plik pdf

34
Propozycje scenariuszy lekcji
wpływ złotej legendy Napoleona, która towarzyszyła Rzeckiemu od dziecka,
na dokonywane przez niego wybory życiowe, dużą naiwność polityczną, wiarę
w nieco spiskową teorię świata i nadawanie politycznego znaczenia działaniom
Wokulskiego,
wpływ historii rodzinnej na udział Rzeckiego w Wiośnie Ludów, wpływ ideałów
Wiosny Ludów na poglądy Rzeckiego,
wpływ pobytu Rzeckiego w mieszczańskiej rodzinie Minclów na jego stosunek
do pracy i osobowość.
Zwracamy uczniom uwagę na to, że:
Rzecki w poglądach i ideałach, które wyznaje, jest romantykiem.
4. Podsumowanie.
Prosimy uczniów, aby na koniec spróbowali wskazać rolę, jaką odgrywały w powieści omówione fragmenty pamiętnika.
Dzięki pamiętnikowi powieść zyskuje tło historyczne i obyczajowe. Pamiętnik
zawiera informacje, które nadają sens późniejszym wydarzeniom. Dzięki pamiętnikowi historia i teraźniejszość tworzą ciągłość.
Zwracamy uczniom uwagę na to, że pewne wydarzenia przedstawione w Lalce
poznajemy przez pryzmat spojrzenia Rzeckiego. Powrócimy do tego, omawiając
zagadnienie narracji w powieści.
5. Praca domowa.
Porównaj trzy fragmenty Lalki:
tom I, rozdział 2.
Od słów: „Pan Ignacy od dwudziestu pięciu lat mieszkał w pokoiku przy
sklepie”* do słów: „Jeżeli dzień udał się dobrze, pan Ignacy był kontent”.
tom I, rozdział 3.
Od słów: „Właścicielem sklepu był Jan Mincel” do słów: „Zasada robienia
oszczędności stała się już u niego chorobliwym dziwactwem”.
tom II, rozdział 19.
Od słów: „W sobotę, po rozejściu się subiektów” do słów: „po co pan darmo
pracuje?”.
i na ich podstawie scharakteryzuj mieszczański etos pracy, na którym się wychował
Ignacy Rzecki. Wskaż zmiany, jakim podlegał etos pracy wraz z upływem czasu.
Temat: Kim jest Wokulski?
(czas realizacji – 2 lekcje)
Cele szczegółowe:
próba charakterystyki Wokulskiego
zrozumienie złożoności psychologicznej postaci Wokulskiego
* Wszystkie cytaty pochodzą z: B. Prus, Lalka, Wrocław 1998.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
35
Propozycje scenariuszy lekcji
dostrzeganie i rozumienie różnic w ocenie bohatera w zależności od przyjętego
punktu widzenia
przypomnienie pozytywistycznej koncepcji człowieka
Materiał:
B. Prus, Lalka
podręcznik: Postać literacka, s. 76
Czy znasz Stanisława Wokulskiego?, s. 77–78
B. Prus, Lalka, s. 79–80, 82–83
Motyle i robaki, czyli Wokulski o sobie samym, s. 82
zbliżenie Wokulski w oczach historyków literatury, s. 84
komentarze na temat Wokulskiego, s. 84
Przygotowanie:
Uczniowie w domu przypominają sobie, jaki obraz człowieka wyłaniał się z myśli
pozytywistycznej. W tym celu czytają następujące teksty z podręcznika:
Pozytywizm jako światopogląd, s. 28
H. Spencer, Organizm społeczny, s. 30–31
H. Taine, Rasa, środowisko, moment, s. 32
J. S. Mill, O zasadzie użyteczności, s. 33–34
K. Darwin, O powstawaniu gatunków, s. 38–39
K. Darwin, O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt, s. 81
Konkretyzacja postaci (podręcznik, cz. 3., s. 236)
Uczniowie powinni w domu opracować również biografię Wokulskiego – zaznaczyć
w powieści fragmenty, które dotyczą życia i postępowania bohatera, a następnie
przygotować się do ich omówienia. Posłużą one do rekonstrukcji biografii bohatera,
dlatego też ważne będzie określenie wiarygodności źródła informacji – uczniowie
powinni mieć świadomość, kto się wypowiada o bohaterze, jaki ma doń stosunek,
w jakim stopniu zna Wokulskiego itp.
Zamiast pytania: Wokulski – romantyk czy pozytywista?, które się zazwyczaj zadaje,
omawiając postać Wokulskiego, proponujemy postawić pytanie: Kim jest Wokulski?,
ponieważ tego rodzaju zmiana pociąga za sobą odwrócenie toku rozumowania
uczniów. Będzie miało ono charakter indukcyjny, nie zaś dedukcyjny.
1. Rekonstrukcja biografii Wokulskiego, praca zespołowa.
W pracy nad biografią bohatera możemy się posłużyć tabelą, np.
Wydarzenie
biograficzne
„wydobywanie”
się z piwnicy
u Hopfera
Źródło
informacji
pamiętnik
Rzeckiego
Ocena wiarygodności źródła
informacji*
informacja wiarygodna, pochodząca od
człowieka życzliwego Wokulskiemu,
subiektywna
* Oceniając źródło informacji, bierzemy pod uwagę stosunek do bohatera (pozytywny,
negatywny) oraz wiarygodność opinii (subiektywna, obiektywna).
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
36
Propozycje scenariuszy lekcji
2. Ocena postaci Wokulskiego, praca zespołowa.
Na podstawie informacji zestawionych w tabeli uczniowie wyrażają własną opinię
na temat Wokulskiego, oceniają, jakim – ich zdaniem – jest człowiekiem. W tym
miejscu można porozmawiać z uczniami o postaci literackiej: jak wyrabiamy sobie
opinię o bohaterze, czyje sądy i przekonania bierzemy pod uwagę, na ile wpływ na
naszą opinię ma to, czy lubimy bohatera.
3. Porównanie opinii uczniów z sądami wyrażonymi w podręczniku, praca
indywidualna.
Prosimy uczniów, aby się zapoznali z zamieszczonymi w podręczniku opiniami
krytyków literackich na temat Wokulskiego, a następnie porównali je ze swoimi
sądami na temat bohatera powieści. Uczniowie wskazują tę opinię, która jest im
najbliższa, a potem uzasadniają swój wybór. Po wysłuchaniu kilku uczniowskich
argumentacji wspólnie zestawiamy dotychczasowe ustalenia na temat Wokulskiego
z pozytywistyczną koncepcją człowieka, a następnie oceniamy, w jakim stopniu
Wokulski jest pozytywistą.
4. Uzupełniające uwagi o neurotyczności, rozmowa nauczająca.
Warto zwrócić uwagę uczniów na neurotyczną stronę osobowości Wokulskiego
i innych bohaterów powieści, a następnie połączyć ten fakt z teorią Hipolita Taine’a.
W drugiej połowie XIX wieku neurotyzm dotykał sporą część społeczeństwa,
pozytywiści często używali sformułowania „wiek nerwowy” na określenie swoich
czasów. „W pracach tego rodzaju, jak wydany w roku 1886 przekład książki
Richarda Kraffta-Ebinga Nasz wiek nerwowy (nasze zdrowe i chore nerwy),
objaśniano nasilanie się chorób nerwowych destabilizacją dawnych hierarchii
i demokratyzacją stosunków społecznych (obietnicami powszechnego szczęścia,
które nie nadchodzi), liberalizmem (konkurencją, która wywołuje frustracje pokonanych i niepewność chwilowych zwycięzców), powierzchownością treści i recepcji
kultury masowej oraz przyspieszonym, męcząco prędkim tempem życia. Nie
wyprowadzano zresztą stąd wniosków przeciwko postępowi – sygnalizowano
jedynie jego cenę”*.
5. Praca domowa.
Wybierz jedną z wersji zniknięcia Wokulskiego i uzasadnij jej prawdopodobieństwo.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Temat: Różne wizje miłości w „Lalce”.
(czas realizacji – 1 lekcja)
Cele szczegółowe:
poznanie różnych opinii na temat miłości w Lalce
pogłębienie charakterystyki Wokulskiego
poszerzenie wiadomości na temat innych bohaterów powieści Bolesława Prusa
Materiał:
B. Prus, Lalka
załącznik 1.
* J. Bachórz, Wstęp [w:] B. Prus, Lalka, Wrocław 1998, s. LXXI–LXXII.