Rachunek kosztów standardowych - Uniwersytet Ekonomiczny w
Transkrypt
Rachunek kosztów standardowych - Uniwersytet Ekonomiczny w
RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA wykład IX dr Marek Masztalerz Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2011 Ach, ta nomenklatura! ... planowanych ... przyszłościowych ... apriorycznych ... postulowanych Rachunek kosztów... ... budŜetowanych ... standardowych ... normatywnych ... normalnych © Marek Masztalerz 1 Teoretycznie rzecz ujmując... Costing by Charles Horngren: Rachunek kosztów postulowanych Rachunek kosztów rzeczywistych (historycznych) Rachunek kosztów normalnych (uzasadnionych) Rachunek kosztów planowanych (budŜetowanych) Rachunek kosztów standardowych (normatywnych) KB rzeczywiste ceny x rzeczywiste zuŜycie rzeczywiste ceny x rzeczywiste zuŜycie planowane ceny x rzeczywiste zuŜycie standardowe ceny x standardowe zuŜycie KP rzeczywiste stawki x rzeczywista ilość planowane stawki x rzeczywista ilość planowane stawki x rzeczywista ilość planowane stawki x standardowe zuŜycie dla rzeczywistej ilości © Marek Masztalerz RACHUNEK KOSZTÓW STANDARDOWYCH Rachunek kosztów standardowych (normatywnych) jest najczęściej stosowaną w praktyce odmianą rachunku kosztów planowanych (głównie w sferze kosztów produkcji). Istotą tego rachunku jest wprowadzenie do systemu pomiaru w rachunku kosztów kategorii kosztów standardowych (normatywnych), czyli kosztów wzorcowych ustalonych a priori na podstawie specyfikacji produktów i usług oraz przebiegu procesów. STANDARD CENOWY cena jednostki zasobu (materiałów, robocizny, usług bezpośrednich), np. koszt 1 mb tkaniny, stawka godzinowa lub akordowa szwaczki itp. STANDARD ILOŚCIOWY zuŜycie ilościowe zasobu (materiałów, robocizny, usług bezpośrednich), na jednostkę produktu, np. mb tkaniny na 1 koszulę, czas uszycia 1 koszuli itp. STANDARD KWOTOWY kwota (wartość) pośrednich kosztów produkcji, zarządu i sprzedaŜy w danym okresie, np. amortyzacja maszyn, płace administracji, zuŜycie materiałów biurowych itp. © Marek Masztalerz 2 TYPY STANDARDÓW STANDARDY BAZOWE Standardy stałe, niezmienne w długim okresie, ustalane przed rozpoczęciem działalności, rzadko stosowane w praktyce ze względu na niestabilność warunków gospodarowania i niski stopień napięcia. STANDARDY BIEśĄCE Standardy odpowiadające normalnym warunkom gospodarowania, uwzględniające występowanie czynników zakłócających proces produkcyjny oraz ryzyko strat produkcyjnych, realne i osiągalne, aktualizowane okresowo, popularne w praktyce, najlepiej spełniają funkcje postulatów kosztowych: predyktywną, kontrolną i motywacyjną. STANDARDY IDEALNE Standardy o najwyŜszym stopniu napięcia, ustalające minimalny poziom kosztów moŜliwy w optymalnych warunkach prowadzenia działalności, teoretyczne, niepopularne i rzadko stosowane w praktyce, trudne (lub niemoŜliwe) do osiągnięcia. © Marek Masztalerz EWIDENCJA KOSZTÓW STANDARDOWYCH Wariant dyspozycyjny Koszty księgowane są wg wielkości standardowych. Odchylenia (debetowe lub kredytowe) są ustalane na bieŜąco i zapisywane na osobnych kontach, powstałych w wyniku pionowego podziału kont kosztowych. KOSZT RZECZYWISTY = KOSZT STANDARDOWY ± ODCHYLENIE Wariant rozliczeniowy Koszty księgowane są zarówno wg wielkości standardowych jak i wielkości faktycznych na oddzielnych kontach. Odchylenia (wyłącznie dla wyrobów gotowych) są ustalane pozaewidencyjnie na koniec okresu sprawozdawczego. ODCHYLENIE = KOSZT RZECZYWISTY – KOSZT STANDARDOWY © Marek Masztalerz 3 CECHY RACHUNKU KOSZTÓW PLANOWANYCH RACHUNEK KOSZTÓW RZECZYWISTYCH RACHUNEK KOSZTÓW PLANOWANYCH Horyzont czasowy Przeszłość Przeszłość i przyszłość Charakter kosztów Koszty faktycznie poniesione Koszty planowane lub standardowe Wyszczególnienie Wiarygodność Wysoka Ograniczona Dokumentacja Dowody księgowe Plany, prognozy, normy Rachunkowość finansowa Ewidencja i kalkulacja kosztów Sprawozdanie finansowe Ceny ewidencyjne Kalkulacja kosztów Rachunkowość zarządcza Kalkulacja kosztów ex post Ustalanie cen sprzedaŜy Ocena rentowności ex post Kalkulacja kosztów ex ante Ustalanie cen sprzedaŜy BudŜetowanie i analiza odchyleń Główne zalety Wiarygodność, dokładność, rzetelność, prawdziwość, mała pracochłonność, prostota, zgodność z systemami FK Szybkość pozyskania informacji, moŜliwość śledzenia na bieŜąco kosztów i odchyleń, zgodność z większością systemów ERP Główne wady Długi czas pozyskania informacji o ponoszonych kosztach, brak moŜliwości monitorowania kosztów i bieŜącej analizy odchyleń Ograniczona wiarygodność, duŜa pracochłonność, konieczność ustalania norm (standardów) oraz ustalania i rozliczania odchyleń © Marek Masztalerz Na forum ludzie piszą... „W związku z tym, Ŝe koszty standardowe ustala się raz na rok (na (na podstawie planowanej /budŜetowanej/ ceny surowca), oraz w związku z tym, Ŝe Ŝe surowcem jest ropa naftowa, której ceny skaczą od 60 do 150 USD za baryłkę, by ponownie spaść do 40 USD za baryłkę (wszystko w ciągu jednego roku obrotowego), odchylenia mają bardzo istotny wpływ na sprawozdania, co teŜ powoduje nieprzydatność nieprzydatność rachunku kosztów standardowych do jakichkolwiek symulacji i analiz analiz bieŜących.” (Specjalista ds. Cotrollingu, Cotrollingu, Grupa LOTOS) „Kluczowa jest odpowiedź na pytanie, jak bardzo w naszej branŜy standard moŜe róŜnić się od kosztów rzeczywistych (np. czy kupujemy surowce na rynku spot czy zawierane są długoterminowe umowy po stałej cenie). Jeśli mamy duŜe duŜe odchylenia, to rachunek kosztów standardowych jest nieprzydatny w planowaniu. planowaniu. (...) Standard jest super narzędziem, ale tylko w stabilnych branŜach.” branŜach.” (Kontroler Finansowy, Rieber Foods Polska) © Marek Masztalerz 4 ANALIZA ODCHYLEŃ OD KOSZTU STANDARDOWEGO V = Pr Qr – Ps Qs koszt rzeczywisty koszt planowany Pr – cena rzeczywista Ps – cena standardowe Pr Qr – zuŜycie rzeczywiste odchylenie Qs – zuŜycie standardowe Ps Vp – odchylenie cenowe Vq – odchylenie ilościowe Vpq – odchylenie mieszane V – odchylenie całkowite Qs Qr © Marek Masztalerz ANALIZA ODCHYLEŃ OD KOSZTU STANDARDOWEGO METODA DWÓCH ODCHYLEŃ V = Vp + Vq Wariant I Wariant II Vp = (Pr – Ps) Qr Vp = (Pr – Ps) Qs Vq = (Qr – Qs) Ps Vq = (Qr – Qs) Pr Pr Pr Vp Ps Ps Vq Qs Qr Vp Vq Qs Qr © Marek Masztalerz 5 ANALIZA ODCHYLEŃ OD KOSZTU STANDARDOWEGO METODA TRZECH ODCHYLEŃ V = Vp + Vq + Vpq Pr Vp Vpq Vp = (Pr – Ps) Qs Ps Vq = (Qr – Qs) Ps Vq Qs Vpq = (Pr – Ps) (Qr – Qs) Qr © Marek Masztalerz ANALIZA ODCHYLEŃ – przykład Na jednostkę wyrobu według norm (standardów) ustalonych w budŜecie zuŜywa się 2,0 kg materiałów bezpośrednich po 30 zł/kg. W ciągu okresu wyprodukowano 100 sztuk wyrobu. ZuŜyto 220 kg materiałów po 29 zł/kg. Dokonaj analizy odchyleń kosztu jednostkowego. Metoda Obliczenia Charakter odchylenia METODA DWÓCH ODCHYLEŃ (wariant I) Vp = (29 – 30) 2,2 = - 2,2 zł/szt. korzystne Vq = (2,2 – 2,0) ) 30 = + 6 zł/szt. niekorzystne V = - 2,2 + 6 = + 3,8 zł/szt. niekorzystne METODA DWÓCH ODCHYLEŃ (wariant II) Vp = (29 – 30) 2,0 = - 2 zł/szt. korzystne Vq = (2,2 – 2,0) 29 = + 5,8 zł/szt. niekorzystne V = - 2 + 5,8 = + 3,8 zł/szt. niekorzystne Vp = (29 – 30) 2,0 = - 2 zł/szt. korzystne Vq = (2,2 – 2,0) ) 30 = + 6 zł/szt. niekorzystne Vpq = (29 – 30) (2,2 – 2,0) = - 0,2 zł/szt. korzystne V = - 2 + 6 – 0,2 = + 3,8 zł/szt. niekorzystne METODA TRZECH ODCHYLEŃ © Marek Masztalerz 6