Digitalizacja w instytucjach pamięci – razem czy osobno
Transkrypt
Digitalizacja w instytucjach pamięci – razem czy osobno
Dr Nikodem Bończa Tomaszewski Doradca Naczelnego Dyrektor Archiwów Państwowych Digitalizacja w instytucjach pamięci – razem czy osobno? Problem digitalizacji w instytucjach pamięci (archiwach, bibliotekach i muzach) należy rozpatrywać z czterech perspektyw. 1. Perspektywa polityki pamięci prowadzonej przez państwo i/lub instytucje społeczne Perspektywa „sponsorska” – w zamian za środki finansowe oczekiwany jest efekt w postaci zdigitalizowanego materiału, który powinien spełniać określone kryteria: - odpowiadać założeniom polityki pamięci (co digitalizujemy, w jakim zakresie, co nadaje się do udostępniania, a co nie) - być ilościowo znaczący w stosunku do materiałów tradycyjnych, tak aby w jak największym zakresie je zastępować. - być powszechnie dostępny Z tej perspektywy, w celu osiągnięcia największej efektywności, digitalizacja w instytucjach pamięci powinna być procesem skoordynowanym, w zakresie: polityki finansowej, doboru materiałów oraz polityki udostępniania. 2. Perspektywa użytkowników Ze względu na spore zróżnicowanie grupy użytkowników trudno przyjąć jednolitą perspektywę. Niemniej można założyć pewne wspólne oczekiwania: - łatwość dostępu - bezpłatność/niska cena dostępu - przyjazny i funkcjonalny interface - dobór materiałów zdigitalizowanych według kryterium zapotrzebowania Z tej perspektywy digitalizacja w instytucjach pamięci powinna być procesem skoordynowanym w celu zapewnienia największej funkcjonalności (wspólne wyszukiwanie, wspólny interface, koordynacja doboru materiału np. skoordynowana digitalizacja materiałów dotyczących tego samego zagadnienia) 3. Perspektywa twórców Ze względu na spore zróżnicowanie grupy użytkowników trudno przyjąć jednolitą perspektywę. Niemniej można założyć pewne wspólne oczekiwania: - określenie/redefiniowanie kwestii praw autorskich - rozwiązania umożliwiające pobieranie tantiem - określenie kwestii dostępność zależenie od woli twórcy Z tej perspektywy jednolita koordynacja procesów digitalizacji jest niezbędna w celu określenia wszystkich spraw związanych z dysponowaniem prawami autorskimi. 4. Perspektywy instytucji pamięci (archiwów, bibliotek, muzeów) Instytucje pamięci, rozumiejąc oczekiwania grup określonych wyżej, ponoszą ciężar organizacyjno-techniczny digitalizacji. Z tej perspektywy koordynacja działań jest poważnym wyzwaniem. Praktyka wskazuje, że poziomie organizacyjno-technicznym procesy digitalizacji będą przebiegały osobno. Wynika to z: - zróżnicowanej tradycji działania muzeów, bibliotek, archiwów. Historycznie są to instytucje odrębne, kierujące się innymi zasadami działania. - zróżnicowania materiału. Z technologicznego punktu widzenia digitalizacja zróżnicowanych obiektów jest procesem odrębnym zarówno jeśli chodzi o standardy opisu, techniki kopiowania cyfrowego, kryteria doboru materiału etc. (mimo dążenia do ich uzgodnienia i istnienia podobnych standardów np. MARC21 - EAD) - odrębności organizacyjnej poszczególnych jednostek. Dlatego można się spodziewać, że mimo dążenia do koordynacji, procesy digitalizacji na poziomie organizacyjno-technicznym (np. konsultacja doboru standardów technicznych, kryteriów doboru etc.) będą przebiegały osobno. Podsumowując: Z perspektywy instytucji finansujących, użytkowników i twórców niezbędna jest koordynacja procesów digitalizacji i jednolita polityka digitalizacyjna w skali krajowej, a nawet europejskiej. Kwestie techniczne są istotną przeszkodą w osiągnięciu pełnej koordynacji. Dlatego należy podjąć wysiłki zmierzające do koordynacji działań, także na poziomie organizacyjno-technicznym, czego wyrazem w Polsce są prace powołanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Zespołu ds. digitalizacji.