Magdalena Sarat 14 VI. Harmonogram realizacji zadań KL. I – III Cel główny Cele szczegółowe Podniesienie poziomu bezpieczeństwa Zapoznanie z zasadami bezpiecznego zachowania na terenie szkoły. Poznanie osób, do których należy się zgłosić i które służą pomocą w razie niebezpieczeństwa. Nauka i doskonalenie samodzielnego przemieszczania się. Doskonalenie manipulacji. Wdrażanie do przyjmowania prawidłowych pozycji. Wdrażanie do samodzielności ruchowej. Wdrażanie do samodzielnego funkcjonowania komunikacyjnego. Zapewnienie rozwoju poznawczego na miarę możliwości ucznia. Wdrażanie AAC. Usprawnianie logopedyczne. Prawidłowe funkcjonowanie w środowisku społecznym. Wdrażanie do rozpoznawania i odpowiedniego wyrażania emocji. Kształtowanie pozytywnego obrazu samego siebie. Trening umiejętności społecznych. Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym. Forma realizacji Zapoznanie z placówką. Oprowadzenie po szkole. Poznanie personelu szkoły. Zapoznanie z zasadami bezpiecznego korzystania z pomieszczeń. Zajęcia rehabilitacyjno-terapeutyczne. Dobieranie odpowiedniego sprzętu rehabilitacyjnego. Rehabilitacja ruchowa. Wdrażanie do przyjmowania pozycji najwłaściwszej do wykonania określonej czynności. Indywidualne i grupowe zajęcia komunikacyjne. Zajęcia logopedyczne. Logorytmika. Dobór i dostosowanie programów nauczania odpowiednio do możliwości poznawczych ucznia. Dostosowanie metod, form i środków nauczania. Zajęcia świetlicowe. Zespołowe zajęcia socjoterapeutyczne: „Przyjaciele Zippiego” „Spotkania z Tosią” „Gadułka” 15 Osoby odpowiedzialne Termin Sposób ewaluacji Wychowawcy klas wrzesień Rozmowy z nauczycielami. Obserwacja wychowanków. Rehabilitanci Wychowawcy Opiekunowie Cały rok Okresowe oceny rehabilitantów. Terapeuci mowy Logopeda Nauczyciele Cały rok Okresowe oceny logopedy i terapeuty AAC. Wychowawcy Psycholog Cały rok Oceny opisowe. Nauczyciele prowadzący Wychowawcy świetlicy Cały rok Obserwacja dzieci. Opisowe oceny zachowania. Cel główny Cele szczegółowe Forma realizacji Osoby odpowiedzialne Termin Sposób ewaluacji Świadomość własnej niepełnosprawności i wynikających z niej ograniczeń. Poznanie różnych rodzajów i stopni niepełnosprawności oraz możliwości funkcjonowania osób niepełnosprawnych. Zespołowe zajęcia socjoteraNauczyciele peutyczne i psycho-edukacyjne. prowadzący Cały rok Obserwacja uczniów. Rozmowy z rodzicami. Zapobieganie przemocy. Rozpoznawanie zachowań przemocowych. Nauka wygaszania zachowań agresywnych wobec innych dzieci. Nauka prawidłowego reagowania na zachowania agresywne i przemocowe. Kształtowanie tożsamości płciowej. Poszanowanie intymności. Wygaszanie publicznych zachowań seksualnych. Włączenie środowiska rodzinnego w cykliczne analizowanie postępów i rozwoju uczniów. Cały rok Opisowe oceny zachowania. Wszystkie zajęcia zespołowe. Nauczyciele Cały rok Opiekunowie Pielęgniarka szkolna Oceny opisowe zachowania. Wspólne dyskutowanie pojawiających się problemów wychowawczych, domowych i szkolnych. Udzielanie porad psychologicznych. Wsparcie materialne. Kierowanie do odpowiednich instytucji pomocowych. Wychowawcy Psycholog Pedagog Rehabilitant Dyrektor szkoły Świadomość seksualna. Wspieranie rodzin uczniów. Zajęcia świetlicowe. Zajęcia socjoterapeutyczne: „Spotkania z Tosią” „Przyjaciele Zippiego” Obserwacja zachowań na lekcjach i w czasie przerw. 16 Nauczyciele prowadzący Opiekunowie Cały rok Protokoły ze spotkań z rodzicami. Okresowo ankiety. KL. IV – VI Cel główny Cele szczegółowe Podniesienie poziomu bezpieczeństwa. Zapoznanie z placówką. Doskonalenie samodzielnego funkcjonowania. Nauka korzystania z wózków inwalidzkich. (ewentualnie) Doskonalenie sprawności ruchowej. Przeciwdziałanie przykurczom. Wdrażanie do zespołowych gier i zajęć sportowych. Doskonalenie umiejętności komunikacyjnych. Poszerzanie słownictwa. Korzystanie z technologii komunikacyjnej. Wdrażanie do samodzielnego funkcjonowania komunikacyjnego. Zapewnienie rozwoju Zapobieganie niepowodzeniom poznawczego na miarę szkolnym. Weryfikacja stosowanych możliwości ucznia. programów nauczania. Forma realizacji Zapoznanie z nowym budynkiem. Poznanie regulaminu korzystania z windy. Zapoznanie z regulaminem ucznia. Ustalenie zasad bezpiecznego poruszania się na wózkach i wychodzenia na boisko. Zajęcia rehabilitacyjne indywidualne i grupowe. Turnieje boccie. Przygotowanie i udział w imprezie „Gry bez granic”. Osoby Termin odpowiedzialne Wychowawcy klas wrzesień Rehabilitanci Udział w grupowych zajęciach Terapeuci mowy psychoedukacyjnych. nauczyciele Wdrażanie do samodzielnych wypowiedzi ustnych i pisemnych. Posługiwanie się technologią komunikacyjną na zajęciach szkolnych i w kontaktach rówieśniczych. Dobór i dostosowanie prograWychowawcy mów nauczania odpowiednio do Nauczyciele możliwości poznawczych Psycholog ucznia. Dostosowanie metod, form i środków nauczania. Przygotowanie do ewentualnego sprawdzianu kompetencji. 17 Sposób ewaluacji Rozmowy z nauczycielami. Obserwacja wychowanków. Cały rok Imprezy zgodnie z kalendarzem Okresowe oceny rehabilitantów. Udział w imprezach. Cały rok Okresowa ocena terapeutów mowy. Udział w imprezach ogólnoszkolnych. Cały rok Oceny. Analiza wyników sprawdzianu kompetencji. Cel główny Prawidłowe funkcjonowanie w środowisku społecznym. Świadomość własnej niepełnosprawności. Zapobieganie uzależnieniom. Zapobieganie przemocy. Świadomość seksualna. Cele szczegółowe Forma realizacji Kształtowanie pozytywnego obrazu samego siebie. Trening umiejętności społecznych. Kształtowanie umiejętności prowadzenia i kontynuowania rozmowy, umiejętności towarzyskich. Rozumienie własnej diagnozy i diagnoz kolegów. Wypracowanie sposobów przezwyciężania ograniczeń w życiu codziennym. Zdobycie umiejętności kompetentnej pomocy kolegom. Poznanie przyczyn niepełnosprawności. Poznanie rodzajów uzależnień. Uświadamianie zagrożeń płynących z uzależnień. Zdobycie wiadomości na temat pomocy osobom uzależnionym. Wdrażanie do prawidłowego reagowania na zachowania przemocowe wobec siebie i innych. Uwrażliwianie na przemoc słowną. Kształtowanie prawidłowych reakcji w sytuacjach trudnych. Zajęcia psychoedukacyjne. Udział w organizacji imprez okolicznościowych. Wyjazdy i wycieczki. Podejmowanie gości w szkole. Działanie samorządu szkolnego. Uświadamianie zmian związanych z dorastaniem i dojrzewaniem. Higiena okresu dojrzewania. Wychowanie prorodzinne. Osoby Termin odpowiedzialne Nauczyciele Cały rok Opiekun samorządu szkolnego Sposób ewaluacji Obserwacja uczniów. Ocena zachowania. Udział w imprezach organizowanych na terenie szkoły. Zespołowe zajęcia socjoterapeutyczne i psychoedukacyjne. Zajęcia rehabilitacyjne. Zajęcia sportowe dla niepełnosprawnych. Nauczyciele prowadzący Cały rok Ankiety. Rozmowy z uczniami. Zajęcia psychoedukacyjne. Psycholog Pedagog Nauczyciele Cały rok Ankiety. Zajęcia psychoedukacyjne. Obserwacja zachowań na lekcjach i w czasie przerw. Wszystkie zajęcia grupowe. Psycholog Pedagog Nauczyciele Cały rok Oceny zachowania. Ankiety. Zajęcia psychoedukacyjne. Psycholog Pedagog Cały rok Rozmowy indywidualne z uczniami. 18 Cel główny Wspieranie rodzin uczniów. Cele szczegółowe Osoby odpowiedzialne Wspólne dyskutowanie pojawia- Psycholog jących się problemów wychoPedagog wawczych, domowych i szkol- Nauczyciele nych. Dyrektor szkoły Udzielanie porad psychologicz- Rehabilitant nych. Wsparcie materialne. Kierowanie do odpowiednich instytucji pomocowych. Dni otwarte dla rodziców. Imprezy ogólnoszkolne, wyjazdy integracyjne rodzin. Forma realizacji Kontynuacja działań z poprz edniego etapu edukacyjnego. Zwrócenie uwagi na prawidłowe stosunki między rodzeństwem. Termin Cały rok Sposób ewaluacji Protokoły ze spotkań z rodzicami. Okresowo ankiety. GIMNAZJUM Cel główny Podniesienie poziomu bezpieczeństwa. Doskonalenie samodzielnego funkcjonowania. Cele szczegółowe Wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa w szkole. Wdrażanie do przestrzegania zasad bezpiecznego zachowania się w szkole, na boisku, w czasie wyjść i wycieczek. Zapoznanie z różnymi formami agresji. Wdrażanie do rozpoznawania zachowań agresywnych. Wdrażanie do pomagania sobie wzajemnie. Nauka korzystania z wózków inwalidzkich. (ewentualnie) Doskonalenie sprawności ruchowej. Przeciwdziałanie przykurczom. Wdrażanie do zespołowych gier i zajęć sportowych. Forma realizacji Lekcje wychowawcze. Zajęcia psychoedukacyjne. Zajęcia kulinarne. Wyjazdy, wycieczki, imprezy. Osoby odpowiedzialne Wychowawca Nauczyciel dyżurujący na przerwach Rehabilitant Zajęcia rehabilitacyjne indywi- Rehabilitanci dualne i grupowe. Turnieje boccie. Przygotowanie i udział w imprezie „Gry bez granic”. 19 Termin Sposób ewaluacji Cały rok Rozmowy z nauczycielami. Obserwacja wychowanków. Analiza ewentualnych incydentów. Cały rok Imprezy zgodnie z kalendarzem Okresowe oceny rehabilitantów. Udział w imprezach. Cel główny Cele szczegółowe Forma realizacji Udział w grupowych zajęciach psychoedukacyjnych. Wdrażanie do samo dzielnych wypowiedzi ustnych i pisemnych. Posługiwanie się technologią komunikacyjną na zajęciach szkolnych i w kontaktach rówieśniczych. Zapewnienie rozwoju Zapobieganie niepowodzeniom Dobór i dostosowanie programów nauczania odpowiednio poznawczego na miarę szkolnym. Weryfikacja stosowanych prodo możliwości poznawczych możliwości ucznia. gramów nauczania. ucznia. Dostosowanie metod form i środków nauczania. Przygotowanie do ewentualnego egzaminu gimnazjalnego. Pomoc w wyborze formy kształcenia ponadgimnazjalnego. Kształtowanie pozytywnego Zajęcia psychoedukacyjne. Prawidłowe obrazu samego siebie. Udział w organizacji imprez funkcjonowanie w Trening umiejętności okolicznościowych. środowisku społecznych. Wyjazdy i wycieczki. społecznym. Kształtowanie umiejętności pro- Podejmowanie gości w szkole. wadzenia i kontynuowania roz- Działanie samorządu szkolnego. mowy, umiejętności towarzyskich. Umiejętność nawiązywania nowych kontaktów z rówieśnikami, również pełnosprawnymi. Wdrażanie do samodzielnego funkcjonowania komunikacyjnego. Doskonalenie umiejętności komunikacyjnych. Poszerzanie słownictwa. Korzystanie z technologii komunikacyjnej. 20 Osoby odpowiedzialne Termin Sposób ewaluacji Terapeuci mowy nauczyciele Cały rok Okresowa ocena terapeutów mowy. Udział w imprezach ogólnoszkolnych. Wychowawcy Nauczyciele Psycholog Cały rok Oceny. Analiza wyników egzaminu gimnazjalnego. Nauczyciele Cały rok Opiekun samorządu szkolnego Obserwacja uczniów. Ocena zachowania. Udział w imprezach organizowanych na terenie szkoły. Cel główny Świadomość własnej niepełnosprawności. Zapobieganie uzależnieniom. Zapobieganie przemocy. Świadomość seksualna. Osoby odpowiedzialne Cele szczegółowe Forma realizacji Rozumienie własnej diagnozy i diagnoz kolegów. Wypracowanie sposobów przezwyciężania ograniczeń w życiu codziennym. Zdobycie umiejętności kompetentnej pomocy kolegom. Poznanie przyczyn niepełnosprawności. Zdobywanie wiedzy dotyczącej praw i obowiązków osób niepełnosprawnych. Zaznajomienie z sytuacją niepełnosprawnych zagranicą. Dążenie do akceptacji własnej niepełnosprawności. Poznanie rodzajów uzależnień. Uświadamianie zagrożeń płynących z uzależnień. Zdobywanie wiedzy na temat pomocy osobom uzależnionym. Kształtowanie postaw asertywnych. Rozwijanie wiedzy na temat różnych rodzajów przemocy uwzględniającej cyberprzemoc, molestowanie seksualne, mobbing. Wychowanie do życia seksualnego zgodnie z programem zajęć psychoedukacyjnych dla gimnazjum. Poznanie uwarunkowań do podejmowania życia seksualnego i zakładania rodziny przez osoby niepełnosprawne. Zespołowe zajęcia socjoterapeutyczne i psychoedukacyjne. Zajęcia rehabilitacyjne. Zajęcia sportowe dla niepełnosprawnych. Nauczyciele prowadzący Cały rok Ewentualne ankiety. Rozmowy z uczniami. Zajęcia psychoedukacyjne. Psycholog Pedagog Nauczyciele Cały rok Ankiety. Zajęcia psychoedukacyjne. Obserwacja zachowań na lekcjach i w czasie przerw. Wszystkie zajęcia grupowe. Psycholog Pedagog Nauczyciele Cały rok Oceny zachowania. Ankiety. Zajęcia psychoedukacyjne. Psycholog Pedagog Zaproszeni edukatorrzy seksualni Cały rok Indywidualne rozmowy z uczniami. 21 Termin Sposób ewaluacji Cel główny Wspieranie rodzin uczniów. Cele szczegółowe Kontynuacja działań z poprzedniego etapu edukacyjnego. Zwrócenie uwagi na prawidłowe stosunki między rodzeństwem. Pomoc uczniom w rozwiązywaniu konfliktów w rodzinie. Pomoc w znajdowaniu placówki kształcenia ponadgimnazjalnego. Forma realizacji Zajęcia psychoedukacyjne. Rozmowy z rodzicami. Imprezy ogólnoszkolne. Pomoc materialna. 22 Osoby odpowiedzialne Psycholog Pedagog Nauczyciele Dyrektor szkoły Rehabilitant Termin Cały rok Sposób ewaluacji Protokoły ze spotkań z rodzicami. Okresowo ankiety.
