Wyzwania polskiej elektroenergetyki - rekomendacje

 Wyzwania polskiej elektroenergetyki - rekomendacje
W sierpniu 2015 roku zabrakło prądu w polskim systemie elektroenergetycznym i po raz pierwszy
od 25 lat odbiorcy energii odczuli skutki wieloletnich zaniechań, braku systemowych regulacji
i strategicznych decyzji o kierunkach rozwoju sektora energetycznego. Operator polskiego systemu
przesyłowego (OSP) informuje, że ograniczenia dostaw mogą powtórzyć się okresowo w najbliższych
latach, a poważne braki mocy mogą wystąpić po 2020 roku, co oznacza, że stan polskiej energetyki staje
się barierą rozwoju gospodarczego Polski.
W kolejnych miesiącach niezbędne jest wypracowanie programu działań w sprawach polskiej
elektroenergetyki, powinien być to priorytet wśród tematów gospodarczych.
Przedstawiamy poniżej nasze rekomendacje dla decydentów, mając nadzieję, że będą konstruktywnym
wkładem do debaty o długofalowej strategii energetycznej.
1)
WYPRACOWANIE DŁUGOFALOWEJ WIZJI SEKTORA ENERGETYCZNEGO
Polska potrzebuje realistycznej, długookresowej Polityki Energetycznej Państwa do 2050r. uwzględniającej
międzynarodowe, energetyczne megatrendy. Nadrzędnym celem tej polityki powinno być zapewnienie
stabilnych dostaw energii, co jest warunkiem niezbędnym do rozwoju gospodarki i dla społeczeństwa. Celem
energetyki nie może być wyłącznie ochrona interesów branży. Perspektywa odbiorców energii oraz interes
społeczny w tym zmniejszanie oddziaływania energetyki na środowisko jest również istotna. Należy opracować
strategię wdrażania polskiego modelu energetyki niskoemisyjnej, mając na uwadze unijne cele energetyczne na
2030 r. oraz globalne porozumienie klimatyczne zawarte w Paryżu w grudniu 2015 r.
2)
DYWERSYFIKACJA
Kluczowym zadaniem PEP 2050 powinno być wypracowanie racjonalnej wizji dywersyfikacji polskiego miksu
energetycznego, określenie kompromisu pomiędzy źródłami niskoemisyjnymi, a przyszłą rolą węgla. Źródła te
mogą się w kolejnych latach dobrze uzupełniać, wzmacniając bezpieczeństwo funkcjonowania systemu
energetycznego. Opieranie w 90% systemu energetycznego na paliwach kopalnych, których przyszłość w Polsce
jest niepewna, jest ryzykowne wobec europejskich decyzji dotyczących obniżania emisji, na które Polska się
zgodziła. Istotne są również ograniczenia techniczne , takich jak ograniczone zasoby wody potrzebne do
chłodzenia instalacji konwencjonalnych.
3)
REFORMA RYNKU ENERGII
Mimo, że Polska dysponuje rezerwami mocy na poziomie 18% szczytowego zapotrzebowania, dochodzi do
przerw w dostawach prądu, co stawia pod znakiem zapytania zarówno jakość rezerw, jak i sposób ich
kontraktowania przez OSP. Konieczna jest długofalowa strategia wyłączania najstarszych i najmniej
efektywnych bloków energetycznych oraz zastępowania ich nowymi źródłami, co jest szczególnie istotne w
kontekście wdrażania unijnych celów energetycznych na 2030 r. oraz dyrektywy o emisjach przemysłowych.
Pilnie należy poprawić działanie rynku bilansującego, likwidując bariery cenowe. W momentach krytycznych
dla systemu (np. w sierpniu 2015) ceny na rynku nie odzwierciedlają rzeczywistej sytuacji
i nie dają wytwórcom bodźca do poprawy dyspozycyjności jednostek wytwórczych. Decyzje dotyczące
ewentualnego wdrożenia rynku mocy powinny być poprzedzone pogłębioną analizą możliwości
uruchomienia wszelkich dostępnych zasobów mocy wytwórczych , poprawy efektywności energetycznej oraz
zakupów energii elektrycznej w szczytowych momentach zapotrzebowania zagranicą. Samo wdrożenie rynku
mocy w celu uzupełnienia brakujących przychodów wytwórców nie rozwiąże żadnego problemu, a przede
wszystkim nie będzie stymulatorem modernizacji i obniżania emisyjności energetyki. Efektem wdrożenia płatności
za każdą moc w systemie, bez względu na jej faktyczną użyteczność w warunkach kryzysowych, będzie
przesunięcie w czasie niezbędnych reform, co doprowadzi do wzrostu cen energii i dalszego pogarszania się
stanu technicznego sektora wytwórczego.
4)
ZASOBY PO STRONIE POPYTOWEJ, INTELIGENTNE SIECI
Należy zadbać, aby konsument był dobrze poinformowanym, aktywnym graczem na rynku energii. Konsumenci
będą odgrywać w przyszłości znaczącą rolę w zakresie uelastyczniania systemu energetycznego i poprawy jego
efektywności. Istotne jest uruchomienie zasobów po stronie popytowej (tzw. demand response) m.in. poprawa
działania mechanizmu negawatów.
Rząd powinien przyspieszyć wdrażanie inteligentnych sieci energetycznych, gdyż warunkują one rozwój rynku
detalicznego, a też świadczenie przez odbiorców (za pośrednictwem agregatorów) usług systemowych dla
operatora. Dzięki inteligentnym sieciom odbiorcy będą dysponować lepszą informacją o swoim zużyciu, rozumieć
korzyści ze zmian planów taryfowych, korzystać z konkurencji pomiędzy przedsiębiorstwami obrotu energią.
Operatorzy systemów dystrybucyjnych powinni skrócić czas podłączania nowych źródeł energii i nowych
odbiorców, a też uprościć związane z tym procedury. Warunkiem koniecznym efektywnego udziału strony
popytowej w bilansowaniu systemu elektroenergetycznego jest rozwój koncepcji taryf dynamicznych, czyli
bezpośrednie przenoszenie sygnałów cenowych z rynku hurtowego na część odbiorców końcowych.
5)
WSPÓŁPRACA REGIONALNA W RAMACH UNII EUROPEJSKIEJ
Wyzwaniem dla Europy jest uniezależnienie od importu surowców energetycznych spoza UE, utrzymanie cen
energii na możliwie niskim poziomie, poprawa elastyczności systemów energetycznych w związku z postępującą
integracją oraz wzrostem udziału OZE. Dla wielu krajów istotne jest likwidowanie nadwyżki mocy zainstalowanej,
która m.in. doprowadziła do obniżenia hurtowych cen energii elektrycznej w Europie i wielomiliardowych odpisów
aktywów, których musiały dokonać europejskie koncerny energetyczne.
Unia Energetyczna staje się faktem – Komisja Europejska rozwija wspólny rynek energii, wprowadza nową
organizację tego rynku, harmonizuje wsparcie dla energetyki odnawialnej. Polska powinna aktywnie
i konstruktywnie brać udział w tych dyskusjach – zarówno europejski system energetyczny potrzebuje polskich
zasobów energetycznych, jak również Polska w kolejnych latach może skorzystać na integracji rynków
szczególnie wobec zapowiadanych problemów z bilansowaniem systemu. Konieczne jest rozwiązanie problemu
tzw. niekontrolowanych przepływów kołowych na zachodnio – południowej granicy oraz wypracowanie strategii
łączenia rynków energii elektrycznej z Czechami, Słowacją oraz Niemcami, jak również nowej strategii działania
w ramach tzw. bałtyckiego ringu (BEMIP).
6)
NOWA STRATEGIA WOBEC ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII
Mimo stopniowo rosnącego udziału źródeł odnawialnych w Polsce OZE wciąż napotyka na różnego rodzaju
bariery utrudniające integrację z systemem energetycznym. Są one wspierane reaktywnie, a do tego w niespójny
i nieprzemyślany sposób. To wszystko powoduje zamrożenie potencjału zasobów energetycznych ulokowanych
w tym obszarze. Konieczne jest wypracowanie strategii wspierania OZE tak, aby Polska mogła wywiązać się
z unijnych zobowiązań, obniżać emisje, a jednocześnie nie obciążać obiorców nadmiernymi kosztami wsparcia.
Istotne jest więc wspieranie najtańszych źródeł odnawialnych z największym potencjałem technologicznym.
Aukcyjny system wsparcia powinien tworzyć warunki uczciwej konkurencji i selekcjonować projekty, które mają
szansę powstać przed 2020r.
Nadążając za międzynarodowymi trendami równie istotne jest uruchomienie potencjału energetyki prosumenckiej,
co zaangażuje kapitał zgromadzony przez Polaków i zwiększy ich zaangażowanie w sektorze energetycznym.
****
Jesteśmy przekonani, że nowe otwarcie w sektorze energetycznym jest potrzebne, w europejskiej polityce
energetyczno–klimatycznej znajduje się wiele synergii z polską racją stanu, a modernizacja sektora
energetycznego może stać się kołem zamachowym polskiej gospodarki.
Konfederacja Lewiatan i Forum Analiz Energetycznych