zapis debat

Zapis przebiegu debat z 25 maja i 2 czerwca 2009 r. na temat wyników
badania dotyczącego zapotrzebowania na szkolenia słuŜące rozwojowi
przedsiębiorczości akademickiej w Polsce.
Debaty odbyły się 25 maja i 2 czerwca 2009 r., w trakcie seminarium specjalistycznego
i konferencji ogólnopolskiej, które były poświęcone projektowi systemowemu PARP
Przedsiębiorczość akademicka (rozwój firm spin – off, spin – out) – zapotrzebowanie
na szkolenia słuŜące jej rozwojowi. SłuŜyły one omówieniu wyników badania zrealizowanego
przez SMG/KRC Poland Media S.A. oraz Polską Izbę Gospodarczą Zaawansowanych
Technologii na zlecenie PARP.
Do udziału w seminarium i konferencji zaproszeni zostali autorzy raportu z badania oraz
przedstawiciele świata nauki, przedsiębiorcy oraz reprezentanci administracji publicznej.
W pierwszej części seminarium i konferencji miała miejsce prezentacja wyników badania.
Autorzy Raportu, po omówieniu celów, metod i organizacji badania oraz przedstawieniu
perspektywy badań nad przedsiębiorczością akademicką, omówili rolę uczelni we wspieraniu
powstawania firm spin – off, spin – out. Omówiono takŜe kwestię postaw respondentów
wobec przedsiębiorczości akademickiej, czynników sprzyjających jej rozwojowi oraz bariery
rozwoju firm odpryskowych w Polsce.
Szczegółowo zaprezentowano wyniki badania dotyczące zainteresowania udziałem
respondentów w bezpłatnych i płatnych szkoleniach oraz wskazano najbardziej poŜądaną
tematykę szkoleń sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości akademickiej w Polsce.
Ponadto omówione zostały kwestie poziomu wiedzy respondentów na temat zasad
prowadzenia działalności gospodarczej oraz zasad ochrony praw własności przemysłowej.
Analizie poddano takŜe kwestie znajomości instytucji wspierających przedsiębiorczość oraz
oceny ich działań przez respondentów. Obszernie zaprezentowano takŜe rekomendacje, które
zostały zawarte w raporcie z badania.
W dyskusji poruszono przede wszystkim następujące kwestie:
1. Poziom wiedzy respondentów na temat zasad prowadzenia przedsiębiorstwa a ilość
firm przez nich prowadzonych.
Wyniki badania pokazują, Ŝe poziom samooceny naukowców i studentów jest wysoki.
UwaŜają oni bowiem, Ŝe zarówno oni sami, jak i ich koledzy posiadają znaczną wiedzę
na temat zasad rejestracji i prowadzenia firmy. Jednocześnie jedynie nieliczni prowadzą
własne przedsiębiorstwa, w których komercjalizują swoją wiedzę profesjonalną. Dyskutanci
zgodzili się z wnioskiem wysnutym przez autorów badania o prawdopodobnie znacznie
zawyŜonej ocenie znajomości powyŜszych zagadnień wśród respondentów. Takie wyniki
badania pokazują raczej - zdaniem uczestników dyskusji - nie stan rzeczywistej wiedzy, lecz
poziom niewiedzy, stan deficytu wiedzy. MoŜe to w praktyce rodzić powaŜny problem
w przekazywaniu tej grupie szerszych informacji na temat zasad prowadzenia działalności
gospodarczej. Do osób, które są przekonane o wysokim poziomie wiedzy w danym zakresie,
trudno jest bowiem dotrzeć z ofertą szkoleniową i zachęcić je do uczestnictwa w szkoleniach.
2. Próba określenia, kim jest przedsiębiorca akademicki.
W trakcie dyskusji zauwaŜono, Ŝe jest duŜo osób, które są kreatywne i które nie chcą
załoŜyć firmy, ale chętnie pracowałyby w zespole. Na tej podstawie stwierdzono,
Ŝe zazwyczaj przedsiębiorstwo, szczególnie takie, które opiera się na komercjalizacji wiedzy
naukowej, jest wynikiem pracy zespołowej i w związku z tym doskonalenie umiejętności
pracy w grupie jest niezwykle waŜne dla rozwoju przedsiębiorczości akademickiej. Ponadto
dyskutowano kwestię, czy przedsiębiorca akademicki, to naukowiec, który powinien
jednocześnie łączyć w sobie rolę kreatora i menadŜera, czy teŜ zadania te powinny być
rozdzielone. Wskazano takŜe, Ŝe obecnie funkcjonujące firmy typu spin – off, lub spin – out
zazwyczaj są od początku zespołami, w których niektóre osoby pełnią rolę kreatora, a jedna
z nich lub kilka osób pełnią funkcję menadŜera.
3. Mentalność przedsiębiorcza
przedsiębiorczości.
i
rola
edukacji
w
rozwijaniu
potencjału
W trakcie dyskusji zaprezentowany został pogląd o istnieniu mentalności przedsiębiorczej
oraz o tym, Ŝe istnieje pewna grupa cech osobowościowych oraz takich uwarunkowań
zewnętrznych i środowiskowych, które sprzyjają podejmowaniu działań przedsiębiorczych
i zwiększają prawdopodobieństwo przetrwania firmy na rynku. Cechy takie jak kreatywność,
umiejętność pracy w grupie, zdolność analizowania ryzyka i zarządzania nim mogą być
rozwijane w procesie edukacji oraz wzmacniane poprzez wsparcie płynące z otoczenia danej
osoby.
Wyniki badania pokazują, Ŝe barierami rozwoju przedsiębiorczości akademickiej
są między innymi bariery mentalnościowe, strach przed ryzykiem oraz chęć unikania stresu.
Umiejętne przełamywanie tych barier moŜe skutkować wzrostem liczby firm odpryskowych.
WaŜną rolę do odegrania ma takŜe właściwie dopasowana do potrzeb edukacja w zakresie
przedsiębiorczości. Nauka przedsiębiorczości powinna umoŜliwiać rozwój wymienionych
powyŜej cech i umiejętności oraz wskazywać sposoby ich wykorzystania w praktyce.
4. Relacja: sektor prywatny - środowisko naukowe oraz zarządzanie własnością
intelektualną na uczelniach.
Podczas dyskusji padło stwierdzenie, Ŝe sektor prywatny oczekuje od naukowców głównie
pomysłów, technologii, nowych idei, co w połączeniu z kompetencjami sektora prywatnego
moŜe przynieść sukces. Konieczne jest takŜe rozwijanie zapotrzebowania gospodarki na
wyniki prac badawczo – rozwojowych oraz podnoszenie świadomości przedsiębiorców
o moŜliwości korzystania z wyników prac naukowych.
W sukcesie przedsiębiorczości akademickiej duŜą rolę do odegrania mają takŜe same
uczelnie, które mogą stymulować powstawanie firm odpryskowych. WaŜne jest właściwe
zarządzanie uczelnią i wiedzą powstałą na uczelni. Przykładem w tym zakresie jest
Uniwersytet w Cambridge oraz niektóre uczelnie amerykańskie.
5. Świadomość naukowców o moŜliwościach komercyjnego wykorzystania ich pracy
naukowej.
Wyniki badania pokazują, Ŝe duŜa część respondentów jest przekonana o uŜyteczności
swoich badań naukowych. Jednocześnie jednak rzeczywisty poziom transferu wiedzy
i technologii ze świata nauki do biznesu jest nadal niewystarczający. Zdaniem dyskutantów
potrzebne jest więc stałe wzmacnianie świadomości naukowców, Ŝe to, co jest efektem ich
pracy naukowej moŜe być wykorzystane w biznesie.
6. Nauczanie przedsiębiorczości i zachowań proprzedsiębiorczych na polskich
uczelniach.
Wyniki badania pokazują, Ŝe większość ankietowanych studentów i naukowców Ŝywi
przekonanie o dostosowaniu programów studiów i programów nauczania do potrzeb
gospodarki. Respondenci w duŜej mierze wskazywali, Ŝe ich uczelnie sprzyjają podejmowaniu
działalności gospodarczej.
Według uczestników dyskusji powyŜsze wyniki nie odzwierciedlają w pełni
rzeczywistości. Ich zdaniem program nauczania przedsiębiorczości nie jest właściwie
skonstruowany, poniewaŜ kładzie zbyt duŜy nacisk na naukę zagadnień teoretycznych
kosztem rozwijania umiejętności praktycznych, w tym myślenia kreatywnego
i zachowań przedsiębiorczych. Taką tezę potwierdziły padające głosy stwierdzające,
Ŝe uczelnie nie nauczyły dyskutantów współpracy, gry zespołowej, a wręcz przeciwnie – była
nastawiona na rywalizację. Takie doświadczenia zdobyte podczas studiów przekładają się na
brak umiejętności współpracy w Ŝyciu zawodowym. Z tą opinią zgodziła się duŜa część
uczestników dyskusji, podczas której zgłoszono takŜe potrzebę przebudowy programów
nauczania w duchu zgodnym z trendami światowymi w tym zakresie. W krajach, w których
rozwój przedsiębiorczości akademickiej jest na wyŜszym poziomie niŜ w Polsce, zostały
wypracowane pewne wzorce kształcenia w zakresie przedsiębiorczości, które w zdecydowanie
większym stopniu uwzględniają potrzebę rozwijania umiejętności praktycznych. W tych
krajach nauczanie przedsiębiorczości jest zwykle realizowane systemowo, z uwzględnieniem
wszystkich typów i kierunków szkół oraz w sposób odpowiadający potrzebom gospodarki
w danym czasie. Zagraniczne wzorce kształcenia w zakresie przedsiębiorczości akademickiej
– po dostosowaniu do realiów naszego kraju - mogą stanowić podstawę do budowy nowych,
lepszych programów nauczania.
7. Konieczność zdefiniowania grupy docelowej wsparcia w ramach przedsiębiorczości
akademickiej.
W dyskusji padło stwierdzenie, Ŝe w Polsce istnieje niezrozumienie pojęć takich jak small
business, przedsiębiorczość i przedsiębiorczość akademicka oraz relacji pomiędzy tymi
zjawiskami. Stwierdzono takŜe, Ŝe w ramach przedsiębiorczości nie powinno się wspierać
biznesów prostych, bo przedsiębiorczość akademicka nie jest tym samym co small business.
Potrzebne jest takŜe ustalenie, jaki powinien być poziom innowacyjności przedsięwzięcia
biznesowego, tak aby mogło ono uzyskać wsparcie. Zdaniem jednego z dyskutantów
wspierać powinno się innowacyjność na poziomie krajowym (w przypadku pracowników
naukowych) oraz w przypadku studentów wsparciem powinny być objęte pomysły
wykorzystujące wiedzę zdobytą na studiach.
8. Czynniki wpływające na rozwój przedsiębiorczości akademickiej.
Poruszono kilka kwestii, które uznano za kluczowe dla rozwoju przedsiębiorczości
akademickiej. W trakcie dyskusji padło stwierdzenie, Ŝe przede wszystkim niezbędny jest
klimat współpracy, klimat społeczny wokół uczelni i przedsiębiorczości. Obecnie wśród
pracowników naukowych często brakuje identyfikacji z uczelnią i ze środowiskiem
naukowym, a takŜe z realizowanym przez nich projektem. Konieczne jest takŜe inne, lepsze
zarządzanie uczelniami oraz wiedzą na nich wytworzoną. Aby przedsiębiorczość akademicka
mogła się lepiej rozwijać potrzebna jest takŜe budowa spójnego systemu jej wsparcia,
uwzględniającego wszystkie aspekty kluczowe dla rozwoju tych firm. Dopiero spójny,
całościowy system, uwzględniający zarówno aspekty prawne, społeczne, finansowe,
edukacyjne i mentalnościowe moŜe skutkować trwałym wzrostem liczby firm odpryskowych
i ich dłuŜszą przeŜywalnością na rynku.
Zwrócono takŜe uwagę na fakt, Ŝe funkcjonujący na polskich uczelniach sposób
uzyskiwania stopni naukowych nie sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości akademickiej.
W obecnie obowiązującej ustawie o szkolnictwie wyŜszym, system parametrycznej oceny
pracowników naukowych zbyt duŜą wagę przywiązuje do zagadnień takich jak liczba cytowań
czy publikacji. Brakuje natomiast uwzględnienia w ocenie kwestii takich jak liczba i jakość
projektów realizowanych przez naukowca, czy teŜ ich przydatność dla gospodarki. Zdaniem
dyskutantów system oceny pracowników naukowych powinien ulec zmianie w kierunku
włączenia do niego kwestii związanych z realizacją projektów, które mogą być wdroŜone
w praktyce biznesowej.
9. Określenie roli uczelni wyŜszych.
Zdaniem dyskutantów najwaŜniejszą rolą współczesnych uczelni jest generowanie wiedzy
o jak najwyŜszej jakości. Ale rolą uczelni powinno być takŜe dbanie o transfer tej wiedzy
do gospodarki i społeczeństwa, które te uczelnie utrzymuje. Współczesne uczelnie wyŜsze
powinny mieć nieco inaczej zdefiniowaną misję, która nie powinna ograniczać się jedynie
do tworzenia wiedzy dla niej samej, lecz takŜe obejmować potencjalne korzyści
dla społeczeństwa i gospodarki płynące z tej wiedzy.
Aby uczelnie mogły sprawnie realizować powyŜsze zadania, zarządzanie nimi powinno
być powierzone menadŜerom współpracującym z lokalnym biznesem. Niezwykle waŜne
są bowiem zrozumienie i dobre relacje tych dwóch środowisk: świata nauki i świata biznesu.
NajwaŜniejsze wnioski i rekomendacje płynące z dyskusji
• Do rozwoju przedsiębiorczości akademickiej potrzebne jest współdziałanie świata
nauki ze światem biznesu oraz tworzenie całościowego, spójnego systemu wsparcia dla
firm typu spin – off, spin – out.
• Niezwykle waŜne jest budowanie korzystnego klimatu wokół przedsiębiorczości
akademickiej i komercjalizacji wiedzy. W tym celu niezbędna jest przebudowa systemu
edukacji i szkolnictwa wyŜszego oraz promocja postaw proprzedsiębiorczych. Nauka
przedsiębiorczości powinna w większym stopniu uwzględniać potrzebę rozwijania
takich umiejętności jak praca zespołowa, rozsądne analizowanie ryzyka i zarządzanie
ryzykiem. WaŜne jest takŜe budowanie pozytywnego nastawienia do prowadzenia
działalności gospodarczej oraz wzmacnianie motywacji w tym zakresie.
• Pozytywnym wnioskiem płynącym z badań jest to, Ŝe najbliŜsze otoczenie (rodzina,
znajomi) – zdaniem respondentów – sprzyjałoby ich działaniom przedsiębiorczym.
Jednocześnie wytęŜonej pracy wymaga zmiana postaw dalszego otoczenia studentów
i pracowników naukowych, które – w odbiorze respondentów - w znacznie mniejszym
stopniu wspierałoby ich decyzję o podjęciu działalności gospodarczej.
• Istnieje potrzeba wzmocnienia uczelni w zakresie ich umiejętności zarządzania
i rozwoju przedsiębiorczości akademickiej. Kwestia sposobu realizacji tego celu
powinna być przedmiotem odrębnej, szerokiej dyskusji.
• Trzeba dąŜyć do stworzenia modelu, w którym kreator – naukowiec byłby wsparty
przez kogoś posiadającego kompetencje menadŜerskie. Jednocześnie jednak naleŜy
dbać o to, by podnosić poziom świadomości naukowców o moŜliwości komercyjnego
wykorzystania ich pracy naukowej.
• Rozwojowi przedsiębiorczości akademickiej będzie sprzyjać zmiana w zakresie
zarządzania uczelnia wyŜszą. Na czele uczelni powinna stać osoba z bardzo wysokimi
kompetencjami menadŜerskimi.
Opracowano na podstawie raportu z badania oraz transkrypcji zapisu z przebiegu debat
w trakcie seminarium i konferencji.