ţM icrosoft W ord - swietlice

Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej
Jak zakładać
wiejskie/środowiskowe świetlice?
Nie ma szczegółowych przepisów regulujących wprost kwestie powoływania i prowadzenia
świetlic wiejskich. Z praktyki wynika, że najczęściej organami prowadzącymi świetlice są
gminy oraz organizacje pozarządowe – stowarzyszenia i fundacje.
Świetlice w działalności organizacji pozarządowych.
Świetlice wiejskie mogą być prowadzone przez lokalne organizacje pozarządowe.
Stowarzyszenie lub fundacja mogą prowadzić świetlicę wiejską, jeśli wynika to z celów
i zadań określonych ich statutem. Decyzję o powołaniu świetlicy podejmuje organ
uchwałodawczy organizacji. Wskazane jest, by w swojej uchwale nadał świetlicy statut,
w którym określi teren działania, cele i zadania, sposób finansowania oraz organy nadzoru.
1
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej
Powoływanie i prowadzenie świetlic wiejskich przez gminę.
Do podstawowych celów gminy należy wykonywanie zadań: zleconych i własnych, które
służą zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty mieszkańców. W celu realizacji zadań
o charakterze publicznym gmina może tworzyć jednostki organizacyjne. Decyzję
o utworzeniu jednostki organizacyjnej, nazywanej także jednostką budżetową, podejmuje
swoją uchwałą rada gminy. W uchwale tworzącej jednostkę organizacyjną, rada gminy
określa: przedmiot działania, formę organizacyjną działalności, sposób finansowania, zasady
kontroli i nadzoru nad działalnością jednostki przez organy gminy. W celu wykonywania
swoich zadań gmina może tworzyć m.in. świetlice wiejskie. Jednostki te mogą posiadać
osobowość prawną lub nie posiadać tej osobowości, co regulują przepisy szczegółowe oraz
przepisy prawa lokalnego. Jak to wygląda w praktyce:
Rada gminy w swojej uchwale określa m.in.: teren działania, formę organizacyjną, sposób
finansowania, zasady kontroli i nadzoru ( np. kontrolę gospodarki finansowej świetlicy
sprawuje Skarbnik Gminy, który przedkłada stosowną informację Burmistrzowi/Wójtowi;
świetlica podlega nadzorowi organów gminy na zasadach określonych w statutach tych
jednostek), zakres działalności (świetlica prowadzi wielokierunkową działalność zgodną
z zapotrzebowaniem i oczekiwaniami mieszkańców), godziny otwarcia, które dostosowane są
do lokalnego zapotrzebowania. Załącznikiem do uchwały rady gminy powinien być statut
świetlicy. Z praktyki wynika, że organizowanie pracy świetlicy wiejskiej powołanej przez
radę gminy powierza się osobom zatrudnionym na stanowisku urzędnika gminy (np.
referenta). Jest to dopuszczalne, ale tylko pod warunkiem, że w strukturze organizacyjnej,
określonej w regulaminie organizacyjnym urzędu przewidziano takie stanowisko (np. referent
2
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi
krajami członkowskimi Unii Europejskiej
ds. upowszechniania kultury). Dla sprawnego funkcjonowania świetlicy warto rozważyć, by
pracownika zatrudnionego w urzędzie gminy, a zajmującego się obsługą świetlicy wiejskiej,
wyposażyć w pełnomocnictwo. O zakresie pełnomocnictwa, czy będzie ono dawało szerokie
czy wąskie uprawnienia, stanowić będzie udzielający go.
Organizowanie pracy świetlic wiejskich.
Bez względu na podmiot będący organem założycielskim oraz pomiot prowadzący świetlicę
środowiskową jest kilka zasad wspólnych, które warto wziąć pod uwagę w organizacji
i zarządzaniu placówką.
Świetlice jako centra kultury lokalnej powinny: działać na podstawie rocznego
harmonogramu/ planu działań i mieć opracowany regulamin korzystania z pomieszczeń
i sprzętu. Regulamin powinien być na stałe umieszczony w widocznym miejscu. Jeśli przy
świetlicy znajduje się plac zabaw lub boisko, to umieszczone na nich sprzęty powinny mieć
atest, być umocowane tak, by niemożliwe było ich przestawianie oraz by spełniały inne
normy bhp. Ponadto, zarówno na placu zabaw, jak i boisku, konieczne jest umieszczenie
w widocznym miejscu tablicy z regulaminem korzystania z urządzeń. Świetlica powinna być
otwarta w godzinach ustalonych w porozumieniu z mieszkańcami wsi.
Jak tworzy się świetlicę, jako jednostkę, która nie posiada osobowości prawnej.
Rada gminy może podjąć uchwałę o utworzeniu samorządowej instytucji kultury dla realizacji
zadań własnych gminy w zakresie organizowania i prowadzenia działalności kulturalnej.
3
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej
Rada gminy w swojej uchwale o powołaniu samorządowej instytucji gminy: nadaje nazwę,
określa teren działania i nadaje statut. W tym wypadku obowiązkiem gminy jest
zaprowadzenie rejestru instytucji kultury i wpisanie do niego powołanych przez siebie
instytucji kultury, którą może być świetlica środowiskowa. Samorządowe instytucje kultury
uzyskują osobowość prawną i mogą rozpocząć działalność z chwilą wpisu do rejestru
prowadzonego przez organizatora. Osobowość prawna samorządowej instytucji gminy
pozwala na prowadzenie samodzielnej polityki finansowej i kadrowej oraz działalności
gospodarczej. Mocną stroną samorządowej instytucji gminy jest możliwość prowadzenia
działalności kulturalnej i społecznej przez jedną wyspecjalizowaną instytucję. W praktyce
spotyka się samorządowe instytucje kultury, które obejmują działające na terenie danej gminy
świetlice wiejskie. Nie ma przeciwwskazań by samorządowe instytucje gminy tworzyły kilka
świetlic wiejskich (np. Samorządowa Instytucja Kultury - Wiejski Ośrodek Kultury).
W świetlicach powinno się: zorganizować opiekę nad zgromadzonym sprzętem
i urządzeniami (dotyczy to również sposobu zamykania i otwierania świetlicy
oraz przechowywania i udostępniania klucza), zapewnić utrzymywanie czystości w sposób
systematyczny (dotyczy to samego budynku, jak i jego otoczenia), zorganizować opiekę
nad dziećmi i młodzieżą. Warunkiem koniecznym jest przestrzeganie przepisów sanitarnych
oraz zasad bezpieczeństwa i higieny w budynku i w otoczeniu określonych przepisami
dla budynków i instytucji użytku publicznego.
W pracy świetlicy warto pamiętać o takim przygotowaniu programu i organizacji pracy,
by umożliwić realizację potrzeb społeczności lokalnej, np. swobodne spotykanie się różnych
grup społeczności lokalnej, wspólne działania dzieci, młodzieży, dorosłych i osób starszych,
rozwijanie zainteresowań, uczestnictwo w różnorodnych zajęciach, twórcze spędzanie czasu
4
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi
krajami członkowskimi Unii Europejskiej
wolnego, odrabianie lekcji i samodzielną naukę, organizowanie zebrań mieszkańców, udział
w różnego rodzaju kursach i szkoleniach.
W skutecznym działaniu może pomóc: zespół wolontariuszy, ciekawie i praktycznie
zorganizowana siedziba świetlicy (wskazane są stoliki do pracy, miejsca do ekspozycji prac,
kącik kuchenny), sprzęt komputerowy i dostęp do bezpłatnego Internetu, podstawowy zestaw
słowników,
encyklopedii
(w
formie
tradycyjnej
i
elektronicznej).
Prowadzenie świetlicy profilaktyczno-wychowawczej przez organizację pozarządową otwiera
wiele możliwości na pozyskanie środków z różnych źródeł, w odróżnieniu od prowadzenia
świetlicy środowiskowej lub świetlicy wiejskiej.
Co to jest placówka wsparcia dziennego –świetlica środowiskowa?
Według rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19.10.2007 roku
w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych „placówka wsparcia dziennego działa
w najbliższym środowisku lokalnym dziecka. Zapewnia dziecku pomoc w nauce, organizację
czasu wolnego, rozwój zainteresowań, organizację zabaw i zajęć sportowych, Prowadzi stałą
pracę z rodziną dziecka. Placówka ta zapewnia dzieciom przynajmniej jeden posiłek
dostosowany do pory dnia i czasu przebywania, wyposażenie w przedmioty potrzebne
do zajęć oraz w miarę możliwości odzież, obuwie, bieliznę i inne przedmioty osobistego
użytku”. Placówki wsparcia dziennego mogą być zakładane przez jednostki samorządu
terytorialnego (placówki publiczne) oraz organizacje pozarządowe prowadzące działalność
w zakresie polityki społecznej (placówki niepubliczne).Bez względu na status (placówki
publiczne,
placówki
niepubliczne)
podlegają
wpisowi
do
rejestru
prowadzonego
przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę placówki. Rejestr placówek jest jawny.
Dokonanie rejestracji możliwe jest po przedłożeniu wniosku wraz z załącznikami. Wzory
dokumentów dostępne są na stronach internetowych urzędów wojewódzkich
5
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi
krajami członkowskimi Unii Europejskiej
lub w wydziałach polityki społecznej tych urzędów. Placówki podlegają nadzorowi wojewody
w zakresie realizacji standardów opieki i wychowania. Placówki opiekuńczo-wychowawcze
wsparcia dziennego działają przez cały rok, we wszystkie dni robocze, co najmniej 4 godziny
dziennie w porach dostosowanych do potrzeb dzieci i rodziców. Ilość dni i godziny
funkcjonowania
placówek
można
wyjątkowo
dostosować
do
lokalnych
potrzeb.
Przyjmowanie dzieci do placówek wsparcia dziennego odbywa się bez skierowania, a pobyt
w placówce jest nieodpłatny i dobrowolny.
W placówce nie powinno jednocześnie przebywać więcej niż 30 dzieci. Wskaźnik
zatrudnienia pracowników musi być określony w wymiarze koniecznym do zapewnienia
dzieciom bezpieczeństwa i indywidualnej opieki oraz ma uwzględniać wiek dzieci, stan ich
zdrowia i rozwoju oraz warunki lokalowe placówki. Ponadto liczba dzieci pozostających pod
opieką jednego wychowawcy w placówce musi być odpowiednia do potrzeb dzieci oraz
rodzaju prowadzonych zajęć. W czasie zajęć odbywających się poza terenem placówki pod
opieką jednego wychowawcy nie może przebywać więcej niż 14 dzieci, a w przypadku dzieci
do lat trzech lub dzieci niepełnosprawnych nie więcej niż 3 dzieci. Dzieci przebywające
w placówce mogą tworzyć samorząd.
W wykonywaniu swoich zadań placówka wsparcia dziennego o zasięgu gminnym
współpracuje z właściwym ośrodkiem pomocy społecznej, a placówka wsparcia dziennego
o zasięgu ponadgminnym z właściwym powiatowym centrum pomocy.
Placówka wsparcia dziennego w celu wspierania funkcji opiekuńczej rodziny może
podejmować współpracę z pracodawcami, mediami, organizacjami pozarządowymi
i środowiskami naukowymi. Do placówek tego typu można zaliczyć różnego rodzaju
świetlice.
Świetlica jest placówką opiekuńczo – wychowawczą, która prowadzi zorganizowaną
działalność w celach racjonalnego wykorzystania czasu wolnego dzieci i młodzieży. Świetlice
6
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej
przeznaczone są dla uczniów z zaburzeniami zachowania, wychowującymi się w warunkach
niekorzystnych dla ich rozwoju; dojeżdżającymi do szkół; a także tych, których rodzice nie
mogli zapewnić opieki w czasie wolnym od zajęć.
Świetlica
profilaktyczno
–
wychowawcza
jest
publiczną
placówką
opiekuńczo-
wychowawczą, utworzoną w celu wspierania rodzin mających trudności w wypełnianiu
swoich zadań opiekuńczo-wychowawczych i udzielania pomocy dzieciom pochodzącym z
takich rodzin. Podstawową działalnością placówki jest terapia dzieci i młodzieży z rodzin
dysfunkcyjnych oraz działalność profilaktyczna mająca na celu integrację wychowanków oraz
ich rodzin ze środowiskiem i umiejętność zachowania się w środowisku.W celu zapobiegania
inicjacji alkoholowej czy innego rodzaju nałogom, a także promowaniu zdrowego stylu życia,
realizowane są programy profilaktyczno -wychowawcze.
Do podstawowych celów świetlicy należy:
- wspieranie rodzin w sprawowaniu jej podstawowych funkcji opiekuńczo-wychowawczych,
- udzielanie pomocy dzieciom pochodzącym z rodzin znajdujących się w trudnych sytuacjach
życiowych, w których rodzice wykorzystując własne środki i możliwości nie są w stanie
zapewnić dzieciom właściwej opieki w czasie wolnym od zajęć szkolnych i które wychowują
się w warunkach niekorzystnych dla ich prawidłowego rozwoju
- zapewnienie pomocy rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze,
zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami,
- zapewnienie optymalnych warunków rozwoju fizycznego, psychicznego i poznawczego
oraz bezpieczeństwa dzieci i stwarzanie możliwości kształtowania zdrowego stylu życia.
Świetlica w realizacji swoich celów i zadań współpracuje z:
7
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej
- rodzinami dzieci i ich opiekunami prawnymi,
- szkołami i innymi placówkami oświatowymi,
- sądami rodzinnymi,
- stowarzyszeniami i innymi organizacjami prowadzącymi działalność na rzecz dzieci,
- innymi osobami i podmiotami działającymi w środowisku lokalnym.
W świetlicy prowadzone są następujące formy pracy:
- zajęcia wychowawcze: gry i zabawy dydaktyczne, zabawy interakcyjne, gry i zabawy
ruchowe, gry stolikowe, kontakt z rodziną w świetlicy i w domu wychowanków,
systematyczna pomoc w odrabianiu zadań domowych
- zajęcia korekcyjno-kompensacyjne: indywidualne zajęcia korekcyjne
- zajęcia w grupach zainteresowań, np.: plastyczne, teatralne, modelarskie, językowe,
czytelnicze, komputerowe, aerobik,
- zajęcia socjoterapeutyczne grupowe: indywidualna terapia wychowanków.
Należy także wspomnieć o formach specyficznych działań typowych dla placówek
profilaktycznych czy terapeutycznych, gdzie podczas np. zajęć socjoterapeutycznych stosuje
się:
- techniki ekspresyjne (arteterapia, czyli terapia przez sztukę), głównym celem jest tu
samopoznanie, relaksacja oraz oczyszczenie z negatywnych emocji,
- muzykoterapia, która jest formą oddziaływania psychoterapeutycznego
i fizjoterapeutycznego na napięcia, czy też różnego rodzaju emocje,
- techniki relaksacyjne, mające na celu odreagowanie zmęczenia, stresu oraz uspokojenia,
- psychodramę, w której zasadniczym celem jest samopoznanie,
- pantomimę, gdzie celem jest integracja i budowanie zaufania.
8
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej
Chcąc zaspokoić różnorodne potrzeby rozwojowe wychowanków i ich zainteresowania,
wychowawca w swojej pracy powinien stosować bogaty zestaw form pracy zróżnicowany
pod względem treści jak i sposobu organizowania. Najczęściej stosowane formy pracy to:
- zabawy i gry świetlicowe,
- zabawy i gry dydaktyczne,
- zabawy i gry ruchowe,
- zabawy plastyczne,
- zabawy muzyczne,
- zabawy i gry dramatyczne/ teatralne,
- zajęcia czytelnicze,
- radio, film, telewizja,
Do zadań świetlicy należy w szczególności:
- zapewnienie dzieciom opieki wychowawczej w czasie wolnym od zajęć szkolnych w celu
kształtowania postaw społecznie pożądanych i pomocy w prawidłowym rozwoju
osobowości,
- stwarzanie dzieciom warunków do nauki własnej i udzielanie pomocy w nauce
oraz w pokonywaniu trudności szkolnych,
- organizowanie dzieciom czasu wolnego: zabawy, zajęcia sportowe, wycieczki, inne formy
aktywnego spędzania czasu oraz uczestnictwo w życiu kulturalnym i społecznym,
- dbanie o rozwój zainteresowań i uzdolnień dzieci,
- pomoc w kryzysach szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych i osobistych,
- pomoc socjalna i poradnictwo rodzinne mające na celu wspieranie i umacnianie rodziny
oraz umożliwienie jej przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej,
- dożywianie dzieci,
- organizowanie zajęć korekcyjnych, kompensacyjnych i logopedycznych,
9
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej
- indywidualne programy korekcyjne,
- organizowanie grupowej pracy z dziećmi i indywidualnej pracy z każdym dzieckiem.
Ustawy i rozporządzenia regulujące pracę placówki wsparcia dziennego.
Działalność placówek opiekuńczo -wychowawczych, działających jako placówki wsparcia
dziennego została uregulowana przepisami:
1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19. X. 2007 w sprawie
placówek opiekuńczo-wychowawczych, Dz.U. Nr 201 poz. 1455
2. Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z
późniejszymi zmianami).
3. Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (tekst jednolity Dz. U. z 2002 roku Nr 147 poz. 1231 z późniejszymi
zmianami).
4. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989r. Prawo o stowarzyszeniach (DZ. U. Nr 79 z 2001 r. poz.
855 z późniejszymi zmianami).
5. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984r. o fundacjach (Dz. U. nr 21 z 1984 r. poz. 97 z
późniejszymi zmianami).
6. Ustawa z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności
kulturalnej (Dz. U. Nr 13 z 2001 r. poz. 123 z późniejszymi zmianami).
7. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001r. Nr 142 poz. 1591
z późniejszymi zmianami).
8. Ustawa o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249 poz. 2104 z późniejszymi zmianami)
10
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej
Możliwości pozyskiwania środków finansowych na wsparcie działalności świetlic.
Finansowanie kosztów osobowych opiekuna świetlicy jest najbardziej drażliwym tematem
w samorządzie lokalnym. Jest ono stałym obciążeniem finansowym gminy, na które gminy
często albo nie chcą, albo nie mogą sobie pozwolić ze względu na brak środków. Istnieje
jednak możliwość zatrudnienia przez gminę osób bezrobotnych w ramach robót publicznych
lub interwencyjnych. Dobrze, żeby byli to mieszkańcy z tej samej miejscowości,
w której znajduje się świetlica, ponieważ łatwiej można dopasować czas ich pracy. Korzyści
z takiego zatrudnienia mają obie strony: bezrobotni mieszkańcy mają zatrudnienie, pracują
na rzecz własnego środowiska, natomiast samorząd ma subsydiowane zatrudnienie
przez Powiatowy Urząd Pracy. Przy takim zatrudnieniu wskazana jest również współpraca
z Gminnym Ośrodkiem Kultury, Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Radą Sołecką.
Są to instytucje, które mogą wesprzeć merytorycznie działalność takich świetlic
i aktywizować różne grupy społeczne. am fakt skorzystania ze środków budżetowych
samorządu nie wyklucza możliwości ubiegania się o środki finansowe w ramach konkursów
na zadania, których kosztów nie pokryje samorząd. Dobrym przykładem może być
współpraca z organizacją pozarządową, poprzez którą możemy aplikować o pieniądze
w konkursach. Są to konkursy na szczeblu powiatowym, wojewódzkim, krajowym.
Działalność świetlicy możemy rozwinąć do takiego poziomu, że możemy zamiast o świetlicy,
mówić o Centrum Aktywności Społecznej.
Dobrze zaplanowane działania kwalifikują się do finansowania z Europejskiego Funduszu
Społecznego, z Priorytetu VII, Działania 7.3 – „Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej
integracji”, oraz Działania 9.5 –„Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich”.
Projekty unijne dają możliwość integracji środowiska lokalnego, jego aktywizacji
oraz promocji tego, co faktycznie się robi i nie wymagają wkładu własnego.
11
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej
Poza wymienionymi źródłami pozyskiwania środków możemy aplikować do Funduszu
Inicjatyw Obywatelskich (FIO), Urzędów Marszałkowskich, Urzędów Wojewódzkich.
Opracowanie:
Alina Kierod
Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Młodzieży
w Rucianem – Nidzie
12