Nowi wykluczeni. Ryzyko finansowe codzienności

Studia i Monografie nr 37
JAN KRZYSZTOF SOLARZ
Nowi wykluczeni.
Ryzyko finansowe codzienności
Społeczna Akademia Nauk
Łódź − Warszawa 2012
Spis treści
Wprowadzenie
..................................................................
5
Rozdział pierwszy. Tradycyjni wykluczeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Społeczne wykluczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Finansowe wykluczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Mikrofinanse w walce z wykluczeniem społecznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
29
33
37
Rozdział drugi. „Nowi wykluczeni” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. „Błędny krąg” nowego wykluczenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Kredyty konsumenckie. Nadmierne zadłużenie gospodarstw
domowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Kredyty hipoteczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Poziom kompetencji finansowych ludności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
43
Rozdział trzeci. Ryzyko finansowe codzienności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Emerytalny szok dochodowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Nagła utrata zatrudnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Nagła utrata zdrowia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. Rozpad związku małżeńskiego/partnerskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5. Narodziny trzeciego dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Starość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66
76
79
80
82
84
85
47
50
58
Rozdział czwarty. Perspektywy ograniczenia narastania nowego wykluczenia . 90
4.1. Antycykliczne zatrudnienie i sposoby jego finansowania . . . . . . . . . . . . . . . . 90
4.1.1. Nepotyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
4.1.2. Firmy rodzinne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
4.1.3. Społeczne spółdzielnie pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
4.2. Monitorowanie efektów zewnętrznych funkcjonowania
systemu finansowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
4.2.1. Systemy rozliczeń i rozrachunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
4.2.2. Koszty zewnętrzne funkcjonowania systemu finansowego . . . . . . . 117
4.3. Nierówności dochodowe i ich wpływ na powstawanie
„nowych wykluczonych” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
4.3.1. Jakość życia w warunkach nadmiernych rozpiętości
dochodowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
4.3.2. Ubóstwo a „nowe wykluczenie”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
4.4. Innowacje finansowe i ich wpływ na jakość życia
„nowych wykluczonych” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
4.4.1. Dialektyka codzienności. Innowacje społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
4.4.2. Instrumenty zarządzania ryzykiem finansowym codzienności . . . . 136
4.5. Edukacja finansowa „nowych wykluczonych” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
4.5.1. Horyzont inwestowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
4.5.2. Strategie inwestowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
4.5.3.Najgroźniejsze przestępstwa pośredników finansowych . . . . . . . . . . 145
4.5.4. Upadłość konsumencka w Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Zakończenie
Bibliografia
...................................................................
151
....................................................................
155