pobierz artykuł - PTE Kraków - Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Transkrypt

Zeszyty
Naukowe nr 13
Kraków 2012
POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE
Michał Michorowski
Artur Pollok
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Zagrożenie ubóstwem w krajach
Unii Europejskiej w latach 2005–2011.
Diagnoza i przeciwdziałanie
1. Wprowadzenie
Unię Europejską tworzy 27 krajów członkowskich różniących się między sobą nie tylko pod względem osiągniętego poziomu rozwoju społeczno‑gospodarczego, ale także struktury gospodarki, struktury społecznej, jakości
instytucji, specyfiki systemu prawnego, a nawet uwarunkowań kulturowych.
Różnice te silnie uwidoczniły się w następstwie rozszerzenia tego ugrupowania integracyjnego o 12 nowych krajów członkowskich w latach 2004 i 2007.
Dokonane wówczas rozszerzenie Unii Europejskiej zbiegło się w czasie z coraz
bardziej przyspieszającymi procesami globalizacyjnymi w gospodarce światowej.
Wszystko to wysunęło na pierwszy plan konieczność możliwie jak najszybszej
konwergencji gospodarczej poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej w celu zmniejszenia nierówności społecznych występujących zarówno
pomiędzy nimi, jak i w ich ramach. Bez podjęcia odpowiednich działań w tym
zakresie idea integracji europejskiej może bowiem zostać zakwestionowana przez
społeczeństwa poszczególnych krajów – jednych niegodzących się na pozostawanie „w tyle”, innych – sprzeciwiających się przerzucaniu na nie kosztów niwelowania nierówności społecznych w krajach biedniejszych.
Celem niniejszej pracy jest identyfikacja skali zagrożenia ubóstwem w krajach członkowskich Unii Europejskiej oraz czynników wpływających na jego
społeczne zróżnicowanie. Walka z ubóstwem i wiążącym się z nim wyklucze-
70
Michał Michorowski, Artur Pollok
niem społecznym została bowiem – z uwagi na znaczne rozmiary tych zjawisk –
uznana za priorytetowy cel unijnej polityki społecznej. Przeprowadzone badania
dotyczą lat 2005–2011. Przyjęcie tych lat jako okresu badawczego pozwoliło objąć
analizą wszystkie kraje członkowskie tworzące obecnie Unią Europejską z jednoczesnym zachowaniem porównywalności danych statystycznych. Jako podstawę
analizy wykorzystano wyniki Europejskiego Badania Dochodów i Warunków
Życia (European Survey on Income and Living Conditions – EU-SILC), służące
do oceny zasięgu i społecznego zróżnicowania ubóstwa w Unii Europejskiej.
Badanie to jest prowadzone przez wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej, a jego wyniki są udostępniane przez Urząd Statystyczny Unii Europejskiej
– Eurostat.
2. Kilka uwag o istocie ubóstwa
We współczesnej literaturze przedmiotu ubóstwo coraz częściej jest definiowane jako nieistnienie stanu równowagi pomiędzy określonym systemem potrzeb
(w ujęciu aksjologicznym – wartości) a poziomem ich zaspokojenia lub jej zakłócenie. Obejmować może zatem – na mocy tej definicji – wiele aspektów życia
ludzkiego, poza kwestią materialną, m.in. również sferę kultury, nauki, języka,
a nawet moralności. Innymi słowy, ubóstwo odnosić się może nie tylko do naturalnych wymogów trwania życia ludzkiego, lecz także do szerokiego obszaru
wartości uznawanych przez jednostkę [Pollok 2002, s. 151].
Z przedstawionej powyżej definicji ubóstwa wynika, że jest ono ze swej natury
kategorią świadomościową, a zatem subiektywną. Do pojawienia się poczucia
ubóstwa konieczne jest bowiem stwierdzenie stanu niezaspokojenia określonych
potrzeb (a więc najpierw ich istnienie), co wynika z określonego sposobu postrzegania rzeczywistości przez jednostkę, a to bezspornie ma wymiar subiektywny
[Młokosiewicz 1997, s. 36]. Nie można jednak zapominać, że potrzeby ludzkie
powstają i są zaspokajane w społeczeństwie, co powoduje, że determinowane są
przez istniejące stosunki społeczne, nadające im, a przez to i ubóstwu, charakter społeczny [Wprowadzenie… 2004, s. 35]. O ile zatem poczucie ubóstwa ma
wymiar subiektywny, o tyle – przez wzgląd na społeczny charakter potrzeb – nie
ma ono wymiaru indywidualnego, lecz ponadindywidulany (co tłumaczy m.in.
zróżnicowanie tego zjawiska pomiędzy poszczególnymi państwami).
Subiektywny charakter ubóstwa nie oznacza jednak, że wykluczone stają
się próby jego obiektywizacji (w sensie poszukiwania sposobów jego pomiaru).
Przyjmując bowiem za kryterium podziału ubóstwa punkt odniesienia w ocenie
tego stanu, dzieli się je na ubóstwo obiektywne i subiektywne. Pierwsze z nich
wyznaczane jest na podstawie arbitralnie przyjmowanych w danej gospodarce
Zagrożenie ubóstwem w krajach Unii Europejskiej...
71
mierników i oznacza brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb. Drugie zaś jest wyrazem odczuwania niezaspokojenia potrzeb uznawanych przez jednostkę za podstawowe albo wyobrażenia o własnym zbyt niskim udziale w procesie podziału dóbr i usług w danej gospodarce, czyli upośledzenia w zakresie
materialnych warunków życia [Beskid 1999, s. 281].
Obydwa rodzaje ubóstwa podlegają oczywiście dalszym podziałom, w zależności od zastosowanej metody ich pomiaru. W ramach ubóstwa obiektywnego
wyróżnia się zatem ubóstwo absolutne (bezwzględne) i relatywne (względne).
Ubóstwo subiektywne zaś – z punktu widzenia identyfikującego je podmiotu –
dzieli się na ubóstwo określane na podstawie deklaracji osób zaliczających siebie
do populacji ubogich oraz tzw. ubóstwo behawioralne, implikowane percepcją
biedy przez społeczeństwo [Pollok 2002, s. 152].
Z biedą mają do czynienia nie tylko społeczeństwa krajów nisko rozwiniętych, lecz także te znajdujące się wyżej (a nawet bardzo wysoko) na światowej
drabinie rozwoju gospodarczego. W każdym z tych społeczeństw ubóstwo ma
jednak inny wymiar – inny jest bowiem jego zasięg i głębokość, jak również
odmienne czynniki mogą je determinować [Kohl 1993, s. 10–13; Golinowska
1997, s. 4 i 5]. Wszystkie te elementy prowadzą do określonej konfiguracji ubóstwa obiektywnego. Z tego też punktu widzenia, gdy dotyczy ono wyłącznie jednego aspektu (elementu) życia ludzkiego, mówi się o ubóstwie jednostkowym
(np. w przypadku braku tylko odpowiednich warunków mieszkaniowych, niedostatecznego poziomu konsumpcji określonego dobra lub grupy dóbr czy też
złego stanu zdrowia), w przeciwieństwie do sytuacji, w której następuje kumulacja większej ilości elementów biedy (lub w skrajnym przypadku wszystkich),
określanej mianem ubóstwa wielowymiarowego. I chociaż zakres tego ostatniego
jest – jak dowodzą wyniki badań – o wiele węższy od zakresu ubóstwa jednostkowego, to jednak prowadzenie polityki przeciwdziałania mu jest zdecydowanie
trudniejsze. Poza tymi dwoma rodzajami ubóstwa, determinowanymi konfiguracją jego elementów, wyróżnia się jeszcze kategorię ubóstwa wielorakiego, a więc
takiego, którego zakres jest sumą populacji podlegającej jednostkowym wymiarom biedy w jakimkolwiek jej elemencie (zob. [Beskid 1999, s. 283 i 284]). Nie
trzeba dowodzić, że jego zakres jest tym szerszy, w im większym stopniu ubóstwo ma charakter wielowymiarowy.
Podobnie jak istnieje wiele rodzajów biedy, różne są też przyczyny jej występowania. Ogólnie rzecz ujmując, dzieli się je na dwie podstawowe grupy, tj. przyczyny obiektywne i subiektywne, które podlegają dalszemu podziałowi. Wśród
przyczyn obiektywnych wyróżnia się następujące ich zespoły: ekonomiczne,
demograficzne, społeczno-polityczne oraz losowe. Przyczyny subiektywne
wynikają natomiast z określonych przekonań, postaw i zachowań ludzi albo
indywidualnych możliwości co do aktywnego uczestnictwa poszczególnych osób
72
w procesach społeczno-gospodarczych. Cechą charakterystyczną obiektywnych
przyczyn biedy jest to, że w przeważającej mierze znajdują się one poza możliwościami oddziaływania na nie przez poszczególne osoby. Ażeby się o tym
przekonać, wystarczy wymienić takie szczegółowe czynniki, jak: niski poziom
produkcji krajowej, zbyt wysoki przyrost naturalny (vide teza Malthusa), niesprawiedliwy system podziału efektów działalności gospodarczej społeczeństwa
czy inwalidztwo wyłączające jednostkę z zasobów pracy. Odpowiedzialne są one
zatem za zjawisko tzw. biedy niezawinionej, czego niestety nie da się już stwierdzić w odniesieniu do przyczyn subiektywnych. Źródłem tych drugich są bowiem
świadome decyzje jednostki lub czynniki, na które ma ona wpływ, jak np. wybór
określonego stylu życia, pesymistyczne, czy nawet fatalistyczne nastawienie do
świata, brak wewnętrznej dyscypliny oraz lenistwo. Ważną rolę odgrywają tutaj
również uwarunkowania psychofizyczne, składające się na określoną osobowość
jednostki – przedsiębiorczą albo bierną (szerzej na temat przyczyn ubóstwa zob.
[Pollok 2002, s. 153–159]).
Ubóstwo należy do największych i najpowszechniejszych nieszczęść ludzi.
Rodzi ono wiele niekorzystnych zjawisk, począwszy od degradacji biologicznej
i społecznej ubogich oraz ich rodzin, a skończywszy na zachowaniach patologicznych, takich jak np. alkoholizm, narkomania oraz przestępczość. Co więcej, skutki biedy nie rozciągają się jedynie na jednostki nią doświadczone, ale
również – zwłaszcza w sytuacji jej trwałości i znacznego zasięgu – na resztę
społeczeństwa, w tym również na tę jego część, która ma się pod względem
materialnym całkiem dobrze. Przyczyny i skutki ubóstwa wzajemnie na siebie
oddziałują na zasadzie sprzężenia zwrotnego, nierzadko tworząc „zaklęty krąg”
biedy. Na rys. 1 przedstawiono koło przyczynowo-skutkowe tego zjawiska. To, co
w jednym przypadku może być bowiem uznane za przyczynę ubóstwa, w innym
może stanowić jego skutek, i odwrotnie. Oczywiste jest również to, że skutki
ubóstwa stają się często jego przyczynami wtórnymi, utrwalając stan biedy lub
pogłębiając jeszcze proces pauperyzacji (por. [Galbraith 1987, s. 9–21]).
Wśród obecnie stosowanych metod statystycznego pomiaru ubóstwa można
wyróżnić dwa podstawowe podejścia, a mianowicie klasyczne oraz wielowymiarowe. Pierwsze z nich, traktujące ubóstwo jako brak dostatecznych środków
ekonomicznych pozwalających na zaspokojenie podstawowych potrzeb jednostki
(głównie w rozumieniu egzystencjalnym), charakteryzuje się przyjęciem w badaniu zjawiska ubóstwa jednego miernika (najczęściej określonego poziomu dochodów gospodarstwa domowego lub jego niezbędnych wydatków). W podejściu
wielowymiarowym celem identyfikacji populacji ubogich, oprócz zasadniczych
determinant sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych (właściwych podejściu klasycznemu), wykorzystuje się również niepieniężne wskaźniki, takie jak:
wyposażenie gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku, formy spędzania
73
czasu wolnego czy nawet wskaźniki oceny stanu zdrowia. Oczywiste jest jednak,
że chociaż ubóstwo jest zjawiskiem wielowymiarowym, to względy praktyczne
powodują często ograniczanie jego pomiaru wyłącznie do aspektu ekonomicznego.
niemożność zaspokojenia potrzeb życiowych
brak umiejętności dostosowania się
do przemian społeczno-ekonomicznych
dezintegracja rodziny
poczucie deprywacji
bezrobocie
rozwój przestępczości
niezaradność życiowa
patologie społeczne,
żebractwo
niski poziom
wykształcenia
nierówny start
życiowy
brak kwalifikacji
zawodowych
przyczyny
patologie społeczne
(alkoholizm, narkomania,
prostytucja)
skutki
pogorszenie stanu
zdrowia
marginalizacja
w życiu społecznym,
kulturalnym
patologia rodziny
powstawanie postaw roszczeniowych wobec państwa
nędza dziedziczona
mechanizmy rynkowe
poczucie niesprawiedliwości
społecznej
sytuacje losowe (choroba,
kalectwo, starość)
brak bezpieczeństwa socjalnego
dla jednostki, rodziny
(w tym bezdomność)
brak ubezpieczenia społecznego
Rys. 1. Ubóstwo. Koło przyczynowo-skutkowe
Źródło: [Król 2006].
Zasadniczym problemem metodycznym w badaniu zjawiska ubóstwa jest
poszukiwanie takiej wartości granicznej dla danej charakterystyki poziomu
życia ludności, która rozdziela populację ubogich (a więc tych, których osiągnięty
poziom życia lokuje poniżej niej) od reszty społeczeństwa. Zdefiniowaną w ten
sposób wartość określa się mianem granicy, linii bądź progu ubóstwa. Z uwagi
na niejednorodność zjawiska pauperyzacji nie jest możliwe – co zauważono już
wyżej – posługiwanie się w badaniach wyłącznie jedną linią ubóstwa. W zasadzie każdemu z wyszczególnionych wcześniej rodzajów ubóstwa odpowiadają
inne metody jego pomiaru, które wykorzystują odmienne wskaźniki służące do
ustalania granicy ubóstwa. Najogólniej rzecz ujmując, granice ubóstwa dzieli się
zatem na obiektywne i subiektywne, a w ramach tej pierwszej grupy na absolutne
i relatywne (szerzej na ten temat zob. [Pollok 2003, s. 78–87]).
Powyższe rozważania, chociaż mają charakter bardzo ogólny, pozwalają
stwierdzić, że ubóstwo jest zjawiskiem niezmiernie skomplikowanym, i to
74
zarówno pod względem przyczyn, przejawów, jak i skutków. Ogrom czynników
różnicujących to zjawisko pomiędzy poszczególnymi krajami i w ramach danej
społeczności powoduje, że jego pomiar nastręcza badaczom wielu trudności. Nie
powinien zatem dziwić fakt, że dotychczas nie udało się wypracować jednej uniwersalnej metody mierzenia ubóstwa, która uwzględniałaby w możliwie najszerszym zakresie wszystkie istotne cechy tego zjawiska, jak również mogłaby zostać
bez zastrzeżeń zastosowana do badania każdej społeczności.
3. Statystyczny obraz zagrożenia ubóstwem w Unii
Europejskiej
Jak stwierdzono to na wstępie, podstawą analiz dotyczących zasięgu i społecznego zróżnicowania ubóstwa w Unii Europejskiej są wyniki prowadzonego przez
wszystkie kraje członkowskie Europejskiego Badania Dochodów i Warunków
Życia (EU-SILC), które jest dobrowolnym, reprezentacyjnym badaniem ankietowym prywatnych gospodarstw domowych, realizowanym techniką bezpośredniego wywiadu z respondentem. Głównym celem tego badania jest dostarczenie
porównywalnych dla krajów Unii Europejskiej danych dotyczących warunków
życia ludności1. Przyjęty na szczycie w Laeken (Laeken European Council)
w grudniu 2001 r. zestaw wskaźników statystycznych z tego zakresu ma umożliwić monitorowanie postępów w osiąganiu uzgodnionych przez kraje Unii wspólnych celów dotyczących zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego.
Według normy przyjętej przez Eurostat w badaniu EU-SILC za zagrożone
ubóstwem uważa się osoby żyjące w gospodarstwach domowych, których dochód
do dyspozycji jest niższy od granicy ubóstwa ustalonej na poziomie 60% mediany
ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji po uwzględnieniu transferów socjalnych2. Oznacza to przyjęcie relatywnego podejścia do pomiaru ubóstwa, w któ Badanie EU-SILC zostało po raz pierwszy przeprowadzone w 2003 r. w kilku państwach
członkowskich Unii Europejskiej, natomiast w 2004 r. stało się badaniem powszechnym, obowiązującym wszystkie kraje Unii. Organizacja i metodyka tego badania regulowana jest rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1177/2003 z 16 czerwca 2003 r. (z modyfikacjami
zawartymi w rozporządzeniu nr 1553/2005) dotyczącym statystyki dochodów i warunków życia
ludności (EU-SILC) oraz korespondującymi z tym aktem prawnym rozporządzeniami Komisji
Europejskiej (szerzej na ten temat zob. [Dochody i warunki życia… 2012, s. 17–46]).
2
Dochód do dyspozycji jest definiowany jako suma dochodów pieniężnych netto (w przypadku dochodów z pracy najemnej uwzględniających dodatkowo niepieniężne korzyści związane
z użytkowaniem służbowego samochodu na potrzeby członków gospodarstwa domowego), tj. po
odliczeniu zaliczek na podatek dochodowy, podatków od dochodów z własności, składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, wszystkich członków gospodarstwa domowego pomniejszona
o podatki od nieruchomości, transfery pieniężne przekazane innym gospodarstwom domowym
1
75
rym próg ubóstwa powiązany jest ze standardem życia w poszczególnych krajach
członkowskich Unii Europejskiej. Tak określona granica ubóstwa służy następnie
do wyznaczenia grupy ludności będącej w każdym z tych krajów w relatywnie najtrudniejszej sytuacji dochodowej, bez odniesienia do poziomu dochodów
w innych państwach (zob. [Ubóstwo w Polsce… 2010, s. 1 i 2]).
Z danych Eurostatu wynika, że wartość granicy ubóstwa dla jednoosobowych
gospodarstw domowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej w latach
2005–2011 – z uwzględnieniem różnic cen w poszczególnych krajach – wykazuje
wyraźne dysproporcje (zob. aneks statystyczny – tabela 1). Najniższy poziom
granicy ubóstwa odnotowuje się w Rumunii, gdzie jego wartość wynosiła 2159
PPS w 2011 r. i 1726 PPS w 2007 r., w Bułgarii – 3427 PPS w 2011 r. i 2253 PPS
w 2005 r., na Łotwie – 3484 PPS w 2011 r. i 2356 PPS w 2005 r. oraz na Litwie –
3690 PPS w 2011 r. i 2308 PPS w 2005 r., natomiast najwyższy jej poziom, nawet
ponad 9-krotnie przewyższający wartość granicy ubóstwa w Rumunii w 2007 r.,
był w Luksemburgu – 16 195 PPS w 2011 r. i 16 538 PPS w 2005 r. oraz w Austrii
– 12 035 PPS w 2011 r. i 10 458 PPS w 2005 r.3 Warto jednak tutaj zwrócić
uwagę na wyraźną tendencję wzrostu wartości granicy ubóstwa w krajach, których przyjęcie w struktury Unii Europejskiej miało miejsce w latach 2004 i 2007.
Najwyższy jej wzrost nastąpił dla jednoosobowych gospodarstw domowych na
Słowacji (121%), w Polsce (71%), na Litwie (60%), w Estonii (58%), w Bułgarii
(52%) oraz na Łotwie (48%). Natomiast wśród krajów „starej” Unii (tj. 15 krajów
tworzących Unię Europejską przed jej rozszerzeniem w 2004 r.) obserwuje się
w tym względzie stosunkowo niewielką dynamikę zmian, a w przypadku dwóch
państw – nawet tendencję odwrotną. Poziom granicy ubóstwa dla takich krajów jak Luksemburg i Wielka Brytania uległ bowiem nieznacznemu obniżeniu
w badanym okresie, odpowiednio o 2,1% i 0,2% względem wartości z 2005 r.
Dla porównania, wartość granicy ubóstwa dla gospodarstw domowych złożonych z 2 osób dorosłych z 2 dzieci na utrzymaniu w wieku poniżej 14 lat
wahała się w Unii Europejskiej w 2011 r. w granicach od 4534 PPS w Rumunii do
34 010 PPS w Luksemburgu oraz w 2005 r. w przedziale od 4847 PPS na Litwie
do 34 730 PPS w Luksemburgu, przy czym należy zauważyć, że po przyjęciu
do Unii Europejskiej w 2007 r. dwóch nowych krajów – Bułgarii i Rumunii –
oraz rozliczenia z Urzędem Skarbowym. Przy obliczeniach wyników z zakresu dochodów stosuje
się zmodyfikowaną skalę ekwiwalentności OECD, w przypadku której wagę 1 przyjmuje się dla
pierwszej osoby dorosłej w gospodarstwie domowym, wagę 0,5 – dla każdego następnego dorosłego członka gospodarstwa domowego, a wagę 0,3 – dla każdego dziecka w wieku poniżej 14 lat
[Europejskie badanie… 2012, s. 1].
3
PPS (Purchasing Power Standard) – wspólna waluta umowna, której jednostką jest standard
siły nabywczej. Wartość jednego PPS równa się liczbie jednostek waluty danego kraju odpowiadającej 1 euro na rynku krajowym, przy uwzględnieniu relacji cen danego kraju do cen pozostałych
krajów biorących udział w porównaniu.
76
dolna wartość granicy ubóstwa notowana w całej Unii uległa obniżeniu (kraje te
należą bowiem do najbiedniejszych państw członkowskich), co wykazano wyżej,
przedstawiając kształtowanie się wartości granicy ubóstwa dla jednoosobowych
gospodarstw domowych. Tendencje w kształtowaniu się wartości granicy ubóstwa w analizowanym okresie w przypadku gospodarstw domowych złożonych z 2 osób dorosłych z 2 dzieci na utrzymaniu w wieku poniżej 14 lat były
analogiczne do tych, które odnotowano w odniesieniu do gospodarstw jedno
osobowych.
W celu lepszego zrozumienia dystrybucji dochodu i zagrożenia ubóstwem
w Unii Europejskiej warto przeanalizować kształtowanie się odsetka osób uzyskujących dochody poniżej określonej wartości granicznej, a więc pod względem przynależności do określonych grup dochodowych (zob. tabela 2). W 2011 r.
w całej Unii Europejskiej średnio 5,7% populacji dysponowało dochodem poniżej
40% mediany ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji, 10,3% osób – poniżej
50% mediany tych dochodów, 16,9% osób – poniżej 60% mediany ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji po uwzględnieniu transferów socjalnych, a prawie
co czwarty obywatel (24,5%) rozporządzał dochodem niższym od 70% mediany
ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji.
Najwyższy wśród państw członkowskich Unii Europejskiej odsetek osób,
które dysponują dochodem poniżej 40% krajowej mediany ekwiwalentnych
dochodów do dyspozycji, występuje w Rumunii – 10,7% w 2011 r. i 12,9%
w 2007 r. Na przeciwnym biegunie znajdują się takie kraje, jak: Finlandia, Niderlandy, Cypr, Czechy, Luksemburg i Węgry, w przypadku których w 2011 r. odsetek obywateli o takiej wysokości dochodów był niższy od 3%. Jeśli natomiast
chodzi o odsetek osób o dochodach poniżej 70% krajowej mediany ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji, najwyższym wskaźnikiem w 2011 r. charakteryzowała się Bułgaria wraz z Rumunią – odpowiednio 29,5% i 29%. Nieznacznie mniej obywateli o takich dochodach pochodziło z Hiszpanii (28,8%), Grecji
(28,6%), a także Litwy (28,3%). Wyraźnie poniżej średniej unijnej uplasowali się
obywatele takich państw, jak: Czechy (16,6%), Niderlandy (18,2%) oraz Słowacja
(18,7%).
Zgodnie z normą przyjętą przez Eurostat w kwestii progu ubóstwa (60%
mediany ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji po uwzględnieniu transferów socjalnych) uznaje się, że jeden na sześciu obywateli Unii Europejskiej żyje
w sferze ubóstwa relatywnego. W okresie 2005–2011 odsetek osób zaliczonych
do tej sfery pozostawał na względnie stałym poziomie, wykazując nieznaczne
wahania w poszczególnych latach (±0,6 pkt proc.); w 2011 r. wynosił 16,9%,
natomiast w 2005 r. 16,4%. W badanym okresie względnie wysokie, ponadprzeciętne wskaźniki zagrożenia biedą odnotowano w przypadku Bułgarii, Rumunii, Hiszpanii i Grecji (w 2011 r. kształtowały się one na poziomie ponad 20%),
77
co jest ściśle związane z trudną sytuacją ekonomiczną wskazanych krajów oraz
postępującym procesem podziału ich społeczeństw na dwie klasy – bogatych
i biednych. Krajem o najniższym odsetku ubogich są Czechy, gdzie od 2006 r.
wskaźnik zagrożenia ubóstwem relatywnym kształtuje się poniżej 10% ludności.
Do państw Unii Europejskiej o najniższym odsetku ludności żyjącej w sferze
ubóstwa relatywnego należą poza Czechami także takie kraje, jak: Niderlandy,
Austria, Dania, Słowacja, Luksemburg, Słowenia, Finlandia i Węgry. Udział osób
zagrożonych ubóstwem w tych krajach w 2011 r. kształtował się w granicach
11–13,8% ogółu ich obywateli.
Analiza zjawiska ubóstwa wyłącznie na podstawie samego jego zasięgu jest
niewystarczająca. Niezwykle istotne jest również ustalenie głębokości tego zjawiska, a więc o ile przeciętne dochody ubogiej ludności są niższe od wartości
przyjętej za granicę ubóstwa. Informacji na ten temat dostarcza wskaźnik luki
dochodowej, który stanowi różnicę pomiędzy medianą dochodów ekwiwalentnych do dyspozycji po uwzględnieniu transferów socjalnych uzyskiwanych przez
osoby żyjące poniżej granicy ubóstwa a granicą ubóstwa przyjętą na poziomie
60% mediany tych dochodów dla ogółu ludności.
Posługując się wskaźnikiem luki dochodowej, można stwierdzić, że ubóstwo
relatywne w całej Unii Europejskiej jest względnie płytkie. W 2011 r. przeciętne
dochody ekwiwalentne do dyspozycji po uwzględnieniu transferów socjalnych
unijnych gospodarstw domowych zaliczonych do sfery ubóstwa relatywnego
były średnio o 23,3% niższe od przyjętej granicy ubóstwa (rys. 2); wskaźnik ten
utrzymuje się w zasadzie na stałym poziomie od 2005 r. Najgłębsze ubóstwo
występuje praktycznie w tych samych krajach, które mają także największe problemy z jego rozmiarem. Przodują w tym względzie Rumunia, Łotwa, Hiszpania
i Bułgaria ze wskaźnikami luki dochodowej w 2011 r. na poziomie – odpowiednio – 31,8%, 31,7%, 30,8% oraz 30%. Ponadprzeciętne wskaźniki luki dochodowej odnotowano także we wskazanym roku na Litwie (28,7%), w Grecji (26,1%)
oraz w Estonii i we Włoszech (po 26%). Najmniejszą głębokość ubóstwa notuje
się natomiast w takich państwach członkowskich, jak: Finlandia, Irlandia, Niderlandy i Luksemburg, w których wskaźnik luki dochodowej w ostatnim badanym
roku kształtował się w granicach 13,5–15,7%.
Ubóstwo w różnym stopniu dotyczy poszczególnych grup społecznych. Stąd
jak najbardziej zasadne jest przedstawienie analizy zagrożenia biedą w zależności od płci, wieku, liczby osób tworzących gospodarstwo domowe i jego typu
biologicznego, aktywności zawodowej oraz poziomu wykształcenia obywateli
Unii Europejskiej.
Bieda w krajach Unii Europejskiej w podobnym zakresie dotyka zarówno
mężczyzn, jak i kobiet, choć mężczyźni znajdują się pod tym względem w sytuacji nieco lepszej od kobiet (zob. tabela 3). Średni poziom zagrożenia ubó-
78
stwem w 2011 r. dotyczył w całej Unii Europejskiej 16,1% mężczyzn i 17,6%
kobiet; w 2005 r. wskaźnik ten kształtował się na poziomie – odpowiednio –
15,6% i 17%. Wśród przyczyn zróżnicowania odsetka ubogich osób pomiędzy
obydwiema płciami można wskazać wciąż występującą dyskryminację kobiet
w zakresie zatrudnienia (m.in. w kwestii dostępności do wykonywania poszczególnych zawodów) oraz brak równouprawnienia płacowego, jak również wynikające z tradycji obciążenie kobiet funkcjami związanymi z opieką nad dziećmi, co
w istotny sposób ogranicza ich aktywność zawodową.
33
ES BG
Głębokość ubóstwa (w %)
29
LT
27
EE
25
GR
IT
EU-27
23
SK
DK
21
19
AT
CZ
17
SI
DE
PT
PL
GB
CY BE
SE
HU
MT
FR
LU
NL
15
IE
FI
13
0
RO
LV
31
0
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Odsetek osób zagrożonych ubóstwem (w %)
Rys. 2. Luka dochodowa w porównaniu z odsetkiem osób zagrożonych ubóstwem
relatywnym w krajach Unii Europejskiej w 2011 r.
Objaśnienia: EU-27 – kraje Unii Europejskiej ogółem, AT – Austria, BE – Belgia,
BG – Bułgaria, CY – Cypr, CZ – Czechy, DK – Dania, EE – Estonia, FI – Finlandia,
FR – Francja, GR – Grecja, ES – Hiszpania, IE – Irlandia, LT – Litwa, LU – Luksemburg,
LV – Łotwa, MT – Malta, NL – Niderlandy, DE – Niemcy, PL – Polska, PT – Portugalia,
RO – Rumunia, SK – Słowacja, SI – Słowenia, SE – Szwecja, HU – Węgry,
GB – Wielka Brytania, IT – Włochy.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu,
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
W Unii Europejskiej relatywnie częściej niż przeciętnie ubóstwem zagrożone są dzieci i młodzież, czyli osoby w wieku do 24 lat, oraz osoby starsze,
tj. w wieku 65 i więcej lat (zob. tabela 4). Wskaźniki zagrożenia ubóstwem dla
obu wymienionych grup osób kształtowały się w badanym okresie w całej Unii
79
w granicach: 19,5–20,6% (w przypadku dzieci, tj. osób w wieku poniżej 18 lat),
19,5–21,7% (w przypadku osób w wieku od 18 do 24 lat) oraz 16–19% (w przypadku osób w wieku 65 i więcej lat), przy czym w ostatniej z wymienionych grup
wiekowych (tj. wśród osób starszych) wykazuje on wyraźną tendencję malejącą
(spadek o 2,9 pkt proc. – z poziomu 18,9% w 2005 r. do 16% w 2011 r.). Rozpatrując problem biedy wśród seniorów, należy jednak zauważyć, że wykluczenie
społeczne w tej grupie ludności jest o wiele szersze, niż zdają się wskazywać
przedstawione wyżej wskaźniki ubóstwa relatywnego. Według metodyki badania
EU-SILC przyjętej przez Eurostat zasięg ubóstwa ustalany jest bowiem wyłącznie
na podstawie wysokości uzyskiwanych dochodów przez gospodarstwa domowe.
Jeżeli jednak weźmie się pod uwagę fakt, że znaczna część osób starszych to
ludzie z ograniczoną sprawnością fizyczną, schorowani, często osamotnieni,
z objawami depresji oraz bez wątpienia wykluczeni cyfrowo i finansowo, to statystyczny obraz biedy wśród seniorów przybiera inny, o wiele większy wymiar
(zob. [Kubicki 2011, s. 72–75]).
Odsetek dzieci cierpiących na niedostatek należy uznać za głęboko niepokojący. W przeważającej liczbie państw Unii Europejskiej (głównie w nowych
krajach członkowskich) nawet co czwarte dziecko zagrożone jest ubóstwem
(w Rumunii praktycznie co trzecie – 32,9% w 2011 r. i 32,8% w 2007 r.).
Wysoki, ponadprzeciętny wskaźnik ubóstwa relatywnego dla tej grupy wiekowej ludności występuje także w następujących krajach: w Bułgarii (w 2011 r.
– 28,9%), w Hiszpanii (27,2%), we Włoszech (26,3%), na Łotwie (24,8%), na
Litwie (24,3%), w Grecji (23,7%), na Węgrzech (23%), w Portugalii (22,4%),
w Polsce (22%), na Słowacji (21,2%) oraz na Malcie (21,1%). Głównym czynnikiem decydującym o ubóstwie dzieci jest sytuacja zatrudnienia rodziców (jeden
czy oboje, na pełny etat czy pół etatu, przez cały rok czy okresowo) i zdolność
do tego, by uzyskać wystarczające dochody z pracy (co determinuje osiągnięta
pozycja zawodowa). Czynnikiem łagodzącym występowanie zjawiska ubóstwa
wśród dzieci (nawet o 44%) są świadczenia w ramach pomocy społecznej [Child
Poverty… 2008, s. 39].
Biorąc pod uwagę wiek, grupą społeczną w najmniejszym stopniu zagrożoną
ubóstwem relatywnym wśród wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej były osoby w wieku 25–54 lat oraz 55–64 lat, dla których wskaźniki zasięgu
ubóstwa relatywnego obliczone dla ogółu krajów Unii nie przekraczały w badanym okresie 15,3% i na ogół były stabilne. Charakterystyczną dynamikę zmian
zauważa się dopiero pomiędzy latami 2010 i 2011, kiedy liczba ludności klasyfikowanej do sfery ubóstwa relatywnego wzrosła o 0,8 pkt proc. w przypadku grupy
wiekowej 25–54 lat oraz 1,2 pkt proc. w przypadku osób w wieku 55–64 lat.
Uwagę zwraca w tym względzie znaczne poszerzenie się w ostatnim badanym
roku kręgu ubogiej ludności w wieku 25–54 lat w Estonii (o 3,1 pkt proc. wzglę-
80
dem 2010 r.) i Bułgarii (o 2,4 pkt proc.). Według P. Krugmana [2012] to właśnie
„drastyczne zaciskanie pasa” przez rządy krajów nadbałtyckich (zwłaszcza Estonii) spowodowało ogromne koszty społeczne cięć (bezrobocie i ubóstwo) oraz
falę emigracji młodych ludzi na Zachód. Jeżeli chodzi natomiast o zasięg ubóstwa relatywnego w grupie osób w wieku 55–64 lat, to największy jego przyrost
w 2011 r. w stosunku do roku poprzedniego odnotowano na Węgrzech (zmiana
o 2,7 pkt proc.) oraz w Austrii (o 2,2 pkt proc.).
Ryzyko zagrożenia ubóstwem należy również rozpatrywać w zależności od
liczby osób tworzących gospodarstwo domowe i jego typu biologicznego (zob.
tabela 5). Z tego punktu widzenia w najmniejszym stopniu bieda dotykała gospodarstw domowych liczących 3 lub więcej osób dorosłych. Dzięki szerszym możliwościom zarobkowym (większa liczba osób uzyskujących dochody z różnych
źródeł) średnio „jedynie” co dziesiąte z nich obarczone było ryzykiem ubóstwa
[Walka z ubóstwem… 2010]. W większości państw członkowskich Unii Europejskiej również gospodarstwa domowe liczące 2 osoby dorosłe z 1 lub 2 dzieci na
utrzymaniu oraz gospodarstwa domowe bez dzieci na utrzymaniu były mniej
narażone na ubóstwo, niż wynosiła średnia dla całej unijnej społeczności; zasięg
ubóstwa relatywnego w przypadku tych gospodarstw domowych w całej Unii
Europejskiej był na ogół stabilny w badanym okresie, a w 2011 r. kształtował się
na poziomie: 12,7% wśród gospodarstw domowych 2 osób dorosłych z 1 dzieckiem na utrzymaniu, 15,9% w przypadku gospodarstw domowych 2 osób dorosłych z 2 dzieci na utrzymaniu oraz 15% w grupie gospodarstw domowych bez
dzieci na utrzymaniu.
Jak wynika z danych statystycznych, pozostałe gospodarstwa domowe klasyfikowane według liczby osób i typu biologicznego są już w o wiele większym
stopniu narażone na ubóstwo. W zasięgu ubóstwa relatywnego znajduje się co
czwarte gospodarstwo domowe jednoosobowe (warto przy tym zauważyć, że
średnio 3 z 10 gospodarstw domowych w Unii Europejskiej to właśnie gospodarstwa jednoosobowe), co czwarte gospodarstwo domowe składające się z 2 osób
dorosłych z 3 lub większą liczbą dzieci na utrzymaniu oraz przeszło co trzecie
gospodarstwo domowe prowadzone przez osobę samotnie wychowującą dzieci.
Największy odsetek gospodarstw domowych jednoosobowych znajdujących się
w sferze ubóstwa relatywnego występuje w Bułgarii (50,7% w 2011 r. i 36,7%
w 2006 r.) oraz na Słowenii (40% w 2011 r. i 44% w 2005 r.). W przypadku
gospodarstw domowych prowadzonych przez 2 osoby dorosłe z 3 lub większą liczbą dzieci na utrzymaniu odsetek ten jest najwyższy w Bułgarii (78,2%
w 2011 r. i 64,9% w 2006 r.), w Rumunii (54,7% w 2011 r. i 54,8% w 2007 r.) oraz
w Hiszpanii (41,6% w 2011 r. i 36% w 2005 r.). Wśród gospodarstw osób samotnie wychowujących dzieci największy zasięg ubóstwa jest natomiast notowany
na Malcie (47,2% w 2011 r. i 36,1% w 2005 r.), w Luksemburgu (45,5% w 2011 r.
81
i 33,1% w 2005 r.), w Grecji (43,2% w 2011 r. i 43,5% w 2005 r.), na Litwie (42,4%
w 2011 r. i 48,4% w 2005 r.) oraz w Rumunii (40% w 2011 r. i 42,5% w 2007 r.).
Biorąc z kolei pod uwagę aktywność ekonomiczną ludności, należy stwierdzić, że szczególnie narażone na ubóstwo są osoby bezrobotne (zob. tabela 6).
Niepokojący jest fakt, że w tej grupie społecznej odsetek osób zagrożonych ubóstwem mierzony dla całej Unii Europejskiej wzrósł w ciągu badanego okresu
o prawie 7 pkt proc., z poziomu 39,5% w 2005 r. do 46,2% w 2011 r. Wysoka
wartość tego wskaźnika to efekt utrzymującego się w czasie, praktycznie niezmiennego w badanym okresie zasięgu ubóstwa relatywnego wśród osób bezrobotnych w 12 nowych państwach członkowskich (ok. 47%) i systematycznego
wzrostu odsetka ubogich bezrobotnych obywateli krajów strefy euro (z poziomu
36,7% w 2005 r. do 46,2% w 2011 r.). Należy zwrócić uwagę, że wśród wszystkich państw tworzących Unię Europejską sfera ubóstwa relatywnego w omawianej grupie społecznej w analizowanych latach w największym stopniu uległa rozszerzeniu w Niemczech (o 27,2 pkt proc. – z 40,6% w 2005 r. do 67,8% w 2011 r.),
mimo iż w analogicznym okresie stopa bezrobocia w tym kraju spadła z 11,3%
na początku 2005 r. do poziomu 5,6% na koniec 2011 r. Istotny wpływ na to
miała wprowadzona w 2005 r. reforma zasiłków (określana potocznie reformą
Hartz IV), która zmieniła warunki ich przyznawania oraz wysokość świadczeń
[Jodkowska 2010, s. 398]4.
Wśród osób pracujących średnio co jedenasta była zagrożona ubóstwem.
Zasięg ubóstwa relatywnego w przypadku tej grupy ludności kształtował się
w badanym okresie przeciętnie w całej Unii Europejskiej w granicach 8,4–9,3%.
Jeżeli jednak w analizie wyodrębni się kraje „starej” Unii oraz nowe kraje członkowskie, to widoczny jest znaczny wpływ odsetka ludności pracującej zaliczonej
do kręgu ubóstwa relatywnego wśród nowych krajów członkowskich na wzrost
omawianego wskaźnika dla 27 krajów Unii Europejskiej rozpatrywanych łącznie. Jest to szczególnie widoczne w 2005 r., kiedy to w zasięgu ubóstwa relatywnego znajdowało się 15,1% pracujących osób zamieszkujących w 12 nowych
krajach członkowskich, podczas gdy w krajach „starej” Unii jedynie 7,3%. Jednakże w kolejnych latach, m.in. w wyniku dynamicznych zmian stawek płac (dla
przykładu według danych Eurostatu przeciętne wynagrodzenie brutto w Polsce
w 2011 r. było o ok. 33% wyższe niż w 2005 r.), omawiany wskaźnik w grupie nowych krajów członkowskich zmniejszył się o ponad 4 pkt proc. (z 15,1%
w 2005 r. do 10,8% w 2011 r.). Do głównych czynników determinujących obecnie ryzyko ubóstwa wśród osób zatrudnionych należy zaliczyć przede wszystkim
4
Warto dodać, że zdaniem ekspertów w Niemczech wymyka się spod kontroli wzrost tzw.
sektora niskich płac, do którego zalicza się zarabiających mniej niż 10 euro brutto za godzinę.
Według danych Urzędu Statystycznego w Wiesbaden co piąty Niemiec w 2010 r. pracował za
mniej niż 10 euro brutto za godzinę, podczas gdy w 2006 r. jeszcze co szósty [Dudek 2012].
82
dokonujące się zmiany w warunkach pracy (do których zalicza się m.in. pracę
na niepełnym etacie) oraz barierę wzrostu poziomu płac, co determinowane jest
wysokim poziomem bezrobocia w wielu krajach Unii Europejskiej, jako następstwem ogólnoświatowego kryzysu finansowego zapoczątkowanego w 2007 r.
Oczywiste jest, co zresztą potwierdzają dane Eurostatu, że pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy i okresowo są znacznie bardziej zagrożeni ubóstwem niż pracownicy zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy oraz
na stałe.
W badanym okresie wskaźniki zasięgu ubóstwa relatywnego wśród unijnych
emerytów były w poszczególnych latach wyższe średnio o ok. 6,6 pkt proc. od
wskaźników opisujących w tym względzie sytuację osób pracujących i kształtowały się na poziomie zbliżonym do analogicznych wskaźników dla ogółu ludności
mieszczącej się w grupie wiekowej od 55 do 64 lat (co jest szczególnie widoczne
w latach 2010 i 2011). Jak wynika z tych danych, średnio jeden na siedmiu
emerytów znajduje się w sferze ubóstwa relatywnego (14,1% w 2011 r. i 15,5%
w 2005 r.). Odsetek ten na dużo wyższym poziomie utrzymuje się w takich krajach, jak: Cypr (36,6% w 2011 r. i 48,3% w 2005 r.), Bułgaria (28,3% w 2011 r.
i 18,3% w 2006 r.) oraz Wielka Brytania (23,1% w 2011 r. i 25,8% w 2005 r.).
Wynika to głównie z niewielkiej hojności systemu emerytalnego funkcjonującego
w tych krajach. Najkorzystniej pod tym względem sytuacja emerytów kształtowała się natomiast w Luksemburgu, na Węgrzech, na Słowacji, w Niderlandach
i Czechach, w których to krajach wskaźniki zagrożenia ubóstwem relatywnym
w 2011 r. nie przekraczały poziomu 6,7%.
Istotną rolę w kształtowaniu się ryzyka biedy odgrywa również osiągnięty
przez obywateli poziom wykształcenia (zob. tabela 7). Z danych Eurostatu wynika
jednoznacznie, że zasięg ubóstwa jest silnie ujemnie skorelowany z poziomem
wykształcenia ludności. Im wyższy jest jego poziom, tym ryzyko popadnięcia w biedę jest mniejsze. Osoby z wykształceniem na poziomie 5 i 6 według
Międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Edukacji (International Standard
Classification of Education – ISCED), obejmującym szkolnictwo wyższe (w tym
studia doktoranckie), są prawie w o połowę mniejszym stopniu obarczone ryzykiem ubóstwa niż osoby kończące szkołę średnią i policealną, tj. 3 i 4 poziom
wykształcenia. W przypadku pierwszej z omawianych grup ludności zasięg
ubóstwa relatywnego kształtował się w badanym okresie w granicach 6,3–7,3%,
podczas gdy w drugiej grupie wynosił on od 12,4% w 2005 r. do 14% w 2011 r.
Wpływ poziomu wykształcenia na stopień ryzyka popadnięcia w biedę staje się
jeszcze bardziej wyraźny, gdy porówna się ze sobą odsetek osób zaliczonych
do sfery ubóstwa relatywnego posiadających wykształcenie na poziomie 5 i 6,
a więc wyższe, z analogicznym odsetkiem osób posiadających wykształcenie
83
na poziomie 0–2, tj. uzyskane w ramach edukacji przedszkolnej, szkoły podstawowej lub gimnazjum. Zasięg ubóstwa relatywnego w grupie ludności o najniższym poziomie wykształcenia jest bowiem ok. 4-krotnie wyższy niż wśród osób
z wyższym wykształceniem; w okresie objętym analizą zwiększył się on nawet
z 22,7% w 2005 r. do 24,3% w 2011 r. Potwierdzeniem tej zależności jest również
kształtowanie się stopy bezrobocia obliczanej dla poszczególnych grup ludności klasyfikowanych ze względu na poziom wykształcenia. Obecnie prawie co
siódmy mieszkaniec Unii Europejskiej nieposiadający w ogóle wykształcenia lub
legitymujący się wykształceniem jedynie podstawowym czy gimnazjalnym ma
problemy ze znalezieniem pracy, zaś z wyższym problemy takie napotyka „tylko”
ok. 5% unijnych obywateli.
Jak wynika z przeprowadzonej analizy, zagrożenie ubóstwem wśród unijnych
gospodarstw domowych determinowane jest zarówno czynnikami społecznymi,
niezależnymi bezpośrednio od poszczególnych osób, jak i indywidualnymi. Skala
procesów pauperyzacji jest przede wszystkim zależna od sytuacji gospodarczej
poszczególnych państw Unii Europejskiej, co z kolei znajduje swoje bezpośrednie odzwierciedlenie w poziomie dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa
domowe w poszczególnych krajach członkowskich oraz w występujących w ich
ramach zróżnicowaniu dochodowym ludności. Według sondażu Eurobarometru, przeprowadzonego w 2009 r., w ramach którego obywatele Unii Europejskiej wyrażali swoje opinie dotyczące ubóstwa i wykluczenia społecznego, bieda
występuje przede wszystkim jako efekt następujących zjawisk społecznych:
wysokiej stopy bezrobocia, zbyt niskich płac oraz świadczeń społecznych, zbyt
drogich mieszkań o akceptowalnym standardzie oraz zbyt drogich usług medycznych, w szczególności profilaktycznych. Do czynników indywidualnych odpowiedzialnych za powstanie biedy zaliczono natomiast głównie: brak odpowiedniego wykształcenia, kwalifikacji lub umiejętności, wychowywanie się w ubogich
rodzinach, uzależnienie od alkoholu, narkotyków i innych używek, życie ponad
stan, problemy ze zdrowiem, przewlekłe choroby lub niepełnosprawność, brak
wystarczającego wsparcia w trudnym okresie ze strony rodziny i przyjaciół, dużą
liczbę dzieci na utrzymaniu oraz dyskryminację. Z przeprowadzonego sondażu
wynika również, że ubóstwo postrzegane jest w krajach Unii Europejskiej jako
zjawisko powszechne. Opinię taką wyraziło aż 73% respondentów, co świadczy
o wysokim poziomie świadomości społecznej w tym względzie i konieczności
podjęcia przez rządy poszczególnych krajów pilnych działań w celu walki z biedą,
na co z kolei wskazało 89% Europejczyków biorących udział w badaniu [Badanie
Eurobarometru… 2009].
84
4. Przeciwdziałanie ubóstwu w Unii Europejskiej
Przeciwdziałanie ubóstwu jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej
w dziedzinie polityki społecznej. Wynika to wprost z postanowień art. 150–161
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej [Wersja skonsolidowana… 2010].
Narzędzia w tym zakresie, pozostające w gestii Parlamentu Europejskiego i Rady
Unii Europejskiej, przyjmują najczęściej charakter:
– inicjatyw (środków zachęcających), które zmierzają m.in. do pogłębiania
wiedzy i wymiany informacji oraz praktyk pomiędzy krajami Unii Europejskiej,
– dyrektyw (środków ochrony prawnej), stopniowo wprowadzanych w życie
w każdym z państw członkowskich, jednak w żaden sposób nieutrudniających
powstania i rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw.
Unia Europejska zachęca więc w głównej mierze do współpracy między państwami członkowskimi i stara się koordynować wszelkie działania zmierzające
do walki z ubóstwem. W celach doradczych w 2000 r. powołano Komitet ds.
Ochrony Socjalnej, którego głównym zadaniem jest śledzenie sytuacji społecznej
i rozwoju ochrony socjalnej w całej Unii.
Zwrócenie o wiele większej uwagi w Unii Europejskiej na kwestię ubóstwa
w ostatniej dekadzie wynika z postępujących zmian gospodarczych, technologicznych i demograficznych zachodzących nie tylko w skali europejskiej, ale
i światowej, których negatywnym przejawem jest coraz większa polaryzacja ekonomiczna społeczeństw. Istotną rolę w tym względzie odegrała również akcesja
w latach 2004 i 2007 w struktury Unii Europejskiej łącznie 12 nowych krajów
(głównie postsocjalistycznych), gdzie w większym stopniu niż w krajach „starej” Unii widoczny jest problem nierówności społecznych, którym towarzyszy
dodatkowo zdecydowanie niższy poziom życia. W następstwie rozszerzenia Unia
Europejska stała się podmiotem bardziej zróżnicowanym i mniej spójnym, niż
miało to miejsce wcześniej. Pogłębiony proces integracji sprawił ponadto, że polityka społeczna prowadzona dotąd na poziomie unijnym wśród dotychczasowych
15 krajów członkowskich musiała zostać odpowiednio dostosowana z uwagi na
pojawienie się nowych barier strukturalnych spowalniających proces zwiększania
spójności społecznej [Polityka społeczna… 2010, s. 9].
Wspólny kierunek działania państw członkowskich w zakresie polityki społecznej został przyjęty w strategii lizbońskiej (unijnej strategii rozwoju na lata
2000–2010, której celem było uczynienie Unii Europejskiej najbardziej konkurencyjną gospodarką na świecie [Strategia lizbońska… 2002, s. 7]) – w postaci
otwartej metody koordynacji. Jest to mechanizm, który służy Unii Europejskiej
do koordynowania polityki społecznej prowadzonej przez poszczególne państwa
85
członkowskie. Dzięki otwartej metodzie koordynacji wszystkie kraje Unii opracowują tzw. krajowe plany działania, również w zakresie diagnozowania i oceny
zjawiska ubóstwa. Na ich podstawie Komisja Europejska określa wspólne cele,
wskaźniki i normy dla całej Unii Europejskiej, które następnie przenoszone są
na grunt poszczególnych krajów. Mimo że najważniejsze założenia strategii
lizbońskiej nie zostały osiągnięte, to jednak efekty działań podjętych w ramach
jej realizacji określa się jako pozytywne dla rozwoju Wspólnoty (zob. [Dokument
roboczy… 2010]).
W czerwcu 2010 r. przyjęto nowy plan rozwoju społeczno-gospodarczego dla
Unii Europejskiej na lata 2010–2020 – Strategię na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu „Europa 2020”. Za cel
priorytetowy postawiono w niej właśnie kwestie społeczne. Jeden z pięciu zaproponowanych przez Komisję Europejską wymiernych celów odnosi się ściśle do
walki z ubóstwem poprzez dążenie do zapewnienia szerszego udziału w korzyściach ze wzrostu gospodarczego oraz możliwości odgrywania większej roli
w społeczeństwie przez te osoby, które obecnie zagrożone są ubóstwem. Tworząc
ramy „Europejskiej platformy współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym”, planuje się ograniczyć liczbę Europejczyków żyjących
poniżej krajowej granicy ubóstwa o 25%, co oznaczałoby „wydobycie” z ubóstwa
co najmniej 20 mln osób [Komunikat Komisji… 2010, s. 12].
Polityka zapobiegania ubóstwu i zmniejszania go dzięki działaniom ukierunkowanym na stymulowanie rozwoju gospodarczego oraz aktywnym strategiom włączania społecznego powinna poprawić szanse na znalezienie zatrudnienia, zwłaszcza osobom młodym, samotnym rodzicom i drugim żywicielom
w rodzinie, oraz umożliwić dzieciom lepszy start w przyszłość, ułatwiając im
dostęp do edukacji i ochrony zdrowia. Pomoc dla osób biednych powinny również zapewniać reformy systemów: podatkowego, usług zdrowotnych i świadczeń
socjalnych, bardziej dostosowane do nowych potrzeb społecznych. Powodzenie
tych działań zależeć więc będzie od dalszej integracji i spójności odpowiednich
obszarów polityki społecznej, zatrudnienia i całej sfery gospodarczej. Unia Europejska namawia również do ścisłej współpracy pomiędzy wszystkimi szczeblami
władz publicznych, organizacjami pozarządowymi i społeczeństwem obywatelskim. Zwiększeniu skuteczności podejmowanych działań powinny sprzyjać
także unijne fundusze strukturalne, wspierające innowacje społeczne [Społeczny
wymiar… 2011]. Działania i postępy w realizowaniu celów strategii „Europa
2020” poddawane są corocznej ocenie, dzięki czemu możliwe jest przedstawienie
propozycji dalszych prac na kolejne lata.
86
Finansowaniu programów zwalczania ubóstwa w Unii Europejskiej służy
przede wszystkim Europejski Fundusz Społeczny5, jak również – ale w mniejszym zakresie – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz
Dostosowania do Globalizacji (mający na celu pomoc pracownikom, którzy stracili pracę w wyniku zmian zachodzących na rynku pracy na skutek globalizacji
handlu) i „Program na rzecz przemian i innowacji społecznych”, który powstał
z połączenia dotychczas funkcjonujących: programu Progress (na rzecz zatrudnienia i solidarności społecznej), sieci Eures (wspierającej mobilność w dziedzinie
zatrudnienia na poziomie międzynarodowym w krajach Europejskiego Obszaru
Gospodarczego) oraz europejskiego instrumentu mikrofinansowego na rzecz
zatrudnienia i włączenia społecznego Progress (służącego wspieraniu zakładania
i rozwijania w Unii Europejskiej małych przedsiębiorstw lub jednoosobowych
działalności gospodarczych) [Schmid-Drüner 2011].
Strategia „Europa 2020” istotnie wzmacnia rolę Europejskiego Funduszu Społecznego. W unijnym budżecie planuje się przeznaczyć na niego w latach 2014–
2020 co najmniej 84 mld euro (w porównaniu z 76 mld euro w latach 2007–2013).
Państwa członkowskie mają zostać zobligowane do koncentracji środków z Europejskiego Funduszu Społecznego ściśle na priorytety zgodne ze strategią, przy
czym co najmniej 20% tych środków powinno być przeznaczonych na działania
w kwestii włączenia społecznego. Propozycje te, jako jeden z elementów ogólnego pakietu legislacyjnego dotyczącego przyszłej polityki spójności Unii Europejskiej, Rada Europejska i Parlament Europejski planują przyjąć na początku
2013 r. (szerzej na ten temat zob. [Przyszłość EFS…]).
Plan finansowy Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2007–2013
zakłada alokację środków w łącznej wysokości ponad 116,1 mld euro, z czego
76,6 mld euro zostało przewidziane w budżecie unijnym (zob. rys. 3). Średnio
każde z państw członkowskich otrzyma więc ok. 2,8 mld euro wspólnotowego
finansowania. Największym beneficjentem Europejskiego Funduszu Społecznego jest Polska, dla której zaplanowano w okresie 6 lat wsparcie na poziomie
ok. 10 mld euro. Biorąc jednak pod uwagę wielkość dofinansowania na jednego
mieszkańca, należy stwierdzić, że Polska zajmuje pod względem wielkości wsparcia finansowego z tego funduszu dopiero dziesiąte miejsce (ok. 250 euro), m.in.
po Portugalii (ok. 575 euro), Grecji (ok. 375 euro) i Czechach (ok. 350 euro).
Komisja Europejska rozważa również utworzenie specjalnego funduszu
pomocy dla najbardziej zagrożonych ubóstwem mieszkańców państw człon Oczywiście nie jest to jedyny cel działania tego funduszu. Pozostałe cele, dla których został
on powołany, to zwłaszcza: poprawa sytuacji na unijnym rynku pracy, promowanie procesu uczenia się społeczeństwa przez całe życie, zwiększanie włączenia społecznego i rozwój zdolności
administracji publicznej do świadczenia usług o lepszej jakości na rzecz obywateli i osób, które
poszukują pracy.
5
87
kowskich. Projektowany fundusz miałby zastąpić dotychczasowy unijny program pomocy żywnościowej, który funkcjonuje od 1987 r. Środki tego funduszu
w latach 2014–2020 w planowanej wysokości ok. 2,5 mld euro mają pochodzić
w 85% z unijnego budżetu, a w 15% – od zainteresowanych udziałem w programie państw członkowskich. Kwota ta pozwoli na dofinansowanie programów
narodowych w postaci żywności, odzieży i innych istotnych artykułów ludziom
borykającym się z problemem ubóstwa [UE utworzy… 2012].
18 000
16 000
14 000
12 000
10 000
8 000
6 000
4 000
Włochy
Węgry
Wielka Brytania
Szwecja
Słowacja
Źródło finansowania:
wspólnotowe
krajowe
prywatne
Słowenia
Rumunia
Polska
Portugalia
Niemcy
Malta
Niderlandy
Łotwa
Litwa
Luksemburg
Irlandia
Grecja
Hiszpania
Francja
Finlandia
Dania
Estonia
Cypr
Czechy
Belgia
Bułgaria
0
Austria
2 000
Rys. 3. Plan finansowy Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2007–2013
z uwzględnieniem źródła finansowania (w mln euro)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu,
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
Warto wspomnieć, że 2010 r. na mocy decyzji Parlamentu Europejskiego
i Rady Unii Europejskiej nr 1098/2008/WE z dnia 22 października 2008 r.
był obchodzony w Unii Europejskiej jako Europejski Rok Walki z Ubóstwem
i Wykluczeniem Społecznym. Uczestniczyły w nim wszystkie państwa członkowskie, a także Islandia i Norwegia. Celem akcji było przede wszystkim zwiększenie świadomości opinii publicznej (m.in. walka ze stereotypami dotyczącymi pojmowania ubóstwa) oraz zaangażowania politycznego zarówno na poziomie całej
88
Unii Europejskiej, jak i poszczególnych krajów członkowskich. Organizowano
wiele kampanii informacyjnych, warsztatów, seminariów i konferencji naukowych oraz sondaży i badań wśród europejskich obywateli. Działania prowadzone
były na poziomie unijnym, krajowym i lokalnym; akcję wsparło wiele środowisk,
w tym władze administracyjne, organizacje społeczne, media, wyższe uczelnie
oraz liczni obywatele państw członkowskich. Na organizację Europejskiego Roku
Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym z unijnego budżetu przeznaczono 17 mln euro [2010, the European Year… 2010, s. 2]. W Polsce działania
w tym zakresie koordynowane były przez Ministerstwo Pracy i Polityki Spo
łecznej.
Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu, z uwagi na rozmiary
tych zjawisk oraz wieloaspektowość problemu, wymaga dobrze zaplanowanych
i zintegrowanych działań. Podejście Unii Europejskiej – partnerstwo, wymiana
doświadczeń, ustalanie priorytetów i wytycznych w realizacji polityki społecznej
– z jednej strony potwierdza duże jej zaangażowanie w kierunku stopniowego
eliminowania tych negatywnych zjawisk, z drugiej zaś, niestety, ukazuje brak
jakiegokolwiek uniwersalnego rozwiązania, które pozwoliłoby w krótkim czasie
zniwelować problem ubóstwa w całej Europie (szerzej na ten temat zob. [Polityka
społeczna… 2010, s. 181–208]).
5. Wnioski końcowe
W perspektywie ostatnich lat zagrożenie ubóstwem w Unii Europejskiej,
zwłaszcza po jej rozszerzeniu o nowe kraje członkowskie w latach 2004 i 2007,
stało się istotnym problem wskazującym na coraz bardziej pogłębiające się nierówności dochodowe ich obywateli. Pomimo podejmowanych działań w ramach
polityki społecznej, ukierunkowanych na walkę z tym zjawiskiem, od 2005 r.
odsetek osób zagrożonych ubóstwem w całej Unii Europejskiej wciąż utrzymuje
się na wysokim poziomie i waha się między 16% a 17%. Oznacza to, że w sferze ubóstwa relatywnego żyje co szósty obywatel Unii Europejskiej, uzyskując
dochody poniżej 60% mediany ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji po
uwzględnieniu transferów socjalnych.
Według danych Eurostatu za 2011 r. najwyższy odsetek osób zagrożonych
ubóstwem występuje w Bułgarii (22,3%), Rumunii (22,2%), Hiszpanii (21,8%)
i Grecji (21,4%), a najniższy w Czechach (9,8%) i Niderlandach (11%). W Unii
Europejskiej relatywnie częściej niż przeciętnie ubóstwem zagrożone są dzieci
(osoby w wieku 0–17 lat) oraz osoby starsze (w wieku 65 i więcej lat). Przeciętnie
w całej Unii Europejskiej w sferze ubóstwa relatywnego żyje co piąte dziecko
89
oraz ok. 16 na 100 osób w wieku co najmniej 65 lat. Zagrożenie ubóstwem jest
ponadto szczególnie silne wśród: 1) osób bezrobotnych (blisko 50%), 2) gospodarstw domowych z jedną osobą dorosłą i dziećmi pozostającymi na jej utrzymaniu (ok. 35%), 3) gospodarstw domowych z 2 osobami dorosłymi i 3 lub więcej dzieci na utrzymaniu (ok. 25%), 4) gospodarstw domowych jednoosobowych
(ok. 25%), 5) osób nieposiadających żadnego wykształcenia lub posiadających
wykształcenie co najwyżej na poziomie 2, tj. gimnazjalnym (ok. 23–24%).
Przeciwdziałanie ubóstwu jest jednym z priorytetów polityki Unii Europejskiej, wynikającym wprost z postanowień Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu „Europa 2020”, przyjęta w czerwcu 2010 r., stawia za cel priorytetowy kwestie społeczne. Jeden z pięciu celów wyznaczonych
przez Komisję Europejską odnosi się ściśle do walki z ubóstwem poprzez dążenie do zapewnienia szerszego udziału w korzyściach ze wzrostu gospodarczego
oraz możliwościach odgrywania większej roli w społeczeństwie przez te osoby,
które obecnie są zagrożone ubóstwem. Finansowaniu programów zwalczania
ubóstwa w krajach członkowskich służy przede wszystkim Europejski Fundusz
Społeczny. W październiku 2011 r. Komisja Europejska zaproponowała nowe
priorytety i zasady funkcjonowania tego funduszu na następny okres programowania obejmujący lata 2014–2020. Strategia „Europa 2020” istotnie wzmacnia
rolę Europejskiego Funduszu Społecznego, na który w unijnym budżecie planuje
się przeznaczyć w latach 2014–2020 co najmniej 84 mld euro. Zgodnie z propozycjami, których przyjęcie przez Radę Europejską i Parlament Europejski ma
nastąpić na początku 2013 r., państwa członkowskie mają być zobligowane do
przeznaczenia co najmniej 20% tych środków na działania w kwestii włączenia
społecznego. Obok Europejskiego Funduszu Społecznego finansowaniu działań
przeciwdziałających biedzie, choć w mniejszym stopniu, służą również: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji i „Program na rzecz przemian i innowacji społecznych”. Wymiernym
celem działań podejmowanych przez Unię Europejską w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym jest ograniczenie liczby Europejczyków żyjących w sferze ubóstwa relatywnego o 25%, co oznacza „wydobycie” z ubóstwa
ponad 20 mln osób.
90
Aneks statystyczny
Tabela 1. Poziom relatywnej granicy ubóstwa w krajach Unii Europejskiej
w latach 2005–2011 (w PPS*)
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Gospodarstwa domowe jednoosobowe
Austria
10458
10452
10686
11124
11315
11451
12035
Belgia
9320
9707
9787
10046
10494
10398
10776
Bułgaria
2253
1920a
1979
2859
3451
3528
3427
Cypr
8866a
9817
10951
11299
11342
11207
11580
Czechy
4585a
4956
5305
5835
6062
5793
5944
Dania
9513
9688
10121
10561
10750
10713
11122
Estonia
2837
3377
3895
4538
4794
4490
4491
Finlandia
8474
8886
9145
9933
10366
10276
10600
Francja
8702
8989
9089
10547a
10529
10711
10826
Grecja
6450
6697
6873
7219
7575
7559
6930
Hiszpania
6993
7560
7871
8369
8384
7995
7736
Irlandia
9048
9563
10633
10901
10556
9705
∙
Litwa
2308a
2772
3428
4170
4382
3615
3690
Łotwa
2356a
2668
3309
4354
4394
3580
3484
Luksemburg
16538
15851
16108
16166
16221
16049
16195
Malta
7044a
7253
7464
7994
8270
7944
8359
Niderlandy
9612a
9897
10522
11485
11536
11294
11326
Niemcy
9391a
9100
10395
10804
10772
10635
10955
Polska
2855a
3057
3365
4039
4426
4540
4873
Portugalia
4942
5157
5349
5702
5644
5839
5722
Rumunia
∙
∙
1726
1838
2065
2122
2159
Słowacja
2394a
2772
3365
4058
4711
4984
5280
Słowenia
6946a
7292
7753
8287
8646
8228
8512
Szwecja
8648
9068
9545
10680
11258
10897
11102
Węgry
3337a
3646
3894
3958
4102
4012
4190
Wielka Brytania
10137a
10578
11267
11126
10250
10238
10114
Włochy
8208
8323
8640
9157
9119
9119
9255
Gospodarstwa domowe 2 osób dorosłych z 2 dzieci na utrzymaniu w wieku poniżej 14 lat
Austria
21961
21950
22441
23359
23761
24047
25274
Belgia
19572
20385
20552
21096
22038
21836
22629
Bułgaria
4731
4032a
4157
6004
7247
7409
7197
Cypr
18618a
20616
22997
23728
23818
23536
24318
Czechy
9628a
10409
11140
12254
12731
12166
12482
Dania
19976
20345
21254
22177
22575
22498
23356
Estonia
5957
7091
8180
9530
10068
9429
9431
Finlandia
17794
18660
19204
20860
21769
21579
22260
Francja
18274
18877
19087
22149a
22110
22494
22736
Grecja
13546
14064
14433
15160
15908
15874
14552
Hiszpania
14685
15877
16529
17575
17607
16789
16247
91
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Irlandia
19000
20082
22329
22893
22167
20381
∙
Litwa
4847a
5821
7199
8756
9202
7593
7750
Luksemburg
34730
33287
33827
33948
34065
33702
34010
Łotwa
4948a
5602
6949
9144
9227
7518
7316
Malta
14792a
15231
15674
16788
17368
16682
17554
Niderlandy
20185a
20783
22097
24119
24226
23716
23785
Niemcy
19720a
19110
21829
22689
22622
22333
23005
Polska
5996a
6420
7067
8482
9294
9534
10233
Portugalia
10378
10830
11233
11974
11853
12261
12016
Rumunia
∙
∙
3625
3860
4337
4455
4534
Słowacja
5027a
5821
7066
8521
9894
10465
11088
Słowenia
14587a
15313
16282
17403
18157
17278
17875
Szwecja
18162
19042
20045
22427
23642
22884
23313
Węgry
7007a
7657
8178
8312
8614
8424
8799
Wielka Brytania
21287a
22214
23660
23364
21526
21499
21239
Włochy
17237
17478
18145
19231
19150
19151
19436
*
PPS (Purchasing Power Standard) – wspólna waluta umowna, której jednostką jest standard siły
nabywczej. Wartość jednego PPS równa się liczbie jednostek waluty danego kraju odpowiadającej
1 euro na rynku krajowym, przy uwzględnieniu relacji cen danego kraju do cen pozostałych krajów biorących udział w porównaniu.
(·) brak danych, a przerwanie szeregu czasowego
Źródło: dane Eurostatu, http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
Tabela 2. Wskaźniki zagrożenia ubóstwem relatywnym w zależności od przyjętego
progu ubóstwa w krajach Unii Europejskiej w latach 2005–2011 (w %)
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Osoby o dochodzie niższym od 40% mediany ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji
Unia Europejska
5,6b
5,7b
5,6b
5,2
5,3
5,6
5,7b
Austria
3,2
3,1
3,4
2,4
3,0
2,3
3,0
Belgia
2,7
3,3
3,7
3,2
3,5
4,1
3,6
Bułgaria
4,0
7,7
11,1
8,4
8,8
9,2
10,0
Cypr
3,8
3,7
3,6
3,2
3,0
3,2
2,8
Czechy
2,8
2,3
2,3
2,3
2,2
2,9
2,8
Dania
3,4
3,4
3,2
3,6
4,3
5,0
4,9
Estonia
7,1
5,8
6,2
5,5
5,3
5,4
6,9
Finlandia
2,1
2,1
2,3
2,5
2,5
2,4
2,4
Francja
2,6
3,1
3,0
2,5a
3,2
3,8
3,1
Grecja
7,2
8,0
7,7
6,7
6,6
7,3
8,2
Hiszpania
7,8
7,6
7,3
6,8
8,2
9,8
10,1
Irlandia
4,6
3,4
3,6
2,6
3,3
4,8
∙
Litwa
8,7
8,3
7,1
7,0
6,8
9,8
8,6
Luksemburg
2,9
3,8
2,3
2,5
3,2
2,5
2,8
Łotwa
8,4
9,0
8,2
10,7
11,0
9,2
9,1
Malta
3,4
4,0
3,6
4,2
2,9
3,6
3,2
92
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Niderlandy
3,7
3,1
2,6
2,8
2,9
2,8
2,6
Niemcy
3,0
4,1
5,0
4,9
4,6
4,0
4,3
Polska
9,3
7,4
6,3
5,2
5,4
5,7
5,7
Portugalia
6,9
6,5
6,3
5,7
6,4
6,3
5,5
Rumunia
∙
∙
12,9
11,2
10,8
9,7
10,7
Słowacja
4,8
3,8
3,4
3,1
3,6
5,0
4,5
Słowenia
3,0
2,9
2,8
3,2
2,7
3,1
3,2
Szwecja
3,0
4,5
3,4
3,4
4,2
3,7
3,7
Węgry
3,1
5,8
3,0
2,8
2,2
2,0
2,8
Wielka Brytania
6,3
6,1
5,8
5,7
5,1
5,5
5,0
Włochy
7,1
7,5
7,0
6,7
6,7
6,9
8,1
Unia Europejska
10,1b
10,2b
10,2b
9,8
9,9
9,9
10,3b
Austria
5,6
6,1
6,1
5,8
6,1
6,2
7,1
Belgia
7,7
8,2
8,0
7,5
7,9
7,9
8,3
Bułgaria
8,0
12,5
16,0
14,4
15,0
15,2
16,2
Cypr
9,0
8,8
8,9
7,7
8,1
8,0
7,8
Czechy
5,5
4,9
5,0
4,7
4,6
5,2
5,1
Dania
5,7
5,8
5,9
6,2
7,2
7,9
7,5
Estonia
11,3
10,8
11,0
11,5
10,2
9,4
10,9
Finlandia
5,0
5,3
5,4
6,5
6,4
5,5
6,0
Francja
6,4
7,2
6,8
5,8a
6,7
7,5
7,1
Grecja
12,6
13,4
13,2
12,7
12,2
12,4
14,2
Hiszpania
12,9
13,1
12,9
12,7
13,3
14,4
15,2
Irlandia
11,2
9,1
8,9
8,1
7,3
7,8
∙
Litwa
14,3
13,2
12,3
13,7
12,8
14,5
14,1
Luksemburg
7,3
8,1
7,4
6,6
7,8
8,0
6,7
Łotwa
12,4
15,6
14,4
18,6
18,5
14,8
13,5
Malta
7,1
7,5
7,5
8,5
7,5
7,7
8,2
Niderlandy
6,2
5,1
5,2
5,0
5,5
4,9
5,2
Niemcy
6,7
7,2
9,6
9,2
9,4
9,2
9,7
Polska
14,5
12,3
11,1
10,2
10,4
10,5
10,5
Portugalia
12,5
11,2
11,5
11,9
10,8
11,3
11,1
Rumunia
∙
∙
18,7
16,6
16,5
15,0
16,1
Słowacja
8,2
6,6
6,2
5,7
6,8
7,8
7,7
Słowenia
7,0
6,6
6,3
6,8
6,5
7,3
7,7
Szwecja
5,0
7,4
6,1
6,5
7,6
7,0
7,6
Węgry
7,5
10,0
7,1
6,4
6,1
6,0
7,4
Wielka Brytania
11,8
11,8
11,2
11,3
10,2
9,8
9,3
Włochy
12,1
12,6
12,4
11,6
11,5
11,6
12,6
po uwzględnieniu transferów socjalnych
Unia Europejska
16,4b
16,5b
16,5b
16,4
16,3
16,4
16,9b
Austria
12,3
12,6
12,0
12,4
12,0
12,1
12,6
Belgia
14,8
14,7
15,2
14,7
14,6
14,6
15,3
93
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Bułgaria
14,0
18,4
22,0
21,4
21,8
20,7
22,3
Cypr
16,1
15,6
15,5
15,7
15,3
15,3
14,5
Czechy
10,4
9,9
9,6
9,0
8,6
9,0
9,8
Dania
11,8
11,7
11,7
11,8
13,1
13,3
13,0
Estonia
18,3
18,3
19,4
19,5
19,7
15,8
17,5
Finlandia
11,7
12,6
13,0
13,6
13,8
13,1
13,7
Francja
13,0
13,2
13,1
12,7a
12,9
13,3
14,0
Grecja
19,6
20,5
20,3
20,1
19,7
20,1
21,4
Hiszpania
19,7
19,9
19,7
19,6
19,5
20,7
21,8
Irlandia
19,7
18,5
17,2
15,5
15,0
16,1
∙
Litwa
20,5
20,0
19,1
20,0
20,6
20,2
20,0
Luksemburg
13,7
14,1
13,5
13,4
14,9
14,5
13,6
Łotwa
19,2
23,1
21,2
25,6
25,7
21,3
19,3
Malta
13,9
14,0
14,8
15,0
15,3
15,0
15,4
Niderlandy
10,7
9,7
10,2
10,5
11,1
10,3
11,0
Niemcy
12,2
12,5
15,2
15,2
15,5
15,6
15,8
Polska
20,5
19,1
17,3
16,9
17,1
17,6
17,7
Portugalia
19,4
18,5
18,1
18,5
17,9
17,9
18,0
Rumunia
∙
∙
24,8
23,4
22,4
21,1
22,2
Słowacja
13,3
11,6
10,6
10,9
11,0
12,0
13,0
Słowenia
12,2
11,6
11,5
12,3
11,3
12,7
13,6
Szwecja
9,5
12,3
10,5
12,2
13,3
12,9
14,0
Węgry
13,5
15,9
12,3
12,4
12,4
12,3
13,8
Wielka Brytania
19,0
19,0
18,6
18,7
17,3
17,1
16,2
Włochy
18,9
19,6
19,8
18,7
18,4
18,2
19,6
Unia Europejska
24,2b
24,3b
24,3b
24,3
24,1
24,2
24,5b
Austria
19,9
20,1
19,4
20,0
20,0
20,1
20,6
Belgia
24,1
23,5
23,4
23,8
23,5
23,8
24,1
Bułgaria
22,0
27,1
29,0
28,9
28,7
28,2
29,5
Cypr
23,7
23,2
23,1
22,9
23,9
23,2
23,1
Czechy
17,3
18,0
16,8
16,5
16,1
15,5
16,6
Dania
19,5
19,6
19,4
19,7
20,5
21,5
21,3
Estonia
26,2
26,3
27,1
27,8
27,5
25,0
26,3
Finlandia
20,6
21,7
21,7
22,2
22,0
21,4
21,6
Francja
22,0
21,3
20,8
21,2a
22,2
21,6
21,4
Grecja
25,9
28,0
28,1
26,9
25,4
27,2
28,6
Hiszpania
27,3
27,7
27,6
26,8
27,0
28,1
28,8
Irlandia
28,1
27,4
26,2
25,6
24,4
25,4
∙
Litwa
28,0
28,3
26,1
27,6
27,5
27,2
28,3
Luksemburg
20,1
21,0
21,8
21,2
22,9
24,1
23,4
Łotwa
26,3
30,8
29,9
31,7
32,0
29,3
27,0
Malta
23,6
22,5
23,2
25,6
24,4
23,4
23,8
Niderlandy
19,0
18,4
19,3
18,3
18,7
18,8
18,2
Niemcy
19,6
19,8
22,8
22,8
22,6
23,2
23,7
94
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
Polska
28,0
26,9
25,2
25,0
24,8
Portugalia
27,1
25,8
25,6
27,2
25,6
Rumunia
∙
∙
32,1
30,1
29,1
Słowacja
20,0
18,6
17,8
18,1
16,3
Słowenia
18,9
19,2
18,8
18,8
18,2
Szwecja
17,3
19,9
18,8
20,6
21,4
Węgry
21,0
23,8
20,0
20,6
19,7
Wielka Brytania
26,9
27,5
26,4
27,0
25,6
Włochy
26,7
27,2
27,5
26,2
26,3
(·) brak danych, a przerwanie szeregu czasowego, b dane szacunkowe
2010
25,5
26,0
27,6
19,0
19,7
21,2
19,8
25,5
26,0
2011
25,7
25,6
29,0
18,7
20,3
21,8
21,9
24,4
27,1
Tabela 3. Wskaźniki zagrożenia ubóstwem relatywnym według płci w krajach Unii
Europejskiej w latach 2005–2011 (w %)
Wyszczególnienie
Unia Europejska
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niderlandy
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
2005
2006
15,6b
11,5
14,1
13,0
14,5
9,7
11,6
17,4
10,6
12,3
18,3
18,5
18,9
19,7
13,2
18,3
13,4
10,6
11,4
21,3
18,7
∙
13,2
10,6
9,0
13,9
18,6
17,0
15,7b
11,0
13,7
17,3
13,5
8,9
11,4
16,3
12,0
12,3
19,5
18,5
17,5
19,1
13,8
21,1
13,3
9,5
12,1
19,7
17,7
∙
11,8
10,3
12,3
16,3
18,0
18,0
2007
Mężczyźni
15,7b
10,6
14,4
20,9
13,5
8,7
11,3
16,7
12,1
12,8
19,6
18,5
16,0
16,7
12,9
19,3
14,4
9,6
14,1
17,6
17,2
24,3
10,2
10,0
10,5
12,3
17,6
18,4
2008
2009
2010
2011
15,5
11,2
13,6
19,8
13,5
8,0
11,7
16,5
12,7
11,8a
19,6
18,3
14,5
17,6
12,5
23,1
13,6
10,5
14,2
17,0
17,9
22,4
10,1
11,0
11,3
12,4
17,4
17,1
15,4
10,7
13,4
19,8
13,4
7,5
12,8
17,5
12,9
11,9
19,1
18,3
14,9
19,1
13,8
24,2
14,7
10,8
14,7
16,9
17,3
21,4
10,1
9,8
12,0
12,8
16,7
17,0
15,6
10,7
13,9
19,0
13,8
8,0
13,1
15,4
12,4
12,6
19,3
20,1
15,9
20,7
14,6
21,7
14,5
9,7
14,9
17,4
17,3
20,7
11,7
11,3
11,4
12,6
16,4
16,8
16,1b
11,7
14,6
20,8
12,6
8,9
13,0
17,6
13,2
13,5
20,9
21,1
∙
19,8
12,7
20,0
15,0
10,8
14,9
17,8
17,6
21,9
12,8
12,2
12,2
14,1
14,8
18,3
Wyszczególnienie
2005
95
2006
2007
2008
2009
Kobiety
17,2b
17,3b
17,4
17,1
Unia Europejska
17,0b
Austria
13,1
14,0
13,3
13,5
13,2
Belgia
15,5
15,6
15,9
15,9
15,7
Bułgaria
15,0
19,3
23,0
22,9
23,7
Cypr
17,6
17,7
17,4
17,8
17,1
Czechy
11,0
10,8
10,5
10,1
9,5
Dania
12,1
12,0
12,0
12,0
13,4
Estonia
19,1
19,9
21,7
22,0
21,6
Finlandia
12,8
13,1
13,8
14,5
14,7
13,8
Francja
13,7
14,0
13,4
13,4a
Grecja
20,9
21,4
20,9
20,7
20,2
Hiszpania
20,8
21,3
20,9
21,0
20,6
Irlandia
20,6
19,5
18,5
16,4
15,1
Litwa
21,3
20,8
21,2
22,0
21,9
Luksemburg
14,2
14,3
14,1
14,3
16,0
Łotwa
20,0
24,8
22,7
27,7
27,0
Malta
14,4
14,7
15,3
16,4
15,9
Niderlandy
10,8
9,9
10,7
10,4
11,3
Niemcy
12,9
13,0
16,3
16,2
16,3
Polska
19,9
18,5
17,1
16,7
17,4
Portugalia
20,1
19,1
19,0
19,1
18,4
Rumunia
∙
∙
25,3
24,3
23,4
Słowacja
13,5
11,5
11,0
11,5
11,8
Słowenia
13,7
12,9
12,9
13,6
12,8
Szwecja
10,0
12,3
10,6
13,0
14,5
Węgry
13,2
15,5
12,3
12,4
12,1
Wielka Brytania
19,4
19,9
19,6
20,0
17,8
Włochy
20,6
21,1
21,2
20,1
19,8
2010
2011
17,0
13,5
15,2
22,3
16,8
10,0
13,4
16,2
13,8
13,9
20,9
21,3
16,2
19,8
14,4
21,0
15,5
10,8
16,4
17,7
18,4
21,4
12,2
14,1
14,3
12,0
17,8
19,5
17,6b
13,5
16,0
23,6
16,3
10,6
13,0
17,4
14,2
14,5
21,9
22,4
∙
20,1
14,5
18,7
15,8
11,1
16,8
17,6
18,4
22,5
13,1
15,0
15,7
13,6
17,6
20,8
Tabela 4. Wskaźniki zagrożenia ubóstwem relatywnym według wieku w krajach Unii
Europejskiej w latach 2005–2011 (w %)
Wyszczególnienie
Unia Europejska
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
2005
19,9b
14,9
18,1
18,0
12,8
17,6
10,4
21,3
2006
2007
2008
Osoby w wieku poniżej 18 lat
19,8b
19,5b
20,1
14,7
14,8
14,9
15,3
16,9
17,2
25,0
29,9
25,5
11,5
12,4
14,4
16,5
16,6
13,2
9,9
9,6
9,1
20,1
18,2
17,1
2009
2010
2011
19,8
13,4
16,6
24,9
12,6
13,3
10,6
20,6
20,5
14,3
18,3
26,7
12,8
14,3
10,9
17,3
20,6b
15,4
18,7
28,9
12,0
15,2
10,2
19,5
96
Wyszczególnienie
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niderlandy
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
2005
10,0
14,4
20,4
24,2
23,0
27,2
20,2
21,5
16,7
15,3
12,2
29,3
23,7
∙
18,9
12,1
10,2
19,9
22,9
23,6
Unia Europejska
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niderlandy
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
19,5b
13,0
16,3
∙
10,6
10,7
33,9
17,1
24,4
18,4
21,4
16,6
16,9
20,9
16,1
16,9
8,2
16,6
14,9
24,9
16,0
∙
15,6
10,0
25,4
2006
2007
2008
9,8
10,9
12,0
13,9
15,3
15,9a
22,6
23,3
23,0
24,5
24,3
24,4
22,5
19,2
18,0
25,1
22,1
22,8
19,6
19,9
19,8
25,8
20,5
24,6
16,7
19,0
19,3
13,5
14,0
12,9
12,4
14,1
15,2
26,3
24,2
22,4
20,8
20,9
22,8
∙
32,8
32,9
17,1
17,0
16,7
11,5
11,3
11,6
15,0
12,0
12,9
24,8
18,8
19,7
23,8
23,0
24,0
24,5
25,4
24,7
Osoby w wieku od 18 do 24 lat
20,0b
20,6b
19,9
11,4
12,5
11,2
16,1
16,9
16,5
17,7
24,0
20,5
9,3
8,7
11,8
12,0
12,1
11,6
34,8
34,4
34,0
16,8
17,4
15,3
24,1
23,8
26,2
20,7
21,1
21,6a
23,7
24,3
23,0
17,3
17,1
20,3
17,1
17,3
13,7
17,5
15,5
17,8
18,2
16,1
15,5
18,3
17,2
17,1
7,7
8,7
7,3
19,3
17,8
20,0
15,1
21,2
20,2
24,0
21,1
20,1
16,1
16,1
18,6
∙
23,3
22,9
12,5
11,5
11,9
8,9
9,1
9,7
30,4
28,3
27,8
2009
12,1
16,8
23,7
23,7
18,8
23,7
22,3
25,7
20,9
15,4
15,0
23,0
22,9
32,9
16,8
11,2
13,1
20,6
20,7
24,4
2010
11,4
17,9
23,0
26,2
19,7
23,3
21,4
26,6
19,9
13,7
17,5
22,5
22,4
31,3
18,8
12,6
13,1
20,3
20,3
24,7
2011
11,8
18,8
23,7
27,2
∙
24,3
20,3
24,8
21,1
15,5
15,6
22,0
22,4
32,9
21,2
14,7
14,5
23,0
18,0
26,3
20,1
11,9
15,5
18,3
10,5
11,0
34,4
15,6
26,2
21,1
22,3
19,5
14,7
17,8
21,2
19,2
9,4
20,1
21,1
19,8
16,0
23,2
13,3
7,7
29,8
21,1
13,7
14,4
18,1
10,6
11,2
39,1
18,7
26,8
23,5
27,6
23,2
19,7
22,7
16,5
21,2
13,0
19,4
18,9
20,9
18,7
23,9
14,7
10,0
29,5
21,7b
12,2
14,1
22,2
9,6
12,7
42,4
22,4
26,5
22,4
26,9
25,0
∙
26,2
17,1
22,4
13,1
21,8
19,0
20,7
21,8
28,2
14,8
10,3
25,4
Wyszczególnienie
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
2005
15,5
24,5
22,1
Unia Europejska
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niderlandy
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
13,9b
11,1
11,0
∙
10,1
10,3
9,2
16,1
8,0
10,5
15,6
15,5
14,4
18,9
12,9
17,7
10,3
9,6
10,9
20,9
15,4
∙
13,5
9,9
7,4
14,0
14,1
16,0
Unia Europejska
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
13,6b
9,5
12,7
∙
16,1
5,2
3,8
19,4
9,3
10,2
19,4
18,0
21,1
2006
2007
2008
16,9
16,8
18,1
21,7
19,0
18,1
24,7
24,0
21,3
14,1b
14,3b
13,8
11,1
10,0
10,5
11,1
11,4
10,6
15,8
18,5
15,8
10,0
9,7
9,5
9,3
8,7
8,3
8,8
8,8
9,0
14,7
14,7
13,4
9,0
9,4
9,1
10,7
11,1
10,8a
17,3
17,9
17,7
15,4
15,9
15,4
13,4
11,4
12,1
17,7
14,8
15,3
13,6
12,8
13,8
19,2
16,6
18,5
10,4
11,4
10,6
8,2
7,9
8,7
11,7
13,4
13,8
19,3
17,5
16,2
14,8
14,2
15,3
∙
20,8
20,1
11,1
9,6
9,5
9,2
9,4
10,1
9,9
8,7
9,6
15,1
11,9
12,1
14,0
13,8
13,5
17,4
17,3
16,3
13,6b
13,8b
13,8
9,9
11,3
12,1
13,8
13,8
15,0
16,3
18,6
18,5
14,6
13,3
12,9
5,1
5,6
6,2
4,8
4,5
4,9
19,6
20,4
20,6
9,6
10,2
10,7
10,2
9,1
8,2a
18,9
17,7
19,7
17,9
18,2
18,0
20,4
22,1
17,5
97
2009
17,7
19,7
21,6
2010
17,0
20,8
23,0
2011
18,9
20,0
24,9
13,9
10,1
10,8
15,6
9,2
7,1
10,0
14,8
9,6
10,7
17,3
16,2
11,6
17,5
14,3
19,3
12,3
9,2
14,1
15,5
15,0
20,1
9,6
8,8
10,1
12,5
13,3
16,4
14,5
10,3
11,6
15,2
10,5
8,0
10,4
14,1
10,0
11,3
17,7
18,6
14,2
21,3
14,6
20,0
12,6
8,8
14,1
16,5
14,5
19,4
11,1
10,1
9,8
12,3
13,7
17,1
15,3b
10,5
12,7
17,6
10,7
9,1
10,0
17,2
10,3
12,8
18,9
20,1
∙
19,1
13,7
19,2
13,3
9,3
14,8
16,6
15,2
20,9
12,4
11,4
11,1
13,5
12,3
18,7
14,0
12,6
14,1
17,4
16,5
6,7
5,7
19,1
11,2
8,9
18,3
18,0
17,3
13,6
9,7
12,5
17,0
15,4
6,2
6,0
18,1
10,3
8,4
18,2
17,7
16,7
14,8b
11,9
12,9
17,5
14,1
6,8
4,6
17,1
11,9
9,8
20,1
19,1
∙
98
Wyszczególnienie
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niderlandy
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
2005
17,5
9,4
20,2
15,8
8,0
13,1
13,2
18,0
∙
6,4
12,8
4,4
8,7
17,2
14,4
2006
2007
2008
2009
18,7
18,8
21,8
23,5
9,5
9,6
7,2
8,9
28,2
26,0
26,5
25,4
16,2
17,8
18,5
15,3
6,3
6,5
7,4
7,6
14,1
17,3
17,7
18,1
12,7
12,1
13,1
14,4
18,9
18,7
18,1
18,6
∙
20,2
17,0
15,5
6,8
5,7
7,4
6,1
12,5
12,0
12,5
12,2
4,3
3,7
5,2
6,2
10,4
7,0
7,3
6,2
16,0
16,6
16,4
16,2
13,9
14,7
13,0
13,1
Osoby w wieku 65 i więcej lat
19,0b
18,4b
19,0
18,0
Unia Europejska
18,9b
Austria
14,3
16,2
14,0
15,0
15,1
Belgia
21,4
23,2
23,0
21,2
21,6
Bułgaria
18,0
19,9
23,9
33,8
39,3
Cypr
50,3
51,9
50,6
46,4
44,4
Czechy
5,3
5,9
5,5
7,4
7,2
Dania
17,6
17,4
17,7
18,1
20,1
Estonia
20,3
25,1
33,2
39,0
33,9
Finlandia
18,7
21,8
21,6
22,5
22,1
11,9
Francja
16,4
16,1
13,1
11,7a
Grecja
27,9
25,6
22,9
22,3
21,4
Hiszpania
29,3
30,7
28,2
27,4
25,2
Irlandia
32,8
26,9
28,3
21,1
16,2
Litwa
17,0
22,0
29,8
29,5
25,2
Luksemburg
7,8
7,9
7,2
5,4
6,0
Łotwa
21,2
29,8
33,3
51,2
47,5
Malta
23,4
24,2
20,7
24,7
20,9
Niderlandy
5,4
5,8
9,5
9,4
7,7
Niemcy
13,4
12,5
16,2
14,9
15,0
Polska
7,3
7,8
7,8
11,7
14,4
Portugalia
27,6
26,1
25,5
22,3
20,1
Rumunia
∙
∙
30,6
26,0
21,0
Słowacja
7,1
8,5
9,6
9,9
10,8
Słowenia
20,3
19,9
19,4
21,3
20,0
Szwecja
10,1
11,3
9,9
15,0
17,7
Węgry
6,5
9,4
6,1
4,3
4,6
Wielka Brytania
24,8
26,1
26,5
27,3
22,3
Włochy
22,6
21,7
21,9
20,9
19,6
a
b
(·) brak danych, przerwanie szeregu czasowego, dane szacunkowe
2010
22,8
9,4
21,6
13,7
8,2
18,9
15,1
18,1
13,9
8,1
14,8
5,9
7,5
14,6
12,5
2011
21,5
7,6
22,1
12,7
6,9
20,4
16,1
16,4
15,3
10,0
13,6
7,4
10,2
15,7
14,1
16,0
15,2
19,4
32,2
40,0
6,8
17,7
15,1
18,3
10,6
21,3
21,7
10,6
10,2
5,9
18,8
18,0
5,9
14,1
14,2
21,0
16,7
7,7
20,2
15,5
4,1
21,4
16,6
16,0b
16,0
20,2
30,9
36,9
6,6
16,0
13,1
18,9
9,7
23,6
20,8
∙
12,1
4,7
9,5
18,1
6,5
14,2
14,7
20,0
14,1
6,3
20,9
18,2
4,5
21,8
17,0
99
Tabela 5. Wskaźniki zagrożenia ubóstwem relatywnym według typu gospodarstw
domowych w krajach Unii Europejskiej w latach 2005–2011 (w %)
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Gospodarstwa domowe jednoosobowe
Unia Europejska
23,8b
23,9b
25,2
26,1
25,8
25,1
Austria
19,7
22,1
20,1
19,6
20,4
22,1
Belgia
22,0
23,6
25,6
22,5
21,9
18,8
Bułgaria
·
36,7
45,1
55,4
58,4
50,9
Cypr
47,8
43,1
45,8
39,0
34,3
32,8
Czechy
16,4
17,1
15,9
18,5
19,5
18,0
Dania
25,7
25,3
24,9
25,1
27,0
27,1
Estonia
36,4
42,5
49,4
52,1
48,9
28,4
Finlandia
30,0
33,1
31,9
33,0
33,6
31,5
Francja
19,6
18,7
17,9
18,3a
17,7
17,7
Grecja
27,9
24,6
27,3
25,3
26,5
27,2
Hiszpania
33,7
34,9
34,7
31,4
30,8
25,7
Irlandia
48,2
46,3
44,9
37,1
30,5
22,6
Litwa
31,6
38,0
49,5
47,7
46,9
27,6
Luksemburg
15,7
17,2
14,9
14,2
16,1
16,4
Łotwa
40,6
55,4
59,0
61,0
58,6
35,0
Malta
23,3
24,0
20,3
25,3
25,9
21,7
Niderlandy
13,7
14,6
14,6
16,9
17,5
17,6
Niemcy
22,7
21,5
27,3
29,2
29,3
30,0
Polska
16,4
15,9
15,6
20,3
22,2
24,5
Portugalia
37,1
34,9
33,0
31,0
28,0
30,1
Rumunia
∙
∙
36,2
32,9
29,1
26,7
Słowacja
16,3
16,6
17,4
21,7
23,0
19,1
Słowenia
44,0
42,4
39,2
41,9
43,4
38,5
Szwecja
19,1
21,3
20,1
25,1
29,0
28,5
Węgry
18,6
17,6
15,7
14,9
13,9
13,2
Wielka Brytania
25,9
27,7
27,8
29,6
26,4
27,0
Włochy
27,9
27,4
27,3
26,3
25,8
24,3
Gospodarstwa domowe osoby samotnie wychowującej dzieci
Unia Europejska
31,4b
32,6b
33,1
35,4
33,8
36,6
Austria
27,0
28,8
31,1
26,3
29,2
28,2
Belgia
33,2
32,5
35,8
39,1
36,9
35,3
Bułgaria
∙
30,6
33,5
38,3
30,9
42,3
Cypr
35,2
34,4
34,9
36,5
27,8
19,1
Czechy
41,0
40,8
37,7
40,0
40,3
37,7
Dania
20,9
19,5
16,6
16,0
20,0
20,0
Estonia
39,8
40,4
43,9
39,2
38,7
36,4
Finlandia
20,3
18,3
21,9
24,9
24,3
22,0
Francja
25,6
28,6
24,0
27,9a
28,7
34,6
Grecja
43,5
29,6
34,2
27,1
32,1
33,4
Hiszpania
37,3
37,6
34,1
38,6
36,7
45,5
2011
25,7b
23,9
21,4
50,7
30,6
18,2
27,3
26,5
32,5
19,1
25,2
24,6
∙
26,9
15,4
21,2
22,7
16,4
32,3
25,5
27,5
23,6
18,7
40,0
30,2
15,7
25,4
23,9
34,5b
26,2
38,5
35,4
12,5
35,6
20,8
34,2
21,9
33,9
43,2
38,9
100
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Irlandia
45,2
47,0
39,4
41,9
40,4
30,2
Litwa
48,4
44,2
41,4
48,3
44,3
44,4
Luksemburg
33,1
48,7
45,5
43,6
52,3
46,4
Łotwa
31,2
40,4
34,4
41,8
39,0
41,3
Malta
36,1
39,5
53,8
57,3
55,3
54,4
Niderlandy
26,8
32,1
30,3
29,3
33,0
29,1
Niemcy
25,8
24,4
34,5
35,9
37,5
43,0
Polska
40,1
31,6
31,0
30,2
34,8
34,2
Portugalia
31,5
41,2
33,6
38,9
37,0
37,0
Rumunia
∙
∙
42,5
39,9
35,3
31,9
Słowacja
31,8
29,4
26,3
20,9
23,0
25,0
Słowenia
22,0
22,3
28,6
28,8
28,1
31,4
Szwecja
20,4
33,0
25,0
26,8
28,9
33,1
Węgry
27,1
38,8
28,6
33,2
25,7
28,1
Wielka Brytania
37,9
41,6
42,3
45,6
34,5
36,4
Włochy
35,4
31,9
31,2
35,6
35,3
37,3
Gospodarstwa domowe 2 osób dorosłych z 1 dzieckiem na utrzymaniu
Unia Europejska
11,6b
12,1b
11,9
11,3
11,4
11,8
Austria
9,2
9,0
9,0
9,3
9,1
8,6
Belgia
9,0
8,9
9,3
7,9
8,4
9,2
Bułgaria
∙
10,9
11,6
11,8
12,9
13,7
Cypr
9,2
8,3
9,0
10,0
11,0
10,4
Czechy
8,8
7,6
6,9
6,4
4,6
7,9
Dania
4,3
4,1
4,3
4,5
5,3
6,0
Estonia
13,2
13,4
11,5
11,3
12,2
14,1
Finlandia
6,7
5,3
6,0
6,7
6,8
6,8
Francja
8,4
10,1
8,9
7,1a
5,7
6,7
Grecja
14,1
15,2
19,8
17,5
22,3
21,6
Hiszpania
14,5
15,0
16,2
15,5
18,1
18,2
Irlandia
12,5
10,0
12,6
9,5
6,8
11,5
Litwa
15,2
16,1
14,1
12,5
14,1
19,0
Luksemburg
12,0
10,5
9,5
11,1
11,7
15,9
Łotwa
14,4
15,1
11,8
13,4
15,0
17,4
Malta
10,6
14,1
12,6
8,8
12,2
12,1
Niderlandy
8,7
6,2
6,7
5,5
4,3
4,2
Niemcy
8,4
7,8
10,2
9,3
9,8
9,0
Polska
16,6
14,2
15,3
13,9
12,3
12,3
Portugalia
14,7
12,1
12,2
16,7
13,4
12,6
Rumunia
∙
∙
14,9
14,1
14,9
16,4
Słowacja
12,9
8,0
5,9
9,6
10,5
12,0
Słowenia
9,0
9,0
9,9
12,0
9,4
8,5
Szwecja
4,4
5,9
5,8
8,9
7,1
6,0
Węgry
15,0
13,8
11,8
10,5
10,2
10,5
Wielka Brytania
10,6
14,4
10,7
9,9
11,6
11,2
Włochy
15,1
17,7
14,8
15,2
14,6
15,8
2011
∙
42,4
45,5
38,8
47,2
33,9
37,1
29,8
27,9
40,0
26,4
30,8
35,9
29,9
33,5
35,7
12,7b
6,4
9,2
13,2
10,0
6,8
5,4
14,8
6,6
10,3
17,7
16,9
∙
16,7
9,7
17,9
12,4
4,5
9,8
11,3
15,6
18,2
13,2
9,3
8,6
11,8
13,3
17,3
101
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Gospodarstwa domowe 2 osób dorosłych z 2 dzieci na utrzymaniu
Unia Europejska
14,6b
14,6b
14,4
14,3
14,5
14,9
15,9b
Austria
11,5
11,2
10,4
10,8
6,9
7,8
8,9
Belgia
9,7
7,6
8,4
8,4
8,0
10,6
8,5
Bułgaria
∙
20,8
21,3
14,6
15,5
16,3
16,8
Cypr
8,8
8,4
9,1
10,5
5,4
9,6
9,0
Czechy
11,0
9,8
8,1
6,8
7,2
8,7
9,3
Dania
4,7
4,1
4,2
4,4
5,0
5,1
4,6
Estonia
12,3
12,0
11,9
10,1
14,0
10,6
13,2
Finlandia
5,0
5,7
5,3
7,4
7,4
7,4
6,2
Francja
9,5
8,9
9,4
8,3a
10,4
10,6
11,9
Grecja
18,2
20,7
22,1
21,9
22,4
20,3
24,2
Hiszpania
22,7
22,3
22,5
21,8
21,6
23,3
26,0
Irlandia
13,5
15,1
9,3
12,0
10,5
15,8
∙
Litwa
18,0
15,4
12,7
13,2
18,0
21,1
19,7
Luksemburg
18,0
14,7
14,4
14,3
14,9
14,5
15,1
Łotwa
18,1
21,6
16,4
21,1
22,1
18,4
18,9
Malta
13,1
13,6
15,8
17,6
20,0
16,8
19,4
Niderlandy
10,2
7,7
5,3
6,3
8,7
8,7
9,7
Niemcy
7,2
9,0
7,9
8,3
7,7
8,8
8,7
Polska
22,9
21,4
19,7
17,9
19,5
19,8
19,7
Portugalia
23,9
18,6
17,0
20,6
19,4
17,1
19,8
Rumunia
∙
∙
22,4
24,0
24,3
26,7
26,7
Słowacja
16,7
13,6
12,3
10,0
9,9
11,0
13,1
Słowenia
10,1
8,2
7,2
8,3
7,9
9,0
10,7
Szwecja
4,4
6,2
5,6
5,5
5,1
6,9
6,6
Węgry
15,4
18,2
14,3
15,7
15,5
14,6
14,5
Wielka Brytania
13,8
13,2
13,2
14,5
13,6
12,2
12,1
Włochy
21,5
22,1
23,0
21,6
20,6
20,8
23,4
Gospodarstwa domowe 2 osób dorosłych z 3 lub więcej dzieci na utrzymaniu
Unia Europejska
25,9b
25,9b
25,6
25,8
25,7
25,8
24,9b
Austria
20,0
19,4
19,3
21,3
19,2
17,9
23,0
Belgia
19,6
14,4
18,0
16,2
15,8
16,5
16,7
Bułgaria
∙
64,9
71,0
74,2
67,9
65,2
78,2
Cypr
14,1
12,3
15,7
16,8
18,8
15,7
16,0
Czechy
24,7
29,5
29,9
19,0
23,1
20,9
23,9
Dania
13,8
12,4
14,6
12,4
13,5
11,1
11,7
Estonia
25,1
23,5
21,4
21,3
28,6
18,3
25,4
Finlandia
11,1
12,0
12,5
12,9
15,5
11,8
15,2
Francja
20,1
19,2
19,1
20,0a
20,2
20,5
22,1
Grecja
32,7
38,0
29,7
27,2
28,6
26,7
20,8
Hiszpania
36,0
42,1
37,0
44,4
41,8
44,2
41,6
Irlandia
25,9
21,9
19,2
13,4
18,0
20,4
∙
Litwa
44,4
41,5
38,2
46,0
31,3
23,4
33,1
Luksemburg
20,7
24,8
25,4
25,9
29,5
23,9
25,7
102
Wyszczególnienie
Łotwa
Malta
Niderlandy
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
Unia Europejska
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niderlandy
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
Unia Europejska
Austria
2005
2006
2007
2008
2009
38,7
51,6
46,3
38,0
44,8
26,1
23,8
25,3
26,9
27,7
19,9
15,9
19,9
17,1
20,7
11,6
12,8
11,9
15,2
13,6
44,8
37,7
36,2
34,4
37,8
42,0
37,8
43,3
31,9
36,1
∙
∙
54,8
57,3
56,3
24,2
23,9
25,7
33,3
27,9
16,6
15,2
15,2
11,3
15,7
9,7
13,4
13,6
13,3
14,5
26,0
33,6
27,8
28,7
31,1
28,0
26,1
31,7
33,2
28,1
34,5
40,8
41,2
37,7
39,4
Gospodarstwa domowe 3 lub więcej osób dorosłych
10,4b
10,3b
10,3
9,1
9,1
6,1
6,3
4,4
6,5
3,6
4,5
8,5
6,3
5,9
5,2
∙
10,9
9,8
10,6
9,3
11,1
10,5
7,4
7,7
9,7
3,4
2,8
1,7
2,5
2,2
0,9
3,2
3,3
2,6
2,1
7,8
7,0
7,5
9,1
7,6
3,3
4,9
5,6
4,1
3,9
10,4
11,5
11,1
8,5a
7,5
12,9
14,9
14,6
15,9
12,7
13,2
12,0
12,1
10,9
11,6
9,2
6,7
8,0
4,3
7,9
9,1
9,5
6,6
7,2
8,8
3,6
6,2
5,6
7,4
6,7
12,9
11,3
9,8
11,9
14,8
4,3
4,2
4,5
3,3
3,1
4,4
5,0
7,2
7,1
3,1
3,8
6,3
9,5
6,5
6,8
13,8
11,7
9,8
9,1
9,8
8,7
9,5
9,3
7,4
8,7
∙
∙
16,8
12,7
13,1
4,6
4,7
3,7
3,5
3,9
5,9
6,4
5,9
6,8
4,1
4,8
4,3
5,1
4,5
4,5
6,0
5,8
3,7
5,1
3,9
14,6
13,3
10,8
11,0
10,0
9,2
8,9
10,6
8,9
9,4
Gospodarstwa domowe bez dzieci na utrzymaniu
14,9b
14,9b
15,5
15,2
14,9
11,8
13,1
11,5
12,1
12,7
2010
38,8
31,5
16,6
21,6
32,8
33,2
60,4
29,8
13,6
12,3
27,8
27,4
37,2
2011
37,4
32,2
19,1
16,2
34,6
34,5
54,7
32,6
18,2
15,4
33,0
21,5
36,7
9,2
2,8
5,3
7,9
8,8
2,9
2,8
9,0
5,9
6,5
12,5
14,7
7,8
12,1
4,3
13,8
3,9
4,7
5,0
10,8
9,1
10,3
4,8
5,5
5,5
4,6
9,5
8,7
10,0b
5,0
6,1
10,2
9,1
3,1
5,9
11,3
5,9
6,9
17,2
16,0
∙
11,1
7,8
13,9
4,8
2,8
4,9
10,7
9,1
12,4
5,1
4,4
5,5
5,1
8,9
10,6
14,5
12,1
15,0b
13,1
103
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
Belgia
13,8
16,1
15,7
14,6
15,1
Bułgaria
∙
16,0
18,4
21,9
23,0
Cypr
26,3
26,7
25,5
20,8
21,6
Czechy
6,7
6,2
5,7
6,9
6,4
Dania
14,9
15,0
15,1
15,5
16,8
Estonia
18,9
20,1
23,2
24,4
21,9
Finlandia
14,5
16,1
16,0
16,3
16,4
Francja
12,9
12,8
11,8
10,8a
10,6
Grecja
18,8
18,6
18,0
18,4
17,4
Hiszpania
18,3
18,1
17,8
17,4
17,2
Irlandia
20,3
17,8
18,2
14,2
14,1
Litwa
17,6
19,2
20,2
21,0
21,4
Luksemburg
8,5
9,8
8,8
8,4
8,5
Łotwa
20,2
24,7
25,8
32,4
31,4
Malta
14,3
14,0
13,9
14,7
13,0
Niderlandy
8,3
8,4
9,2
10,8
9,3
Niemcy
13,4
13,8
17,3
17,0
17,4
Polska
13,0
12,1
11,0
11,9
13,3
Portugalia
18,5
18,9
18,7
16,1
15,4
Rumunia
∙
∙
22,0
18,4
16,5
Słowacja
8,1
7,9
6,5
7,5
7,7
Słowenia
15,5
14,8
14,5
15,8
14,4
Szwecja
10,5
12,0
10,9
13,2
15,2
Węgry
9,7
10,0
7,6
7,7
6,8
Wielka Brytania
18,0
17,4
17,8
18,0
16,1
Włochy
15,9
15,9
16,6
15,4
15,1
a
b
(·) brak danych, przerwanie szeregu czasowego, dane szacunkowe
2010
13,8
19,4
21,3
6,5
16,8
16,0
15,7
10,8
17,6
17,6
12,7
18,6
8,5
19,6
11,9
9,5
16,5
14,4
16,5
14,3
8,1
15,6
14,4
7,0
16,0
13,9
2011
15,6
20,1
20,6
7,1
16,7
16,8
16,6
11,0
19,5
18,5
∙
17,1
8,6
17,0
12,2
8,9
17,5
14,8
15,8
14,1
7,9
15,5
15,5
8,2
15,9
15,0
Tabela 6. Wskaźniki zagrożenia ubóstwem relatywnym według statusu aktywności
zawodowej w krajach Unii Europejskiej w latach 2005–2011 (w %)
Wyszczególnienie
Unia Europejska
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
2005
9,3b
6,8
3,9
∙
6,5
3,5
4,8
7,5
3,7
6,1
2006
2007
2008
Osoby zatrudnione
8,9b
8,5
8,5
6,4
6,1
6,3
4,1
4,3
4,8
5,4
5,8
7,5
7,2
6,3
6,0
3,5
3,3
3,6
4,5
4,1
5,0
7,5
7,8
7,3
4,5
5,0
5,1
6,0
6,5
6,7a
2009
2010
8,4
6,0
4,6
7,4
6,5
3,2
5,9
8,1
3,7
6,6
8,4
5,0
4,5
7,7
6,8
3,7
6,5
6,5
3,7
6,2
2011
8,9b
5,4
4,2
8,2
7,2
4,0
6,4
7,9
3,9
7,6
104
Wyszczególnienie
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niderlandy
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
2005
12,9
10,4
6,0
10,0
9,8
9,0
4,0
5,8
4,8
13,8
11,9
∙
8,9
4,6
5,5
8,7
8,2
8,8
2006
13,8
9,9
6,2
10,0
10,3
11,2
4,1
4,4
5,5
12,8
11,2
∙
6,3
4,8
7,4
6,8
7,8
9,6
Unia Europejska
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niderlandy
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
39,5b
47,7
30,7
∙
37,1
51,1
26,0
60,1
35,7
29,3
32,3
34,5
47,2
62,8
48,7
58,6
48,2
27,5
40,6
45,7
28,4
∙
39,0
24,9
26,7
48,8
41,1b
43,6
31,4
47,7
30,9
43,3
25,2
60,0
41,7
31,6
33,1
37,8
49,5
61,4
49,2
64,0
41,2
27,1
43,3
46,3
31,1
∙
40,8
32,8
24,1
52,9
2007
14,2
10,7
5,6
8,0
9,3
9,7
4,5
4,6
7,4
11,7
9,7
18,3
4,9
4,7
6,4
5,8
8,0
9,8
Bezrobotni
43,2
41,6
34,2
55,9
28,1
48,6
31,4
61,9
41,1
34,1
35,4
36,2
42,7
57,5
46,3
56,8
41,5
26,7
51,7
43,3
32,2
46,4
45,1
35,9
25,5
46,3
2008
14,3
10,6
6,5
9,3
9,4
11,0
5,0
4,8
7,1
11,5
11,8
17,5
5,8
5,1
6,8
5,8
8,5
8,9
2009
13,8
11,4
5,3
10,4
10,0
11,2
5,7
5,0
6,8
11,0
10,3
17,6
5,2
4,8
6,9
6,2
6,7
10,2
2010
13,8
12,7
7,6
12,3
10,6
9,7
5,7
5,1
7,2
11,4
9,7
17,2
5,7
5,3
6,5
5,3
6,8
9,4
2011
11,9
12,3
∙
10,1
9,9
9,3
6,0
5,4
7,7
11,1
10,3
18,9
6,3
6,0
6,8
6,1
7,8
10,7
44,7
41,0
34,8
55,0
24,5
47,8
33,9
61,3
42,8
40,3a
36,8
37,4
28,3
51,0
52,2
52,8
28,4
36,3
56,8
38,8
34,6
42,7
43,2
37,6
39,2
48,9
45,3
38,0
33,4
52,2
34,2
46,9
41,1
55,1
51,4
37,0
38,1
38,4
28,1
54,3
45,3
56,7
29,9
41,7
62,0
42,1
37,0
46,4
48,6
43,6
39,0
47,3
45,0
41,2
30,4
48,3
39,7
40,6
36,3
46,7
45,3
33,1
38,5
38,7
26,8
55,6
43,3
47,9
39,6
31,8
70,3
45,4
36,4
45,4
41,1
44,1
36,3
44,8
46,2b
41,0
37,9
52,2
36,1
46,4
29,1
52,1
43,5
36,7
44,0
40,4
∙
53,1
42,3
49,8
42,8
33,5
67,8
43,6
36,0
47,7
42,6
44,6
38,4
46,6
Wyszczególnienie
Wielka Brytania
Włochy
2005
54,4
44,1
2006
57,8
43,5
2007
2008
2009
58,9
54,4
50,9
44,4
41,8
40,8
Emeryci
Unia Europejska
15,5b
15,6b
16,6
16,2
15,5
Austria
12,1
13,3
11,9
13,1
14,2
Belgia
19,1
20,2
19,6
18,3
17,8
Bułgaria
∙
18,3
23,6
31,7
36,5
Cypr
48,3
50,1
49,5
46,4
43,9
Czechy
6,1
6,8
6,3
8,0
7,1
Dania
15,8
15,5
16,6
16,5
19,1
Estonia
22,8
28,6
37,1
43,3
37,9
Finlandia
17,0
20,0
20,5
21,8
21,7
Francja
13,4
13,0
10,2
9,3a
9,7
Grecja
24,9
24,3
21,5
20,3
18,4
Hiszpania
24,5
23,9
21,9
21,3
19,3
Irlandia
29,0
25,3
26,9
18,0
15,5
Litwa
17,5
22,7
29,8
30,8
27,6
Luksemburg
7,3
6,4
8,3
4,9
5,5
Łotwa
23,8
34,5
37,7
55,1
51,2
Malta
23,8
24,4
23,5
24,2
20,5
Niderlandy
4,8
5,4
8,5
8,3
6,7
Niemcy
12,5
12,4
17,0
15,0
14,9
Polska
10,5
6,8
6,4
9,6
12,3
Portugalia
25,1
22,9
23,1
20,1
17,4
Rumunia
∙
∙
22,9
19,0
15,7
Słowacja
6,9
8,1
8,0
9,7
8,9
Słowenia
16,8
16,8
16,5
17,9
17,4
Szwecja
9,5
11,3
9,5
14,9
17,6
Węgry
10,0
11,7
8,1
6,8
4,0
Wielka Brytania
25,8
26,3
27,7
28,4
24,0
Włochy
16,1
15,8
15,7
14,8
13,7
105
2010
47,4
43,6
2011
47,2
47,7
13,9
13,6
16,1
30,0
39,8
6,6
16,6
17,9
17,0
8,4
19,0
16,3
10,6
13,3
5,4
21,2
17,5
5,7
13,4
12,8
18,5
12,8
6,7
18,3
15,6
4,0
22,9
12,3
14,1b
14,9
17,3
28,3
36,6
6,7
14,3
14,9
17,5
8,3
19,9
15,9
∙
14,8
3,9
11,3
17,6
6,4
14,0
13,2
17,9
11,1
6,3
18,4
18,9
4,2
23,1
13,0
Tabela 7. Wskaźniki zagrożenia ubóstwem relatywnym według poziomu wykształcenia
zgodnie z Międzynarodową Standardową Klasyfikacją Edukacji (ISCED) w krajach
Unii Europejskiej w latach 2005–2011 (w %)
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Wykształcenie na poziomie 0–2: edukacja przedszkolna, szkoła podstawowa, gimnazjum
Unia Europejska
22,7b
23,1b
23,7b
23,4
23,2
23,0
24,3b
Austria
20,7
22,7
20,1
23,9
22,2
22,6
22,4
Belgia
21,7
22,3
23,2
22,7
23,8
23,0
25,3
Bułgaria
∙
30,4
39,0
39,5
43,1
41,4
44,3
Cypr
30,8
32,4
32,3
29,6
29,0
29,0
29,1
106
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Czechy
16,8
17,7
18,4
18,8
18,4
18,2
Dania
14,8
14,7
16,5
14,9
18,3
18,2
Estonia
27,5
28,5
33,6
36,2
34,1
24,5
Finlandia
18,3
21,4
20,9
21,8
22,9
20,9
Francja
18,2
17,6
16,7
16,6a
17,6
16,5
Grecja
27,0
27,1
26,2
27,2
27,2
27,0
Hiszpania
23,9
24,6
23,2
23,6
23,6
24,9
Irlandia
29,1
26,8
26,3
23,1
21,1
19,0
Litwa
27,4
30,2
33,5
35,4
35,5
25,6
Luksemburg
18,7
19,2
17,4
17,5
19,3
18,9
Łotwa
30,2
38,8
36,1
43,1
44,0
32,6
Malta
15,3
16,0
17,0
17,6
18,1
17,1
Niderlandy
10,3
9,0
10,9
10,8
10,8
10,0
Niemcy
18,2
18,5
24,4
22,8
23,2
25,3
Polska
24,8
24,7
22,7
24,4
26,9
28,2
Portugalia
18,4
18,1
18,3
19,3
18,4
18,9
Rumunia
∙
∙
40,5
36,0
35,1
33,2
Słowacja
18,0
18,1
19,7
20,2
22,2
20,2
Słowenia
23,4
22,6
24,2
25,1
22,9
27,0
Szwecja
11,6
11,6
10,7
18,1
21,7
20,9
Węgry
17,1
24,5
18,4
18,5
19,2
19,9
Wielka Brytania
29,2
30,1
31,6
32,7
27,3
26,3
Włochy
23,3
24,1
24,6
22,9
22,7
21,9
Wykształcenie na poziomie 3 i 4: szkoła średnia i policealna
Unia Europejska
12,4b
12,7b
13,2b
13,0
13,0
13,3
Austria
9,4
9,1
9,3
9,0
9,6
8,8
Belgia
11,5
12,0
12,4
11,2
10,5
10,7
Bułgaria
∙
9,7
12,0
11,1
12,1
11,4
Cypr
10,2
9,6
9,7
10,2
11,2
11,1
Czechy
8,0
7,4
7,0
6,9
6,2
6,9
Dania
11,2
10,7
11,0
12,4
12,5
12,1
Estonia
17,4
17,4
19,3
19,6
20,5
17,8
Finlandia
12,9
13,1
14,3
14,5
14,4
14,5
Francja
10,2
10,3
10,7
10,2a
9,9
10,8
Grecja
14,2
15,6
15,5
15,5
16,4
18,5
Hiszpania
13,1
12,2
14,5
13,4
14,5
16,8
Irlandia
13,2
12,7
13,4
11,5
12,1
15,1
Litwa
20,3
19,9
17,3
18,0
18,6
21,9
Luksemburg
8,2
9,4
9,5
9,1
10,2
10,6
Łotwa
17,4
20,6
19,1
22,7
23,3
20,0
Malta
5,7
6,5
7,5
6,2
6,2
8,1
Niderlandy
9,8
9,4
9,5
11,4
11,0
9,9
Niemcy
10,2
11,3
14,4
13,7
14,6
14,1
Polska
18,8
18,0
16,1
15,7
15,8
16,5
Portugalia
9,3
9,7
8,0
8,6
9,0
8,9
2011
18,1
17,0
26,4
21,8
17,6
29,6
26,3
∙
27,7
17,4
27,0
17,6
11,9
25,8
28,2
19,2
34,6
21,3
27,2
24,2
22,9
26,5
23,6
14,0b
9,6
11,9
13,1
11,1
8,1
13,1
19,4
16,0
11,9
19,7
16,9
∙
20,8
9,9
19,3
7,7
10,5
14,7
16,7
10,5
107
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Rumunia
∙
∙
14,2
13,7
12,1
12,5
14,4
Słowacja
11,6
10,0
8,3
8,8
9,0
10,2
11,2
Słowenia
7,9
7,8
8,8
10,1
9,1
10,2
11,7
Szwecja
9,1
9,6
9,0
10,9
11,6
11,6
12,9
Węgry
10,8
11,0
9,3
9,4
9,0
8,7
9,8
Wielka Brytania
15,8
15,3
15,5
16,3
15,3
16,0
15,0
Włochy
11,9
13,4
12,7
11,8
12,4
12,7
14,0
Wykształcenie na poziomie 5 i 6: szkolnictwo wyższe, w tym studia doktoranckie
Unia Europejska
6,7b
6,3b
6,6b
6,6
6,7
6,9
7,3b
Austria
6,8
6,0
6,5
6,1
5,1
6,5
6,4
Belgia
4,7
5,7
5,9
5,5
5,7
5,5
6,8
Bułgaria
∙
4,3
5,4
5,0
5,9
4,8
3,6
Cypr
5,3
4,1
4,0
4,4
4,2
5,5
4,4
Czechy
2,1
1,8
2,0
3,2
2,7
2,5
2,9
Dania
7,7
8,3
5,8
8,0
9,0
8,6
9,4
Estonia
9,6
10,2
10,2
9,2
7,9
6,0
7,5
Finlandia
3,2
3,9
4,1
4,4
4,7
4,4
4,6
Francja
6,3
7,4
7,0
5,7a
5,1
6,4
6,7
Grecja
5,6
5,7
7,5
6,8
5,3
5,8
7,1
Hiszpania
7,4
7,0
8,1
8,2
8,4
8,7
10,0
Irlandia
5,9
5,5
6,0
5,3
5,2
9,0
∙
Litwa
4,9
4,2
4,8
7,0
6,9
9,4
8,6
Luksemburg
3,9
4,3
4,6
5,5
4,9
4,1
4,7
Łotwa
5,5
8,1
8,3
12,6
10,3
6,5
5,8
Malta
3,5
3,2
4,7
3,3
3,6
5,8
4,8
Niderlandy
7,1
6,4
5,8
6,4
6,8
7,7
6,4
Niemcy
7,5
7,1
9,1
8,6
8,1
7,9
7,7
Polska
5,2
2,7
3,1
3,7
3,5
4,6
4,5
Portugalia
3,1
2,7
2,6
2,7
3,5
3,1
2,4
Rumunia
∙
∙
1,2
0,7
1,6
1,1
2,0
Słowacja
7,0
4,0
3,1
3,6
3,8
4,3
4,6
Słowenia
2,0
2,6
1,7
2,5
2,6
3,3
3,2
Szwecja
7,1
10,1
8,0
7,5
9,7
8,6
8,5
Węgry
3,0
3,0
2,3
2,3
2,1
1,8
2,6
Wielka Brytania
9,4
7,4
7,2
7,3
9,3
8,3
9,4
Włochy
5,1
5,6
5,2
6,2
5,8
5,9
7,7
108
Literatura
2010, the European Year for Combating Poverty and Social Exclusion [2010], Komisja
Europejska, http://ec.europa.eu/employment_social/2010againstpoverty/extranet/
About_the_Year/factsheet_EY2010_en.pdf.
Badanie Eurobarometru – ubóstwo i wykluczenie społeczne 2009 [2009], Komisja Europejska, Luksemburg.
Beskid L. [1999], Wieloraki charakter ubóstwa [w:] Społeczne aspekty transformacji
systemowej w Polsce, Key Text, Warszawa.
Child Poverty and Well-Being in the EU. Current Status and Way Forward [2008],
Komisja Europejska, Luksemburg.
Dochody i warunki życia ludności Polski (raport z badania EU-SILC 2011) [2012], GUS,
Warszawa.
Dokument roboczy służb Komisji. Ocena strategii lizbońskiej [2010], Komisja Europejska, Bruksela.
Dudek B. [2012], Coraz więcej Niemców pracuje w sektorze niskich płac, „Deutsche
Welle”, 10.09.2012, http://www.dw.de/coraz-więcej-niemców-pracuje-w-sektorzeniskich-płac/a-16229847.
Europejskie badanie dochodów i warunków życia (EU-SILC) w 2011 r. [2012], GUS,
Warszawa.
Galbraith J.K. [1987], Istota masowego ubóstwa, PWN, Warszawa.
Golinowska S. [1997], Uwagi o ubóstwie i jego zwalczaniu, „Polityka Społeczna”, nr 1.
Jodkowska L. [2010], Reformy systemu zasiłków a wzrost nierówności w Niemczech
[w:] Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy. Spójność społeczno-ekonomiczna
a modernizacja gospodarki, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego, nr 17,
Rzeszów.
Kohl J. [1993], Ubóstwo w świetle badań, „Polityka Społeczna”, nr 9.
Komunikat Komisji Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego
rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu [2010], Komisja Europejska, Bruksela.
Król K. [2006], Ubóstwo jako problem społeczny, „Informacyjny Biuletyn Inicjatyw
Społecznych”, nr 37, http://www.sic.to/indexpl.php?page=1742.
Krugman P. [2012], Estonian Rhapsody, „New York Times”, 6.06.2012, http://krugman.
blogs.nytimes.com/2012/06/06/estonian-rhapsdoy.
Kubicki P. [2011], Ubóstwo i wykluczenie społeczne osób starszych [w:] Social Watch
2010. Ubóstwo i wykluczenie społeczne w Polsce, Kampania Przeciw Homofobii,
Warszawa.
Młokosiewicz M. [1997], Przyczyny i formy ubóstwa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Szczecińskiego, nr 201, Szczecin.
Polityka społeczna Unii Europejskiej po wschodnim rozszerzeniu [2010], red. H. Tendera‑Właszczuk, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków.
Pollok A. [2002], Metody analizy ekonomicznej zjawiska ubóstwa, „Ruch Prawniczy,
Ekonomiczny i Socjologiczny”, z. 4.
Pollok A. [2003], Problemy pomiaru zjawiska pauperyzacji społeczeństwa, Zeszyty
Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, nr 594, Kraków.
109
Przyszłość EFS: lata 2014–2020, Komisja Europejska, http://ec.europa.eu/esf/main.
jsp?catId=62&langId=pl.
Schmid-Drüner M. [2011], Walka z ubóstwem, wykluczeniem społecznym i dyskryminacją, Parlament Europejski, Bruksela, http://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/pl/
FTU_4.9.9.pdf.
Społeczny wymiar strategii „Europa 2020”. Sprawozdanie Komitetu Ochrony Socjalnej
(2011). Streszczenie [2011], Komisja Europejska, Luksemburg.
Strategia lizbońska – droga do sukcesu zjednoczonej Europy [2002], Urząd Komitetu
Integracji Europejskiej, Gdańsk.
Ubóstwo w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej w świetle Europejskiego Badania
Dochodów i Warunków Życia – EU-SILC 2008 [2010], GUS, Warszawa.
UE utworzy fundusz pomocy do walki z ubóstwem [2012], Katolicka Agencja Informacyjna, http://ekai.pl/wazne_europa_polska_kosciol/x60061/ue-utworzy-funduszpomocy-do-walki-z-ubostwem, 25.10.2012.
Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Portret statystyczny Unii Europejskiej
2010 [2010], Monitor Europejski, Departament Informacji Europejskiej, Warszawa.
Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej [2010], Dz.Urz.
Unii Europejskiej C 83/47 z 30.03.2010 r.
Wprowadzenie do ekonomii [2004], red. Z. Dach, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Population At-risk-of-poverty in EU Member States in 2005–2011.
A Diagnosis and Counteracting Measures
According to the methods applied by EU Statistics on Income and Living Conditions
(EU-SILC) and adopted by Eurostat, the threat of poverty concerns household population having
disposable income below the poverty threshold understood as 60% of the median of income in
a given country. It implies that the analysis is based on a relative approach to measuring poverty.
Since 2005, at-risk-of poverty rate in the EU has ranged from 16% to 17%, which indicates that 1
out of 6 inhabitants live in relative poverty. According to 2011 data, the highest at-risk-of poverty
rate is recorded in Bulgaria (22.3%), Romania (22.2%), Spain (21.8%) and Greece (21.4%), while
the lowest in the Czech Republic (9.8%) and the Netherlands (11%). In the EU poverty is a more
frequent threat to child population (0–17 years of age) as well as older population (at the age
of 65 and older). On average, 1 out of 5 children in the entire EU live in relative poverty and
16 out of 100 inhabitants aged at least 65. The threat of poverty concerns mainly the following
social groups: 1) people out of work (nearly 50%), 2) households with one adult person supporting
children (approx. 35%), 3) households with 2 adults supporting 3 or more children (approx. 25%),
4) one-person households (approx. 25%), 5) persons with no qualification or not higher than level 2
qualification (approx. 23–24%). The financing of counter-poverty programmes in the EU is based
on the European Social Fund. In October 2011, the European Commission proposed new priorities
and principles for the Fund for 2014–2020. According to this proposal, which is to be approved
by the Council and European Parliament in early 2013, member states will be obliged to assign
at least 20% of European Social Fund resources to social inclusion projects including counterpoverty programmes.
110
Michał Michorowski – magister, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Finansów, Katedra
Ekonomii.
Zainteresowania naukowo-badawcze: mikroekonomia, ekonomika gospodarstw domowych, finanse
i wycena przedsiębiorstw, ocena efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych.
e-mail: [email protected]
Artur Pollok – doktor, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Finansów, Katedra Ekonomii.
Zainteresowania naukowo-badawcze: mikroekonomia, ekonomika gospodarstw domowych, procesy konsumpcji i oszczędzania, społeczne aspekty gospodarowania, religia a ekonomia, kwestie
ekonomiczne w katolickiej nauce społecznej.
e-mail: [email protected]

pobierz artykuł - PTE Kraków - Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Transkrypt

Podobne dokumenty

Międzynarodowy Dzień Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem

OD UBÓSTWA DO WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO

Dzień Walki z Ubóstwem - Urząd Statystyczny w Warszawie

Informator - Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Ostródzie

Badanie dynamiki ubóstwa gospodarstw domowych z

Pieniężna pomoc społeczna w służbie empowerment

Ceny LPG na dzień 26-09-2016

Kultura ubóstwa

edukacja jako szansa na wydostanie się dziecka z

Special Briefing September 2011