Czas na zmianę

BYDŁO. Przejście z żywienia letniego na zimowe
Czas na zmianę
Sezonowe żywienie bydła mlecznego jest coraz rzadziej praktykowane, szczególnie przez hodowców posiadających duże
stada. Przyczyn rezygnacji z tradycyjnego podziału żywienia na okres letni i zimowy jest wiele. Największe znaczenie
ma tutaj duży udział rasy PHF w populacji bydła mlecznego
w Polsce. Wysoko produkcyjne krowy nie są w stanie (zwłaszcza w fazie rozdajania) pokryć zapotrzebowania na energię,
korzystając głównie z zielonki pastwiskowej.
N
ie bez znaczenia jest także jakość pastwisk, które mogą nie
być należycie utrzymywane. Zielonka pastwiskowa jest paszą cenną, smaczną, chętnie zjadaną przez
zwierzęta i co ważne tanią. Krowy
pastwiskowane latem mają dobre
parametry rozrodu, odchowu cieląt,
charakteryzują się lepszą zdrowotnością i strukturą socjalną. Mimo
to, wielu hodowców rezygnuje
z tej formy żywienia latem, wybierając monodietę. Utrzymywanie
alkierzowe ułatwia bilansowanie
dawek pokarmowych, a co za tym
idzie, sprzyja wzrostowi wydajności
mlecznej. Ułatwia również obsługę
zwierząt. Żywienie w oparciu o pastwiska ma natomiast coraz większe
znaczenie w chowie bydła mięsnego
z udziałem krów mamek.
Czas na zmianę dawek
Jesień to czas zmiany dawek pokarmowych. Zielonka pastwiskowa jest
znacznie gorszej jakości, zmienia się
skład botaniczny runi pastwiskowej,
rośliny zawierają więcej włókna,
a mniej białka, są zdrewniałe i mniej
smakowite. Zmniejsza się więc ich
pobieranie przez zwierzęta. Krowa
na pastwisku jest w stanie pobrać
zielonkę w ilości odpowiadającej średnio 10% swojej masy ciała.
Przy wysokiej wydajności, nawet
w maju i czerwcu, kiedy jakość porostu jest najwyższa, pastwisko nie
jest w stanie pokryć zapotrzebowania krów. Na przełomie września
i października ilość mleka, którą
produkuje krowa, żywiona jedynie
zielonką pastwiskową, spada średnio o 20%. Nieuniknione jest dokarmianie kiszonkami z kukurydzy czy
z traw bądź roślin motylkowatych.
Zmiany paszy w okresie przejściowym czy to jesiennym, czy wiosennym należy dokonywać stopniowo.
Okres przejściowy powinien trwać
ok. 2 tygodni. Mniej więcej tyle
trwa przystosowanie się mikroorganizmów żwacza do nowej paszy.
W przypadku krów wysoko produkcyjnych, pasze treściwe są obecne
w dawce pokarmowej przez cały
rok, zmienia się jednak ich udział.
Latem są to pasze wysokoenergetyczne, ale z chwilą wprowadzenia kiszonki z kukurydzy należy zwiększyć
udział pasz wysokobiałkowych. Istotne jest też zwiększenie zawartości dodatku witaminowo - mineralnego.
Dwa warianty
Przykładowo, stosując zielonkę pastwiskową jako podstawową paszę
objętościową jesienią, uzyskuje się
wydajność 5-10 kg mleka. Należy przyjąć, że na każdy kolejny litr
mleka potrzeba 0,45-0,50 kg paszy
treściwej (mieszanka jęczmienia,
owsa i otrąb pszennych). Przy zastosowaniu kiszonki z kukurydzy
o zawartości 35% SM (jako podstawowej paszy objętościowej), wydajność mleka wzrasta do 15-20 kg,
co pozwala na znaczne zmniejszenie udziału pasz treściwych. To jednak tylko ogólna zasada. Dopiero
porównanie dawek w wariantach
pastwiskowym i monodiety kiszonkowej daje obraz znacznych różnic
w zakresie ich koniecznego uzupełnienia paszami treściwymi.
Trudny czas dla bydła
Okres przejściowy w żywieniu jest
trudny dla układającego dawki pokarmowe dla bydła, szczególnie
w przypadku krów mlecznych.
Jesień i zmiany związane z tą porą
roku, przy sezonowym żywieniu to
również trudny okres dla bydła, czego
konsekwencją jest spadek wydajności, pogorszenie parametrów mleka
i większe ryzyko wystąpienia chorób
metabolicznych. Jest to ważny argument za stosowaniem monodiety
opartej na kiszonkach, co znacznie
upraszcza bazę paszową, pozwala
podnieść wydajność i obniża koszty produkcji mleka. Trzeba jednak
pamiętać, że nie system żywienia,
a jakość pasz podawanych zwierzętom
ma największy wpływ na ich zdrowie,
wydajność a także kondycję.
O okresie przejściowego
żywienia na przykładach
Do przykładów dawek przyjęto założenia ściśle dostosowane do poziomu produkcji dolnośląskiej populacji aktywnej, decydującej o produkcji rynkowej mleka w regionie:
średnia wydajność 25,24 kg mleka,
przy charakterystycznej dla regionu
zawartości tłuszczu oraz białka,
zapotrzebowanie pokarmowe, przy
masie ciała krów 650 kg oraz wolnowybiegowym systemie utrzymania:
- 17,54 JPM, po uwzględnieniu
bytu, rozwoju płodu, produkcji mleka z określoną, typową dla regionu
zawartością tłuszczu,
- 1660 g BTJ, po uwzględnieniu
bytu i produkcji mleka z określoną,
również właściwą dla regionu zawartością białka,
- 17,61 JWK, po uwzględnieniu
wszystkich ww. ograniczeń.
PRZYKŁAD 1
Z użyciem zielonki pastwiskowej
z III pokosu w połączeniu z kiszonką
z kukurydzy o zawartości s.m. od 35%
wzwyż
1. Podstawowe pasze objętościowe
o średniej wartości pokarmowej
w polskich warunkach:
zielonka pastwiskowa, III pokos,
6-tygodniowy, o zawartości s.m.
22,2%,
kiszonka z całych roślin kukurydzy, o zawartości s.m. >35%, zastosowane w równych częściach, w ilości 10% masy ciała krowy, pozwalają
na pokrycie potrzeb w pewnym zakresie (tabela 1).
2. Deficyt składników pokarmowych
pokryje mieszanka treściwa złożona z jęczmienia, owsa oraz otrąb
pszennych w równych częściach
(s.m. 87%), o średniej wartości pokarmowej komponentów w polskich
warunkach, użyta w ilości 5,75 kg
(tabela 2).
Chociaż to rozwiązanie na okres
przejściowy wydaje się dość proste
i tanie, wymaga odpowiedniej technologii produkcji kiszonki. Zastosowanie w tym samym czasie kiszonki
z kukurydzy o niższej zawartości
s.m., przy nie zmienionych zasadach stosowania obu pasz objętościowych, rodzi konieczność uzupełnienia dawki wyżej energetycznymi
komponentami (przykład 2).
PRZYKŁAD 2
Z użyciem zielonki pastwiskowej
z III pokosu w połączeniu z kiszonką
z kukurydzy o zawartości suchej masy
30-35%
1) Podstawowe pasze objętościowe o średniej wartości pokarmowej
w polskich warunkach:
a) zielonka pastwiskowa, III pokos,
6-tygodniowy, o zawartości s.m. 22,2%,
b) kiszonka z całych roślin kukurydzy,
o zawartości s.m. 30-35%, zastosowane w równych częściach, w ilości
10% masy ciała krowy pozwalają
również pokryć potrzeby w określonym zakresie (tabela 3).
2) Deficyt składników pokarmowych pokryje śruta jęczmienna
o średniej wartości pokarmowej
w polskich warunkach, użyta w ilości 4,3 kg, jako podstawowa pasza
treściwa - p.p.t. (tabela 4).
W tym przypadku pozostaje pewien
deficyt. Dobre zbilansowanie dawek
Tab. 1. Zakres pokrycia zapotrzebowania pokarmowego przez podstawowe pasze objętościowe w przykładzie 1
Oznaczenie
pasza a
pasza b
suma a + b
deficyt
Wartość
JPM
6,28
6,71
12,99
4,55
Wartość g
BTJ (N)
779
411
1190
470
Wartość g
BTJ (E)
657
519
1176
484
Wartość
JWK
7,58
6,57
14,15
3,46
Tab. 2. Zakres pokrycia deficytu składników pokarmowych po zastosowaniu podstawowej paszy treściwej w przykładzie 1
Wartość
Wartość g
Wartość g
Oznaczenie
JPM
BTJ (N)
BTJ (E)
wartość pok. mieszanki
0,93
94
92
wartość dawki mieszanki
4,65
470
460
% pokrycia w całej dawce
100,57
100,00
98,55
Tab. 3. Zakres pokrycia zapotrzebowania pokarmowego przez podstawowe pasze objętościowe w przykładzie 2
Wartość
Wartość g
Wartość g
Wartość
Oznaczenie
JPM
BTJ (N)
BTJ (E)
JWK
pasza a
6,28
779
657
7,58
pasza b
6,64
548
548
7,58
suma a + b
12,92
1327
1205
15,16
deficyt
4,62
333
455
2,45
Tab. 4. Zakres pokrycia deficytu składników pokarmowych po zastosowaniu podstawowej paszy treściwej w przykładzie 2
Oznaczenie
wartość pokarmowa p.p.t.
wartość dawki p.p.t.
deficyt
Wartość
JPM
1,04
3,89
0,73
wymagałoby uzupełnienia koncentratem wysokoenergetycznym,
na poziomie minimum 0,2 kg. Choć
to rozwiązanie nie musi być droższe
(oszczędzamy prawie półtora kilograma komponentów zbożowych),
może być bardziej skomplikowane.
Biorąc pod uwagę nasze realia technologii produkcji kiszonek można
je uznać za użyteczne w wysoko
produkcyjnych stadach.
Przyjęcie własnego modelu okresu przejściowego w żywieniu krów
mlecznych powinno mieć miejsce
przy uwzględnieniu:
własnej podstawowej paszy objętościowej (p.p.o.) w okresie zimowego żywienia,
znajomości rzeczywistej wartości
Wartość g
BTJ (N)
89
333
0,00
Wartość g
BTJ (E)
105
393
62
pokarmowej obu p.p.o. na podstawie analiz laboratoryjnych,
wykorzystania najbardziej dostępnych komponentów p.p.t. w gospodarstwie w uzupełnieniu dawek,
korzystania z wyrównujących pasz
treściwych (w.p.t.), jeśli baza paszowa gospodarstwa w pełni to uzasadnia, rolę w.p.t. może spełniać większa liczba komponentów paszowych
niż się zwykle stosuje.
Przy karmieniu bydła należy określić rzeczywistą wartość pokarmową
(mimo kosztu badania laboratoryjnego) przynajmniej części komponentów pasz treściwych.
Agnieszka Firganek,
Daniel Syciński
DODR we Wrocławiu