Problematyka Shakespeare

Pobrano z http://magda.of.pl
Problematyka Shakespeare
SHAKESPEARE William, ur. 23 IV 1564 w Stratfordzie, zm. 23 IV 1616 , dramaturg i poeta
angielski, którego twórczość odegrała wybitną rolę w kształtowaniu się nowoŜytnego teatru
europejskiego. Jego sztuki początkowo entuzjastycznie przyjmowane przez współczesnych, potem
oskarŜane o prostactwo i łamanie klasycznych reguł, w XIX w. stały się wzorcem dla romantyków i
od tego czasu niezmiennie utrzymują się w repertuarze teatralnym. Debiutował jako poeta
cenionymi przez współczesnych poematami, ale jego Ŝywiołem stał się teatr - był jednocześnie
aktorem, udziałowcem spółki ostatnie 5 lat Ŝycia Shakespeare spędził w Stratford-on-Avon,
korzystając ze zdobytej sławy i majątku. "Hamlet"
HAMLET to bodaj najbardziej zagadkowy dramat Shakespeare, w którym tytułowy bohater
zachowuje się wbrew regułom tragedii zemsty. Pozornie - Hamlet nawiązuje do tej konwencji.
Duch ojca ujawnia zbrodnie męŜobójstwa i bratobójstwa popełnioną przez jego brata Klaudiusza i
Ŝonę Gertrudę (matkę Hamleta), którzy zaślepieni Ŝądzą panowania i występną namiętnością
zamordowali go podczas snu. Duch Ŝąda zemsty. Tymczasem Hamleta ogarniają wątpliwości, traci
wiarę w sens Ŝycia (słynny monolog: Być albo nie być - oto jest pytanie.), odsuwa się od ukochanej
Ofelii. Udaje obłęd, kiedy za sprawą "testu" teatralnego upewnia się o popełnionej przez
Klaudiusza i Gertrudę zbrodni (Hamlet wykorzystuje przyjazd grupy aktorskiej, którą prosi o
zagranie Morderstwa Gonzagi wraz z dopisanymi wierszami, a podczas występu bacznie obserwuje
podejrzanych), wreszcie podczas gorzkiej rozmowy z matką zabija ukrytego za kotarą Poloniusza.
Staje się to pretekstem wyprawienia Hamleta do Anglii, gdzie zgodnie z wolą Klaudiusza ma zostać
uwięziony i zamordowany. Hamlet wymyka się jednak z zastawionej pułapki, do Anglii odsyłając
usłuŜnych dworaków, Rosenkranza i Guildenstema, a sam powraca do Danii. Trafia na pogrzeb
Ofelii, która po śmierci ojca popadła w obłęd i popełniła samobójstwo. Jej brat, Laertes, Ŝąda
zemsty, której podstępny rodzaj podsuwa Klaudiusz: podczas pojedynku z Hamletem ma uŜyć
zatrutej szpady. Wrogowie giną podstępem, truciznę zaŜywa Gertruda, ginie teŜ zbrodniczy
Klaudiusz. Do Danii przybywa Fortynbras na czele wojsk i on wygłosi ostatnie słowa o Hamlecie:
“Byłby wielkim królem, gdyby los wyniósł go na duński tron!”. Ta wieloznaczna tragedia,
umoŜliwiająca rozmaite interpretacje, jest z jednej strony studium władzy. jej pokus i
niebezpieczeństw, z drugiej zaś strony wnikliwym portretem psychologicznym wybitnej jednostki,
wyznającej humanistyczne ideały, która waha się między buntem przeciw zbrodni a wstrętem przed
wejściem na drogę występku. Postać Hamleta stała się symbolem bohatera niezdolnego do
działania, trawionego wątpliwościami natury moralnej, do którego wielokrotnie sięgali m.in.
romantycy (Kordian -Słowackiego. Konrad -Mickiewicza). Tragedia Sz. jest takŜe swoistą
autoanalizą teatru - wprowadzenie do dramatu chwytu "teatru w teatrze" jako kluczowego
wydarzenia rozszyfrowującego fałsz rzeczywistości dowodzi jak bardzo sztuka "udawania"
przewyŜsza etycznie "udawane” Ŝycie.
Do dziś utwory jego nie utraciły wiele ze swej aktualności, jaką miały w czasach początków
teatru elŜbietańskiego. Szekspir celowo nie osadzał swych sztuk zbyt mocno w realiach
historycznych. Dramat rozgrywa się nie w związku z dziejowymi zwrotami, a poprzez działania
bohaterów. Czasy się zmieniają, powstają i padają królestwa, krwawe rewolucje i wojny przetaczają
się przez nasz glob, ale mimo tych kataklizmów dziejowych człowiek i sposób jego postępowania
niewiele się zmieniają. ToteŜ motywacje szekspirowskich bohaterów są dla nas na wskroś czytelne.
Nie mamy dziś Ŝadnego problemu ze zrozumieniem ich racji. Wielką zaletą twórczości Szekspira
jest właśnie to, Ŝe poświęcona jest ona głównie ludziom i ich namiętnościom, a nie znanym z
podręczników historii, nuŜącym i bezbarwnym opowieściom o dynastiach i monarchach. ToteŜ w
dramatach Szekspira nie jest waŜne, gdzie rzecz się dzieje, ale dlaczego i jak się dzieje. To
decyduje o tym, Ŝe dramaty te są do dziś popularne. Dzisiejszy widz takŜe jest zainteresowany
sensacyjnymi wydarzeniami demaskującymi prawdę o zachowaniu człowieka.
Pobrano z http://magda.of.pl
Chciałoby się rzec, Ŝe Szekspir doskonale wiedział, co decyduje o sukcesie i poczytności
dzieła literackiego. Fabuła dramatów Szekspira doskonale trafia w zapotrzebowania odbiorcy w
kaŜdych czasach. JuŜ przecieŜ staroŜytni wiedzieli, Ŝe tragedia powinna być dla widza wstrząsem.
Choć Szekspir przełamywał w swej twórczości wiele formalnych zasad rządzących teatrem
antycznym, tej jednej trzymał się ściśle: tragedia musi szokować i wzbudzać katharsis. Jednak
dobry dramat nie powinien przestraszać widza czy czytelnika. Odbiorca nie moŜe mieć poczucia, Ŝe
i jemu przydarzy się coś podobnego do wydarzeń scenicznych. Dlatego Szekspir umieszcza akcje
swych dramatów zazwyczaj w niecodziennej scenerii: w królewskich pałacach, pośród wielkiej
polityki. Widz ogląda taki spektakl z poczuciem bezpieczeństwa. To wstrząsające, co dzieje się na
scenie, jednak jak to dobrze, Ŝe mnie, zwykłemu obywatelowi, nigdy nie przydarzy się nic
podobnego. Proszę zauwaŜyć, Ŝe mechanizm ten rządzi dziś popularnymi serialami (ani mi przez
myśl nie przechodzi porównywać dzieła Szekspira do mydlanych oper! Chodzi tylko o
socjologiczną prawidłowość - odpręŜa nas oglądanie nieszczęść innych ludzi, które nam raczej nie
groŜą).
Autor ukazuje wydarzenia niezwykłe: pałacowe przewroty, wielkie polityczne wstrząsy, w
dramatach działają siły nadprzyrodzone - duchy, czarownice i upiory. Wszystko to decyduje takŜe i
dziś o popularności dzieł Szekspira. Widz jest złakniony niesamowitości i, kto chce sobie zaskarbić
jego wdzięczność, musi mu je dać.
Akcja dramatów Szekspira przykuwa uwagę. Zbrodnia jest w dziełach dramaturga główną
osnową tragedii. Szekspir rozumiał doskonale, "Ŝe nic tak nie oŜywia powieści, jak świeŜy trup",
choć powiedziała to dopiero całkiem niedawno pewna pisarka. ToteŜ dramaty Szekspira obfitują w
sceny morderstw i gwałtów. śeby nie narazić się na zarzut deprawatorstwa, Szekspir zawsze tak
prowadzi akcję swych utworów, aby w finale zło zostało ukarane i aby sprawiedliwość odniosła
triumfalne zwycięstwo. To takŜe decyduje o nieustającej popularności dzieł Szekspira.
Dramaty Szekspira doskonale oddają klimat epoki, w jakiej powstały. Mimo swej
uniwersalności, nie mogły się oprzeć wpływom specyficznego, dla czasów ich powstania, sposobu
myślenia. Dokładne badanie mentalności człowieka epoki elŜbietańskiej musi być nie lada gratką
dla historyka czy socjologa. Ja pozwolę tu sobie uczynić jedno tylko spostrzeŜenie, które rzuciło mi
się mocno w oczy podczas lektury "Hamleta". Szekspir ustami Hamleta właśnie wykpiwa uległą
słuŜalczość niektórych osób swoich czasów
Trzeba teŜ zauwaŜyć, Ŝe tym samym "Hamletem" z powodzeniem moŜe zainteresować się
takŜe historyk teatru, bowiem Szekspir pozwala sobie na dość obszerne fragmenty traktujące
właśnie o sytuacji trup teatralnych w tamtych czasach