Załącznik do Uchwały Nr XL_217_2014 Rady Gminy Rychtal z dnia

Transkrypt

Program Ochrony Środowiska dla Gm iny Rychtal
na lata 2013--2016 z perspektywą na lata 2017-2020
WÓJT GMINY RYCHTAL
PROGRAM OCHRONY
ŚRODOWISKA
DLA GMINY RYCHTAL NA LATA
2013-2016
2016 Z PERSPEKTYWA NA
LATA 2017-2020
2017
RYCHTAL 2013
-1-
na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020
-2-
SPIS TREŚCI
1. Wstęp ....................................................................................................... - 7 1.1. Podstawa prawna opracowania ................................................................. - 7 1.2. Przedmiot i zakres opracowania ............................................................... - 7 1.3. Potrzeba i cel opracowania ...................................................................... - 7 1.4. Terminologia .......................................................................................... - 8 1.4.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównoważonego ............................... - 9 1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska ........................................ - 9 1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno-ściekowej ......................... - 11 2.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ................................................ - 12 2.1. Dane administracyjne ............................................................................ - 12 2.2. Położenie geograficzne.......................................................................... - 12 2.3. Warunki środowiskowe ......................................................................... - 13 2.4. Użytkowanie terenu .............................................................................. - 14 2.5. Uwarunkowania społeczne ..................................................................... - 15 2.5.1. Procesy demograficzne .................................................................... - 15 2.5.2. Struktura sieci osadniczej w gminie .................................................. - 16 2.6. Uwarunkowania gospodarcze ................................................................. - 17 2.6.1. Działalność gospodarcza ................................................................. - 17 2.6.2. Gospodarka rolna ............................................................................ - 17 -
3.
Infrastruktura .......................................................................................... - 18 3.1. Gospodarka wodno – ściekowa ............................................................... - 18 3.1.1. Zaopatrzenie w wodę ...................................................................... - 18 3.1.1.1. Ujęcia wody ................................................................................ - 19 3.1.2. Oczyszczanie ścieków ..................................................................... - 21 3.1.3. Ujmowanie i odprowadzenie wód opadowych .................................... - 23 3.1.4. Tendencje rozwoju gospodarki wodno-ściekowej ............................... - 23 3.2. Urządzenia wodne ................................................................................. - 23 3.3. Gospodarka odpadami ........................................................................... - 23 3.4. Drogi i koleje ....................................................................................... - 24 3.4.1. Drogi ............................................................................................. - 24 3.4.2. Koleje ........................................................................................... - 25 3.5. Sieć gazowa ......................................................................................... - 25 3.6. Źródła emisji pól elektromagnetycznych ................................................. - 26 3.6.1. Stacje bazowe telefonii komórkowej ................................................. - 26 3.6.2. Emitery energetyczne ...................................................................... - 27 -
4. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO ...................................................................................... - 27 4.1. Rzeźba terenu ....................................................................................... - 27 4.1.1. Charakterystyka rzeźby terenu ......................................................... - 27 -3-
4.1.2. Przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy
ziemskiej ................................................................................................ - 28 4.2. Budowa geologiczna ............................................................................. - 29 4.2.1. Uwarunkowania ogólne ................................................................... - 29 4.2.2. Zasoby kopalin ............................................................................... - 29 4.3. Charakterystyka wód podziemnych ......................................................... - 30 4.3.1. Uwarunkowania ogólne ................................................................... - 30 4.3.2. Lokalne zbiorniki wód podziemnych ................................................. - 30 4.3.3. Zasoby wód podziemnych ................................................................ - 30 4.3.4. Jakość wód podziemnych ................................................................. - 31 4.4. Charakterystyka wód powierzchniowych ................................................. - 32 4.4.1. Sieć rzeczna ................................................................................... - 32 4.4.2. Zbiorniki wodne ............................................................................. - 33 4.4.3. Zagrożenie powodziowe .................................................................. - 34 4.4.4. Jakość wód powierzchniowych ......................................................... - 34 4.4.5. Przeobrażenia stosunków wodnych ................................................... - 35 4.5. Charakterystyka gleb............................................................................. - 35 4.5.1. Charakterystyka rozmieszczenia typów gleb ...................................... - 35 4.5.2. Zasobność gleb w składniki pokarmowe ............................................ - 37 4.5.3. Degradacja naturalna gleb ............................................................... - 37 4.5.4. Degradacja chemiczna gleb .............................................................. - 38 4.5.5. Przyczyny degradacji gleb ............................................................... - 40 4.6. Powietrze atmosferyczne ....................................................................... - 41 4.6.1. Rodzaje emisji zanieczyszczeń do powietrza ..................................... - 41 4.6.2. Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza ....................................... - 46 4.6.4. Metody ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza – wykorzystanie
energii ze źródeł odnawialnych ................................................................. - 47 4.7. Klimat akustyczny ................................................................................ - 52 4.7.1. Hałas komunikacyjny ...................................................................... - 53 4.7.2. Hałas przemysłowy ......................................................................... - 53 4.8. Przyroda ożywiona ................................................................................ - 54 4.8.1. Charakterystyka ogólna szaty roślinnej ............................................. - 54 4.8.2. Charakterystyka ogólna świata zwierząt ............................................ - 61 4.8.3. Przyczyny degradacji szaty roślinnej i przeobrażeń ............................ - 62 4.9. Walory krajobrazowe ........................................................................... - 63 4.10. Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego ............ - 63 4.11. Awarie przemysłowe ........................................................................... - 65 5. POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2011 ROKU ORAZ HARMONOGRAM
REALIZACJI ZADAŃ EKOLOGICZNYCH ...................................................... - 66 -4-
5.1. Założenia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy w świetle ochrony
środowiska ................................................................................................. - 66 5.1.1. Cele i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska określone w strategii
rozwoju gminy Rychtal ............................................................................. - 66 5.2. Cele, kierunki i zadania do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska
dla gminy Rychtal ....................................................................................... - 67 Obszar strategiczny 1: Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych ........... - 68 5.3. Strategia realizacji przyjętych celów ...................................................... - 80 5.3.1. Przyjęte kryteria wyboru zadań priorytetowych ................................. - 80 5.3.2. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych ................................... - 81 6. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO ................... - 100 6.1. Potrzeba edukacji ekologicznej ............................................................ - 100 6.2. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa .......................... - 101 Społeczne kampanie informacyjne ........................................................... - 105 7. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ............................. - 106 7.1. Założenia systemu finansowania inwestycji ........................................... - 106 7.1.1. Emisja obligacji komunalnych ....................................................... - 107 7.1.2. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ......... - 107 7.1.3. Bank Ochrony Środowiska ............................................................. - 108 7.2. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska........................................ - 108 7.2.1. Instrumenty prawne ...................................................................... - 109 7.2.2. Instrumenty finansowe .................................................................. - 109 7.2.3. Instrumenty społeczne ................................................................... - 109 7.2.4. Instrumenty strukturalne ............................................................... - 111 7.3. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska ...................................... - 111 7.3.1. Zasady monitoringu ...................................................................... - 111 7.3.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych .......................... - 112 8. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ............................ - 115 -
Spis tabel
Tabela 1 Parametry klimatyczne ze stacji meteorologicznej w Rychtalu ............... - 13 Tabela 2 Średnie zestawienie opadów w latach 1961 – 1990 na posterunku w
miejscowości Rychtal ..................................................................................... - 14 Tabela 3 Powierzchnia geodezyjna wg kierunków wykorzystania ........................ - 14 Tabela 4 Procesy demograficzne na terenie Gminy Rychtal ................................ - 15 Tabela 5 Jednostki osadnicze na terenie Gminy Rychtal ..................................... - 16 Tabela 6 Struktura produkcji rolnej na terenie gminy ......................................... - 18 Tabela 7 Struktura produkcji zwierzęcej na terenie gminy .................................. - 18 Tabela 8 Wykaz czynnych ujęć wód podziemnych na terenie Gminy Rychtal
....................................................................................................... - 19 Tabela 9 Rozwój sieci wodociągowej na terenie gminy Rychtal w latach 2005-2011 ......
.................................................................................................................... - 20 Tabela 10 Długość sieci wodociągowej na terenie gminy Rychtal ........................ - 20 -5-
Tabela 11 Charakterystyka oczyszczalni ścieków w Skoroszowie. ........................ - 21 Tabela 12 Rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Rychtal w latach 2005-2011 ... 22 Tabela 13 Dane dotyczące dróg na terenie gminy Rychtal ................................... - 24 Tabela 14 Natężenie ruchu na drodze krajowej przechodzącej przez teren gminy
Rychtal. ......................................................................................................... - 25 Tabela 15 Ogólna charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna JCWPd 93 ..... - 31 Tabela 16 Ocena stanu JCWPd 93 .................................................................... - 31 Tabela 17 Bonitacja jakości gleb na terenie gminy w roku 2000 .......................... - 36 Tabela 18 Kompleksy przydatności rolniczej gruntów ornych gminy. .................. - 36 Tabela 19 Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie gminy ............ - 36 Tabela 20 Zasobność gleb gminy Rychtal na tle powiatu i województwa w
makroelementy (w % powierzchni użytków rolnych) wyniki średnie z lat 1994 – 1999 .. 37 Tabela 21 Odczyn gleb użytkowanych rolniczo oraz potrzeby wapnowania (w %
powierzchni użytków rolnych) wyniki średnie z lat 1994 – 1999 .......................... - 38 Tabela 22 Stwierdzona ilość zanieczyszczeń metalami ciężkimi w glebach w gminie
Rychtal .......................................................................................................... - 40 Tabela 23 Wyniki pomiarów dwutlenku azotu ................................................... - 42 Tabela 24 Wyniki pomiarów dwutlenku siarki ................................................... - 42 Tabela 25 Średnie natężenie ruchu na poszczególnych rodzajach dróg ................. - 43 Tabela 26 Rodzaje i ilości zanieczyszczeń emitowanych przy spalaniu 1 kg benzyny i
oleju napędowego ........................................................................................... - 44 Tabela 27 Ilość emisji spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg
gminy Rychtal ................................................................................................ - 45 Tabela 28 Zestawienie wyników badań chemizmu opadów atmosferycznych w latach
2000 - 2002 .................................................................................................... - 46 Tabela 29 Ewidencja zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza .................... - 47 Tabela 30 Moc zainstalowana OZE w Polsce w latach 2009 – 2011. .................... - 48 Tabela 31 Charakterystyka promieniowania na obszarze Polski (wartości średnie)- 49 Tabela 32 Koszt jednostkowy ciepła przy zakupie paliw ..................................... - 50 Tabela 33 Wilgotność zbieranej słomy .............................................................. - 51 Tabela 34 Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów środowiskowych na terenie
gminy ............................................................................................................ - 63 Tabela 35 Krótkoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska
dla gminy Rychtal na lata 2013 - 2016 ............................................................. - 82 Tabela 36 Długoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska
dla gminy Rychtal na lata 2017 - 2020 ............................................................. - 92 Tabela 48 Monitoring realizacji programu ...................................................... - 112 Tabela 49 Wskaźniki monitorowania efektywności Programu ............................ - 112 -
-6-
1. Wstęp
1.1. Podstawa prawna opracowania
Obowiązujące od 1 października 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska, nakłada na Gminę
obowiązek opracowania gminnego programu ochrony środowiska Obowiązek ten jest formalną
przesłanką dla utworzenia niniejszego opracowania (art. 17, ustawy Prawo Ochrony Środowiska, tj.
Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.).
1.2. Przedmiot i zakres opracowania
Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Rychtal
położonej w Powiecie Kępińskim, Województwo Wielkopolskie.
Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumianą problematykę ochrony środowiska na
analizowanym terenie. Zagadnienia ochrony środowiska obejmują ochronę powietrza, wód,
powierzchni ziemi, środowiska akustycznego oraz zasobów przyrodniczych. Omówienia dotyczące
gospodarki odpadami zostały zawarte w odrębnym opracowaniu pod nazwą Plan Gospodarki
Odpadami dla Gminy Rychtal.
Program Ochrony Środowiska wskazuje tzw. „punkty zapalne” w środowisku, wywołane
niezrównoważonym rozwojem gospodarczym oraz przedstawia konkretne propozycje działań
zmierzających do stopniowej likwidacji zagrożeń.
Hierarchiczne uporządkowanie celów pod kątem ich ważności, decyduje o podziale
przyszłego budżetu gminy i spodziewanych środkach pomocowych przeznaczonych na ochronę
środowiska.
Obok wymienionych wyżej funkcji Program Ochrony Środowiska spełnia także funkcje
promocyjne i informacyjne. Dokument ten informuje o stanie środowiska w gminie i podejmowanych
działaniach zmierzających do jego poprawy.
Program ten oprócz promocji walorów przyrodniczych ma za zadanie promować także samą
gminę, której jednym z elementów strategii rozwoju gospodarczego jest ochrona środowiska.
1.3. Potrzeba i cel opracowania
Programy Ochrony Środowiska są podstawowym instrumentem realizacji II Polityki
Ekologicznej Państwa. Sporządzane dla kolejnych szczebli administracji samorządowej, umożliwiają
najbardziej efektywną ochronę środowiska przyrodniczego.
Ochrona środowiska przyrodniczego jest z kolei jedną z głównych dróg prowadzących do
osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, należy jednak pamiętać, że nie jedyną. O w pełni
zrównoważonym rozwoju można dopiero mówić po osiągnięciu czterech ładów:
•
•
•
•
ekologicznego,
społecznego,
ekonomicznego (gospodarczego),
przestrzennego.
Podstawowym
narzędziem
osiągnięcia
ładu
ekologicznego
jest
ochrona
i kształtowanie środowiska przyrodniczego. Ład społeczny może być osiągnięty np. poprzez
akceptację mieszkańców dla proponowanych i podejmowanych działań. Ład gospodarczy osiąga się
poprzez kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki i ograniczanie bezrobocia.
Ład przestrzenny wiąże się np. z odpowiednią lokalizacją terenów przemysłowych, mieszkaniowych,
komunikacyjnych i innych.
Powyższe zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska zostały uwzględnione w
niniejszym opracowaniu. Są one zależne od specyfiki oraz rzeczywistych potrzeb i możliwości gminy,
na niej bowiem spocznie większość obowiązków związanych z wdrażaniem zadań zmierzających do
osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.
-7-
Do najistotniejszych zaproponowanych dla gminy Rychtal,
w zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony środowiska należą:
celów
i
zadań
1) ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych:
a) ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej regionu;
b) rozwój lasów i ich racjonalne wykorzystanie;
c) ochrona gleb;
d) eksploatacja kopalin;
e) ochrona wód podziemnych;
f) racjonalizacja zużycia materiałów, wody, energii;
g) wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych;
2) poprawa jakości środowiska:
a) jakość wód, poprawa stosunków wodnych i ochrona przed powodzią;
b) powietrze atmosferyczne;
c) hałas;
d) promieniowanie elektromagnetyczne;
e) gospodarka odpadami;
3) prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantującej powodzenie
realizacji wyżej wymienionych działań.
Cele i zadania jak i okresy ich realizacji wynikają
z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów rządowych, takich jak:
przede
wszystkim
- Polityka ekologiczna państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016
- Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym
i lokalnym;
- Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych
na terytorium Polski,
Zakres i forma opracowania, w tym wyznaczone cele i zadania zawarte
w programie ochrony środowiska są również zgodne z takimi dokumentami regionalnymi i
lokalnymi, jak:
- Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 20122015 z perspektywą na lata 2016-2020;
- Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego;
- Programu Ochrony Środowiska Powiatu Kępińskiego.
Program
Ochrony
Środowiska
dla
gminy
Rychtal
oparty
więc
został
o postanowienia wyżej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikające z innych
dokumentów planistycznych - opracowań lokalnych, z uwzględnieniem wymogów wynikających z
obowiązujących przepisów.
Realizacja zdefiniowanych ekologicznych celów strategicznych w powiązaniu
z programem edukacji ekologicznej społeczeństwa powinna zapewnić gminie Rychtal rozwój zgodny
z zasadami zrównoważonego rozwoju.
1.4. Terminologia
Program ochrony środowiska wymusza na wszystkich uczestnikach procesów decyzyjnych i
inwestycyjnych zastosowanie jednakowej terminologii dotyczącej całokształtu ochrony środowiska.
Poniżej podane zostały znaczenia zwrotów użytych w opracowaniu.
-8-
1.4.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównoważonego
Ochrona środowiska - rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające
zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na:
racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównoważonego rozwoju,
przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego,
Równowaga przyrodnicza - jest to taki stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga
we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu warunków
siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej.
Środowisko – rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w
wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze,
zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat.
Zrównoważony rozwój - rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy,
w
którym
następuje
proces
integrowania
działań
politycznych,
gospodarczych
i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów
przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb
poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych
pokoleń.
1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska
Emisja – rozumie się przez to wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności
człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi:
• substancje,
• energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne.
Hałas - rozumie się przez to dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz.
Obszar chronionego krajobrazu - jest terenem chronionym ze względu na wyróżniające się
krajobrazowo
tereny
o
zróżnicowanych
ekosystemach,
wartościowe
w
szczególności
ze
względu
na
możliwości
zaspokajania
potrzeb
związanych
z masową turystyką i wypoczynkiem lub istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Celem
tworzenia
obszarów
chronionego
krajobrazu
może
być
w szczególności zapewnienie powiązania terenów poddanych ochronie w system obszarów
chronionych.
Oddziaływanie na środowisko - rozumie się przez to również oddziaływanie na zdrowie ludzi.
Organ ochrony środowiska – rozumie się przez to organy administracji powołane do wykonywania
zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska, stosownie do ich właściwości określonej w tytule
VII w dziale I Prawa Ochrony Środowiska.
Organizacja ekologiczna – rozumie się przez to organizacje społeczne, których statutowym celem
jest ochrona środowiska.
Pomniki przyrody – to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia
o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej oraz
odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów,
-9-
w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych,
źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie.
Poważna awaria – rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję,
powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje
jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia
życia
lub
zdrowia
ludzi,
lub
środowiska,
lub
powstania
takiego
zagrożenia
z opóźnieniem.
Powierzchnia ziemi - rozumie się przez to naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz znajdującą się
pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka, z tym że pojęcie „gleba” oznacza górną
warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza
i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie.
Powietrze - rozumie się przez to powietrze znajdujące się w troposferze, z wyłączeniem wnętrz
budynków i miejsc pracy.
Poziom hałasu –
w decybelach (dB).
rozumie
się
przez
to
równoważny
poziom
dźwięku
A
wyrażony
Poziom substancji w powietrzu - rozumie się przez to stężenie substancji w powietrzu
w odniesieniu do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w odniesieniu do ustalonego czasu
i powierzchni.
Pozwolenie, bez podania jego rodzaju – rozumie się przez to pozwolenie na wprowadzanie do
środowiska substancji lub energii, o którym mowa w art. 181 ust. 1 Prawa Ochrony Środowiska.
Standardy emisyjne –rozumie się przez to dopuszczalne wielkości emisji.
Substancja niebezpieczna – rozumie się przez to jedną lub więcej substancji albo mieszaniny
substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze
mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia
ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a
także substancja powstała w wyniku awarii.
Użytki ekologiczne – rozumie się przez to zasługujące na ochronę „pozostałości ekosystemów
mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk, jak
torfowiska, bagna, nieużytkowane łąki i sady, drobne zbiorniki śródpolne i śródleśne, kępy drzew i
krzewów, skarpy, jary i wąwozy, trzcinowiska, płaty nieużytkowanej roślinności, straorzecza,
wychodnie skalne, skarpy, kamieńce oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin
i zwierząt, w tym miejsca ich sezonowego przebywania lub rozrodu.
Wielkość emisji - rozumie się przez to rodzaj i ilość wprowadzanych substancji lub energii
w określonym czasie oraz stężenia lub poziomy substancji lub energii, w szczególności w gazach
odlotowych, wprowadzanych ściekach oraz wytwarzanych odpadach.
Zakład – rozumie się przez to jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący
instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami.
Zanieczyszczenie – rozumie się przez to emisję, która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub
stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory
estetyczne środowiska lub może kolidować z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze
środowiska.
- 10 -
1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno-ściekowej
Ścieki – rozumie się przez to wprowadzane do wód lub do ziemi:
• wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze,
• ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego
wykorzystania
w
sposób
i
na
zasadach
określonych
w
przepisach
o nawozach i nawożeniu,
• wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacyjne, pochodzące
z powierzchni zanieczyszczonych, w tym z centrów miast, terenów przemysłowych
i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów o trwałej nawierzchni,
• wody odciekowe ze składowisk odpadów, wykorzystane solanki, wody lecznicze
i termalne,
• wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wprowadzanych do
górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wprowadzanej do górotworu są
tożsame z rodzajami i ilością zawartymi w pobranej wodzie,
• wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej, jeżeli występują w nich
nowe
substancje
lub
zwiększone
zostaną
ilości
substancji
w stosunku do zawartych w pobranej wodzie.
Ścieki bytowe – rozumie się przez to ścieki z budynków przeznaczonych na pobyt ludzi, z osiedli
mieszkaniowych oraz z terenów usługowych, powstające w szczególności w wyniku ludzkiego
metabolizmu oraz funkcjonowania gospodarstw domowych.
Ścieki komunalne – rozumie się przez to ścieki bytowe lub mieszaninę ścieków bytowych ze
ściekami przemysłowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi.
Ścieki przemysłowe – rozumie się przez to ścieki odprowadzane z terenów, na których prowadzi się
działalność handlową lub przemysłową albo składową, niebędące ściekami bytowymi lub wodami
opadowymi.
Instalacje – przez to rozumie się:
• stacjonarne urządzenie techniczne,
• zespół
stacjonarnych
urządzeń
technicznych
powiązanych
technologicznie,
do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego
zakładu,
• obiekty budowlane niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których
eksploatacja może spowodować emisję.
Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne – przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów
o działalności gospodarczej, który prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego
zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, są gminne jednostki organizacyjne
nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność.
Urządzenia wodne - rozumie się przez to urządzenia służące kształtowaniu zasobów wodnych oraz
korzystaniu z nich, a w szczególności:
• budowle: piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a także kanały i rowy,
• obiekty zbiorników i stopni wodnych,
• stawy,
• obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych,
• obiekty energetyki wodnej,
• wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód,
• stałe urządzenia służące do połowu ryb lub do pozyskiwania innych organizmów wodnych,
• mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska,
• stałe urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych.
- 11 -
Eutrofizacja – rozumie się przez to wzbogacanie wody biogenami, w szczególności związkami azotu
lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w
wyniku
którego
następują
niepożądane
zakłócenia
biologicznych
stosunków
w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód.
Sieć – przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi
dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa
wodociągowo-kanalizacyjnego.
Urządzenia kanalizacyjne – sieci kanalizacyjne, wyloty urządzeń kanalizacyjnych służących do
wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz urządzenia podczyszczające i oczyszczające ścieki
oraz przepompownie ścieków.
Urządzenia wodociągowe – ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych, studnie publiczne,
urządzenia służące do magazynowania i uzdatniania wód, sieci wodociągowe, urządzenia regulujące
ciśnienie wody.
Przyłącze kanalizacyjne – odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną
w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony
budynku, a w przypadku jej braku - od granicy nieruchomości.
Przyłącze wodociągowe – odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją
wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wrazz zaworem za wodomierzem głównym.
2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
2.1. Dane administracyjne
Gmina Rychtal położona jest w centralnej części Polski w południowej części województwa
wielkopolskiego.
Graniczy
on
od
zachodu
i
południowego-zachodu
z gminą Namysłów położoną w powiecie namysłowskim, województwo opolskie, od północnegozachodu
i
północy
z
gminami
Perzów,
Bralin
i
Baranów,
od
wschodu
z gminą Trzcinica, które położone są w powiecie kępińskim, województwo wielkopolskie, od
południa z gminami Wołczyn (powiat kluczborski) i Domaszowice (powiat namysłowski) położone w
województwie opolskim.
Gmina zajmuje powierzchnię 96,55 km2. Pod względem wielkości gmina znajduje się na 2
miejscu wśród 7 gmin powiatu kępińskiego. W skład gminy wchodzi 19 jednostek osadniczych, z
których 10 to wsie sołeckie. Siedzibą gminy i jednocześnie centrum administracyjno-gospodarczym
jest miejscowość Rychtal.
Na obszarze tym zamieszkuje 3 997 osób. Pod względem liczby ludności gmina znajduje się
na 6 miejscu w powiecie.
Do najważniejszych szlaków komunikacyjnych drogowych przechodzących przez teren gminy
należy droga krajowa nr 39 odcinek Brzeg – Namysłów - Kępno.
2.2. Położenie geograficzne
Zgodnie z podziałem Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne wg Kondrackiego obszar
gminy należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Niziny Środkowopolskie.
Obejmuje makroregion Nizina Śląska.
Nizina Śląska stanowi rozległą równinę, która od południowego-zachodu sąsiaduje
z Przedgórzem Sudeckim i Sudetami, od północy z Wałem Trzebnickim, a od wschodu z Wyżyną
Śląsko-Krakowską. Nizina Śląska leży w całości w obrębie stadiału Odry (lub Radomki), toteż
zachowały się na jej powierzchni ostańce ozów, kemów i wzgórz morenowych. W obrębie tego
- 12 -
makroregionu wyróżniono 9 mezoregionów. Gmina Rychtal znajduje się w obrębie mezoregionu
Równina Oleśnicka.
Równina Oleśnicka – znajduje się na wschód od Pradoliny Wrocławskiej i na południe od
Wzgórz Trzebnickich w dorzeczu dopływów Odry: Widawy oraz Stobrawy. Za jej wschodnią granicę
można przyjąć dział wód Odry i Warty (Prosny). Powierzchnia mezoregionu wynosi 2.350 km2. Jest to
równina morenowa z ostańcami form glacjalnych zlodowacenia środkowopolskiego. Na przedpolu
Wzgórz Trzebnickich występują sandry zlodowacenia warciańskiego. Na piaszczystych utworach
pokrywowych występują średniourodzajne gleby pseudobielicowe, zajęte przeważnie pod uprawę.
2.3. Warunki środowiskowe
Warunki środowiskowe gminy w dużym stopniu uzależnione są od położenia geograficznego,
z niego wynika odrębność danego regionu. W zależności od położenia kształtują się warunki
przyrodnicze oraz klimatyczne danego obszaru.
Warunki klimatyczne panujące na terenie gminy należą do umiarkowanych
i w dużej mierze uwarunkowane są wpływami mas powietrza morskiego oraz kontynentalnego. Masy
powietrza morskiego pochodzą głównie znad oceanu Atlantyckiego. Powietrze kontynentalne
pochodzi przede wszystkim znad Europy Wschodniej oraz z nad Azji.
Według regionalizacji klimatycznej R. Gumińskiego gmina Rychtal położona jest
w obrębie Dzielnicy Łódzkiej, która stanowi strefę przejściową między nizinami
a Wyżyną Małopolską. Z kolei według regionalizacji klimatycznej przedstawionej przez
A. Wosia gmina znajduje się w Regionie Południowo-wielkopolskim. Kraina ta charakteryzuje się
stosunkowo korzystnymi warunkami klimatycznymi. Amplitudy temperatury są tutaj mniejsze niż
przeciętne w Polsce, wiosny i lata są wczesne i ciepłe, zimy łagodne z nietrwałą pokrywą śnieżną,
zalegającą około 60 – 75 dni. Okres wegetacyjny trwa średnio około 210 - 220 dni. Charakterystyczna
dla tej strefy jest także dość duża liczba dni pochmurnych około 120 – 130 dni w roku. Dni pogodnych
rejestruje się tu około 50 - 60. Dni z przymrozkami jest tutaj ponad 100.
Przeważającymi wiatrami na terenie gminy są wiatry zachodnie z 23% udziałem,
a drugorzędnymi wiatry północno-zachodnie – z udziałem 13 %. Wiatry zachodnie zdecydowanie
przeważają w porze letniej, a zimą natomiast często pojawiają się wiatry z kierunku północnozachodniego. Latem i jesienią wzrasta odsetek cisz, które stanowią wówczas około 10% ogółu
wiatrów. Największe prędkości wiatrów notowane są zimą i wiosną, a najmniejsze latem, średnie
roczne prędkości wiatrów wynoszą 3,0 m/s. Wraz ze wzrostem prędkości wiatrów nasila się wiele
procesów atmosferycznych, które wpływają na warunki bioklimatyczne, czyli między innymi procesy
wentylacyjne, zwiększenie ochłodzenia, usuwanie zanieczyszczeń atmosferycznych oraz pary wodnej.
Samoczynne oczyszczenie atmosfery powodują ruchy powietrza o prędkości co najmniej 3 m/s.
Podstawowe dane dotyczące klimatu gminy Rychtal, opracowano na podstawie obserwacji
prowadzonych
w
stacji
meteorologicznej
Instytutu
Meteorologii
i Gospodarki Wodnej (IMiGW) zlokalizowanej w m. Rychtal (dane z wielolecia
1961 -1990r.). Znajduje się ona na obszarze gminy i reprezentuje panujące na jego terenie warunki
klimatyczne. Podstawowe parametry charakteryzujące klimat przedstawia tabela 1.
Tabela 1 Parametry klimatyczne ze stacji meteorologicznej w Rychtalu
Parametr
Wartość
Średnia roczna temperatura powietrza
8,0 o C
Średni roczny opad
584 mm
Średnia roczna prędkość wiatru
3,0 m/sek
Na omawianym obszarze najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą 18,1oC,
najchłodniejszym styczeń -1,7oC. W analizowanym wieloleciu średnie roczne sumy opadów są
wyrównane i kształtowały się na poziomie 584 mm w roku normalnym, 396 mm w roku najsuchszym
i 703 mm w latach najbardziej wilgotnych (1966). Najwyższe opady w ciągu roku, odnotowywane są
- 13 -
w miesiącach letnich (VI – IX), najniższe w miesiącach zimowych (I – III). Średnia roczna wilgotność
powietrza przekracza 80 %.
Dane dotyczące opadów atmosferycznych na posterunku w m. Rychtal przedstawia tabela 2.
Tabela 2 Średnie zestawienie opadów w latach 1961 – 1990 na posterunku w miejscowości
Rychtal
Sumy opadów miesięcznych w [mm]
XI XII
I
II
III
IV
V
VI VII VIII IX
X
Rok normalny
48
41
33
27
30
36
62
74
75
72
47
40
(N)
Rok wilgotny
44
23
11
14
10
58
30
70
53
43
14
26
(W)
Rok suchy (S)
61
62
31
54
32
17
54
93 140 67
11
81
Źr ód ło: Mapa h yd r ogra fic zn a w s ka li 1 :50 000 – a rku s z M -34 -25 - A; GUGi K.
W warunkach klimatu lokalnego obserwuje się pewne różnice pomiędzy użytkowanymi
rolniczo obszarami wysoczyzny morenowej i wyżej położonymi fragmentami teras nadzalewowych, a
wilgotnymi zajętymi przez użytki zielone oraz dolinę rz. Studnica i mniejszymi dolinkami bocznymi.
Te pierwsze charakteryzują się dobrymi warunkami termicznymi, równomiernym nasłonecznieniem,
małą wilgotnością powietrza i dobrym przewietrzaniem. Mniej korzystnymi lub nawet niekorzystnymi
warunkami termiczno-wilgotnościowymi, częstym występowaniem mgieł, zastoisk chłodnego
powietrza i inwersji temperatur oraz zdecydowanie ukierunkowanym przewietrzaniem wyróżniają się
dna większych obniżeń dolinnych. Specyficzne warunki klimatu lokalnego mają rozległe tereny leśne.
Lasy charakteryzują się na ogół dobrymi warunkami termiczno-wilgotnościowymi o zmniejszonych
wahaniach dobowych i rocznych, większą zacisznością, jednak z gorszymi warunkami solarnymi
(zacienienie). Są to jednak tereny o wzbogaconym składzie fizyko-chemicznym powietrza w tlen,
ozon, olejki eteryczne (fitoncydy) oraz inne substancje śladowe podnoszące komfort bioklimatyczny.
2.4. Użytkowanie terenu
Gmina Rychtal ma charakter rolniczo – leśny, który uzupełniany jest
w mniejszym stopniu przez usługi i drobną przedsiębiorczość. Mocną stroną gminy jest bogata flora i
fauna, co stwarza dobre perspektywy dla rozwoju agroturystyki. Duży potencjał dla rozwoju
agroturystyki mają m. Zgorzelec, Darnowiec, Drożki czy Wielki Buczek. Dogodne położenie wielu
miejscowości otoczonych lasami i nieskażone środowisko stwarzają doskonałe warunki do
wypoczynku.
Użytki rolne zajmują ponad 61 % ogólnej powierzchni gminy. Znaczny udział – ponad 36 %
na
terenie
gminy
zajmują
zwarte
kompleksy
leśne
położone
w
północnej
i wschodniej części omawianego obszaru.
Uproszczoną strukturę użytkowania gruntów na terenie gminy Rychtal, na podstawie danych
pochodzących z Urzędu Gminy w Rychtalu przedstawiono w tabeli 3.
Tabela 3 Powierzchnia geodezyjna wg kierunków wykorzystania
Powierzchnia
Rodzaje gruntów
ewidencyjna [ha]
Powierzchnia ogólna
9 655
Użytki rolne
5701
W tym:
Grunty orne
5197
Sady
16
Łąki trwałe
413
Pastwiska trwałe
75
Lasy i grunty leśne
3519
Pozostałe grunty (pod
435
- 14 -
Udział w ogólnej
powierzchni [%]
100,00
59,05
53,83
0,16
4,28
0,78
36,45
4,50
zabudowaniami, podwórzami,
drogi, wody i inne grunty
użytkowane oraz nieużytki)
Źr ód ło: E wid encj e S ta r os t wa P owi at owego w Kęp ni e, stan na 1 st yc zni a 2012 r .
Jak wynika z zestawienia przedstawionego powyżej, na terenie omawianej gminy przeważają
użytki rolne oraz tereny leśne. Grunty wykorzystywane rolniczo w prawie 60% należą do prywatnych
gospodarstw rolnych.
Dane zamieszczone w tabeli 3 przedstawiono na poniżej zamieszczonym wykresie 1.
Rysunek 1 Formy użytkowania terenu Gminy Rychtal
2.5. Uwarunkowania społeczne
2.5.1. Procesy demograficzne
Gmina Rychtal jest typową gminą wiejską, zamieszkałą przez 3 997 osób (dane Urzędu Gminy),
na przestrzeni 96,55 km2. Gęstość zaludnienia wynosi 41 M/km2.
Tendencje w zakresie zmian demograficznych na przestrzeni 5 lat na terenie gminy zestawiono w
tabeli 4, na podstawie danych zebranych w rocznikach statystycznych.
Tabela 4 Procesy demograficzne na terenie Gminy Rychtal
2007
2008
2009
Gmina ogółem
4 013
4 011
3 995
Przyrost
4
14
21
naturalny
Urodzenia
44
47
57
żywe
Zgony ogółem
40
33
36
Źr ód ło: USC R ych ta l
- 15 -
2010
3 991
2011
3 997
16
1
51
48
35
47
Na podstawie danych zawartych w tabeli można zauważyć następujące zmiany
w strukturze demograficznej gminy:
− liczba mieszkańców gminy na przestrzeni ostatnich 5 lat zmalała o 0,4 %;
− spadek liczby mieszkańców gminy następował do roku 20010 roku, aby w roku 2011 nastąpił
ponowny niewielki wzrost liczby mieszkańców gminy;
− przyrost naturalny na terenie gminy na przestrzeni 5 lat miał zmienną tendencję, przy czym widać
wyraźny spadek w roku 2007 i 2011;
− liczba urodzeń żywych na 1000 mieszkańców utrzymuje się na podobnym poziomie.
Prognoza demograficzna gminy jest ważna ze względu na planowanie działań rozwojowych oraz
strategicznych. Zmianę liczby mieszkańców gminy w okresie od 2007 do 2011 przedstawia
zamieszczony poniżej wykres 2.
Rysunek 2 Zmiany demograficzne na terenie Gminy Rychtal w latach 2007-2011
Można przyjąć, iż w latach kolejnych liczba ludności przy optymistycznych prognozach
demograficznych będzie stabilna, być może z niewielką tendencją zwyżkową (nieprzekraczającą 2 - 5
%). Trendy demograficzne na terenie gminy będą zależeć od zahamowania odpływu młodych ludzi z
terenu gminy (głównie kobiet) oraz wzrostu przyrostu naturalnego.
2.5.2. Struktura sieci osadniczej w gminie
Głównym ośrodkiem gminnym, pełniącym centrum administracyjno-gospodarcze jest położona
w zachodniej części gminy, wieś Rychtal, którą zamieszkuję 1 415 osób, co stanowi ponad 35 %
ogółu mieszkańców gminy. W skład gminy wchodzi 10 sołectw (19 jednostek osadniczych), których
zestawienie przedstawia tabela 5.
Tabela 5 Jednostki osadnicze na terenie Gminy Rychtal
Lp.
Miejscowość
1 Wielki Buczek
2 Mały Buczek
3 Okrzyce
4 Szarlota
5 Darnowiec
6 Drożki
7 Gierczyce
8 Remiszówka
9 Ryniec
10 Krzyżowniki
- 16 -
Liczba mieszkańców
372
97
34
69
150
412
28
42
72
176
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Dworzyszcze
Proszów
Dalanów
Rychtal
Sadogóra
Zachciała
Skoroszów
Stogniewice
Zgorzelec
116
165
87
1415
188
19
291
125
139
3 997
Ogółem
Źr ód ło: Ur ząd Gmin y w R ychta lu .
2.6. Uwarunkowania gospodarcze
2.6.1. Działalność gospodarcza
W czerwcu 2011 roku, według danych Urzędu Gminy Rychtal, na terenie gminy
zarejestrowanych
było
211
podmiotów
gospodarczych,
z
czego
23
podmioty
o charakterze produkcyjnym, 56 podmiotów o charakterze handlowym oraz 132 podmioty
o charakterze usługowym.
Z większych firm funkcjonujących na terenie gminy należy wymienić firmy produkujące meble
oraz małe firmy rzemieślnicze (stolarskie i tapicerskie), a także piekarnie, cukiernie, zakłady
mechaniki pojazdowej, transportowe, sprzedaż materiałów budowlanych, pasz, opału itp. oraz sklepy i
różnego typu zakłady usługowe. Są to małei średnie przedsiębiorstwa, których utworzenie głównie
podyktowane było pogarszającą się sytuacją zakładów państwowych.
Większą część powierzchni gminy stanowią tereny leśne, w związku z czym branża drzewna i
meblarska stanowi znaczny segment rynku przedsiębiorstw. Znamienną cechą rynku pracy jest
również sezonowa działalność przedsiębiorstw w postaci np. okresowego zawieszenia działalności, w
szczególności dotyczy to branży handlowej i usługowej.
Nowym zjawiskiem gospodarczym jest rozwijający się rynek gospodarstw agroturystycznych –
co ze względu na założenia zrównoważonego rozwoju powinno znaleźć wsparcie ze strony władz
gminy w postaci rozwiązań systemowych.
Na terenie gminy do znaczących pod względem wielkości zakładów produkcyjnych należą:
- Maciej Kłobus Zakład Usług Leśnych „LASPOL”,
- Buczek s.c. Zakład rolny – Nawrot J., Solarz K.,
- Stanisław Piasecki - Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „ALMET”,
- Grzegorz Kula P.P.U.H. „Ewel-Bart”,
- „INTOP” sp. z o.o.,
- Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Rychtalu,
- Rzeźnictwo – Wędliniarstwo Józef, Sylwester i Jolanta Maryniak sp. j.
2.6.2. Gospodarka rolna
Gmina Rychtal leży w regionie, w którym na 1 gospodarstwo rolne średnio przypada 7,51 –
10,0 ha użytków rolnych. Gospodarstwa rolne indywidualne o areale do 10 ha stanowią ponad połowę
ogólnej ilości gospodarstw. Gospodarstwa rolne powyżej 10 ha stanowią ponad 45 %. Średnia
powierzchnia gospodarstwa w gminie wynosi 12,05 ha (użytki rolne).
Od jakości gleb występujących na terenie gminy uzależniona jest struktura gatunkowa upraw,
toteż teren gminy Rychtal pod względem przydatności gleb do produkcji rolniczej można podzielić na
dwa regiony: północny i południowy.
W północnej części gminy, za wyjątkiem dość dużego kompleksu gleb dobrych położonego na
północ i zachód od wsi Drożki, występują gleby słabe, należące do kompleksów żytnich słabych,
odpowiednie do uprawy: żyta, ziemniaków i seradeli.
Rejon południowy zwłaszcza jego część zachodnia charakteryzuje się zdecydowaną przewagą
gleb korzystnych dla rolnictwa. W części południowo-zachodniej występuje zwarty kompleks żytnich
gleb pszenno-żytnich (IIIa, IIIb, IVa), odpowiedni dla uprawy: pszenicy, jęczmienia jarego, buraków
- 17 -
cukrowych, kukurydzy i roślin przemysłowych. W części południowo-wschodniej gminy występują
dość żyzne gleby kompleksu żytniego dobrego (sołectwo Buczek Wielki), na których uprawia się
mniej wymagające zboża, rośliny okopowe, warzywa i owoce.
Gleby występujące na terenie gminy sprzyjają również uprawie roślin na cele energetyczne np.
wierzby energetycznej, która ma stosunkowo niskie wymagania glebowe. Może być uprawiana
zarówno na glebach użytkowanych rolniczo jak i na nieużytkach np. można nimi obsadzić łąki,
skarpy, niecki.
Powierzchnię najważniejszych upraw na terenie gminy wraz z ich udziałem procentowym w
powierzchni wszystkich gruntów ornych przedstawia tabela 6.
Tabela 6 Struktura produkcji rolnej na terenie gminy
Powierzchnia upraw Udział procentowy
Rodzaj upraw
Średni plon [q]
[ha]
[%]
Zboża
4 300
82,4
27,35
Ziemniaki
120
2,3
290,0
Buraki
6
0,1
500,0
cukrowe
Rzepak
300
5,8
17,5
Warzywa
15
0,3
q – k winta l;
Źr ód ło: ODR R yc hta l.
Bezpośredni wpływ na rodzaj upraw prócz jakości gleb ma również produkcja zwierzęca
prowadzona na terenie gminy. Część uzyskanych plonów jest wykorzystywana jako pasze. Według
Powszechnego Spisu Rolnego za 2002 rok do dominujących kierunków produkcji zwierzęcej na
terenie gminy należała:
Tabela 7 Struktura produkcji zwierzęcej na terenie gminy
Rodzaj hodowli
Liczba pogłowia
Udział procentowy [%]
Trzoda chlewna
w tym lochy
Bydło
w tym krowy
3 632
280
785
223
100
8
100
28
Źr ód ło: ODR R yc hta l.
Dominującym kierunkiem produkcji zwierzęcej na terenie gminy jest tucz trzody chlewnej
oraz hodowla bydła.
3. Infrastruktura
3.1. Gospodarka wodno – ściekowa
Gospodarka wodno-ściekowa w gminie Rychtal jest obecnie tylko częściowo uregulowana.
Gmina posiada, bowiem pełen stopień zwodociągowania (100 % mieszkańców gminy jest objętych
siecią wodociągową), a niedostatecznie rozbudowana jest sieć kanalizacji sanitarnej.
3.1.1. Zaopatrzenie w wodę
- 18 -
3.1.1.1. Ujęcia wody
Gmina Rychtal zaopatrywana jest w wodę za pomocą dwóch komunalnych systemów
wodociągowych – systemy ujęcia, uzdatniania i rozprowadzania wody. Udokumentowane zasoby wód
podziemnych na terenie gminy w kategorii „B” eksploatowane są z poziomu czwartorzędowego.
Wykaz ten przedstawia tabela 8.
Dla ujęć wód w Rychtalu i Buczku Wielkim zostały ustanowione strefy ochrony pośredniej i
bezpośredniej. Wszystkie ujęcia zaopatrzone są w stacje uzdatniania wody, które są zmodernizowane i
posiadają niezależne systemy wodociągowe do zasilania w wodę.
Zasoby wód podziemnych na terenie gminy pokrywają z nadwyżką potrzeby mieszkańców;
gdzie średnie zapotrzebowanie wody wynosi ok. 330 m3/d. Ta dość duża rezerwa w pełni pokryje
zapotrzebowanie na wodę w okresie perspektywicznym.
Tabela 8 Wykaz czynnych ujęć wód podziemnych na terenie Gminy Rychtal
Dobowy
Średnia
Nr
Głębokość
pobór
Obsługiwane
Lokalizacja Użytkownik
wydajność
studni
[m]
wody
sołectwa
3
[m /h]
[m 3 /d]
1
2
3
4
5
6
7
Buczek,
2
59,0
104,7
Proszów,
Sadogóra,
Buczek
Urząd Gminy
183,8
Stogniewice,
Wielki
3
58,5
87,8
Zgorzelec,
Drożki,
Darnowiec
Rychtal,
1
38,0
63,0
Rychtal
Urząd Gminy
214,3
Krzyżowniki,
2
38,0
44,0
Skoroszów
Źr ód ło: Ur ząd Gmin y R ychta l.
Powyższe tabelaryczne zestawienie ujęć na terenie gminy zawiera jedynie ujęcia wód
podziemnych, które wykorzystywane są przede wszystkim na potrzeby gospodarki komunalnej,
w mniejszym stopniu na cele rolniczo – produkcyjne.
3.1.1.2. Zużycie wody w gminie
Na obszarze gminy, zarówno do celów komunalnych jak i przemysłowych, wodę ujmuje się z
ujęć podziemnych. Wody powierzchniowe pobierane są tylko do nawodnień w rolnictwie
i leśnictwie oraz w gospodarce rybackiej. Największym użytkownikiem wody w gminie jest
gospodarka komunalna, następnie rolnictwo i leśnictwo oraz przemysł. Podstawowe znaczenie w
zaopatrzeniu ludności w wodę mają zasoby wód podziemnych, które przeznaczone są przede
wszystkim do zaopatrzenia ludności w dobrej jakości wodę do spożycia. Wody podziemne
wykorzystywane są również do celów przemysłowych przez niewielkie zakłady, którym woda
dostarczana jest komunalną siecią wodociągową.
Dobowa zdolność produkcyjna czynnych ujęć wody na terenie gminy Rychtal wynosi
4 032 m3/d, natomiast urządzeń do uzdatniania wody – 2 338 m3/d. Zdolność taka zaspokaja potrzeby
ludności gminy, a od kilku lat nie jest nawet w pełni wykorzystywana. Wpływ na taką sytuację ma
zmniejszająca się sprzedaż wody, będąca efektem rosnącego stopnia opomiarowania zużycia wody.
Produkcja wody uzdatnionej na potrzeby gminy Rychtal w 2011 roku wyniosła 145,3 tys. m3,
z czego sprzedano 120,6 tys. m3. Na potrzeby gospodarstw domowych dostarczono 120,6 tys. m3, a
na cele technologiczne 1,4 tys. m3. Różnicę w poborze i sprzedaży stanowią straty
w sieci wodociągowej, które wyniosły 23,3 tys m3.
Średniodobowe zużycie wody w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy wynosi 0,09
m3/d. Jest to wyliczone średnie zużycie wody łącznie z podmiotami prawnymi i jednostkami
użyteczności publicznej znajdującymi się na terenie gminy.
- 19 -
3.1.1.3. Charakterystyka oraz ocena sieci wodociągowej
Analizując
rozwój
sieci
wodociągowej
na
terenie
gminy
Rychtal
w
latach
2005 – 2011 stwierdzono jej nieznaczny przyrost. Tendencję wzrostu długości sieci
w prezentowanym okresie czasu (lata 2005-2011) przedstawia tabela 9.
Tabela 9 Rozwój sieci wodociągowej na terenie gminy Rychtal w latach 2005-2011
Wyszczególnienie w latach
2005 r 2006 r 2007 r 2008 r 2009 r
Długość czynnej
wodociągowej sieci
rozdzielczej w
poszczególnych latach
w km
63,0
63,0
63,0
63,0
63,0
2010 r
2011 r
63,0
63,7
Źr ód ło: GUS P olsk a Stat ys t yka Pub lic zn a
Przyrost długości sieci wodociągowej zamieszczony w tabeli 9 przedstawiono na wykresie
poniżej.
Przyrost długości sieci wodociągowej na terenie Gminy Rychtal w latach 2005-2011
63,7
63,8
63,6
63,4
63,2
63,0
63,0
63,0
63,0
63,0
63,0
2005 r.
2006 r.
2007 r.
2008 r.
2009 r
2010 r
63,0
62,8
62,6
2011 r
Przedstawiony w tabeli 9 i na wykresie 3 przyrost rozdzielczej sieci wodociągowej na
przestrzenni ostatnich 7 lat obrazuje niewielkie zwiększenie jej długości na obszarze gminy.
Największy wzrost długości sieci miał miejsce na przestrzeni lat 2010 – 2011 r.
Długość sieci wodociągowej na terenie gminy Rychtal w rozbiciu na poszczególne jednostki
osadnicze w roku 2011 przedstawia tabela 10:
Tabela 10 Długość sieci wodociągowej na terenie gminy Rychtal
- 20 -
Jednostki
osadnicze
Długość sieci
wodociągowej
[km]
Rychtal
Skoroszów
Krzyżowniki
Buczek
Stogniewice
Proszów
Sadogóra
Drożki
Darnowiec
Zgorzelec
Ogółem
9,9
4,5
8,0
6,1
3,1
5,9
5,5
11,9
2,9
5,9
63,7
W tym długość
kolektorów
azbestowych
[km]
2011
1,5
1,5
Procent mieszkańców
objętych siecią
wodociągową
[%]
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Zgodnie z danymi przez Urzędu Gminy w Rychtalu sieć wodociągowa na terenie gminy
wykonana jest głównie z rur PVC, jedynie nieznaczną część – 1,5 km tj. 2,4 % stanowią kolektory
azbestowe położone w m. Rychtal.
Zgodnie z postanowieniami „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest
stosowanych na terytorium Polski”, który został w dniu 14.05.2002 roku zaakceptowany przez Radę
Ministrów, zastępowanie rur azbestowo – cementowych w instalacjach ziemnych wyrobami
bezazbestowymi powinno następować sukcesywnie i w miarę technologicznego zużycia, albo w
przypadku woli wymiany na rury bezazbestowe. Kolejność usuwania wyrobów zawierających azbest
powinna zostać określona w określonym programie gminnym wykonanym na bazie szczegółowej
inwentaryzacji.
3.1.2. Oczyszczanie ścieków
3.1.2.1. Oczyszczalnie ścieków
Na terenie gminy Rychtal, w miejscowości Skoroszów, na zachód od wsi Rychtal, istnieje
jedna komunalna oczyszczalnia ścieków. Poniżej przedstawiono jej charakterystykę. Odbiornikiem
oczyszczonych ścieków jest rów melioracyjny R-25 będący dopływem rzeki Studnicy w km 8+890.
Tabela 11 Charakterystyka oczyszczalni ścieków w Skoroszowie.
Miejscowość Użytkownik
Skoroszów
Odbiornik
Ważność
Przepustowość pozwolenia
[m 3 /d]
wodnoprawneg
o
rów
melioracyj
ny R-25
Urząd Gminy
w km
Rychtal
8+890
rzeki
Studnica
464,0
- 21 -
31.12.2013
Typ
mech biol
Minimalny procent redukcji zanieczyszczeń, określonej w stosunku do ładunku
zanieczyszczeń w ściekach dopływających do oczyszczalni, która docelowo ma obsługiwać 4 640
RLM, w trakcie normalnej pracy oczyszczalni powinien wynosić:
BZT5 – 70 %;
ChZT – 75 %;
Zawiesina ogólna - 90 %.
3.1.2.2. Charakterystyka oraz ocena sieci kanalizacyjnej
Niekorzystnym zjawiskiem jest realizacja sieci wodociągowej przy jednoczesnym
zaniedbywaniu rozwoju kanalizacji sanitarnej. Przyrost długości sieci kanalizacyjnej w lata 2005 2011 przedstawia tabela 12.
Tabela 12 Rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Rychtal w latach 2005-2011
Wyszczególnienie w latach
Długość czynnej
sieci kanalizacyjnej
[km]
2005
r.
2006
r.
2007
r.
2008 r.
14,7
14,7
14,7
14,7
2009 r 2010 r 2011 r
14,7
14,7
14,7
Źr ód ło: Ur ząd Gmin y R ychta l
W rozpatrywanym okresie, tj. w latach 2005 – 2011, długość sieci kanalizacyjnej na terenie
Gminy Rychtal nie uległa zmianie.
Długość istniejącej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Rychtal wynosi obecnie 14,7 km. W
sieć
kanalizacyjną
wyposażone
są
miejscowości
Rychtal,
Skoroszów
i Krzyżowniki. Ścieki bytowo-gospodarcze oraz z drobnych zakładów przemysłowych
i rzemieślniczych odprowadzane są poprzez system kanałów grawitacyjnych, przepompowni ścieków
oraz kanałów tłocznych do Gminnej Oczyszczalni Ścieków w Skoroszowie.
Ilość ścieków komunalnych odprowadzanych do oczyszczalni siecią kanalizacyjną rocznie z
terenu Gminy Rychtal w roku 2011 kształtowała się na poziomie 71,3 tys m3/rok. Jest to ilość ścieków
bytowych odprowadzanych z gospodarstw domowych.
3.1.2.3. Zbiorniki bezodpływowe do gromadzenia ścieków
Ze względu na niewystarczające nasycenie terenu gminy siecią kanalizacyjną, odprowadzającą
ścieki do oczyszczalni, odpady płynne zagospodarowywane są przez gospodarstwa lub gromadzone w
zbiornikach bezodpływowych (szambach), które okresowo wywożone są taborem asenizacyjnym do
oczyszczalni ścieków w Rychtalu. Na terenie gminy funkcjonują 2 podmioty obsługujących zbiorniki
bezodpływowe, które zasięgiem działania obejmują całą gminę.
Jednakże większość istniejących zbiorników jest nieszczelna, a część gospodarstw
w ogóle ich nie posiada. Ponadto problemem są budynki wielorodzinne, które są pozostałością po
byłych PGR-ach. Ścieki z tych zabudowań są odprowadzane do dużych zbiorników bezodpływowych
(nie zawsze spełniających wymagania techniczne), co jest zjawiskiem niekorzystnym ze względu na
ochronę
wód
i
gleb.
Z
kolei
brak
urządzeń
oczyszczających
i gromadzących ścieki powoduje, że są one często bezpośrednio odprowadzane do rowów
melioracyjnych, zanieczyszczając okoliczne cieki wodne. Zwiększa to zagrożenie zanieczyszczenia
środowiska ściekami bytowymi.
Brakuje również systemu rejestracji urządzeń gospodarki wodnej i ściekowej, systemu
kontroli zbiorników bezodpływowych oraz oczyszczalni przydomowych.
- 22 -
Funkcjonowanie
oczyszczalni
ścieków
w
Skoroszowie,
o
przepustowości
464 m3/dobę daje możliwość doprowadzania ścieków z obszarów wiejskich. Zintegrowanie pracy
oczyszczalni ścieków z wybudowaniem kanalizacji na terenach wiejskich dotychczas nie objętych
systemem kanalizacji powinno przyczynić się do uporządkowania gospodarki ściekowej na terenie
gminy Rychtal.
Na podstawie zapisów Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
z dnia 13 września 1996 roku (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 391 z późn. zm.) Art. 3, pkt 3, gmina
zobowiązana jest do prowadzenia ewidencji tych zbiorników w celu kontroli częstotliwości ich
opróżniania, oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.
3.1.3. Ujmowanie i odprowadzenie wód opadowych
W gminie Rychtal problem stanowi również ujmowanie i odprowadzenie wód opadowych
przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Wynika to z braku wystarczającej ilości kanalizacji
deszczowej, a co za tym idzie spływ wód opadowych następuje często bezpośrednio do środowiska
gruntowo - wodnego. Na terenie gminy (poza centrum wsi Rychtal) brak jest zorganizowanego
systemu kanalizacji deszczowej. W niektórych miejscowościach istnieje sieć drenarska odwadniająca
pola, włączona do wiejskich rowów przydrożnych. Niewielkie fragmenty kanalizacji deszczowych
istnieją na niektórych drogach o szczególnym znaczeniu dla regionu. Ta część wód opadowych, która
ujmowana jest systemami kanalizacji deszczowych odprowadzana jest do odbiorników (wód
powierzchniowych) bezpośrednio bez podczyszczania.
Celem poprawy stanu czystości wód powierzchniowych należy przewidzieć podczyszczalnie
wód opadowych. Szczególnie dotyczy to większych jednostek osadniczych o zwartej zabudowie,
gdzie koncentracja ścieków deszczowych jest największa z uwagi na umocnione nawierzchnie dróg,
placów, powierzchni dachowych.
Z tego względu w przypadku terenów, które zostaną objęte rozbudową sieci kanalizacyjnych
należy przewidzieć budowę sieci rozdzielczej, ze wskazanym podczyszczaniem ścieków deszczowych
przed ich zrzutem do odbiornika.
3.1.4. Tendencje rozwoju gospodarki wodno-ściekowej
Na dzień dzisiejszy brak infrastruktury kanalizacyjnej doprowadzającej ścieki do oczyszczalni
jest głównym problemem gospodarki wodno – ściekowej gminy.
Jest to zjawisko bardzo niekorzystne, zwłaszcza ze względu na wysoki stopień
zwodociągowania gmin. W takiej sytuacji konieczne jest podjęcie zdecydowanych działań
zmierzających do uporządkowania systemu odprowadzenia i oczyszczania ścieków.
3.2. Urządzenia wodne
Łączna długość cieków podstawowych na terenie gminy wynosi 18,040 km, natomiast długość
rowów szczegółowych wynosi 53,000 km. Na istniejącej na terenie gminy Rychtal sieci rzecznej do
obiektów hydrotechnicznych należą tylko 3 zastawki na rzece Studnica, zlokalizowane w
miejscowości Zgorzelec i tuż przed dopływem do Studnicy cieku Głuszynki.
3.3. Gospodarka odpadami
Z dniem 01 stycznia 2012 r. weszła w życie ustawa z dnia 01 lipca 2011 r.
o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ((Dz.U. Nr 152, poz. 897 z późn. zm).
W związku z tym podstawą do prowadzenia gospodarki w zakresie zagospodarowania odpadów
- 23 -
komunalnych będą Wojewódzkie Plany Gospodarki Odpadami, uchwalane przez Sejmik
Województwa.
Głównym źródłem odpadów komunalnych są: gospodarstwa domowe, sektor handlowy
i sektor usług. Około 40% odpadów powstających w gminie stanowią odpady organiczne (trawa,
liście, gałęzie).
Na terenie Gminy Rychtal nie ma eksploatowanego składowiska odpadów komunalnych.
Gmina korzysta obecnie ze składowiska znajdującego się na terenie Gminy Kępno, gdzie wywożone
są przez firmę odpady (niesegregowane) w oparciu o stosowne umowy podpisane
z właścicielami składowisk.
W wyniku podjętych przez Gminę działań na rzecz uporządkowania gospodarki odpadami,
polegających na wdrażaniu przez Gminę programu selektywnej zbiórki odpadów
i likwidacji dzikich składowisk odpadów, całoroczne sprzątanie ciągów jezdnych i pieszych oraz
terenów ogólnodostępnych. Widoczna jest wyraźna poprawa stanu środowiska w tym zakresie. Gmina
umożliwia mieszkańcom od 2004 r. pozbywanie się segregowanych odpadów komunalnych. Prowadzi
zintegrowany
system
selektywnej
zbiórki
odpadów
dla
gospodarstw
w kolorowych workach. Ponadto Gmina Rychtal rozszerzyła system selektywnej zbiórki odpadów o
zbiórkę odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych (przeterminowane leki, baterie,
akumulatory) jak również zużytego sprzętu AGD i RTV.
3.4. Drogi i koleje
3.4.1. Drogi
Na terenie gminy Rychtal istnieje dobrze rozbudowana sieć dróg. Głównym szlakiem
komunikacyjnym jest obecnie droga krajowa nr 39, której długość na obszarze gminy wynosi 11,38
km. Ważną funkcję komunikacyjną spełniają również istniejące drogi powiatowe
o długości ok. 41,0 km oraz, nieco mniejszą funkcję komunikacyjną pełnią drogi gminne, których
łączna długość wynosi 61,0 km, w tym utwardzone ok. 19,0 km (o nawierzchni ulepszonej – 10,0 km).
Zestawienie danych dotyczących dróg istniejących na terenie gminy przedstawia tabela 13.
Tabela 13 Dane dotyczące dróg na terenie gminy Rychtal
Opis odcinka
Nr drogi
Długość [km]
Nazwa
1
2
3
Drogi krajowe
39
11,38
Namysłów - Kępno
Drogi powiatowe
13524
2,00
Trębaczów – Drożki
13525
10,00
Bralin – Darnowiec
13541
b.d.
Piotrówka – Ignacówka
13543
7,00
Trzcinica – gr. województwa
13544
10,00
Krzyżowniki – Buczek
13545
11,00
Rychtal - gr. województwa
13546
1,00
Rychtal - gr. województwa
13567
b.d.
Drożki - gr. województwa
Drogi gminne
9859 - 9886
61,26
wa r t ości d łu goś ci d r óg p owi atowyc h p od an o w p r zyb li żeniu ;
b.d . – b rak dan ych ;
Źr ód ło: Gen er a lna Dyr ekcj a Dr óg Kr a j owyc h i Aut os tr ad, P owi at owy Za r zą d Dr óg w Kęp ni e, Ur ząd Gm in y
R ych ta l.
- 24 -
Na
wymienionych
drogach,
odbywa
się
ruch
pojazdów
samochodowych
o zróżnicowanym natężeniu. W roku 2010 Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych
i Autostrad prowadziła Generalny Pomiar Ruchu. Całoroczny cykl pomiarowy w 2010 roku składał się
z 9 dni pomiarowych. Pomiar obejmował wykonanie dziewięciu pomiarów „dziennych” (od godz. od
6:00 do 22:00) oraz dwóch pomiarów „nocnych” (od godz. 22:00 do 6:00) w tym dwóch pomiarów
całodobowych, według ściśle określonego harmonogramu. Strukturę średniego natężenie ruchu na
drodze krajowej nr 39 na odcinku Rychtal – Baranów przedstawia tabela 14.
Tabela 14 Natężenie ruchu na drodze krajowej przechodzącej przez teren gminy Rychtal.
Opis odcinka
Rychtal
Baranów
34
4190
695
267
475
Rowery
21,4
Ciągniki rolnicze
39
Autobusy
Lekkie sam.
ciężarowe
5 728
[km]
Z przyczepą
Pojazdy
silnikowe
ogółem
Sam. osob. i
mikrobusy
Nr
drogi
Bez przyczepy
Samochody
ciężarowe
Nazwa
Motocykle
Długość
Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silniko wych
42
25
27
Źr ód ło: Gen era lna Dyr ekc ja Dr óg Kr aj owyc h i Aut ost rad w P oznaniu , Gen er a ln y P om ia r Ruchu 2010.
Zagrożenia
Droga nr 39 stanowi potencjalne źródło nadzwyczajnego zagrożenia dla środowiska
i znajduje się w rejestrze NZŚ. Obiekty budowlane przy drodze krajowej zgodnie z art. 43. ust. 1
ustawy o drogach publicznych (Dz. U nr 14 poz. 60 z późn. zmianami), powinny być usytuowane od
zewnętrznej krawędzi jezdni w odległości co najmniej:
- dla obiektów budowlanych na terenie zabudowy miast i wsi 10 m;
- dla obiektów budowlanych poza terenem zabudowy 25 m.
3.4.2. Koleje
Przez teren gminy przebiega jednotorowa linia kolejowa o znaczeniu lokalnym relacji Kępno
– Bukowa Śląska. Obecnie odcinek przebiegający przez teren gminy jest zamknięty dla ruchu
pasażerskiego i towarowego. Linia przebiega przez środkową część gminy, na odcinku niespełna 6,0
km.
3.5. Sieć gazowa
Gmina Rychtal nie posiada sieci gazowej. Większość mieszkańców korzysta do celów
socjalnych i grzewczych z gazu propan-butan dowożonego w butlach bądź zbiorników napełnionych
gazem płynnym. Przez północny skraj gminy przebiegają dwie nitki gazociągu wysokiego ciśnienia
DN 500 mm Odolanów - Komorzno, z których możliwe jest doprowadzenie gazu.
- 25 -
3.6. Źródła emisji pól elektromagnetycznych
System elektroenergetyczny gminy Rychtal oparty jest na linii średniego napięcia
o mocy 15 kV, z powiązaniem głównego punktu zasilania GZP 110/15 kV Kępno. Obsługa
użytkowników realizowana jest poprzez linie niskiego napięcia podłączone do trafostacji słupowych i
murowanych. Eksploatatorem tych linii jest Energetyka Kaliska S.A. w Kaliszu Rejon Energetyczny
Kępno. Zaopatrzenie w energię elektryczną prowadzone jest liniami napowietrznymi średnich napięć
15 kV, wyposażonej w lokalne stacje transformatorowe 15/0,4 kV. Ze stacji tych energia
doprowadzana jest do indywidualnych odbiorców za pośrednictwem miejscowych linii niskiego
napięcia 380/220 kV napowietrznych bądź kablowych.
Wszystkie wyżej wymienione obiekty są źródłem pól elektromagnetycznych, ale jego
natężenie nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi.
Wszystkie miejscowości gminy są zelektryfikowane i posiadają od jednej do kilku stacji
transformatorowych.
Duża lesistość gminy oraz obecność obszarów chronionych stwarzają konieczność
doziemnego poprowadzenia systemów kablowych przy planowaniu dalszego rozwoju czy
modernizacji sieci energetycznej.
Źródłem pól elektromagnetycznych są stacje radiowe, telewizyjne i telefonii komórkowej,
medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne, urządzenia przemysłowe i gospodarstwa
domowego oraz systemy przesyłowe energii elektrycznej.
Z punktu widzenia ochrony środowiska istotne znaczenie mają urządzenia radiokomunikacji
rozsiewczej; stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz telefonii komórkowej. Emitują one do
środowiska
fale
elektromagnetyczne
wysokiej
częstotliwości
w
postaci
radiofal
o częstotliwości od 0,1 – 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz.
Na terenie gminy znajdują się przede wszystkim pojedyncze oraz liniowe źródła pól
elektromagnetycznych wraz ze związanymi z nimi stacjami elektroenergetycznymi.
3.6.1. Stacje bazowe telefonii komórkowej
•
•
-
Na obszarze Gminy Rychtal zlokalizowane są 2 obiekty telefonii komórkowej:
stacja bazowa nr BT 30 638 Rychtal (ul. Kępińska, dz. ewid. nr 417/5 obręb Rychtal, Gmina
Rychtal) – operator POLKOMTEL S.A. sieci PLUS GSM;
równoważna moc promieniowania 2613 W;
zakres częstotliwości: 1 antena sektorowa 900 MHz; 1 antena radiolinii 17,7 – 19,7 GHz;
zakres oddziaływania 47 m od stacji.
stacja bazowa PTK CENTERTEL 6219 Rychtal C2 (ul. Kępińska, dz. ewid. nr 417/7 obręb
Rychtal, Gmina Rychtal);
zakres częstotliwości: 9 anten sektorowych typu BSA001 i BSA005; 1 antena radioliniowa
typu RLA15-06;
zakres oddziaływania 84,2 m od stacji.
Postępowanie administracyjne związane z lokalizacją stacji odbywa się zgodnie
z obowiązującymi przepisami Prawa ochrony środowiska i poprzedzone jest procedurą raportu
oddziaływania na środowisko. Przepisy ochrony środowiska nakładają na inwestora obowiązek
wykonania pomiarów pól elektromagnetycznych bezpośrednio po uruchomieniu obiektu. Lokalizacja
anten na znacznych wysokościach (30-50 m n p t.) oraz kierunkowa charakterystyka ich
promieniowania powodują, że w miejscach dostępnych dla ludności pole elektromagnetyczne
emitowane przez anteny nadawcze stacji bazowych jest wielokrotnie niższe niż dopuszczalne. Stacje
bazowe nie stanowią więc zagrożenia dla zdrowia mieszkańców gminy.
- 26 -
3.6.2. Emitery energetyczne
Na terenie gminy prócz stacji telefonii komórkowej, zlokalizowane są następujące źródła
promieniowania elektromagnetycznego:
-
elektroenergetyczne linie napowietrzne NN 0,4 kV, SN 15 kV, WN 110 kV;
stacje elektroenergetyczne (GPZ) Kępno;
stacje transformatorowe SN 15 kV;
cywilne stacje radiowe CB o mocy około 10 W;
urządzenia nadawcze, diagnostyczne i inne, będące w posiadaniu policji, straży pożarnej,
pogotowia i zakładów przemysłowych.
Pola elektromagnetyczne wokół linii o napięciu 15 kV i niższym traktowane są jako nieistotne
z punktu widzenia wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. Natomiast pola elektromagnetyczne o
wartościach przekraczających wartości dopuszczalne mogą występować wokół linii
elektroenergetycznych wysokich napięć oraz w otoczeniu stacji elektroenergetycznych. Uciążliwość
elektroenergetyczna wymienionych obiektów oraz istniejących linii elektroenergetycznych wraz ze
stacjami nie została dokładnie zbadana. Natomiast według danych literaturowych („Linie i stacje
elektroenergetyczne w środowisku człowieka” M. Szuba), pomiary pól elektromagnetycznych
wskazują na to, że pod liniami 110 kV i 220 kV mogą być przekroczone dopuszczalne poziomy pól
elektromagnetycznych określone dla terenów zabudowy mieszkaniowej. W związku z tym pod liniami
110
kV
i
220
kV
i w bezpośrednim ich sąsiedztwie należy unikać lokalizacji takiej zabudowy, lub jej planowaną
lokalizację poprzedzić pomiarami pól elektromagnetycznych w środowisku.
Biorąc pod uwagę fakt, że w gminie Rychtal znajdują się tereny o znaczących walorach
krajobrazowych, szczególną uwagę należy zwrócić na dodatkowy aspekt budowy linii
elektroenergetycznych i obiektów radiokomunikacyjnych i radiowych, jakim jest wpływ wysokich
konstrukcji wsporczych na krajobraz. W celu ochrony krajobrazu przed negatywnym oddziaływaniem
linie elektroenergetyczne, stacje nadawcze radiowo-telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej i
inne obiekty radiokomunikacyjne, należy lokalizować poza miejscami objętymi szczególną ochroną, z
uwzględnieniem zakazów wynikających z aktów prawa miejscowego powołujących określone formy
ochrony przyrody i w taki sposób, aby ich wpływ na krajobraz był jak najmniejszy. Należy także
wprowadzić zasadę, że jeśli w bliskim sąsiedztwie planowana jest lokalizacja kilku obiektów radiowo
telewizyjnych lub obiektów radiokomunikacyjnych, to muszą one być lokalizowane na jednej
konstrukcji wsporczej.
Zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem
elektromagnetycznym są regulowane przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego,
prawa ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi.
4. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
4.1. Rzeźba terenu
4.1.1. Charakterystyka rzeźby terenu
Obszar gminy Rychtal należy zaliczyć pod względem morfologicznym do terenów mało
urozmaiconych. Północna część gminy jest płaska i monotonna, natomiast tereny na południe
i wschód od doliny rzeki Studnica mają rzeźbę bardziej urozmaiconą (wysoczyzna falista).
Ukształtowanie terenu, rzeźba, gleby, wody oraz krajobraz gminy są pochodzenia polodowcowego i
tworzą krajobraz młodoglacjalny. Teren ten znajduje się na obszarze dawnego zlodowacenia
środkowopolskiego. Do form wyróżniających się w morfologii terenu należy wysoczyzna moreny
- 27 -
dennej oraz dolina rzeki Studnicy i doliny boczne. Wysoczyznę stanowi powierzchnia falista
wyniesiona na wysokość 175,0 – 185,0 m n.p.m., która nie wykazuje większych deniwelacji i
zróżnicowania spadków – do 8 %.
Najwyższe partie sandrów we wschodniej i północno-wschodniej części gminy zajmują zwarte
kompleksy leśne. Wysokości bezwzględne sięgają ponad 200 m n.p.m.
W terenie wyraźnie zarysowana jest dolina rzeki Studnicy, mająca przebieg południkowy i
szerokość 300 – 500 m. Dolina wcięta jest w strop powierzchni gliniastej na głębokość 4 – 5 m.
Pozostałe doliny boczne: Głuszynki i Wołczyńskiego Strumienia są mniej wyraźnie
zaznaczone, rozcinają wysoczyznę na głębokość od 1,0 – 4,0 m i mają zróżnicowaną szerokość – od
kilkudziesięciu do ok. 500 m.
Ukształtowanie terenu gminy nie stwarza problemów w zagospodarowywaniu obszaru,
a rzeźba terenu sprzyja rozwojowi rolnictwa oraz osadnictwa. Z zabudowy należy wyłączyć jedynie
obszary dolin i obniżeń oraz niewielkie obszary o spadkach powyżej 10 %.
Do czynników wywołujących znaczne zmiany w rzeźbie terenu oraz przypowierzchniowej
warstwie skorupy ziemskiej, na omawianym obszarze, należy prowadzona odkrywkowa eksploatacja
kruszywa naturalnego. Wydobycie to powoduje trwałe przekształcenia powierzchni ziemi oraz
degradację pokrywy glebowej oraz przyczynia się do zachwiania równowagi stosunków wodnych.
Jako zagrożenie należy uznać nierekultywowanie przekształconych obszarów, przez eksploatatorów,
którzy nie wywiązują się z nałożonych prawem zobowiązań. Zagrożeniem jest także niewłaściwe
rekultywowanie zdegradowanych terenów. Dlatego prace rekultywacyjne prowadzone powinny być
pod stałym nadzorem odpowiednich służb.
4.1.2. Przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy
ziemskiej
Na terenie gminy Rychtal do działalności przeobrażających teren, należy przede wszystkim
intensywne użytkowanie rolnicze oraz punktowa lokalna eksploatacja piasków.
Użytkowanie rolnicze niesie jednak mniejsze zagrożenie, niż eksploatacja surowców
kopalnych. Łatwiejsza do realizacji jest również rekultywacja terenów rolniczych, gdzie najczęściej
stosowaną metodą jest zalesianie słabych gruntów.
Eksploatacja piasków drobnoziarnistych oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej
prowadzona jest na potrzeby lokalne gminy. Każda eksploatacja powoduje znaczne zmiany w
przypowierzchniowej
warstwie
skorupy
ziemskiej,
między
innymi
w postaci znacznych obszarów wyłączonych z użytkowania (grunty zdewastowane
i zdegradowane), hałd oraz wyrobisk. Na terenie gminy grunty zdewastowane, na których zakończono
działalność przemysłową zajmują powierzchnię 4,69 ha1. Są to grunty, które całkowicie utraciły
wartości użytkowe i wymagają przeprowadzenia rekultywacji. Wyrobiska poeksploatacyjne na terenie
gminy zajmują powierzchnię ok. 1,0 ha i są zagospodarowane jako stawy rybne.
W ostatnim czasie nasila się również zjawisko nielegalnego wydobycia kopalin pospolitych,
co stanowi zagrożenie dla środowiska, naruszając zasady ochrony powierzchni ziemi, ochrony
gatunków rolnych czy samych złóż kopalin.
Prowadzone prace rekultywacyjne po zakończonej eksploatacji w niewielkim stopniu łagodzą
przeobrażenia spowodowane wydobywaniem kopalin.
Ważne jest także monitorowanie zaniechanych złóż, zwłaszcza tych, które
w przeszłości były eksploatowane, a do czasu uchylenia decyzji zatwierdzających ich zasoby są
z mocy prawa pod ochroną, bowiem często takie wyrobiska zamieniają się
w “dzikie” składowiska odpadów. Z mocy prawa nie mogą one być w innym celu wykorzystane jak
tylko do eksploatacji kopalin. Wyjątek stanowią zbiorniki wodne po eksploatacji kruszywa
naturalnego zlokalizowane w dolinach rzek, ponieważ bez specjalnych zabiegów wykorzystywane są
po kilkuletniej przerwie w eksploatacji jako wędkarskie akweny wodne.
Pewne zagrożenie stwarza także rozwój terenów zurbanizowanych, a z nim rosnący udział
powierzchni uszczelnionej i przekształconej.
1
dane z „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska Powiatu Kępińskiego”, styczeń 2004 r.
- 28 -
4.2. Budowa geologiczna
4.2.1. Uwarunkowania ogólne
Omawiany obszar pod względem geologicznym położony jest w obrębie jednostki
geologiczno-strukturalnej zwanej Monokliną Przedsudecką. Na obszarze Monokliny głębokie podłoże
zbudowane jest ze skał permsko – mezozoicznych: piaskowców i iłów jury dolnej (liasu), mułowców
jury środkowej (doggeru) oraz wapieni i margli jury górnej (malmu), które zalegają niezgodnie na
pofałdowanych utworach paleozoicznych.
Bezpośrednio na utworach mezozoicznych zdeponowana została seria osadów
trzeciorzędowych oligocenu i neogenu (miocenu i pliocenu), o łącznej miąższości dochodzącej do
200 m. Były one akumulowane w rozległym (obejmującym Polskę środkową i północną) obniżeniu,
powstałym w czasie orogenezy alpejskiej. W wykształconej wówczas depresji osadzone zostały piaski
drobnoziarniste, piaski ilaste, mułki i węgle brunatne miocenu, przykryte następnie przez kilkunasto-,
kilkudziesięciometrową warstwę plioceńskich iłów pstrych. Strop iłów plioceńskich nie wykazuje
dużych deniwelacji i znajduje się na rzędnych około 0÷20 m poniżej poziomu morza, stanowiąc
bezpośrednie podłoże czwartorzędu. Utwory trzeciorzędu na terenie gminy nawiercono na głębokości
od 23 do 77 m p.p.t.
Czwartorzęd reprezentowany jest przez utwory akumulacji lodowcowej, wodnolodowcowej,
rzecznej, jeziorno-bagiennej i eolicznej o łącznej miąższości dochodzącej do 100 m. Ich sedymentacja
trwała od zlodowacenia środkowopolskiego po holocen. Gliny morenowe zlodowacenia
południowopolskiego, zalegające bezpośrednio na utworach trzeciorzędowych, zachowały się co
najwyżej sporadycznie – w największych obniżeniach powierzchni podczwartorzędowej. Wśród
osadów plejstoceńskich występuje glina zwałowa, budująca powierzchnie wysoczyzny falistej. Ich
otoczenie stanowią rozległe obszary występowania piasków akumulacji wodnolodowcowej i
rzecznej,z seriami zastoiskowych mułków (m.in. pyłów, glin pylastych oraz iłów warwowych).
Utwory holoceńskie zalegają głównie w dolinach rzecznych i obniżeniach terenu, odznaczając
się niedużą miąższością. Reprezentowane najczęściej przez piaski rzeczne oraz namuły, utwory
bagniste i torfowe. Są to grunty o niewielkiej miąższości, przeważnie słabonośne.
Warunki gruntowe obszaru gminy Rychtal są zróżnicowane. W podłożu obszarów
wysoczyznowych niemal powszechnie występują utwory bezpośredniej akumulacji lodowca – gliny,
gliny piaszczyste i piaski gliniaste, najczęściej o konsystencji twardoplastycznej
i półzwartej (często z ok. 1÷2 m warstwą gruntów plastycznych i miękkoplastycznych, w strefie
występowania wody gruntowej). W wielu miejscach glina zwałowa przykryta jest cienką warstwą
osadów wód płynących (wodnolodowcowych i rzecznych) – warstwowanych piasków i żwirów.
Występują one m.in. na obszarze równiny sandrowej oraz w obrębie rozległych powierzchni
terasowych. Większość zalegających w podłożu piasków i żwirów to grunty średniozagęszczone
i zagęszczone, o zmiennej miąższości z wkładkami i przewarstwieniami gruntów tiksotropowych,
bardzo wrażliwych na zmiany wilgotności, przemarzanie i drgania (zastoiskowych mułków). Jedynie
na obszarze terasy zalewowej, w stropowej części podłoża przeważają piaski luźne, często z licznymi
przewarstwieniami i domieszkami próchnicy.
4.2.2. Zasoby kopalin
Gmina Rychtal pod względem zasobności w surowce mineralne jest uboga – na jej terenie do
udokumentowanych złóż kopalin należy kruszywo naturalne oraz surowce ilaste ceramiki naturalnej –
glina zwałowa. W miejscowości Proszów, Drożki, Sadogóra, Zgorzelec i Buczek Wielki
eksploatowano piaski drobnoziarniste, po których pozostały wyrobiska poeksploatacyjne. Wydobycie
kopalin odbywało się bez koncesji i wymaganego rozpoznania geologicznego,
w sposób doraźny w zależności od lokalnego zapotrzebowania. Wyrobiska poeksploatacyjne zajmują
powierzchnię ok. 1,0 ha i są zagospodarowane jako stawy rybne.
Surowce ilaste ceramiki budowlanej, występują w południowo-zachodniej części gminy (złoże
„Sadogóra”) w formie płatów o małym rozprzestrzenieniu, jednak ich wydobycie zostało zaniechane.
- 29 -
W dolinach rzecznych występują fragmenty pól torfowych. Charakteryzują się one jednak
małą miąższością i nie nadają się do eksploatacji. W większości wykorzystywane są jako łąki
i pastwiska.
4.3. Charakterystyka wód podziemnych
4.3.1. Uwarunkowania ogólne
Teren gminy Rychtal zgodnie z hydrogeologicznym podziałem kraju znajduje się
w makroregionie zachodnim Niżu Polskiego – regionie wielkopolskim. Na jego obszarze zbiorniki
wód podziemnych o znaczeniu użytkowym występują w utworach czwartorzędowych
i trzeciorzędowych. Źródłem zaopatrzenia gminy w wodę jest poziom wodonośny czwartorzędowy, a
tylko w niewielkim stopniu poziom trzeciorzędowy.
Podstawowe zasoby wód podziemnych należą do Lokalnych Zbiorników Wód Podziemnych
LZWP występujących na terenie gminy.
Wodonośne piętro czwartorzędowe
Zasoby wodne poziomu czwartorzędowego w zdecydowanej większości zlokalizowane są w
przepuszczalnych piaskach i żwirach fluwioglacjalnych i rzecznych. Wody te mają układ piętrowy, z
zależności od przewarstwień gliniastych. Występują generalnie w 2÷3 poziomach. Zwierciadło wód
gruntowych (I poziom) jest zazwyczaj swobodne i występuje na głębokości od 0,5 m w dolinkach
rzecznych do 4 – 7,5 m na obszarze Wysoczyzny. Poziom głębiej zalegający (głębokość 20 – 50 m)
występuje wśród piasków interglacjalnych, pod warstwą glin zwałowych tworzących warstwę
napierającą. Z danych zawartych w dokumentacjach Są one eksploatowane na terenie całej gminy i
należą do wód średniej jakości.
Wodonośne piętro trzeciorzędowe
Poziom trzeciorzędowy na terenie
w ok. 7 %.
gminy
jest
słabo
rozpoznany
i
użytkowany
Wody gruntowe
Wody gruntowe swym charakterem i głębokością występowania odzwierciedlają cechy
konfiguracyjne terenu oraz budowę geologiczną jego podłoża. Poziom ten związany jest
z piaskami i żwirami występującymi w obrębie teras dolin rzecznych i sandrów na wysoczyznach. Na
terenach wysoczyznowych, położonych nieco niżej, woda gruntowa występuje na głębokości 1 – 3 m.
Na obszarze zbudowanym z trudno przepuszczalnych glin woda gruntowa występuje
w postaci małowydajnych sączeń lub jako woda śródglinna zazwyczaj głębiej niż 2 m. Stwierdzono,
że ulęgają one wahaniom w rytm zmian poziomu wody w Prośnie i jej dopływach.
4.3.2. Lokalne zbiorniki wód podziemnych
Teren gminy Rychtal nie jest położony w zasięgu żadnego z głównych zbiorników wód
podziemnych GZWP Wielkopolski. Zasoby wód użytkowych czerpane są z lokalnych zbiorników wód
podziemnych LZWP, zlokalizowanych w obrębie gminy. Występują one w utworach
czwartorzędowych, związanych z dolinami podścielanymi dolinami kopalnymi.
4.3.3. Zasoby wód podziemnych
Zasoby wód podziemnych w Powiecie Kępińskim, obliczone na podstawie dotychczas
zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych, szacuje się na 2 412,3 m3/h. Z utworów
czwartorzędowych pochodzi prawie 96 % zasobów, z utworów trzeciorzędowych ok. 2,0 % oraz
jurajskich 2,0 %. Na terenie gminy dla celów konsumpcyjnych i gospodarczych szczególnie korzystny
jest poziom czwartorzędowy. Jest to główny poziom eksploatacyjny, z którego ujmowana jest
wodociągami woda do jednostek osadniczych. Wydajność tego poziomu jest znaczna i wynosi 20 – 60
m3/h, lokalnie do ponad 100 m3/h.
- 30 -
Ogółem zasoby eksploatacyjne zwykłych wód podziemnych dla gminy Rychtal zostały
zatwierdzone dla:
- utworów czwartorzędowych na 218,0 m3/h, w tym zasoby komunalne na
150,7 m3/h;
- utworów trzeciorzędowych na 18,0 m3/h, wykorzystywane do celów komunalnych (stan na
31.12.2002 r).
4.3.4. Jakość wód podziemnych
Na jakość wód podziemnych na analizowanym terenie wpływ mają istniejące tu warunki
hydrogeologicze oraz formy prowadzonej działalności.
Badania jakości wód podziemnych prowadzone są:
• w sieci krajowej przez Państwowy Instytut Geologiczny;
• w sieci regionalnej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Wojewódzki
Inspektorat Sanitarny w Poznaniu.
Gmina Rychtal położona jest na obszarze Jednolitej Części Wód Podziemnych(JCWPd) nr 93.
JCWPd nr 93 położona jest w regionie wodnym Środkowej Odry. Jej powierzchnia wynosi 4 245 km2.
Tabela 15 Ogólna charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna JCWPd 93
Nr JCWPd
stratygrafia
JCWPd 93
Czwartorzęd
miocen
Piaski różnoziarniste
ze żwirem i
otoczakami
Piaski różnoziarniste,
żwiry
Rodzaj utworów budujących
warstwę wodonośną
Porowe
Porowe
Średni współczynnik filtracji
[m/s]
0,00030
0,00010
18
13
1 –2
1 -2
Brak izolacji lub
utwory gliniasto –
pylaste Q (2-68 m)
Iły Tr (7-94 m)
litologia
Średnia miąższość utworów
wodonośnych
liczba poziomów wodonośnych
Charakterystyka nakładu
warstwy wodonośnej
Źr ód ło: http :// www. gi os . gov.pl/
W 2010 r. dokonano klasyfikacji jakości wód podziemnych w punkcie według wytycznych
Rozporządzenia MŚ z dnia 23 lipca 2008 r. Stan dobry przypisano tym Jednolitym Częściom Wód
Podziemnych (JCWPd), w których nie stwierdzono w żadnym punkcie badawczym przekroczenia
Standardów Jakości Wód Podziemnych lub wartości progowych dobrego stanu wód podziemnych. Do
tej grupy zaliczono również 93 JCWPd, na której położony jest powiat kępiński.
Wśród 147 JCWPd przebadanych na terenie Polski w 2010 r., w których występują ekosystemy
podlegające degradacji oraz zdegradowane zależne od wód podziemnych, w obrębie 44 JCWPd we
wszystkich punktach pomiarowych ujmujących zwierciadło swobodne stwierdzono dobry stan
chemiczny wód w 2010 r. Wśród tych JCWPd znajduje się również JCWPd nr 93, na której położona
jest Gmina Rychtal.
Tabela 16 Ocena stanu JCWPd 93
- 31 -
JCWPd 93
Ocena stanu ilościowego
Dobry
Ocena stanu jakościowego
dobry
Ocena niespełnienia celów
środowiskowych
Niezagrożona
-
Istotne problemy
Niedostateczna sanitacja obszarów
wiejskich i rekreacyjnych,
zanieczyszczenia
za
źródeł
rolniczych,
nadmierne
rozdysponowanie
zasobów
Oddziaływanie JCWPd na
wody powierzchniowe (stan
ilościowy)
Brak
Oddziaływanie JCWPd na
wody powierzchniowe (stan
chemiczny)
Brak
Źr ód ło: http :// www. gi os . gov.pl/
Do potencjalnych zagrożeń dla stanu wód podziemnych na terenie Gminy Rychtal należy zaliczyć:
-
eksploatację zasobów wód podziemnych charakteryzujących się długim czasem odnawiania
(ujęcia wód trzeciorzędowych);
możliwość przeniknięcia zanieczyszczeń do poziomów wodonośnych wskutek niewłaściwej
eksploatacji ujęć wód podziemnych;
niewłaściwie prowadzoną gospodarkę rolną (problem nawożenia upraw i stosowania środków
ochrony roślin);
niewłaściwe postępowanie ze substancjami ropopochodnymi,
nielegalne zrzuty ścieków komunalnych, nieszczelne zbiorniki bezodpływowe (szamba),
awarie i wypadki mogące spowodować emisję niebezpiecznych substancji do środowiska
gruntowego.
4.4. Charakterystyka wód powierzchniowych
Pod względem występowania wód powierzchniowych, Powiat Kępiński, do którego należy
gmina Rychtal, zaliczany jest do obszarów o niskiej zasobności. Spowodowane jest to przede
wszystkim niskimi sumami opadów atmosferycznych. Średni odpływ powierzchniowy nie odbiega od
średniej w województwie, który wynosi 3,74 l/s/km2.
Sieć wód powierzchniowych na terenie gminy jest bardzo uboga i ogranicza się właściwie do
rzeki Studnicy i jej dwóch prawostronnych dopływów. Łączna długość cieków podstawowych wynosi
18,04 km, natomiast długość rowów szczegółowych wynosi 53,00 km. Dna dolin są na ogół okresowo
podmokłe, w obrębie których występują liczne rowy melioracyjne (część północna i środkowa gminy).
Ich zadaniem jest odprowadzenie nadmiaru wód z terenów podmokłych.
4.4.1. Sieć rzeczna
Wody powierzchniowe występujące na terenie gminy leżą w Regionie Wodnym Odry,
głównie w dorzeczu rzeki Widawy. Największym ciekiem i osią hydrograficzną gminy jest rzeka
Studnica, z licznymi ciekami, kanałami i rowami melioracyjnymi.
Rzeka Studnica
- 32 -
Jest prawobrzeżnym dopływem rzeki Widawy, odprowadzający wody w kierunku północnym.
Całkowita długość cieku na terenie gminy wynosi 8,77 km. Rzeka wypływa
w centralnej części gminy (na terenach leśnych), dalej płynie w kierunku zachodnim do wsi Rychtal, a
następnie w kierunku południowym opuszcza gminę w południowo-zachodniej części we wsi
Skoroszów. Wartość przepływu rzeki w kwietniu 1998 roku wskazywała na 0,092 m3/s. Zlewnię
Studnicy pokrywają gliny zwałowe oraz piaski rzeczne i namuły, utwory bagienne
i torfowe. Zlewnia obejmuje obszary typowo rolnicze z niewielkimi skupiskami ludności. Główne
dopływy rzeki na terenie gminy to:
Głuszynka (Głucha) – prawostronny dopływ, mająca długość na terenie gminy 5,40 km. Swój
źródło
ma
w
okolicach
Ryńca
i
wpływa
do
Studnicy
w miejscowości Skoroszów;
Głuszyna – również prawostronny dopływ rzeki, o długości 3,87 km, który swój początek
bierze niedaleko miejscowości Darnowiec (na terenach leśnych).
Rzeka Wołczyński Strumień
Swój obszar źródłowy ma w południowo-wschodniej części gminy we wsi Buczek Wielki.
Wymienione cieki wodne stanowią podstawę sieci rzecznej występującej na terenie gminy
Rychtal.
Wszystkie cieki charakteryzuje śnieżno – deszczowy system zasilania, z jednym maksimum
przypadającym najczęściej na marzec i z jednym minimum w ciągu roku. Po osiągnięciu wiosennego
maksimum stany wody i przepływy w ciekach wyraźnie się zmniejszają. Na ogół cieki tego obszaru
charakteryzują się szybkim przejściem od kulminacji do stanów niżówkowych, które na ogół
rozpoczynają się w czerwcu, są stabilne i utrzymują się w zasadzie do końca roku hydrologicznego. W
okresie zimowym, w wyniku długotrwałego występowania ujemnych temperatur powietrza,
zaznaczają się również niżówki, niekiedy głębokie i długotrwałe. Część drobnych cieków i rowów ma
charakter okresowy.
4.4.2. Zbiorniki wodne
Wody stojące na terenie gminy Rychtal zajmują bardzo niewielkie powierzchnie. Do
charakterystycznych elementów sieci wodnej gminy należą przede wszystkim mniejsze zbiorniki
wodne zaliczane do obiektów małej retencji wodnej. Są to stawy, śródpolne oczka wodne
zlokalizowane w dolinach rzecznych oraz wyrobiska poeksploatacyjne wypełnione wodą.
W większości to zbiorniki o regularnych kształtach, najczęściej płytkie i zarastające. Pełnią one nie
tylko znaczącą funkcję biocenotyczną, ale stanowią także cenny element urozmaicenia krajobrazu
rolniczego.
Na terenie gminy w m. Rychtal zlokalizowane są 3 zbiorniki hodowlane - stawy rybne, gdzie
ciekiem zasilającym zbiorniki jest Studnica, a powierzchnia stawów wynosi 0,15 ha, 0,10 ha i 0,11 ha.
Termin napełniania zbiorników przypada na marzec – kwiecień i październik.
Brak jest występowania naturalnych zbiorników wodnych – jezior czy sztucznych zbiorników
retencyjnych. Jedynie znaczne obszary zajmują tereny okresowo lub stale podmokłe
i to nie tylko w rejonach dolin.
Zgonie ze „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy
Rychtal”, plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego przewiduje
utworzenie w południowo-zachodniej części gminy w m. Skoroszów zbiornika retencyjnego
„Skoroszów” na rzekach Studnicy i Głuszynce. Planowana powierzchnia zbiornika ma wynosić ok.
90,0 ha, natomiast pojemność zbiornika 2 250 tys. m3.
Przedsięwzięcia należy uznać za inwestycje hydrotechniczne, należące według ustawy Prawo
ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku do inwestycji mogących znacząco oddziaływać na
środowisko.
Ich
realizacja
wprowadzi
szereg
zmian
przede
wszystkim
w strukturze zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w ekosystemach doliny Studnicy
i Głuszynki zarówno w sąsiedztwie jak i poniżej zbiorników.
- 33 -
Ewentualna rozbudowa małej retencji wodnej na terenie gminy powinna być prowadzona na
podstawie wcześniej opracowanego Programu budowy zbiorników małej retencji wodnej.
4.4.3. Zagrożenie powodziowe
Na terenie gminy poważne zagrożenia powodziowe mogą wystąpić jedynie
w przypadku splotu niekorzystnych zjawisk hydrologicznych, np. intensywne opady, szybkie
topnienie
śniegów,
zjawiska
lodowe,
powodujące
podwyższenie
stanu
wód
w rzekach. Obecnie ewentualne takie zagrożenia występują lokalnie i w bezpośrednim sąsiedztwie
rzeki Studnicy i jej dopływów: Głuszyny i Głuszynki. W związku z brakiem zbiorników retencyjnych
przepływy wody w ciekach są nieregularne, a przybory wody bywają gwałtowne. Stany takie
występują najczęściej w okresie pozawegetacyjnym i są spowodowane czynnikami atmosferycznymi,
tj. topnieniem śniegu oraz dużymi opadami deszczu.
W mniejszych ciekach występujących na terenie gminy, z racji ich niewielkich zlewni mają
miejsce stosunkowo niskie przepływy wód, które nie powodują większego zagrożenia powodziowego.
Mogące się zdarzyć w dolinach tych cieków zalewy będą miały niewielkie rozmiary.
Na podstawie dotychczasowych obserwacji, przewidywań i zaistniałych zdarzeń,
w przypadku bardzo obfitych opadów deszczu (jak w roku 1997), mogą nastąpić lokalne podtopienia.
Na południe od Skoroszowa wybudowane są na odcinku ok. 1,0 km prawostronne wały
przeciwpowodziowe rzeki Studnicy.
Dla wyeliminowania niebezpieczeństwa zalewania terenów zainwestowanych, niezbędne jest
prowadzenie w gminie polityki małej retencji oraz kontynuowanie polityki zakazu zabudowy na
terenach potencjalnie zalewowych.
4.4.4. Jakość wód powierzchniowych
Do czynników wpływających na jakość wód powierzchniowych należą uwarunkowania
naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolność samooczyszczania oraz
zanieczyszczenia antropogeniczne.
Znaczną część zanieczyszczeń trafiających do wód powierzchniowych
zanieczyszczenia obszarowe. Źródłem tych zanieczyszczeń są przede wszystkim:
stanowią
−
rolnictwo, co wynika głównie z faktu stosowania nawozów
i naturalnych, a także środków ochrony roślin (obecnie w ilościach malejących),
−
zanieczyszczone odcieki drenarskie,
−
hodowla zwierząt poprzez niewłaściwe składowanie obornika i gnojowicy oraz ich
niewłaściwe, zbyt duże lub zbyt częste stosowanie na polach,
−
niedostateczna infrastruktura odprowadzająca ścieki bytowo – gospodarcze, zwłaszcza w
miejscowościach korzystających z wodociągów oraz na obszarach rekreacji, zarówno
zbiorowej jak i indywidualnej, usytuowanych w sąsiedztwie jezior.
sztucznych
Do zanieczyszczeń punktowych, stwarzających bardzo poważne zagrożenie dla czystości wód
powierzchniowych należą przede wszystkim:
−
bezpośrednie „dzikie” zrzuty surowych ścieków bytowo – gospodarczych do cieków wodnych
(na nieskanalizowanych obszarach);
−
zrzuty niedostatecznie oczyszczonych ścieków (nieodpowiadających warunkom pozwolenia
wodnoprawnego);
Stan czystości wód powierzchniowych trudno ocenić ze względu na brak punktów
monitoringu jakości wody. Na badanym obszarze zinwentaryzowanym i najważniejszym punktem
zrzutu ścieków, który przyczynia się do degradacji jakości wód powierzchniowych, jest gminna
oczyszczalnia ścieków w Rychtalu. Do Studnicy trafiają ścieki komunalne, jednak brak punktów
pomiarowo-kontrolnych nie pozwala na identyfikację i ocenę zagrożeń.
- 34 -
Można wnioskować, że cieki przepływające przez obszary zabudowane oraz poniżej punktu
zrzutu
zanieczyszczeń
prowadzą
wody
o
obniżonej
jakości,
co
wynika
z braku podstawowej infrastruktury komunalnej w wielu małych miejscowościach (w sieć
kanalizacyjną wyposażone są miejscowości Rychtal, Skoroszów i Krzyżowniki). Zrzuty ścieków
powodują z reguły lokalne zanieczyszczenie wód objawiające się wzrostem wartości BZT5 oraz
zawartości sodu, potasu, azotanów i fosforanów, a także skażenia bakteriologicznego wody
w ciekach.
Większość cieków na terenie gminy ma również małe przepływy oraz z uwagi na prawie
równinne ukształtowanie terenu bardzo powolny odpływ, dlatego może w nich powstawać duża
koncentracja zanieczyszczeń nawet przy stosunkowo małych zrzutach. Wszystkie rzeki mają obszary
źródłowe w granicach gminy i nie przenoszą zanieczyszczeń z zewnątrz.
Kolejnym poważnym źródłem zanieczyszczeń wód jest uprawa roli i hodowla zwierząt.
Stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne i pestycydy w znacznej części spłukiwane są z wodami
opadowymi do cieków wodnych, powodują ich zanieczyszczenie. Odpady płynne z hodowli zwierząt
– gnojowica, trafiająca na pola bez żadnego przetworzenia, również przyczynia się to do znacznego
skażenie wód oraz gleb.
Z tego względu istniejący zły stan czystości cieków wodnych na obszarze gminy wymaga
podjęcia zdecydowanych działań w kierunku uporządkowania gospodarki wodno – ściekowej.
Wymaga to inwestycji przede wszystkim w dalszą rozbudowę kanalizacji sanitarnej.
4.4.5. Przeobrażenia stosunków wodnych
Obszar gminy cechuje się niewielkimi przeobrażeniami stosunków wodnych. Do
najważniejszych elementów zmian antropogenicznych można zaliczyć:
• zmiany sieci hydrograficznej spowodowane melioracyjną przebudową koryt niewielkich
cieków (dopływy rzeki Studnicy);
• osuszenie podmokłych terenów jako efekt melioracji;
• zabudowa techniczna brzegów koryta rzek i mniejszych cieków: zastawki na rzece Studnica;
• zanieczyszczenia płytkich wód podziemnych na terenie niektórych jednostek osadniczych;
• zmniejszenie zasobów wód podziemnych na skutek ich ujmowania dla wodociągów
lokalnych; ujęcia w Rychtalu i Buczku Wielkim;
• zanieczyszczenie płytkich wód podziemnych na obszarach składowisk odpadów komunalnych
(Proszów) oraz „dzikich” wysypisk śmieci;
• bakteriologiczne zanieczyszczenie cieków w następstwie zrzutu ścieków;
• zmniejszenie zdolności infiltracyjnej gruntu w wyniku zabudowy terenu (Rychtal
i inne niewielki ośrodki osadnicze);
• zanieczyszczenia związkami biogennymi wód w stawach hodowlanych.
4.5. Charakterystyka gleb
4.5.1. Charakterystyka rozmieszczenia typów gleb
Gleby na terenie gminy Rychtal są dość zróżnicowane i powstały w wyniku
zlodowacenia środkowopolskiego, w obszarze wysoczyzny drugiego zlodowacenia. Pokrywę glebową
gminy tworzą przede wszystkim gleby piaskowe różnych typów genetycznych: rdzawe, bielicowe,
płowe i brunatne, powstałe na ubogich skałach macierzystych, a także gliny i pyły. Są to gleby
o średniej i słabej przepuszczalności dla wód opadowych, wrażliwe na warunki klimatyczne i skłonne
do przesuszeń. W obniżonych partiach terenu oraz w dolinie rzeki Studnicy i Głuszynki występują
gleby pochodzenia organicznego, wśród nich mady, torfy i mursze, użytkowane w większości jako
użytki zielone średniej wartości III i IV klasy lub pod słabe użytki zielone V i VI klasy.
Na terenie gminy dominują gleby średniej jakości (klasa IVa i IVb), których udział wynosi 39
% oraz gleby słabe (V klasa) z 35 % udziałem w powierzchni gruntów i najsłabsze (VI klasa) – 16 %.
Gleby dobrej i średnio dobrej jakości (IIIa i IIIb) zajmują 10 %. Gleby orne najlepsze i bardzo dobre
na omawianym terenie nie występują.
- 35 -
Część gleb na terenie gminy (głównie w południowo-zachodniej i południowej części) została
objęta ochroną na podstawie ustawy o ochronie gatunków rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. nr 121
poz. 1266 z późn. zm.).
Szczegółową klasyfikację gleb gminy w porównaniu z województwem i powiatem, pod
względem ich jakości bonitacyjnej przedstawiono w tabeli 17.
Tabela 17 Bonitacja jakości gleb na terenie gminy w roku 2000
Województwo/
powiat/gmina
Wielkopolska
Powiat Kępiński
Rychtal
Klasa bonitacyjna gruntów ornych wyrażona w [%]
II
III a
III b
IV a
IV b
V
VI
1
12
12
24
11
22
17
0
3
7
16
16
34
23
0
5
5
16
23
35
16
I
0
0
0
VI RZ
2
1
0
Źr ód ło: WIOŚ P ozn ań 2000 r
W części północnej gminy występują gleby słabe wytworzone z piasków, bielicowe
i brunatne należące do kompleksów żytnich słabych, na których uprawia się głównie żyto
i ziemniaki. Część południowa posiada znacznie lepsze warunki glebowe (głównie południowozachodnia część). W południowo-zachodniej części gminy występuje zwarty kompleks gleb pszennożytnich, przeważnie klasy bonitacyjnej IIIa i IIIb, o korzystnych warunkach wodno-powietrznych
i zasobne w składniki pokarmowe. Stanowi on najdogodniejszy rejon do rozwoju produkcji rolnej.
Natomiast na południowym-wschodzie występują dość żyzne gleby kompleksu żytniego dobrego
(sołectwo Buczek Wielki), mniej zasobne w składniki pokarmowe i uśrednionych stosunkach wodnopowietrznych.
Użytki zielone zajmują niewielkie powierzchnie ograniczając się do dolin rzecznych i obniżeń
terenu.
Tabela 18 Kompleksy przydatności rolniczej gruntów ornych gminy.
Rodzaj kompleksu
Bonitacja gleb
pszenny bardzo dobry - 1
pszenny dobry - 2
pszenny wadliwy - 3
żytni bardzo dobry - 4
żytni dobry - 5
żytni słaby - 6
żytni bardzo słaby - 7
zbożowo- pastewny mocny 8
zbożowo- pastewny słaby - 9
III a
III b
III b, IV a
III a, III b
IV a, IV b
IV b, V
V, VI
IV a
Grunty orne w [%]
Wielkopolsk
Powiat
Ry chtal
a
Kępiński
1
0
0
13
3
6
1
0
0
21
13
18
19
19
20
21
39
40
17
23
16
2
1
0
V
5
2
0
Gmina Rychtal została również sklasyfikowane przez Instytut Upraw Nawożenia
i Gleboznawstwa w Puławach pod względem wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej
w sposób przedstawiony w tabeli 19.
Tabela 19 Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej na
terenie gminy
Wo jewód ztwo/
po wiat/gmina
Bon itacja
Ocen a gleb w pun ktach IUNG
Jako ści i
Wskaźn ik
p rzyd atno ści
syn tetyczn y
roln iczej
jako ści
- 36 -
Ogó ln y
wskaźn ik
roln iczej
p rzestrzeni
Wielkopolska
Powiat Kępiński
Rychtal
Gru nty
o rn e
Użytki
zielon e
Gru nty
o rn e
Użytki
zielon e
Gru nty
o rn e
Użytki
zielon e
45,9
38,2
40,1
35,6
36,8
40,0
46,7
38,8
42,5
35,2
38,6
40,1
46,3
38,6
41,3
35,4
37,7
40,1
p rodu kcyjn ej
45,0
38,4
41,2
Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej charakteryzuje warunki mniej lub bardziej
korzystne danego obszaru dla wegetacji uprawianych roślin, oceniając poszczególne elementy
środowiska: gleby, rzeźbę terenu oraz warunki wodne i klimatyczne. Im wartość wskaźnika wyższa
tym lepsze warunki dla produkcji rolnej. Jak wynika z powyższej tabeli, wskaźnik ten na terenie
gminy Rychtal mieści się w granicach średniej województwa i jest wyższy od wskaźnika
wyznaczonego dla powiatu.
Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej ma duże znaczenie w aspekcie akcesji
z Unią Europejską. Zgodnie z programem wsparcia w ramach Planów Rozwoju Obszarów Wiejskich,
obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania (LFA), na których produkcja rolnicza jest
utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne, dla gospodarstw położonych w ich zasięgu
otrzymują dopłaty wyrównawcze.
4.5.2. Zasobność gleb w składniki pokarmowe
Gleby gminy charakteryzują się różną zasobnością w łatwo przyswajalne dla roślin składniki
pokarmowe. Gleby wytworzone z piasków cechuje bardzo kwaśny odczyn i niska zasobność
w przyswajalny fosfor, potas i magnez. Gleby lessowe brunatne i płowe są najczęściej kwaśne,
o zróżnicowanej zasobności w składniki pokarmowe dla roślin. Najzasobniejsze są czarnoziemy,
których zasobność w łatwo dostępny fosfor i potas oscyluje wokół wartości średniej, są to
w większości gleby o korzystnym do rozwoju roślin odczynie.
Wyniki badań prowadzonych w latach 1994 – 1999 wskazują na duży niedobór gleb
w magnez – dla prawie 45 % i tyle samo 45 % gleb pod względem zawartości w potas. Bardzo
korzystnie na tle województwa i powiatu przedstawia się zasobność gleb gminy w związki fosforu –
82 % użytków rolnych wykazało się średnim i wysokim poziomem P2O5. Z poniższej tabeli 20
wynika, że gleby gminy są dość zasobne w związki fosforu, natomiast nawożenia wymagają magnez i
potas.
Tabela 20 Zasobność gleb gminy Rychtal na tle powiatu i województwa w makroelementy (w %
powierzchni użytków rolnych) wyniki średnie z lat 1994 – 1999
niska
średnio
niska
wysoka
niska
średnio
niska
wysoka
bardzo
wysoka
bardzo
wysoka
bardzo
niska
wysoka
Wielkopolska
Powiat
Kępiński
18
27
32
14
9
3
19
29
22
27
18
35
28
11
8
21
23
30
15
11
2
18
37
23
20
15
35
26
12
12
Ry chtal
19
25
35
15
6
0
18
37
24
21
8
37
27
14
14
Województwo/
powiat/gmina
bardzo
wysoka
bardzo
niska
średnio
niska
K2O
niska
P2O5
bardzo
niska
Mg
4.5.3. Degradacja naturalna gleb
Degradacja gleb spowodowana jest działalnością sił przyrody: wiatru, wody, siły
grawitacyjnej, które wywołują erozję naturalną (geologiczną). Przebieg i charakter procesów
- 37 -
erozyjnych zależy głównie od rzeźby i nachylenia terenu, wielkości, rozkładu i rodzaju opadów
atmosferycznych, temperatury, sposobu użytkowania terenu oraz składu mechanicznego gleb.
Na obszarze gminy występują ogólnie gleby średniej i słabej jakości, podatne na degradację,
a z uwagi na prawie zerowe nachylenie terenu, ich część jest również okresowo nadmiernie
zawodniona. W okresie wiosennych roztopów i jesienią, część łąk oraz gruntów ornych bywa
podtapiana lub okresowo zalewana wodami licznych rowówi rzek.
Istotnym czynnikiem wpływającym na degradację gleb jest działalność antropogeniczna
człowieka, która jest inicjowana przez między innymi intensywne i nieprawidłowe użytkowanie
rolnicze, nadmierny wyrąb lasów, niszczenie szaty roślinnej czy zabiegi melioracyjne, powodujące
erozję przyspieszoną. Na terenie gminy w strukturze użytkowania dominują przede wszystkim użytki
rolne, zajmują one przeszło 59 % całkowitej powierzchni gminy. Jakość gleb jest więc bardzo
istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój rolnictwa, warunkującym wysokość i jakość
uzyskiwanych plonów. W celu przeciwdziałania degradacji konieczne jest uwzględnienie stopniowej
zmiany struktury użytkowania gleb. Na terenie gminy Rychtal (na glebach bardzo słabych), powinna
ona postępować w kierunku ograniczania pól uprawnych na rzecz lasów i użytków zielonych oraz
zadrzewień śródpolnych, które najlepiej chronią glebę.
Istotne znaczenie ma również dobór roślin uprawnych (od niego zależy osłona, jaką
zapewniają glebie rośliny), a także częstotliwość orek i innych zabiegów agrotechnicznych.
Wieloletnie rośliny (np. trawy, lucerna) zabezpieczają nawet przed silnym spływem. Mniej skutecznie
chronią glebę rośliny ozime, jak żyto, rzepak; jeszcze mniej zboża jare. Ze względu jednak na słabo
urozmaiconą wysokościowo powierzchnię gminy występuje dla gleb nieduże zagrożenie spływami
powierzchniowymi, będącymi następstwem opadów atmosferycznych.
4.5.4. Degradacja chemiczna gleb
Gleby na terenie gminy Rychtal są nieco nadmiernie zakwaszone, przy czym jest to cecha
związana częściowo z charakterem skał macierzystych i przebiegiem procesu glebotwórczego. Na
zakwaszenie gleb wpływ mają również związki siarki i azotu z atmosfery oraz fizjologicznie kwaśne
nawozy sztuczne. W związku z występującym zakwaszeniem, gleby wymagają wapnowania.
Tabela
21
Odczyn
gleb
użytkowanych
rolniczo
oraz
(w % powierzchni użytków rolnych) wyniki średnie z lat 1994 – 1999
wapnowania
kwaśny
lekko
kwaśny
obojętny
zasadowy
konieczne
potrzebne
wskazane
ograniczon
e
zbędne
Potrzeby wapnowania
bardzo
kwaśny
Odczyn (pH) gleby
potrzeby
Wielkopolska
Powiat
Kępiński
16
30
30
18
6
17
16
17
16
34
23
42
28
6
1
22
22
21
16
19
Ry chtal
14
46
34
5
1
15
22
25
22
16
Województwo/
powiat/gmina
Źr ód ło: WIOŚ P ozn ań stan na r ok 2000.
Odczyn gleby reguluje pobieranie składników pokarmowych z gleby. Odczyn kwaśny hamuje
pobieranie przyswajalnych składników gleby a równocześnie zwiększa dostępność metali ciężkich
i pierwiastków śladowych. Zestawienie odczynu gleb na terenie gminy wraz z potrzebami ich
wapnowania przedstawiono w tabeli 21 oraz na wykresach nr 4 i nr 5.
- 38 -
Odczyn gleb użytkowanych
u
rolniczo
obojętny
oboj
5%
zasadowy
1%
bardzo kwaśny
14%
lekko kwaśny
34%
kwaśny
46%
Na tle danych krajowych dotyczących
dotycz
zakwaszenia - gleby bardzo kwaśne 28 % i kwaśne
kwa
31
%, gmina Rychtal prezentuje się stosunkowo korzystnie, gleby bardzo kwaśne
kwaśne stanowi
stanowią bowiem tylko
14 % natomiast występuje
puje znaczny udział gleb kwa
kwaśnych 46 % - prawie połowę
połow gleb w gminie.
W odniesieniu do danych dotyczących
dotyczących województwa wielkopolskiego, gdzie gleby bardzo kwaśne
kwa
stanowią 16 %, a kwaśne
śne 30 % gmina nie mie
mieści się w granicach średniej województwa, wida
widać
bowiem wyraźną dominacjęę gleb kwa
kwaśnych. Jednym z kierunków działańń mogących
ących przyczynić
przyczyni się do
poprawy wydajności i jakości
ści
ci produkcji rolnej na omawianym terenie jest wapnowanie gleb.
Potrzeby wapnowania
konieczne
15%
zbędne
16%
potrzebne
22%
wskazane
25%
ograniczone
22%
Wszystkie gleby zawierają
zawieraj pewne naturalne ilości metali ciężkich.
ężkich. Ostatnie badania
zanieczyszczenia gleb w ramach regionalnego monitoringu, na terenie gminy Rychtal prowadzone
były przez WIOŚ Poznańń w 2002 roku, w punkcie pomiarowym nr 14 zlokalizowanym
w miejscowości
ci Sadogóra. W latach poprzedn
poprzednich, 1992 – 1996 badania takie były prowadzone przez
Okręgową Stację Chemiczno-Rolnicz
Rolniczą w Poznaniu.
Poziom zanieczyszczenia gleb wybranymi metalami (Kadm, Ołów, Cynk, Miedź,
Mied Nikiel oraz
siarka siarczanowa) w gminie przedstawia tabela 22.
- 39 -
Tabela 22 Stwierdzona ilość zanieczyszczeń metalami ciężkimi w glebach w gminie
Rychtal
Nr
punktu
Siarka
siarczanowa
S – SO 4
[mg/100g
gleby]
14
14A
Zawartość całkowita [mg/kg]
Cu
Zn
3,02
5,9
32,3
1,45
1,66
5,0
4,7
42,0
40,7
Cd
Pb
1992 - 1996
0,230 19,7
2002
0,253 15,7
0,227 14,3
Ni
Cr
Mn
Fe
As
4,2
-
-
-
-
6,07
6,33
8,33
8,33
395
400
5900
5967
3,333
3,267
Źr ód ło: WIOŚ P ozn ań, R ap ort o stan i e ś r od owisk a w Wi elk op olsc e w 2000 r oku or a z P owiat owy P r ogr a m
Och r on y Ś r od owi ska.
Na terenie gminy w latach 1992 – 1996 występowały w glebach przekroczenia naturalnej
zawartości metali ciężkich takich jak Kadm, Ołów, Cynk, Miedź i Nikiel. Stopień zanieczyszczenia
tymi metalami określono jako I (co oznacza zawartość podwyższoną). Natomiast w roku 1999 badania
wykazały I stopień zanieczyszczenia gleb Cynkiem oraz naturalną zawartość gleb pozostałymi
metalami – stopień 0. Ostatnie badania wykonane w 2002 roku wykazały naturalną zawartość gleb
metalami ciężkimi – stopień 0.
Dopuszczalne zawartości metali ciężkich w glebach określa Rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 9 września 2002 r w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości
ziemi (załącznik do rozporządzenia) Dz. U. Nr 165 poz. 1359 z dnia 4 października 2002 r.
Stwierdzono również zanieczyszczenie gleb związkami siarki siarczanowej (badania
z 2002 roku) a wyniki zaliczono do I stopnia zawartości (stopień I określa niską zawartość S –SO4)
Poziom zanieczyszczenia gleb S – SO4 informuje o pozostawaniu gleb gminy w zasięgu
oddziaływania podwyższonej lub wysokiej emisji związków siarki ze źródeł lokalnych bądź
z dalekiego transportu SO2 w atmosferze. Za podstawowe przyczyny degradacji chemicznej gleb na
terenie gminy należy uznać przede wszystkim zanieczyszczenia związane ze spalaniem paliw osiadanie zanieczyszczeń pyłowych i chemicznych, zanieczyszczenia komunikacyjne, kwaśne
deszcze.
Typowa degradacja chemiczna gleb ma miejsce w przypadku ich zanieczyszczenia
szkodliwymi substancjami chemicznymi – metalami ciężkimi, węglowodorami wielopierścieniowymi,
pozostałościami po stosowanych doglebowo środkach chemicznych ochrony roślin i niewłaściwym
stosowaniu osadów ściekowych do nawożenia gleb.
Glebę przed degradacją można chronić między innymi przez:
− prawidłowe zabiegi rolnicze (uprawowe),
− stosowanie odpowiednich płodozmianów,
− właściwa rozmieszczenie użytków rolnych i leśnych,
− wapnowanie gleb zakwaszonych,
− przeciwdziałanie erozji,
− rekultywację (odnowę) terenów zdewastowanych,
− zagospodarowanie odpadów komunalnych przez ich utylizację i kompostowanie oraz
oczyszczanie ścieków.
4.5.5. Przyczyny degradacji gleb
Degradacją gleb, są zmiany w środowisku glebowym, najczęściej będące efektem
gospodarczej działalności człowieka. Zmiany te prowadzą do obniżenia żyzności
i urodzajności gleby, a dalej do ogólnych zmian środowiskowych.
Do najważniejszych zagrożeń prowadzących do degradacji gleby należą:
− monokultury, które prowadzą do zubożenia gleby,
− pożary roślinności wzmagające erozję gleby, co prowadzi do pustynnienia danego obszaru,
− osuszanie podmokłych terenów i regulacja rzek obniżająca poziom wód gruntowych,
- 40 -
−
−
−
−
−
zbyt intensywne nawożenie mineralne,
niewłaściwa irygacja pól nawozami naturalnymi – gnojówką, gnojowicą, itp.,
ścieki i różnego rodzaju odpady niewłaściwie składowane,
intensywne zabiegi agrotechniczne,
stosowanie nadmiernych ilości chemicznych środków owadobójczych, chwastobójczych
i grzybobójczych,
− eksploatacja powierzchniowa surowców mineralnych;
− zajmowanie obszarów rolniczych pod budownictwo przemysłowe i mieszkalne;
− emisje i imisje gazów i pyłów.
Na terenie gminy obserwowane są zmiany degradacyjne gleb, objawiające się między innymi
zakwaszeniem gleb. Wpływa to na zmniejszenie i pogorszenie jakości uzyskiwanych plonów. Bowiem
kwaśny odczyn pH gleb, wpływa na pogorszenie przyswajalności mikroelementów (Cu, Mn, Zn, oraz
Fe). W celu zminimalizowania szkód i przeciwdziałaniu degradacji należy prowadzić procesy
wapnowania gleb, które zmieniają właściwości fizykochemiczne i biologiczne gleb.
Zagrożeniem dla gleb jest również ich zanieczyszczenie metalami ciężkimi oraz siarką. Na
terenie gminy nie zaobserwowano ponadnormatywnego stężenia tych metali w glebie. Jego zawartość
określono w roku 2002 na poziomie naturalnej zawartości zanieczyszczenia.
Stwierdzono natomiast zanieczyszczenie gleb związkami siarki siarczanowej w stopniu I.
Znaczne zanieczyszczenie gleb S – SO4 informuje o pozostawaniu gleb w zasięgu oddziaływania
podwyższonej lub wysokiej emisji związków siarki ze źródeł lokalnych bądź z dalekiego transportu
SO2 w atmosferze. Głównymi źródłami zanieczyszczenia siarką są emisje przemysłowe oraz spalanie
paliw płynnych, w glebach użytkowanych rolniczo siarkę wprowadza się również wraz z nawozami
oraz pestycydami.
Przyczynami degradacji chemicznej gleb na terenie gminy są przede wszystkim
zanieczyszczenia związane ze spalaniem paliw (osiadanie zanieczyszczeń pyłowych
i chemicznych, zanieczyszczenia komunikacyjne, kwaśne deszcze).
4.6. Powietrze atmosferyczne
O stanie powietrza decyduje wielkość i przestrzenny rozkład emisji zanieczyszczeń ze
wszystkich źródeł, z uwzględnieniem przepływów transgenicznych i przemian fizykochemicznych
zachodzących w atmosferze.
Do zagrożeń, jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego należą między
innymi:
• zmiany klimatyczne – wzrost stężeń CO2, CH4, N2O oraz freonów i halonów
w górnej warstwie atmosfery, poprzez wzmocnienie efektu cieplarnianego prowadzi do
częstszych powodzi, susz, huraganów oraz zmiany w tradycyjnych uprawach rolniczych;
• eutrofizacja – nadmiar ilości azotu, pochodzącego z NO2 i NH3 docierającego
z powietrza do zbiorników wodnych prowadzi do zmian w ekosystemach.
Powyższe zjawiska są następstwem wzrostu ilości substancji zanieczyszczających atmosferę.
4.6.1. Rodzaje emisji zanieczyszczeń do powietrza
Zanieczyszczenia przemysłowe, powstają w wyniku:
spalania paliw: pył, dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO),
dwutlenek węgla (CO2),
− procesów technologicznych: fluor (F), kwas siarkowy (H2SO4), tlenek cynku (ZnO),
chlorowodór (HCl), fenol, krezol, kwas octowy (CH3COOH),
górnictwo i kopalnictwo.
Emisja niska, przyczynia się do wzrostu stężeń w atmosferze: dwutlenku siarki (SO2), tlenku
węgla (CO), tlenków azotu i niemetanowych lotnych związków organicznych.
Emisja komunikacyjna, powoduje wzrost zanieczyszczeń gazowych oraz pyłowych, będących
efektem:
−
- 41 -
−
spalania paliw - zanieczyszczenia gazowe: tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO2), tlenki
azotu i węglowodory,
− ścierania opon, hamulców, nawierzchni drogowych - zanieczyszczenia pyłowe: zawierające
ołów, kadm, nikiel i miedź.
Gmina Rychtal jest gminą o charakterze rolniczo - leśnym. Na jej terenie głównymi źródłami
zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są zanieczyszczenia komunikacyjne – liniowe oraz
pochodzące ze źródeł niskiej emisji, a w mniejszym stopniu przemysłowe. Sferę przemysłową
w gminie tworzą głównie małe i średnie przedsiębiorstwa o profilu produkcyjno – usługowo –
handlowym, gdzie dominują głównie zakłady stolarsko – tapicerskie.
Większe
emitory
zanieczyszczeń
powietrza
występują
przede
wszystkim
w m. Rychtal. Ewidencja zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska ze względu na emisję
zanieczyszczeń do powietrza przeprowadza jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Poznaniu. Ewidencja ta jednakże nie stwierdza obecności w/w zakładów na terenie gminy Rychtal.
Istnieje natomiast kilka podmiotów o znacznej uciążliwości dla środowiska, zwłaszcza w zakresie
emisji pyłów i gazów do powietrza atmosferycznego.
Koncentracja źródeł zanieczyszczeń w Rychtalu powoduje także zanieczyszczenie
w pewnym stopniu okolicznych terenów. Stopień zanieczyszczenia w dużej mierze zależy od siły
i kierunku (zasięg przenoszonych zanieczyszczeń) oraz częstotliwości wiatrów (ilość przenoszonych
zanieczyszczeń).
Badania monitoringowe dotyczące stężeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu metodą pasywną,
prowadził w roku 2010 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. Na terenie gminy
nie przeprowadzono pomiarów stężeń zanieczyszczenia powietrza, jednak taki punkt znajduje się na
terenie Powiatu Kępińskiego w m. Bralin, gm. Bralin (ok. 10 km od granicy gminy). Wyniki
otrzymane na tym stanowisku wskazują na ogólną sytuacje tego obszaru, a tym samym omawianej
gminy.
Otrzymane wyniki średnich rocznych stężeń wielkości zanieczyszczeń w latach 2009 - 2010
przedstawiają tabele 23 i 24.
Tabela 23 Wyniki pomiarów dwutlenku azotu
Rok
2011
2012
Dwutlenek azotu – NO 2
Stężenie średnioroczne
Dopuszczalne średnie
[µg/m 3 ]
stężenie roczne
[µg/m 3 ]
15,5
40
15,7
Źr ód ło: WIOŚ P ozn ań
Tabela 24 Wyniki pomiarów dwutlenku siarki
Rok
2011
2012
Dwutlenek siarki – SO 2
Stężenie średnioroczne
Dopuszczalny poziom substancji
w po wietrzu (24 godzinny)
[µg/m 3 ]
[µg/m 3 ]
5,2
125 1 )
5,9
1)
– p ozi om d opu s zc za ln y ze wzgl ęd u na och r on ę zd r owia lud zi wys t ępuj e d la t ego ws k a źnika t ylk o w 24
god zinn ym u ś r edni on ym ok r esi e p om ia r ów.
Źr ód ło: WIOŚ P ozn ań
Jak wynika z danych zamieszczonych w powyższych tabelach, na omawianym stanowisku nie
stwierdza się przekroczenia dopuszczalnego stężenia rocznego dla wybranych zanieczyszczeń. W roku
2012, w stosunku do roku 2011, odnotowano wzrost stężenia dwutlenku siarki w powietrzu oraz
wzrost stężenia dwutlenki azotu.
W trakcie prowadzonych badań WIOŚ zarejestrował wyraźną zmienność sezonową (okres
letni i grzewczy) stężeń zanieczyszczeń powietrza. Zaobserwowano zdecydowany wpływ sezonu
grzewczego na średnioroczną wartość SO2. Duże zróżnicowanie stężeń dwutlenku siarki w sezonie
- 42 -
letnim i grzewczym cechuje obszary zabudowane, na których w znacznej części budynków istnieją
indywidualne paleniska oparte na spalaniu węgla. Wyraźnego zróżnicowania stężeń w zależności od
sezonu nie wykazuje NO2, ponieważ w głównej mierze jest on emitowany przez motoryzację.
WIOŚ Poznań – Delegatura w Kaliszu w ramach działań kontrolnych nie wykonywał
pomiarów stężeń i emisji pyłu zawieszonego.
Emisja niska
Prawdopodobna wielkość emisji zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł niskiej emisji
obliczona została na podstawie szacunkowych danych otrzymanych z Urzędu Gminy w Rychtalu.
Ze względu na dużą ilość tego typu źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego
z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń.
Według danych na terenie gminy istnieje około 1 114 gospodarstw domowych (przy założeniu
średnio 4 osób w rodzinie), przy czym około 905 stanowią indywidualne posesje opalane węglem.
Pozostała liczba mieszkań, jest ogrzewana ze zbiorowych cieplików, bądź za pomocą innych źródeł
energii cieplnej (np. olejem). Przyjmując, że rocznie w celu ogrzania jednego gospodarstwa
domowego spala się ok. 5 ton węgla, do atmosfery ze źródeł „niskiej emisji” (gospodarstw
domowych) na terenie gminy dostaje się w przybliżeniu:
- 62,23 Mg SO2;
- 7,56 Mg NOx;
- 35,56 Mg CO.
Podane powyżej ilości powstających zanieczyszczeń, należy traktować jako szacunkowe.
Rzeczywista emisja zanieczyszczeń może się różnić od wyżej przedstawionej. Przyczyną tego może
być:
•
•
•
spalanie węgla o różnej kaloryczności;
opalanie drewnem;
spalanie w piecach części odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych).
Emisja komunikacyjna
Zanieczyszczenia komunikacyjne należą do czynników najbardziej obciążających powietrze
atmosferyczne.
Szczególnie
uciążliwe
są
zanieczyszczenia
gazowe
powstające
w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Drugą grupę emisji komunikacyjnych stanowią
pyły, powstające w wyniku tarcia i zużywania się elementów pojazdów. Przy ocenie jakości powietrza
atmosferycznego na terenie gminy Rychtal, należy jak najbardziej uwzględnić ilość zanieczyszczeń
pochodzących z ruchu samochodowego, odbywającego się na jego obszarze.
Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych drogowych, jest droga krajowa nr
39, a w dalszej kolejności drogi powiatowe i gminne. Długość dróg na terenie gminy wynosi
odpowiednio:
•
droga krajowa – 11,38 km;
•
drogi powiatowe – 41,00 km;
•
drogi gminne – 61,00 km.
Średnie natężenie ruchu na drogach gminy Rychtal przedstawia tabela 25.
Tabela 25 Średnie natężenie ruchu na poszczególnych rodzajach dróg
- 43 -
Rodzaj drogi
Pojazdy ogółem
Samochody osobowe
Samochody ciężarowe
krajowe:
nr 39
5 728
4 190
742
800
560
240
400
280
120
powiatowe*:
gminne*:
* - dan e p r zyj ęt e s za cunk owo
Źr ód ło: Gen era lna Dyr ekc ja Dr óg Kr aj owyc h i Aut ost rad .
Ilość emitowanych zanieczyszczeń zależy od natężenia ruchu, rodzaju pojazdów oraz paliwa
stosowanego do ich napędu. Przy obliczaniu szacunkowych ilości zanieczyszczeń powstających
w wyniku ruchu komunikacyjnego przyjęto następujące założenia:
•
samochody osobowe jako paliwa używają benzyny, średnie spalanie na 100 km –
benzyny (5,76 kg),
•
samochody ciężarowe jako paliwa używają oleju napędowego, średnie spalanie na 100 km –
36 l oleju napędowego (29,52 kg).
8 litrów
Emisja poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania 1 kg oleju
napędowego i benzyny przedstawia tabela 26.
Tabela 26 Rodzaje i ilości zanieczyszczeń emitowanych przy spalaniu 1 kg benzyny
i oleju napędowego
Rodzaje zanieczyszczenia
Pyły
Benzyna [g/kg paliwa]
Olej napędowy [g/kg paliwa]
-
4,3
SO 2
2,0
6,0
NO 2
33,0
76,0
CO
240,0
23,0
węglo wodory alifatyczne
30,0
13,0
węglo wodory aromatyczne
13,0
6,0
Na podstawie wartości zamieszczonych w tabeli 26 oraz średniego natężenia ruchu obliczono
emisję spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg. Otrzymane wartości przedstawia
zamieszczona poniżej tabela 27. Zaznaczyć należy, iż jest to jedynie emisja szacunkowa.
- 44 -
Tabela 27 Ilość emisji spalin samochodowych na poszczególnych
rodzajach dróg gminy Rychtal
Ilość emisji z
Ilość emisji z
pojazdów
osobowych
pojazdów
ciężarowych
[Mg/rok]
[Mg/rok]
2
3
Pyły
b.d.
3,91
SO2
2,00
5,46
NO2
33,08
30,02
CO
240,59
20,93
węglowodory alifatyczne
5,33
11,83
węglowodory aromatyczne
13,03
5,46
Pyły
b.d.
4,56
SO2
0,96
6,36
NO2
15,93
34,99
CO
115,85
24,39
14,48
13,78
6,28
6,36
Pyły
b.d.
3,39
SO2
0,72
4,73
NO2
11,85
26,03
CO
86,18
18,14
10,77
10,25
4,67
4,73
Pyły
b.d.
11,86
SO2
3,68
16,55
NO2
60,86
91,04
CO
442,62
63,46
30,58
35,86
23,98
16,55
Rodzaje zanieczyszczenia
1
Droga krajowa nr 39
Drogi powiatowe
Drogi gminne
Suma zanieczyszczeń
b.d . – b rak dan ych
- 45 -
Emisja zanieczyszczeń pochodzących z ruchu kolejowego na terenie gminy nie przyczynia się
do pogorszenia jakości powietrza atmosferycznego, gdyż ruch kolejowy na omawianym terenie jest
zamknięty.
O stopniu zanieczyszczenia powietrza świadczy również skład chemiczny opadów
atmosferycznych. Emitowane do powietrza zanieczyszczenia podlegają przemianom chemicznym i są
wymywane z atmosfery lub docierają do powierzchni ziemi jako opad suchy. Rozpuszczalne formy
zanieczyszczeń powodują zakwaszanie opadu (kwaśne deszcze pH < 5,0) i niekorzystnie wpływają na
poszczególne elementy środowiska.
Badania chemizmu opadu atmosferycznego nie były prowadzone na terenie gminy Rychtal.
Punkt pomiarowy dla Powiatu Kępińskiego zlokalizowany jest w m. Joanka, gm. Baranów, gdzie
w latach 2000 - 2002 były prowadzone badania przez WIOŚ Poznań. Wyniki przedstawia tabela 28.
Tabela 28 Zestawienie
w latach 2000 - 2002
Miejscowości
pH
wyników badań chemizmu opadów atmosferycznych
SO 4
mg/m
NO 3
2
mg/m
2
Pogólny
Nogól ny
kadm
miedź
2
2
2
2
mg/m
mg/m
µg/m
mg/m
ołów
mg/m
cynk
2
mg/m 2
Rok 2000
5,30
2 976
432,0
27
383
0
3,78
3,200
22,60
0
2,46
1,986
26,76
0,001
1,90
1,656
22,31
Rok 2001
Joanka
5,92
2 121
450,3
25,28
459,5
Rok 2002
6,31
1 443
355,2
-
-
Źr ód ło: WIOŚ P ozn ań, R ap orty o st ani e ś r od owi ska w Wi elkop olsc e w lat ach 2000 , 2001 i 2002.
Obserwowany wzrost pH opadów atmosferycznych z roku 2000 do 2002, wskazuje na
poprawę jakości powietrza na badanym terenie. Spadek częstości występowania kwaśnych deszczy
powoduje zmniejszenie zakwaszenia gleb i wód, słabsze oddziaływanie na rośliny oraz mniejszą
kumulację metali ciężkich w środowisku.
Pozytywnym zjawiskiem jest również spadek ilości azotanów. Zaobserwowano poprawę
pozostałych badanych wskaźników, co jest konsekwencją zmniejszania się zanieczyszczenia
powietrza.
4.6.2. Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza
Główne źródła emisji substancji do powietrza na terenie gminy stanowią średnie zakłady
przemysłowe, kotłownie oraz ruch komunikacyjny, reprezentując sektory: przemysłowy, komunalny
i transportowy.
Do zakładów przemysłowych będących źródłem emisji zanieczyszczeń pyłowych
i gazowych na terenie gminy Rychtal należą przedsiębiorstwa posiadające decyzje Starosty
Kępińskiego o dopuszczalnym poziomie emisji gazów i pyłów wprowadzanych do powietrza. Na
terenie gminy takie pozwolenie posiada tylko jeden zakład. Niniejsze pozwolenie wydane zostało
w roku 2011 (tabela 29).
- 46 -
Tabela 29 Ewidencja zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza
Nazwa zakładu/
lokalizacja
Emitor
1
2
Przed siębio rstwo
Wielobran żo we
„ALMET”, Stan isław
Piasecki,
u l. Zawad a 9
63 -630 Rychtal
technolo giczn y
Rodzaj
zanieczyszczenia
Emisja
roczna
Data
ważności
3
4
5
Ro k 2011
- ksylen
- styren
- etylob en zen
- p rop ylob en zen
- mez yt ylen
- alkoho l
izobutylo wy
- tolu en
- aceton
- o ctan etylu
0 ,28800
0 ,05400
0 ,03600
0 ,00216
0 ,00288
0 ,08680
0 ,46100
0 ,08680
0 ,08680
Mg
Mg
Mg
Mg
Mg
Mg
Mg
Mg
Mg
19 .07 .2021
Źr ód ło: Dec yzj e wyd an e p r zez St ar ost wo P owia t owe w Kępni e.
W zakresie emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do powietrza atmosferycznego WIOŚ
Poznań na terenie gminy Rychtal nie przeprowadził kontroli w żadnym z zakładów.
Poważnym problemem występującym na terenach gminy jest tzw. niska emisja, będąca głównie
efektem spalania paliw o niskiej jakości w paleniskach domowych oraz związana z działalnością
małych zakładów, niepodlegających obowiązkowi posiadania pozwolenia na wprowadzanie substancji
do powietrza.
Na stan środowiska atmosferycznego wpływa również komunikacja (składniki spalin: tlenki
węgla, tlenki azotu). Na terenie gminy obecnie największymi liniowymi emitorami zanieczyszczeń do
atmosfery są droga krajowa nr 39 oraz drogi powiatowe, gdyż panujące na tych drogach natężenie
ruchu powoduje emisję znacznych ilości spalin samochodowych.
Źródłem emisji węglowodorów do atmosfery są także stacje benzynowe; na terenie gminy w m.
Rychtal, nie ma jednak szczegółowych danych określających ich oddziaływanie na środowisko.
4.6.4. Metody ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza –
wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych
Utrzymanie dobrej jakości powietrza a nawet poprawę jego jakości można uzyskać przez
ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej
emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla gazyfikacji gminy (budowy sieci
gazowej wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowości o zwartej
zabudowie), likwidację lub modernizację kotłowni tradycyjnych (zmiana nośnika energii z węgla np.
na gaz), poprawę nawierzchni dróg, budowę obwodnic, a przede wszystkim poprzez zwiększenie
wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.
Zgodnie z art. 3 pkt 20 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne (Dz.U.
z 2006 r. Nr 89, poz. 625 odnawialne źródło energii to źródło wykorzystujące w procesie
przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów
morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu
powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu szczątek roślinnych
i zwierzęcych. Rozwój bardziej przyjaznych środowisku alternatywnych źródeł energii, jest jednym
z najbardziej skutecznych sposobów zapobiegania degradacji środowiska. Wykorzystywanie
odnawialnych źródeł energii pozwala uniknąć lub zmniejszyć emisję zanieczyszczeń atmosfery,
zużycie wody, zanieczyszczenia cieplne, odpady, hałas oraz ujemne skutki wynikające
z przemysłowego zagospodarowania terenu.
Zmiany mocy zainstalowanej koncesjonowanych
w Polsce w latach 2009 – 2011 przedstawia tabela 30.
- 47 -
źródeł
energii
odnawialnej
Tabela 30 Moc zainstalowana OZE w Polsce w latach 2009 – 2011.
Rodzaj źródła OZE
Elektrownie na biogaz
Elektrownie na biomasę
Elektrownie wytwarzające energię
elektryczną
z
promieniowania
słonecznego
Elektrownie wiatrowe
Elektrownie wodne
Współspalanie
Razem
Moc zainstalowana [MW]
2009
2010
2011
70,888
80,038
103,487
252,490
259,49
409,680
0,001
0,033
1,125
724,657
945,210
38
jednostek
1 993,246
1 106,962
948,813
41
jednostek
2 395,336
1 616,361
951,390
47
jednostek
3 082,043
M W – M ega Wat;
Źr ód ło: Mat er ia ły in f or mac yj ne
Jednym z założeń ustawy – Prawo energetyczne jest wspieranie rozwiązań proekologicznych,
w tym rozwój energetyki odnawialnej. Zadanie to realizowane jest przez nałożenia obowiązku zakupu
energii produkowanej przez odnawialne źródła energii (OZE). Szczegółowy charakter tego obowiązku
regulowany jest przez rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie
szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw
pochodzenia, uiszczania opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych
w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii
elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz. U. Nr 156, poz. 969 z późn. zm.).
W bliskiej przyszłości, w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, konieczne
będzie dopasowanie przepisów do Dyrektywy 2001/77/EC w sprawie promocji energii elektrycznej ze
źródeł odnawialnych na wewnętrznym rynku energii elektrycznej. W efekcie niezbędne będzie
wprowadzenie systemu świadectw pochodzenia. W Polsce energetyka odnawialna uzyska nowe
bodźce rozwoju. W latach 2003 – 2006 istnieje możliwość wykorzystania nawet 200 mln EURO
rocznie na rozwój OZE z takich środków, jak : program energetyczny UE „Inteligent Energy for
Europe”, VI Program Ramowy Badań i Rozwoju UE, fundusze strukturalne i spójności UE, Fundusz
Globalny Środowiska GEF, mechanizmy elastyczności Protokołu z Kioto, środki ekokonwersji
polskiego długu i fundusze bilateralne.
Mówiąc o źródłach odnawialnych należy mieć na uwadze przede wszystkim energię wodną,
wiatrową, geotermalną, promieniowania słonecznego oraz produkcję biomasy. Polska dysponuje
stosunkowo dużym potencjałem zasobów odnawialnych, jest on jednak zróżnicowany
w poszczególnych rejonach naszego kraju. Rozpatrując rozwój energii odnawialnej na obszarze gminy
Rychtal, właściwe będzie kierowanie się ogólnymi uwarunkowaniami określonymi dla Wielkopolski.
Proponowane źródła energii odnawialnej, mających możliwość zastosowania na terenie gminy
Rychtal przedstawiono poniżej.
4.6.3.1. Energia promieniowania słonecznego (EPS)
Technologie bezpośrednio oparte o światło i ciepło słoneczne można podzielić na cztery zasadnicze
kategorie:
• słoneczne technologie grzewcze i chłodzenia, wykorzystujące stacjonarne kolektory słoneczne
przechwytujące ciepło słońca głównie dla potrzeb ogrzewania wody oraz ogrzewania
i chłodzenia pomieszczeń;
• słoneczne termiczne technologie elektryczne, przetwarzające energię cieplną słońca na energię
mechaniczną turbiny, która z kolei poprzez generator jest przetwarzana w energie elektryczną;
• słoneczne technologie fotoelektryczne (fotowoltaiczne), polegające na bezpośrednim
przetwarzaniu światła w energię elektryczną, z użyciem specjalnych półprzewodników;
- 48 -
•
pasywne technologie słoneczne, wykorzystujące formę i materiał budynków dla
przechwytywania EPS, w celu ograniczania wykorzystywania oświetlenia, dodatkowego
ogrzewania i chłodzenia.
W odróżnieniu od pośrednich form energii słonecznej, które są wykorzystywane już od dawna,
bezpośrednie wykorzystanie EPS jest obecnie w fazie rozwoju. Technologie wykorzystania EPS
występują w Polsce w niewielkim stopniu. Powodowane jest to w mniejszym stopniu ograniczoną
liczbą dni słonecznych, lecz przede wszystkim stosunkowo wysokim kosztem urządzeń do
wykorzystania EPS.
Tabela 31 Charakterystyka promieniowania na obszarze Polski (wartości średnie)
Okres
m-ce
I-XII
IV-IX
X-III
VI-VIII
Nasłonecznienie
Napromieniowanie
Stosunek
nasłonecznienia do
liczby godzin w roku
h
KWh/m 2 • a
1600
1000
1200
775
400
225
750
440
%
18,2
27,4
9,2
34,0
Najbardziej zauważalne jest stosowanie materiałów i technik pasywnych technologii
słonecznych w nowym budownictwie. Niemniej jednak z szeregu przeprowadzonych badań wynika,
że już teraz istnieją realne możliwości szerszego i efektywniejszego wykorzystania EPS w Polsce.
Z badań doświadczalnych wynika, że w sezonie maj – sierpień instalacje słoneczne wspomagające
ogrzewanie wody mogą pokrywać do 40 % ich zapotrzebowania na energię. Poza sezonem wyniki są
znacznie słabsze. W konsekwencji, jeśli chodzi o wykorzystanie energii słonecznej do podgrzewania
wody użytkowej w budynkach korzyści można osiągnąć w ciepłym okresie roku, gdyż wtedy
wystarczają proste i tanie urządzenia z bezpośrednim obiegiem czynnika, eksploatowane bez obawy
związanej z niebezpieczeństwem zamarzania wody w kolektorach.
Badania dotyczące zastosowania płaskich kolektorów powietrznych do niskotemperaturowego
ogrzewania powietrza dla suszarni i magazynów produktów rolnych wskazują, że można uzyskać
dobrą wydajność 250 – 400 W/m2 Należy podkreślić, że okresy zbioru produktów rolniczych
pokrywają się z okresami największego nasłonecznienia, co razem z możliwością stosowania do
procesu prostych i tanich kolektorów słonecznych powinno sprzyjać rozwojowi suszarni słonecznych
w Polsce.
Potencjał energii słonecznej na terenie Wielkopolski został zaliczony do III klasy zasobów
energii słonecznej w Polsce. Pozwala to na stosowanie z powodzeniem urządzeń do pozyskiwania,
przetwarzania w ciepło użytkowe i magazynowania energii słonecznej. Energia słoneczna może być
przetwarzana w kolektorach wodnych i powietrznych w ciepło, służące do ogrzewania pomieszczeń,
wody, suszenia produktów rolnych i drewna.
4.6.3.2. Biomasa
Wykorzystywanie biomasy do celów energetycznych jest najbardziej rozpowszechnioną
metodą produkcji czystej energii. Jedną z możliwych dróg pozyskiwania dużych ilości biomasy jest
uprawa roślin energetycznych na gruntach rolniczych. Potencjalne zasoby energetyczne biomasy to
między innymi plantacje kukurydzy, rzepaku, szybko rosnące uprawy drzew, krzewów i traw.
Wierzba energetyczna
Wierzbowy surowiec energetyczny ma tę właściwość, że jest w zasadzie niewyczerpywalnym
i samo odtwarzającym się źródłem. Cechami charakterystycznymi sadzonek wierzby jest ich łatwe
ukorzenianie się, odporność na zmienne warunki klimatyczne, umiejętność szybkiej regeneracji po
zbiorze, odporność na choroby i szkodniki, a także wysokie plony biomasy o dobrej jakości.
- 49 -
W porównaniu z innymi nośnikami energii cieplnej koszt jednostkowy ciepła wyprodukowanego
z wierzby kształtuje się w sposób przedstawiony w tabeli 32.
Tabela 32 Koszt jednostkowy ciepła przy zakupie paliw
Paliwo
Wartość
kaloryczna
Koszt jednostkowy ciepła przy zakupie
paliwa
[GJ/t lub GJ/1000
m3]
[zł/t]lub
zł/1000m 3 ]
zł/GJ
Olej opałowy
43,0
1 490,0
34,7
Gaz ziemny GZ
38,0
1 003,0
26,4
Węgiel kamienny
25,0
392,8
15,7
Miał węglowy
21,0
229,6
10,9
Drewno - szczapy
15,5
127,4
8,2
krzewiastych
(s.m.) 2
19,4
160,0
8,3
Słoma zbóż
15,0
80,0
5,3
Zrębki wierzb
Źr ód ło: En er gia ci ep lna z b i om as y wi er zb k r zewi a st ych , p r of . Dr hab. S . S zc zuk ows ki, d r in ż. M. S t ola r ski,
Uni wer s yt et Wa r miń sk o – M a zu rsk i w Ols zt yni e, r ok 2001.
Zbiór biomasy w cyklu jednorocznym z hektara wynosi około 15 – 20 ton suchej masy/ha
(począwszy od drugiego roku po posadzeniu). Biomasa może być pozyskiwana z plantacji przez 25 –
30 lat, na tym samym pokładzie korzeniowym. Drewno wierzbowe pozyskiwane z plantacji
energetycznych użytkować można w postaci zrębów (mniej lub bardziej rozdrobnionych), brykietów
i palet.
Należy również podkreślić, że wprowadzenie szybko rosnących wierzb krzewiastych na grunty
rolnicze i pozyskiwanie ich biomasy do celów bioenergetycznych pozwolą między innymi na:
- zagospodarowanie przez nasadzenia wierzbą części gruntów aktualnie niewykorzystanych
rolniczo;
- wprowadzenie na rynek nowego przyjaznego dla środowiska biopaliwa;
- uzyskanie tańszej energii cieplnej;
- dopływ nowego źródła pieniędzy dla lokalnych społeczności.
Do drzew i krzewów wykorzystywanych na cele energetyczne należą: wierzba wiciowa (Salix
viminalis), topola (Populus sp.), trzcina chińska (Miscanthus sp.), malwa pensylwańska (Malva), róża
wielokwiatowa (Rosa multiflora).
Słoma
W procesie technologicznego wykorzystania słomy jako paliwa najistotniejsze są takie jej
właściwości jak:wilgotność,gęstość, wartość opałowa, stopień rozdrobnienia, temperatura
zapłonu, temperatura spalania. Wartość opałowa słomy jest uzależniona od wilgotności i rodzaju zbóż.
Duży wpływ na wartość opałową słomy ma także stan, w jakim została ona zebrana z pola. Długie
pozostawienie słomy na polu powoduje zmiany wyglądu, traci ona kolor żółty, w wyniku działania
warunków atmosferycznych – staje się szara, tracąc jednocześnie na wartości opałowej.
Słoma w porównaniu do paliw konwencjonalnych takich jak węgiel, czy koks charakteryzuje
się niższą wartością opałową, niższą gęstością i większym udziałem lotnych składników spalania.
Podstawową zaletą słomy jako surowca energetycznego w porównaniu z węglem jest znaczne
ograniczenie emisji CO2 do atmosfery, przy czym wydzielanie CO2 podczas spalania słomy nie
przekracza ilości pobranej przez zboże podczas jego wzrostu. Spalaniu słomy towarzyszy także
- 50 -
znaczne ograniczenie emisji związków siarki, których jest mniej niż np. podczas spalania oleju
opałowego.
W tabeli 33 podano, jaką wilgotność może mieć słoma pochodząca z różnych zbóż.
Tabela 33 Wilgotność zbieranej słomy
Wilgotność
[%]
świeżo skoszona 15 - 20
suszona na powietrzu 10 - 15
świeżo skoszona 30 - 60
suszona na polu 10 - 15
Materiał
Słoma zbożowa
Słoma rzepakowa
Zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu
energii na terenie gminy Rychtal można osiągnąć przez odpowiednie wykorzystanie przede wszystkim
zasobów biomasy (wierzby energetycznej, słomy, drewna) oraz energii słonecznej. Wynika to między
innymi z rolniczego charakteru gminy oraz uwarunkowań klimatyczno – glebowych. Wobec
warunków gminy zarówno małe elektrownie wodne (MEW) jak i elektrownie wiatrowe nie są
wskazane (potencjalne spowalnianie rzek oraz tworzenie przeszkód dla migracji ryb, a także
zaburzanie krajobrazu i powodowanie zagrożeń dla ptaków). Decydujący wpływ ma na to
występowanie obszarów objętych ochroną. Na terenie gminy Rychtal nie istnieją przesłanki do
wykorzystania energii geotermalnej czy energii gazu wysypiskowego, gdyż gmina leży poza strefą
występowania rozpoznanych zasobów geotermalnych oraz nie posiada czynnego wysypiska odpadów
komunalnych.
4.6.3.3. Energia wiatru
Lokalizacja elektrowni wiatrowych wiąże się proekologicznych koniecznością wzrostu udziału
proekologicznych źródeł energii w bilansie produkcji energii elektrycznej.
Energia wiatru powstaje dzięki różnicy temperatur mas powietrza, spowodowanej nierównym
nagrzewaniem się powierzchni Ziemi. Turbina wiatrowa uzyskuje swoją moc poprzez konwersję
wiatru poprzez moment obrotowy działając na łopaty wirnika produkując energię elektryczną. Energia
wiatru jest szeroko dostępna, redukuje emisję gazów cieplarnianych, gdyż zastępuje energetykę
konwencjonalną opartą na paliwach kopalnych.
Zgodnie z opracowaniami Ośrodka Meteorologii Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej
teren Polski Podzielony jest na V stref energii wiatru. Podział kraju na strefy przedstawia rysunek 1.
Rysunek 3 Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc (Źródło: Ośrodek Meteorologii IMiGW)
- 51 -
Gmina Rychtal należy do III strefy energii wiatrowej, co oznacza, że na jej terenie występują
korzystne warunki meteorologiczne dla rozwoju tego rodzaju energetyki. Energia użyteczna wiatru w
tej strefie na wysokości 30 m n. p. t. kształtuje się na poziomie 1 000 - 1 250 kWh/m2/rok.
Elektrownie wiatrowe to jednakże obiekty, które stwarzają problemy z zakresu ochrony
środowiska,
zwłaszcza
w
aspekcie
ochrony
przyrody
(głównie
ptaków
i nietoperzy) i krajobrazu oraz z uwagi na emisję hałasu.
Szczegółowe warunki lokalizacji inwestycji i jej wpływ na środowisko przyrodnicze muszą
zostać określone w sporządzonym dla planowanej inwestycji raporcie oddziaływania na środowisko.
Konieczność sporządzania przedmiotowego raportu wprowadzona została przez zapisy ustawy z dnia
3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r.
Nr 199 poz. 1227 ze zm.). mogących kolei rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko
zostały
określone
szczegółowo
w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397).
Na terenie gminy Rychtal planowana jest lokalizacja dwóch parków elektrowni wiatrowych:
-zespół elektrowni wiatrowych
o łącznej mocy maksymalnej 125 MW,
„RYCHTAL”
wraz
z
infrastrukturą
towarzyszącą
-zespół elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą o łącznej maksymalnej mocy
70 MW
Na chwilę obecną postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach dla w/w przedsięwzięć zostały zawieszone, do czasu dostarczenia przez inwestorów
raportów o oddziaływaniu przedmiotowych przedsięwzięć na środowisko. Jeśli postępowania w
sprawie budowy elektrowni wiatrowych zostaną wznowione, uwzględnione zostaną wytyczne zawarte
w opracowaniu P. Chylarecki i A. Pasławskiej (Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni
wiatrowych na ptaki, Szczecin 2008).
4.7. Klimat akustyczny
Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu
danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego
hałasu, tj.:
•
hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze
względu na rozległość źródeł;
•
hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenie;
•
hałasu komunalnego towarzyszącego obiektom sportu, rekreacji i rozrywki.
Nadmierny hałas jest uciążliwością postrzeganą częściej niż degradacja innych elementów
środowiska. Jego oddziaływanie nie powoduje nieodwracalnych zmian w środowisku, lecz jego
ograniczanie napotyka wiele trudności i pociąga za sobą znaczące koszty (szczególnie hałasów
komunikacyjnych).
Wskaźnikiem oceny hałasu jest równoważny poziom dźwięku A wyrażony
w decybelach (dB). Poziom ten stanowi uśrednioną wartość w odniesieniu do pory doby (dzień od
6.00 do 22.00 lub noc od 22.00 do 6.00). Wartości dopuszczalne poziomu równoważnego hałasu
określa rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13
maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436).
Rozporządzenie to określa rodzaje terenów, dla których ustala się dopuszczalne poziomy dźwięku w
środowisku, w zależności od przeznaczenia terenu. Różnicuje również wartości dopuszczalne poziomu
dźwięku w odniesieniu do hałasów przemysłowych, komunikacyjnych (drogowe, kolejowe i
tramwajowe), lotniczych oraz od linii elektroenergetycznych.
- 52 -
Od stycznia 2002 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wartości
progowych poziomów hałasu. Wskaźnikiem oceny hałasu jest tzw. poziom progowy. Przekroczenie
tego wskaźnika powoduje zaliczenie obszaru, na którym to przekroczenie występuje do kategorii
terenu zagrożonego hałasem.
4.7.1. Hałas komunikacyjny
Głównymi czynnikami mającymi wpływ na poziom hałasu komunikacyjnego są natężenie
ruchu i udział transportu ciężkiego w strumieniu wszystkich pojazdów, stan techniczny pojazdów,
rodzaj nawierzchni dróg, organizacja ruchu drogowego.
Na obszarze gminy największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje
wzdłuż największego szlaku drogowego jakim jest DK 39.
Na drodze krajowej nr 39 Kępno - Namysłów, koncentruje się znaczny ruch pojazdów
(natężenie
ruchu
w
2000
roku
na
odcinku
Baranów
Rychtal
wynosiło
5 107 pojazdów/dobę). Ruch pojazdów na terenie gminy nie przechodzi przez wsie – trasa położona
jest
poza
terenem
zabudowanym
(tereny
leśne)
i
nie
przyczynia
się
w znacznym stopniu do hałasu komunikacyjnego będącego dokuczliwym problemem.
Hałas komunikacyjny występuje również w znacznym natężeniu wzdłuż dróg powiatowych.
Stanowi jednak mniejsze zagrożenie. Wynika to bowiem z faktu, że przy natężeniu ruchu na poziomie
800 pojazdów/dobę, a taki kształtuje się głównie (przypuszczalnie - ostatnie badania natężenia ruchu
prowadzono w roku 2000) właśnie na drogach powiatowych przechodzących przez gminę Rychtal,
zasięg oddziaływania akustycznego jest nieduży.
Przyjmuje się, że przy natężeniu ruchu około 1 000 samochodów na dobę, strefa uciążliwości
mieści się w granicach pasa drogowego.
System komunikacyjny stwarza zagrożenia dla stanu akustycznego środowiska głównie
z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich.
Hałas kolejowy może również stanowić dużą uciążliwość dla środowiska przyrodniczego i
społecznego, jednak nie występuje on na terenie gminy.
4.7.2. Hałas przemysłowy
Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy
technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i
zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal
przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej
sąsiadujących z nimi terenów. Do zakładów przemysłowych będących źródłem hałasu należą przede
wszystkim przedsiębiorstwa posiadające decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu. Starostwo
Powiatowe w Kępnie, zgodnie z uzyskanymi informacjami, nie wydało zakładom przemysłowym
takich decyzji.
W zakresie emisji hałasu do środowiska WIOŚ Poznań na terenie gminy Rychtal nie
przeprowadził kontroli w żadnym z zakładów.
Ze względu na brak aktualnych badań emisji hałasu z podmiotów nie jest możliwa faktyczna
rzeczowa ocena środowiska akustycznego wokół nich.
Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter
pracy), a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia.
Presja hałasu przemysłowego staje się w ostatnich latach mniejsza. Oddawane do użytkowania
zakłady są prawidłowo projektowane pod kątem minimalizacji emisji hałasu do środowiska, co
zapewniają (wymuszają) obowiązujące przepisy. Zakłady istniejące podejmują w większości
- 53 -
niezbędne działania organizacyjne i techniczne ograniczające emisję hałasu do wartości
zapewniających właściwy standard jakościowy środowiska.
4.8. Przyroda ożywiona
4.8.1. Charakterystyka ogólna szaty roślinnej
Według klasyfikacji geobotanicznej Lancewicza (Geografia Fizyczna Polski), lasy na terenie
gminy Rychtal położone są w północnej części regionu Wyżyny Małopolskiej, subregionie Wyżyny
Śląskiej. Pod względem przyrodniczo-leśnym teren ten jest zaliczany do V Krainy Śląskiej, Dzielnicy
Wrocławskiej
i
należy
do
mezoregionu
Równiny
Oleśnickiej,
czyli
w naturalnym zasięgu jodły i świerka, które wraz z sosną, dębem, olchą i jesionem są głównymi
gatunkami drzew lasotwórczych. Gmina posiada duże obszary leśne, które tworzą przede wszystkim
dwa kompleksy, zlokalizowane w północno-zachodniej i częściowo wschodniej części gminy.
Dominuje w nich sosna i modrzew z domieszką dębu, jesionu, wiązu i klonu. Są to głównie lasy
mieszane świeże i lasy mieszane wyżynne oraz bór mieszany świeży. Poza zbiorowiskami leśnymi,
roślinność nieleśna gminy pełni ważną funkcję przyrodniczą. Szczególną rolę odgrywają zbiorowiska
łąkowe, torfowe i szuwarowe w dolinach rzek, przede wszystkim Studnicy i Głuszynki.
W trosce o nie między innymi części obszaru gminy została objęta różnymi formami ochrony.
Dotyczy to pomników przyrody.
Lasy na terenie gminy wchodzą w skład kompleksu promocyjnego „Lasy Rychtalskie”.
Uzupełnieniem ww. zespołów roślinności naturalnej jest urządzona roślinność nielicznych
parków, cmentarzy, ogrodów działkowych oraz liczne zadrzewienia przywodne, śródpolne i
przydrożne. W otwartym krajobrazie rolniczej części gminy pełni ona nie tylko funkcję krajobrazowoestetyczną, ale także ekologiczną, korzystnie wpływając na mikroklimat oraz walory użytkowe
środowiska rolniczego.
4.8.1.1. Zieleń urządzona i zadrzewienia śródpolne
Ważną rolę w systemie ekologicznym gminy oprócz dość wysokiej lesistości, spełnia
roślinność nieleśna, czyli zieleń śródpolna, zieleń parkowa oraz zieleń cmentarna.
Zadrzewienia
śródpolne,
szczególnie
o
charakterze
pasowym,
przydrożne
i przywodne pełnią rolę migracyjnych korytarzy środowiskowych, urozmaicają krajobraz gminy,
podnoszą walory estetyczno-krajobrazowe oraz spełniają na obszarach użytkowanych rolniczo funkcję
zabezpieczającą przed procesami erozyjnymi i stepowieniem. Ponadto, regulują stosunki wodne i
poprawiają lokalny agroklimat.
Na terenie gminy Rychtal zadrzewienia i zakrzewienia zajmują ok. 7,0 ha. Najistotniejsze
kompleksy zadrzewień śródpolnych zlokalizowane są wzdłuż większości dróg, a także w rejonie
oczek wodnych, cieków, rowów i miedz. W zadrzewieniach przeważają takie gatunki jak grusza,
topole, wierzby, kasztanowce, jesiony oraz olsze czarne, a także kruszyna pospolita, kalina koralowa.
Istniejące już zadrzewienia i zakrzaczenia winny podlegać systematycznym pracom pielęgnacyjnym i
renowacji oraz w razie konieczności rozbudowie. Na terenie całej gminy, na osi północ-południe, co
kilkaset metrów (300 – 500 m), pożądane jest wprowadzenie zieleni naturalnej wiatrochronnej oraz
fitomelioracyjnej celem ochrony i podniesienia walorów środowiska naturalnego.
Ochroną jako założenia zarówno zabytkowe jak i przyrodnicze, objęto na terenie gminy 6
parków podworskich o wartości historycznej, z czego tylko 3 podlegają ochronie konserwatorskiej:
•
park dworski w m Drożki, gospodarstwo ANR Laski (nr rejestru 58) – zajmuje powierzchnię
2,34 ha;
- 54 -
•
park dworski z XIX w, w m. Ryniec, gospodarstwo ANR Laski (nr rejestru 59) –
o powierzchni 1,80 ha;
• park dworski z początku XX w, w m. Wielki Buczek, gospodarstwo ANR Laski (nr rejestru
60) – zajmuje powierzchnię 2,37 ha.
Parki w Skoroszowie, Gierczycach i Dworzyszczu są już w znacznym stopniu zniszczone, w
stanie technicznym szczątkowym.
4.8.1.2. Obszary i obiekty prawnie chronione
Na podstawie ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151 poz. 1220 z późn. zm.), za
tereny chronione należy uznać parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe wraz z ich otulinami
oraz obszary chronionego krajobrazu. Formę przestrzenną mogą mieć również niektóre pomniki
przyrody, użytki ekologiczne, a zwłaszcza zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.
Na terenie gminy obszary wyróżniające się szczególnymi walorami przyrodniczymi objęto
następującymi formami ochrony:
Rezerwaty
Na terenie gminy Rychtal, w Nadleśnictwie Syców, obręb Rychtal, leśnictwo Sadogóra
zlokalizowany jest 1 rezerwat przyrody - Rezerwat „Studnica” – został utworzony w 1962 roku na
obszarze 5,78 ha. Celem ochrony jest fragment boru mieszanego z udziałem świerka, który
w Studnicy występuje na krańcu granicy zasięgu południowego. Z rzadkich roślin spotkać możemy
tutaj: widłak jałowcowaty, porzeczka czarna oraz paprotki - zachyłka trójkątna
i zachyłka oszczepowata. W rezerwacie występują ponad 170 letnie dęby, i sosny oraz świerki
dorastające do 40 m wysokości.
Szczegółowy rejestr tzw. małych form ochrony przyrody obejmujących pomniki przyrody,
użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz zespoły przyrodniczo – krajobrazowe,
prowadzony
jest
przez
Starostę
Kępińskiego,
zgodnie
z
przepisami
ustawy
o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92 poz. 880).
Pomniki przyrody
Rejestr pomników przyrody gminy Rychtal zawiera 3 pozycje i obejmuje:
•
2 lipy drobnolistne /Tilia cordata Mill./ – (nr rejestru 403) o obwodzie pierśnicy
314 cm i 345 cm, zlokalizowane na rozwidleniu dróg Rychtal – Bandlów - Zgorzelec;
•
lipa drobnolistna /Tilia cordata Mill./ – (nr rejestru 468) w wieku ok. 200 lat i obwodzie
pierśnicy 380 cm, położona w parafii rzymsko-katolickiej w m. Wielki Buczek;
•
lipa drobnolistna /Tilia cordata Mill./ – (nr rejestru 469) w wieku ok. 200 lat i obwodzie
pierśnicy 426 cm, położona w parafii rzymsko-katolickiej w m. Wielki Buczek.
Ochrona całkowita roślin
W gminie ochroną całkowitą zostały objęte następujące gatunki roślin:
•
krzewy i krzewinki: wawrzynek wilczełyko /Daphne mezereum/, wiciokrzew pomorski
/Lonicera periclymenum/, bluszcz pospolity /Hedera helix/, klokoczka południowa /Staphylea
pinnata/;
•
rośliny zielne: skrzyp olbrzymi /Equisetum maximum/, sasanka /Pulsatilla/; miłek wiosenny
/Adonis vernalis/, śnieżyczka przebiśnieg /Galanthus nivalis/;
•
grzyby: szmaciak gałęzisty /Sparassis crispa/, sromotnik bezwstydny /Phallaceae/.
- 55 -
Wśród gatunków roślin objętych ochrona częściową można wymienić:
•
krzewy i krzewinki: bagno zwyczajne /Ledum palustre/;
•
rośliny zielne: paprotka zwyczajna /Polypodium vulgare/, kopytnik pospolity /Asarum
europaeum/, pierwiosnka lekarska /Primula officinalis/, marzanka wonna /Asperula odorata/,
konwalia majowa /Conwallaria maialis/, turzyca piaskowa /Carex arenaria/.
4.8.1.3. Potencjalne zagrożenia flory
Szata roślinna występująca na terenie gminy spełnia następujące funkcje:
•
sanitarno-higieniczną polegającą przede wszystkim
w tlen i zmniejszaniu w atmosferze ilości dwutlenku węgla;
•
ochronną – polegającą na ochronie gleb przed nadmierną erozją wietrzną, jak również
stanowiącą ostoję i schronienie dla świata zwierzęcego;
•
retencyjną – polegającą na retencjonowaniu zasobów wodnych (opadów atmosferycznych i
wód podziemnych);
•
dekoracyjną wynikającą w dużej mierzę z naturalnych cech roślinności (kształt, barwa),
uzyskiwane dzięki temu efekty plastyczno - dekoracyjne korzystnie oddziałują na psychikę
człowieka;
•
produkcyjną – polegającą na pozyskiwaniu naturalnych surowców – drewno, grzyby.
na
wzbogacaniu
powietrza
Obszary chronione, jak również uprawy rolne na terenie gminy są poddawane następującym
zagrożeniom i degradacji:
•
wypalanie traw i osuszanie terenów;
•
zmiana łąk kośnych i pól na monokultury roślin pastewnych i zbożowych;
•
zanieczyszczenia powiązane z ruchem komunikacyjnym;
•
zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji;
•
zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych w następstwie eutrofizacja cieków
wodnych;
•
niezrekultywowane wyrobiska poeksploatacyjne kruszywa naturalnego;
•
zanieczyszczenia punktowe z dzikich wysypisk śmieci, które powodują zmianę siedlisk a w
następstwie przekształcenie roślinności;
•
niszczenie siedlisk przez ich zamianę na tereny zamieszkałe, drogi itp.
Ze względu na walory przyrodnicze i krajobrazowe, gmina Rychtal została częściowo
włączona w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Rychtalskie”. Wyodrębnione tereny
zostały objęte ochroną zgodnie z wymogami ustawy o ochronie przyrody. Ma to głównie przyczynić
się do zachowania wartości przyrodniczych i krajobrazowych. Podobne zadanie ma ochrona
prowadzona przez Nadleśnictwa. Dla każdego Leśnego Kompleksu Promocyjnego opracowano
specjalne zasady hodowlane i ochronne oraz powołano radę społeczno-naukową, która jest organem
doradczym i opiniotwórczym dla gospodarujących tam leśników.
Ochrona terenów zieleni jest obowiązkiem gmin, które podejmują działania
w kierunku rozwoju tych terenów. Rygorom ochronnym poddane są parki, zadrzewienia itp.
- 56 -
Tworzenie nowych założeń parkowych oraz kształtowanie zieleni urządzonej wpłynie na poprawę ich
struktury przyrodniczej. Szczególnie ważna będzie renowacja parków oraz terenów zieleni
usytuowanych wzdłuż skarp i dolin rzecznych znajdujących się na terenie gminy.
Działania na rzecz ochrony różnorodności biologicznej obejmują również sektor rolnictwa.
Wspieranie form rolnictwa stosującego metody produkcji nienaruszające równowagi przyrodniczej,
przede wszystkim rolnictwa ekologicznego jest jednym z celów stawianych przez Politykę
Ekologiczną Państwa w zakresie różnorodności biologicznej i ochrony przyrody. Wartości
przyrodnicze gminy, narzucają preferowanie rolnictwa przyjaznego środowisku. Prośrodowiskowe
rolnictwo oparte o gospodarstwa prowadzone indywidualnie lub współpracujące między sobą,
promujące tradycyjne metody gospodarowania, powinny być upowszechniane szczególnie na terenach
cennych przyrodniczo. Szansą dla tych obszarów będzie rozwój rolnictwa ekologicznego i
agroturystyki. Jednym z najważniejszych instrumentów polityki zrównoważonego rozwoju terenów
wiejskich są tzw. programy rolno-środowiskowe. Są one instrumentem finansowym, polegającym na
wsparciu finansowym działań na rzecz ochrony środowiska i ochrony walorów krajobrazu wiejskiego,
podejmowanych przez rolników (rolnicy otrzymują rekompensatę finansową za utracone dochody w
wyniku ekstensyfikacji produkcji).
4.8.1.4. Lasy
Według klasyfikacji geobotanicznej Lancewicza (Geografia Fizyczna Polski), lasy na terenie
gminy położone są w północnej części regionu Wyżyny Małopolskiej, subregionie Wyżyny Śląskiej.
Pod względem przyrodniczo-leśnym teren ten jest zaliczany do V Krainy Śląskiej, Dzielnicy
Wrocławskiej
i
należy
do
mezoregionu
Równiny
Oleśnickiej,
czyli
w naturalnym zasięgu jodły, świerka i jawora, które wraz z sosną, modrzewiem, dębem, i klonem są
głównymi gatunkami drzew lasotwórczych. Podłoże geologiczne dla występujących na tym terenie
gleb stanowią piaski rzeczne dawnych tarasów akumulacyjnych oraz utwory wodnolodowcowe
/sandry/ i lodowcowe głównie piaski i gliny zwałowe. Na podłożu tym wykształciły się przede
wszystkim gleby bielicowe, rzadziej gleby brunatne. W obniżeniach terenowych i wzdłuż cieków
występują poza tym gleby pobagienne murszowo-mineralne, glejowe, torfowe i czarne ziemie. Teren
jest płaski, równinny, jedynie na Wale Trzebnickim sfalowany i pagórkowaty, wyniesiony od 120 da
250 m n.p.m. Pod względem morfologicznym morena ta jest silnie rozmytai przedstawia się w postaci
szeregu niewysokich wzniesień poprzecinanych pradolinowymi utworami holoceńskimi rzek Prosny,
Pratwy, Pomianki i Samicy.
Lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa zarządza zgodnie z ustawą
o lasach (Dz.U. z 2001 r. Nr. 12 poz. 59 z późn. zm.) Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy
Państwowe. (Nie dotyczy to jednak lasów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu
Państwa oraz lasów będących w użytkowaniu wieczystym na mocy odrębnych przepisów). Organami
wykonawczymi w realizacji zadań związanych z zarządem nad lasami są Dyrektorzy Regionalnych
Dyrekcji Lasów Państwowych. Podstawową jednostką organizacyjną w strukturze zarządzania Lasów
Państwowych jest Nadleśnictwo, którym kieruje Nadleśniczy.
Nadleśnictwa
Administracyjnie lasy na terenie gminy Rychtal należą do Nadleśnictwa Syców, obręb
Rychtal. Od 1 lipca 1996 roku wchodzą one w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy
Rychtalskie” (LKP). Obok lasów należących do Nadleśnictwa Syców w skład LKP wchodzą również
lasy należące do Nadleśnictwa Antonin oraz Leśny Zakład Doświadczalny Akademii rolniczej im.
Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu.
Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy Rychtal wynosi 3 464,95 ha, co stanowi ponad
35 % ogółu powierzchni gminy.
Typy siedliskowe lasów
- 57 -
Udział siedlisk jest bardzo zróżnicowany, jednak zdecydowana większość, bo prawie 90 %
stanowią siedliska leśne. Dominującym typem siedliskowym jest las mieszany świeży (81,2 %), las
mieszany wyżynny (6,8 %), las świeży (1,1 %), las mieszany wilgotny (0,4 %) oraz niewielki udział
borów: bór mieszany świeży (7,4 %), bór mieszany wyżynny (1,6 %), bór mieszany wilgotny (0,1 %).
Lokalnie występują olsy z 1,2 % udziałem.
Drzewostany nasienne
Lasy stanowiące drzewostany nasienne znajdują się na zachód i północ od drogi krajowej nr
39 Rychtal – Kępno, w rejonie leśniczówki Wesoła. Wśród wytypowanych rejonów sosny,
posiadających cenną wartość hodowlaną, znalazł się kompleks leśny w części nazwanej obrębem
Rychtal, Nadleśnictwo Syców, gdzie utworzono specjalny mateczny mikroregion nasienny. "Sosna
rychtalska" już w 1938 r. była poddana badaniom proweniencyjnym (nad pochodzeniem) przez
Międzynarodową Unię Leśnych Organizacji Badawczych (IUFRO). Uzyskane wyniki potwierdzają
szczególną wartość tego ekotypu sosny zwyczajnej. Na wyłączonym terenie nie prowadzi się
pozyskania drewna, a jedynie zbiera nasiona. Drzewa najwyższej jakości, o znanym pochodzeniu,
zdrowe, gonne uznane są za doborowe i zarejestrowane w specjalnym wykazie sporządzonym przez
naukowców z Instytutu Badawczego Leśnictwa. Na terenie obrębu Rychtal, jako doborowe
wyznaczono 64 drzewa sosny zwyczajnej, 4 sosny czarnej oraz jedno modrzewia europejskiego.
Rosną tam także drzewostany nasienne dębowe, jodłowe i bukowe, VI i starszej klasy wiekowej, które
zajmują powierzchnię 190,48 ha.
Lasy ochronne
Ponad 50 % lasów wchodzących w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy
Rychtalskie” ma status lasów ochronnych.
Powierzchnia lasów ochronnych położonych na terenie gminy Rychtal wynosi
271,0 ha (w tym drzewostany nasienne). Zostały one zaliczone do lasów ochronnych grupy I. Na
siedliskach wilgotnych i w strefie ujęć wód rosną lasy o funkcjach wodochronnych, które zajmują
80,15 ha. Są to drzewostany głównie sosnowe i olszowe, a także świerkowe i jesionowe
z domieszką dębu i brzozy wszystkich klas wieku. Położone są w północno – wschodniej części m.
Darnowiec oraz w Zgorzelcu (przy rzece Studnica).
W lasach ochronnych prowadzi się gospodarkę leśną zapewniającą utrzymanie spełnianych
funkcji
ochronnych.
Istnienie
takich
form
ochronnych
na
terenie
lasów
w sposób zasadniczy wpływa na możliwość ich wykorzystywania dla celów rekreacyjnych.
Racjonalna gospodarka leśna zapewnia ochronę gleb i terenów szczególnie narażonych na zniszczenie
lub uszkodzenie oraz o specjalnym znaczeniu społecznym, ochronę wód powierzchniowych oraz
głębinowych.
Właściwa gospodarka leśna pozwala lasom istniejącym na terenie gminy Rychtal na
spełnianie (w sposób naturalny lub też w wyniku działalności człowieka) różnych funkcji, które
można podzielić na dwie podstawowe grupy: produkcyjną i pozaprodukcyjną.
Funkcje produkcyjne (gospodarcze) lasu, polegają na zdolności do produkcji biomasy
i ciągłego powtarzania tego procesu, co umożliwia trwałe użytkowanie drewna i surowców
niedrzewnych
pozyskiwanych
z
lasu,
w
tym
użytków
gospodarki
łowieckiej.
W konsekwencji prowadzi to do uzyskiwania dochodów.
Do funkcji pozaprodukcyjnych należy zaliczyć między innymi funkcje ekologiczne
(ochronne) oraz funkcje społeczne. Funkcje ekologiczne wyrażają się między innymi korzystnym
wpływem lasów na kształtowanie klimatu, skład atmosfery, regulację obiegu wody w przyrodzie,
ochronę gleb przed erozją i krajobrazu przed stepowieniem, zachowanie potencjału biologicznego
bardzo dużej liczby gatunków i ekosystemów, a także różnorodności krajobrazu. Z kolei funkcje
- 58 -
społeczne lasu kształtująą korzystne warunki zdrowotne i rekreacyjne dla społeczeń
społeczeństwa,
społecze
zapewniają
rozwój kultury, nauki i edukacji ekologicznej społeczeństwa.
społecze
Potwierdzeniem funkcjii pozaprodukcyjnych lasów gminy Rychtal jest występowanie
wyst
na ich
terenie lasów ochronnych, rezerwatu przyrody i pomników przyrody, miejsca o znaczeniu
historycznym i kulturowym.
Lasy nie stanowiące
ce własności
własnoś Skarbu Państwa
Część lasów na terenie gminy nie
ni stanowi własności Skarbu Państwa.
ństwa. Nadzór nad nimi
zgodnie z ustawą o lasach sprawuje Starosta.
Na koniec 2003 roku lasy nie stanowiące
stanowi
własności Skarbu Państwa
stwa zajmowały powierzchni
powierzchnię
ha, co stanowi około % powierzchni wszystkich lasów na terenie gminy. Lasy nie stanowiące
stanowi
własności Skarbu Państwa
ństwa obj
objęte są inwentaryzacją lub planem urz
urządzenia lasów
(w chwili obecnej nie jest jeszcze przyjęty).
przyj
Leśny
ny Kompleks Promocyjny „Lasy Rychtalskie”
Leśny
ny Kompleks Promocyjny Lasy Rychtalskie o
ogólnej powierzchni
47.643 ha został utworzony 1 lipca 1996 r. Położony
Poło ony jest w południowej częś
części Wielkopolski
i rozciąga się pomiędzy
dzy Ostrowem Wlkp., Kluczborkiem, Ole
Oleśnicą i Wieruszowem. Jest to teren na
ogół równinny, z wyjątkiem
ątkiem obszaru Wzgórz Ostrzeszowskich. W okolicy Parzynowa znajduje się
si
najwyższe
sze wzniesienie Wielkopolski - Kobyla Góra (284 m n.p.m.). W skład Leśnego
Le
Kompleksu
Promocyjnego Lasy Rychtalskie wchodzą
wchodz nadleśnictwa
nictwa Antonin (19 813 ha) i Syców (21 893 ha) oraz
Leśny Zakład Doświadczalny
wiadczalny Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego.
Leśne
ne Kompleksy Promocyjne mają do spełnienia następujące cele:
- prowadzenie gospodarki leśnej
nej na podstawie wszechstronnego rozpoznania stanu biocenozy
leśnej;
- trwałe zachowanie lub odtwarzanie naturalnych walorów lasu metodami racjonalnej gospodarki
leśnej
nej prowadzonej na zasadach ekologicznych;
- integrowanie celów gospodarki leśnej
le
z aktywną ochroną przyrody;
- promowanie wielofunkcyjnej i zrównoważonej
zrównowa
gospodarki leśnej;
- prowadzenie prac badawczych i doświadczalnictwa
do
leśnego;
- prowadzenia edukacji ekologicznej społeczeństwa
społecze
i szkoleń leśników.
LKP "Lasy Rychtalskie" położony
poło
jest w obszarze znacznego zróżnicowania
żnicowania warunków
przyrodniczych, czego wyrazem jest m.in. przebieg /w pobliżu
pobli u północnych krańców
krań
Nctwa Syców/
naturalnych granic zasięgu
ęgu wystę
występowania ważnych gatunków drzew leśnych,
śnych, tzn. jodły, jawora i
świerka.
wierka. O walorach przyrodniczych LKP świadczą szczególne formy ochrony przyrody, wśród
w
nich:
rezerwaty przyrody o powierzchni ponad
ponad 60 ha, park krajobrazowy "Dolina Baryczy", obszar
chronionego krajobrazu "Wzgórza Ostrzeszowskie i Dolina Odolanowska", pomniki przyrody oraz
miejsca gniazdowania chronionych i rzadkich gatunków ptaków, m.in. bociana czarnego, myszołowa i
orlika krzykliwego
liwego oraz bardzo liczne mrowiska.
Występuje
puje tutaj znaczne zró
zróżnicowanie warunków siedliskowych - Nadleśnictwo
Nadle
Syców
zajmuje pod tym względem
dem miejsce pośrednie.
po rednie. Skład gatunkowy tutejszych drzewostanów potwierdza
zróżnicowanie
nicowanie siedlisk. Udział sosny w Nadl
Nadleśnictwie
nictwie Syców wynosi 86,4 %, podczas gdy w Le
Leśnym
Zakładzie Doświadczalnym
wiadczalnym Siemianice – 63,5 %.
Funkcja społeczna w LKP realizowana jest przez udostępnianie
udostępnianie lasu dla potrzeb
turystyki i rekreacji. Dużym
żym zainteresowaniem
zainteresowanie turystów cieszy się arboretum w Siemianicach,
zabytkowy zespół pałacowo – parkowy oraz hodowla dziko żyjącego
cego konika polskiego.
- 59 -
Potencjalne zagrożenia
Lasy na terenie gminy Rychtal narażone na różnorodne oddziaływanie szeregu czynników
negatywnych. Najistotniejszy jest stopień tego oddziaływania i związany z nim stan środowiska
przyrodniczego na danym terenie. Wśród przyczyn powodujących zniekształcenia i degradacje
siedlisk leśnych należą:
-
zanieczyszczenia powietrza (I strefa zagrożenia przemysłowego);
zagrożenia pożarowe (II kategoria zagrożenia);
obniżanie poziomu wód gruntowych;
występowanie monokultur iglastych;
powtarzające się susze;
presja turystyczna.
Jako potencjalne zagrożenia należy również wymienić:
- szkody powodowane przez owady;
- szkody powodowane przez patogeniczne grzyby;
- szkody powodowane przez zwierzęta łowne;
W zależności od stopnia nasilenia szkodliwego oddziaływania gazów i pyłów ustalono strefy
uszkodzenia – obszary lasu charakteryzujące się stopniem uszkodzenia określanym na podstawie
rejestracji zmian w drzewostanach, a w szczególności zmian w aparacie asymilacyjnym, przyroście
wysokości i żywotności drzew wskaźnikowych. Drzewostany leśne występujące na terenie LKP
zakwalifikowane zostały do przedziału wartości skażeń niskich, gdzie nie określono zagrożeń ze
strony przemysłu.
Stan zdrowotny lasu można ogólnie uznać za dobry. Notuje się jednak wypadanie kilku
gatunków lasotwórczych takich jak dąb czy świerk. Należy sądzić, że nasilenie tego procesu ma
podłoże abiotyczne: zmiana stosunków wodnych i powtarzające się susze.
Obniżanie stanu sanitarnego lasów następuje również w wyniku presji turystycznej. Dotyczy
to przede wszystkim zaśmiecania lasów, co może być potencjalną przyczyną zagrożenia pożarowego.
Lasy na terenie gminy są jednak w znacznym stopniu narażone na występowanie pożarów. W
celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pożarowego obszarów leśnych na terenie
gminy prowadzone powinny być następujące działania:
−
utrzymywanie pasów przeciwpożarowych wzdłuż głównych dróg i torów kolejowych;
−
porządkowanie terenów leśnych wzdłuż szlaków komunikacyjnych;
−
utrzymywanie punktów czerpania wody do celów gaśniczych;
−
oznakowanie
zagrożonych
i informacyjnymi;
−
patrolowanie lasów przez Straż Leśną;
−
wprowadzanie okresowych zakazów wstępu na tereny leśne.
drzewostanów
tablicami
ostrzegawczymi
Zagrożenia natury biotycznej powodują owady, ssaki oraz patogeniczne grzyby. Ze względu
na to, że drzewostany sosnowe stanowią zdecydowanie dominujący drzewostan występujący na
słabych siedliskach borowych, a także na znaczny udział drzewostanów na gruntach porolnych,
istnieje w lasach gminy zagrożenie ze strony owadzich szkodników sosnowych. Poważnym
zagrożeniem mogą być masowe pojawy szkodliwych owadów, tzw. "szkodników pierwotnych"
/objadających igły i liście drzew/, jak np. boreczników i brudnicy mniszki oraz tzw. "szkodników
wtórnych" /żerujących pod korą/, do których należą np. korniki, przypłaszczek granatek. Na podstawie
informacji przekazanych przez Nadleśnictwo w 2000 roku wystąpiło wzmożone występowanie
pędraka chrabąszcza majowego, powodującego znaczące szkody w uprawach. Obecnie nie można
mówić o gradacji szkodliwych owadów, które przybrałyby rozmiar klęski, lecz istnieje potencjalne
- 60 -
zagrożenie ze strony szkodliwych owadów. W związku z takim stanem prowadzone są rutynowe
obserwacje ich występowania i zwalczanie tam, gdzie następuje taka konieczność. Pomocna w walce z
wymienionymi szkodnikami jest także ochrona pożytecznego ptactwa oraz mrówek, które naturalnie
eliminuje zagrożenie wybranymi szkodnikami. Na terenie gminy Rychtal zewidencjonowano 16
mrowisk mrówki rudnicy /Formica rufa/ - Leśnictwo Darnowiec 12 mrowisk i Leśnictwo Sadogóra –
4 mrowiska.
Szkody powodowane przez ssaki, między innymi zwierzynę płową – jelenie, sarny, dziki,
zające oraz drobne gryzonie to głównie zgryzanie, wywalanie wschodów i sadzonek, niszczenie
nasion i spałowanie. Szkody możliwe są do ograniczenia przy zastosowaniu sprawdzonych metod,
takich jak między innymi smarowanie preparatami odstraszającymi czy pakułowaniem,
a w koniecznych przypadkach grodzeniem upraw. Ponadto główną zasadą w zakresie ochrony jest
utrzymanie właściwego poziomu zwierzyny zgodnegoz pojemnością środowiska.
Zagrożenie ze strony grzybów stanowi głównie huba korzeniowa występująca na
drzewostanach zlokalizowanych na gruntach porolnych głównie w drzewostanach sosnowych. Według
inwentaryzacji uszkodzenia od huby korzeniowej pomiędzy 20 - 50 % na terenie Nadleśnictwa
występowały w obrębie Rychtal w oddz. 27g.
Koncepcja zwiększania lesistości i zadrzewień, preferująca środowiskotwórczą rolę lasów
stanowi podstawę Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, przyjętego przez Radę Ministrów w
1995 r. Program zakłada wzrost lesistości kraju z obecnych 28 % do 30 % w 2020 r. i 33 % w 2050 r.,
przewidując uruchomienie mechanizmów ekonomicznych stymulujących leśne zagospodarowanie
części gruntów marginalnych dla rolnictwa oraz określenie priorytetów przestrzennych wynikających
z roli lasów w kształtowaniu środowiska. Jako jedno z najważniejszych zadań program określa
zalesianie gruntów zanieczyszczonych i zdegradowanych.
Lasy stanowiące na terenie gminy Rychtal szczególny walor środowiska przyrodniczego
podlegają ochronie przed przeznaczeniem ich na cele nieleśne. Należy dążyć do zwiększenia ich
powierzchni kosztem przyległych terenów rolnych o niskich klasach bonitacyjnych (V i VI). Agencja
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nie uzgodniła limitu zalesienia na rok 2004, na obszarze
gminy Rychtal, z uwagi na brak podstaw prawnych.
Kierunki modernizacji leśnictwa w stronę jego ekologizacji i bardziej zrównoważonego
eksploatowania zasobów biologicznych lasów wytyczyła Polska polityka zrównoważonej gospodarki
leśnej, wprowadzona do realizacji w 1999 r. przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych.
Prowadzona przez Polskę gospodarka leśna jest zgodna z trendami leśnictwa światowego określonymi
w Zasadach Leśnych, przyjętych przez 170 krajów w 1992 roku w czasie konferencji Narodów
Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju (UNCED). Komisja Europejska w raporcie z
dwustronnego przeglądu prawa w obszarze negocjacyjnym Rolnictwo wyraziła opinię, że polskie
prawodawstwo
związane
ze
sprawami
leśnictwa
jest
także
zgodne
z europejską polityka leśną. Potwierdzeniem tych opinii jest certyfikat dobrej gospodarki leśnej,
którym objęta jest połowa lasów zarządzanych przez Lasy Państwowe. Certyfikat ten został nadany
przez organizację Societe Generale de Surveillance, prowadzącą certyfikację według standardów
międzynarodowych organizacji pozarządowej Forest Stewardship Council. Certyfikat świadczy, iż
gospodarka w Lasach Państwowych prowadzona jest w sposób pozwalający na wypełnianie przez nie
funkcji produkcyjnych, środowiskowych i społecznych.
4.8.2. Charakterystyka ogólna świata zwierząt
Świat zwierzęcy gminy Rychtal jest typowy dla równinnych obszarów kraju - Wielkopolski.
Zwarte
kompleksy
leśne
umożliwiają
swobodne
przemieszczanie
się
zwierzyny,
a łąki znajdujące się w dolinach rzecznych tworzą doskonale warunki życia dla ptactwa, owadów i
drobnych gryzoni.
- 61 -
Występujące w lasach gatunki zwierzyny grubej są reprezentowane przez: sarny, jelenie,
daniele i dziki, natomiast zwierzynę drobną między innymi przez: lisy, zające, wydry. W obrębie
miejscowości Proszków, przy granicy z Woskowicami, w ostatnich latach pojawiło się stanowisko
bobra europejskiego. Urozmaiconą i licznie reprezentowaną grupę stanowią ptaki, żerujące i
gniazdujące głównie w dolinach rzecznych, przede wszystkim Studnicy i Głuszynki. Na polach
spotkać można kuropatwy, króliki i w mniejszej ilości bażanty.
Z gatunków gadów występujących na omawianym obszarze wymienić należy jaszczurkę
zwinkę, padalce i zaskrońce. Rzadko można również spotkać żmiję zygzakowatą. Płazy
reprezentowane są przede wszystkim przez żaby, ropuchy, traszki grzebieniastą i zwyczajną, rzekotki i
kumaki.
Najliczniej na terenie gminy występują jednak owady, żyjące w różnym środowisku, są to
między innymi paź królowej, paź żeglarz, biegacze skórzasty, leśny, ogrodowy, koziorożec dębosz,
rohatyniec nosorożec, modliszka.
Fauna ryb ogranicza się do gatunków pospolitych i w dużej mierze utraciła właściwe jej
cechy. W rzekach, duży wpływ na ilość i jakość ryb ma zły stan czystości ich wód. W efekcie coraz
rzadziej spotykane są: kiełb białopłetwy, śliz, piskorz, czy pocierniec.
Ochrona całkowita zwierząt
Wśród gatunków zwierząt zakwalifikowanych jako wymagające szczególnej ochrony na
terenie gminy Rychtal można wymienić:
• ssaki: wiewiórka /Sciurus vulgaris/, jeż /Erinaceus europaeus/, kret /Talpa europaea/,
nietoperze /Chiroptera/, gronostaj /Mustela erminea/;
• ptaki: orlik krzykliwy /Aquila pomarina/, bocian czarny /Ciconia nigra/, kukułka /Cuculus
canorus/, dudek /Upupa epops/, Jastrzębiowe /Accipitriformes/, Sowy /Strigiformes/,
Dzięcioły /Piciformes/, Kraski /Coraciidae/, Sokoły /Falconiformes/; bocian biały /Ciconia
alba/;
• owady: biegacze /Carabus/, paź królowej /Papilio machaon/, mieniak stróżnik /Apatura
ilia/, modliszka zwyczajna /Mantis religiosa/, tęczniki /Calosoma/.
4.8.3. Przyczyny degradacji szaty roślinnej i przeobrażeń fauny
Obszary chronione, jak również uprawy rolne na terenie gminy są poddawane nadzwyczajnym
zagrożeniom i degradacji. Najczęstszymi ich formami są:
• zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji i emiterów przemysłowych;
• zanieczyszczenia powiązane z ruchem komunikacyjnym;
• zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych;
• stosunkowo niska świadomość ekologiczna i wrażliwość przyrodnicza społeczeństwa;
• silna prorozwojowa presja społeczna, która wyraża się w chęci wykorzystania ekonomicznego
wszystkich zasobów przyrodniczych, w tym nawet najcenniejszych, wymagających
szczególnej ochrony.
Dla świata zwierzęcego występującego na terenie gminy największym zagrożeniem ich
egzystencji i dalszego rozwoju są:
• kłusownictwo – mogące przyczynić się do niekontrolowanego (gwałtownego) zmniejszenia
się populacji poszczególnych gatunków;
• pożary lasów;
• wypalanie traw;
• rozwój przemysłu – powodującego pogorszenie się ogólnego stanu środowiska;
• rosnącą liczba inwestycji w miejscach atrakcyjnych krajobrazowo;
• przebieg przez ekosystemy leśne ciągów komunikacyjnych, stanowiących bariery dla
przemieszczania się zwierzyny.
- 62 -
Dla
urozmaiconej
i
licznie
reprezentowanej
grupy
ptaków,
żerujących
i gniazdujących głównie w dolinie rzeki Studnicy i Głuszyny oraz w rejonie niewielkich oczek
wodnych, a także dla gatunków gadów takich jak padalce, zaskrońce, jaszczurki i zwinki, a także
płazów (żab, ropuch, rzekotek, traszek, kumaków), występujących na omawianym obszarze
poważnym zagrożeniem są:
• zanieczyszczenia wód powierzchniowych (ściekami bytowymi i gnojowicą) – brak
skanalizowania części osad, mało wydajne oczyszczalnie ścieków oraz dzikie wysypiska;
• zmienności i niedobory stanu wód.
Wymienione zagrożenia wpływają również na małe zróżnicowanie i ograniczoną ilość
występowania na obszarze gminy, nawet pospolitych gatunków ryb.
W ramach ochrony dzikich zwierząt należy zwrócić uwagę na potrzebę dokarmiania zwierząt
w okresach długich i intensywnych opadów śnieżnych oraz utrzymujących się mrozów.
4.9. Walory krajobrazowe
Charakterystyczną cechą dla terenów siedlisk ludzkich jest występowanie zmian walorów
estetyczno – widokowych krajobrazu, związanych głównie z dużymi obiektami kubaturowymi np.
zakładami przemysłowymi, silosami, kominami.
W przypadku gminy Rychtal na jej terenie nie są zlokalizowane duże zakłady przemysłowe,
natomiast istnieje wiele małych i średnich zakładów usługowo – handlowych. Są one zlokalizowane w
większości w miejscowości Rychtal, a poprzez powiązanie z siedliskowym charakterem zabudowy nie
pogarszają one, mimo swoich rozmiarów, walorów estetyczno – krajobrazowych.
W sposób podobny na walory estetyczno - krajobrazowe oddziaływają maszty telefonii
komórkowej, rozstawione na terenie gminy.
Za naruszenie walorów estetyczno – widokowych można uznać także chaotyczną
i nieujednoliconą stylowo zabudowę mieszkalną na terenie gminy. Wielokrotnie
w miejscach o dużych walorach widokowych występują obiekty wyraźnie się odznaczające
i „burzące” pewnego rodzaju harmonię.
Za naruszenie naturalnego krajobrazu, należy również uznać wszelkie wyrobiska
poeksploatacyjne kruszywa naturalnego występujące w miejscowości Proszów, Drożki, Sadogóra,
Zgorzelec i Buczek Wielki.
4.10. Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego
Na podstawie zebranych informacji i ich analizie sporządzono listę problemów ekologicznych,
jakie występują na terenie gminy, zidentyfikowano ich główne przyczyny oraz zaproponowano
metody przeciwdziałania – tabela 34.
Tabela 34 Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów środowiskowych na terenie gminy
Problem
ekologiczny (forma
degradacji
środowiska)
1
Zanieczy szczenie
pow ietrza
at mosfery czneg o
Ogólne metody w zakresie
przeciwdziałania określonemu
problemowi
Główne przyczyny
występowania problemu
2
-
3
emisja zan ieczyszczeń z
zakładó w stolarskich
stoso wanie ind ywid u aln ego
o grzewania (węglo wego )
b rak wyb u do wan ej
ro zd zielczej sieci gazo wej
n asilon y ru ch ko munikacyjn y
(DK 39 )
n ie wyko rzyst ywan ie źró deł
en ergii odn awialn ej do
- 63 -
-
-
wsp ó łpraca n a rzecz kierunkó w
zmn iejszen ia zan ieczyszczeń z
zakładó w p rzemysło wych na terenie
Po wiatu Kępińskiego i sąsiedn ich
gmin ,
likwid acja ind ywid u aln ych pu n któ w
p alenisko wych ,
p rzechod zen ie n a p aliwa eko lo giczn e
- gaz, p aliwa odn awialn e,
two rzen ie i ro zszerzan ie stref
-
Hałas
po krywan ia zapo trzebo wania
w en ergię,
wyp alanie traw
du ży ru ch ko munikacyjn y
zakład y h andlo wo –
u słu go we zlo kalizo wan e w
sąsied ztwie zabudo wy
mieszkan io wej
-
-
-
Pro mieniow anie
elektro mag nety czne
-
Zanieczy szczenie
w ód
pow ierzchniow ych
-
Zanieczy szczenie
w ód podziemny ch
-
-
1
Skażenie g leby
ob ecn ość źród eł
p ro mienio wan ia (wieże
telefonii ko mó rko wej,
n ad ajniki, sieci
i stacje
en ergetyczn e)
n iep ełn a kan alizacja
sanitarn a n a terenie gmin y,
b rak oczyszczalni
p rzydo mo wych ,
zan ieczyszczen ia po chod zące
z po za terenó w gmin y,
b rak ro zbu do wan ej
kan alizacji d eszczo wej na
teren ach zu rb anizo wan ych ,
„d zikie” składo wiska i
wylewiska,
ch emizacja ro lnictwa
d zikie wylewiska,
n ieszczeln e zbio rn iki
b ezod pływo we,
b rak ro zbu do wan ej
kan alizacji d eszczo wej na
teren ach zu rb anizo wan ych ,
ch emizacja ro lnictwa,
zan ieczyszczen ia po chod zące
z po za terenó w gmin y,
n ieprawidło we skład o wanie
ob orn ika
-
-
-
-
-
2
-
-
o ch ronn ych zielen i,
p ro wad zen ie no wych n asadzeń
leśn ych n a teren ach nieu żytkó w oraz
gleb o słab ej b onitacji.
two rzen ie ekranó w i stref
izolacyjn ych wzdłu ż ciągów
ko mu nikacyjn ych o n ajwiększym
n asilen iu ru chu ,
p rzebudo wa złych ro związań węzłó w
ko mu nikacyjn ych i budo wa ob wo dnic,
mo d ern izacja zakładó w
p rzemysło wych .
lo kalizacja no wych obiektów z
zacho wan iem stref o ch ron nych .
bu do wa lo kaln ych o czyszczalni
ściekó w,
p ełn e skan alizo wan ie gminy,
zlikwido wanie d zikich wysyp isk
od padó w i wylewisk ścieków,
wsp ó łpraca n a rzecz kierunkó w
zmn iejszen ia zan ieczyszczeń z po za
terenu gmin y,
in wentaryzacja zbio rn ikó w
b ezod pływo wych – szamb ,
ko ntrola szczelno ści zb iornikó w
b ezod pływo wych o raz wywiązywan ie
się z ob o wiązku ich op ró żnian ia.
p ełn e skan alizo wan ie gminy,
zlikwido wanie d zikich wylewisk,
b ezod pływo wych - szamb,
p rzeciwd ziałan ie zmianie sto sun kó w
wo dn ych ,
właściwe skład o wanie n awozó w
n aturaln ych o raz (obo rnika,
gn ojo wicy),
właściwe skład o wanie kiszon ek.
3
zan ieczyszczen ie po wietrza
atmo sferyczn ego ,
n iewłaściwa d ziałalno ść
roln icza (n awo zy, środ ki
o ch ron y ro ślin),
wyp alanie traw,
awarie p rzemysło we
-
-
- 64 -
o gran iczenie emisji zan ieczyszczeń
p yło wych i gazo wych
po trzeb a wapno wan ia
o ch ron a wód p od ziemn ych ,
właściwe sto so wan ie n awo zó w
sztu czn ych,
b ezod pływo wych o raz
wywiązywan ie się z obo wiązku ich
op ró żn iania,
właściwe go spo d aro wan ie odp ad ami
ko mu n aln ymi,
właściwe skład o wanie n awozó w
n aturaln ych (obo rnika, gnojo wicy),
właściwe skład o wanie kiszon ek.
Deg radacja szaty
roślinnej i ubożenie
św iata zw ierzęceg o
-
-
Obniżenie w alorów
estety cznow idokow y ch
-
wyp alanie traw
d egrad acja gleb
zmian y waru n kó w
sied lisko wych w wyn iku
zan ieczyszczen ia środo wiska
(brak in frastru ktu ry
techniczn ej – kan alizacji i
o czyszczalni ściekó w), a w
efekcie przekształcan ie
eko systemó w i wyp ad an ie
gatun kó w wrażliwych
n iekon tro lo wan y rozwó j b azy
turystyczn ej i rekreacyjn ej
zwłaszcza nad zb io rnikami
wo dn ymi i n a ob szarach
cenn ych p rzyrodn iczo
zan ieczyszczen ie po wietrza,
gleb y i wod y
p ło szenie zwierząt
kłu so wnictwo
ob iekty po chod zenia
an tro po gen iczn ego
estetyka zabudo wy
mieszkaln ej
-
-
-
-
-
właściwa p ielęgn acja szaty
ro ślinn ej,
stoso wanie gatun kó w odp orn ych n a
zan ieczyszczen ia,
zalesianie nieu żytkó w,
wzb o gacan ie gleb środ kami
glebotwó rczymi (ko mpo st),
o gran iczenie procesó w
u rb an izacyjn ych w p obliżu
ob szaró w p rzyrodn iczo -cenn ych
(o graniczen ie zabu do wywa n ia
terenó w),
o gran iczanie lo kaln ych źród eł
zan ieczyszczeń po wietrza, gleb y i
wo d y,
walka z kłu so wn ictwem,
do karmianie i szczep ien ia och ronn e
lo kalizacja obiektó w rekreacyjn ych
i turystyczn ych podp orząd ko wan a
wymo go m o ch ron y środo wiska
p rzyrodn iczego.
od po wiedn ie sytuo wan ie elemen tó w
n aru szających walo ry estetyczn e i
krajo brazo we gmin y,
up orząd ko wanie zabudo wy
(wszelkie budo wn ictwo
mieszkan io we, u słu go we,
turystyczn e itp. n ależy
h armon izo wać z otaczającym
krajo brazem).
4.11. Awarie przemysłowe
Zdarzające się losowo awarie techniczne i technologiczne w jednostkach stosujących,
produkujących lub magazynujących materiały niebezpieczne oraz w transporcie takich substancji,
powodować mogą negatywne skutki w środowisku. Skutki te określa się jako "awarie przemysłowe”.
Na terenie gminy istnieją pojedyncze jednostki, których funkcjonowanie może spowodować
awarie i zanieczyszczenie środowiska gruntowo-wodnego. W szczególności dotyczy to stacji paliw
płynnych (na terenie gminy jedna w m. Rychtal), z których część nie posiada pełnego zabezpieczania
środowiska, wymaganego obowiązującego przepisami. Lista substancji niebezpiecznych znajdujących
się lub magazynowanych na terenie tychże jednostek zawiera kilka pozycji. Zabezpieczeniem przed
wystąpieniem zagrożenia jest posiadanie przez zakłady opracowania pn. „Sposoby postępowania na
wypadek zagrożenia pożarowego i innego miejscowego zagrożenia” (wewnętrzny plan operacyjno –
ratowniczy).
Na terenie gminy Rychtal nie występują zakłady o dużym ryzyku wystąpienia awarii
przemysłowej. Jedynym zagrożeniem mogącym wystąpić na terenie gminy jest transport drogowy
materiałów niebezpiecznych, stwarzając potencjalną możliwość wystąpienia awarii. Transportem
drogowym przewozi się głównie substancje ropopochodne i gaz płynny, amoniak, kwas siarkowy i
kwas fluorowodorowy, tlenek ołowiu.
Jednym z najważniejszych zadań w zakresie prewencji awarii przemysłowych jest ewidencja
źródeł, mogących spowodować tego typu zagrożenia, którą prowadzi Urząd Wojewódzki w Poznaniu.
Odrębne zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi stanowi możliwość wystąpienia
klęsk żywiołowych, które w gminie najczęściej mogą być spowodowane pożarami lasów bądź
powodzią.
Na
omawianym
terenie
zagrożenia
powodziowe
mogą
wystąpić
w przypadku niekorzystnych zjawisk hydrologicznych.
Obecność na terenie gminy potencjalnych źródeł awarii przemysłowych zmusza ją do
prowadzenia polityki przestrzennej w kierunku zmniejszenia zagrożenia dla środowiska oraz zdrowia i
życia ludzi. Musi to wynikać z zapisów w studium uwarunkowań oraz strategii zrównoważonego
rozwoju.
- 65 -
5. POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2011 ROKU ORAZ
HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ EKOLOGICZNYCH
5.1. Założenia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy w świetle
ochrony środowiska
Założenia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy Rychtal w świetle ochrony środowiska
zostały wyznaczone w oparciu o poniższe dokumenty:
− „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rychtal”;
− „Strategia rozwoju Gminy Rychtal”;
− „Program Ochrony Środowiska Powiatu Kępińskiego”.
Według misji Samorządu Gminy Rychtal za zadanie priorytetowe zostało uznane zapewnienie
mieszkańcom dobrych warunków do pracy, kształcenia, rozwoju przedsiębiorczości, wypoczynku, a
także działania w zakresie:
− budowy nowoczesnej infrastruktury;
− ochrony dziedzictwa kulturowego;
− proekologicznego rolnictwa;
− wspierania rozwoju bazy rekreacyjnej i turystycznej;
− czystego środowiska;
− ładu przestrzennego;
− pozytywnego wizerunku gminy.
5.1.1. Cele i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska określone w
strategii rozwoju gminy Rychtal
Problem 1 Brak sieci kanalizacji sanitarnej
Cele i zadania:
Cele i zadania:
− konsekwentna realizacja programu kanalizacji wsi w oparciu o oczyszczalnię ścieków
w gminie Rychtal według określonych etapów:
Etap I –
budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Stogniewice (rok 2012-2013)
Etap II –
budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Wielki Buczek, Mały Buczek,
Szarlota i Okrzyce
Etap III –
sukcesywna instalacja oczyszczalni przydomowych w zabudowie rozproszonej
(lata 2013-2019)
Problem 2 Brak gazyfikacji gminy
Cele i zadania:
rozpoczęcie gazyfikacji gminy uwarunkowane budową stacji redukcyjnej przez Zakład
Gazowniczy w Poznaniu oraz odpowiedniej partycypacji w kosztach ww Zakładu;
W Etapie I sieć gazowa zostanie położona w m. Rychtal i Skoroszów;
− kontynuacja modernizacji starych kotłowni.
−
Problem
3 Poziom nauczania, rozwój kształcenia wieloprofilowego, z
uwzględnieniem potrzeb rynku pracy oraz doposażenie szkół
w pomoce dydaktyczne, a edukacja ekologiczna
- 66 -
Cele i zadania:
zagwarantowanie w budżecie gminy potrzebnych środków finansowych na planowane inwestycje
w oświacie z uwzględnieniem edukacji ekologicznej;
− poprawa warunków materialnych i organizacyjnych szkolnictwa oraz współuczestniczenie
w rozwoju kształcenia;
− wspieranie tych kierunków i form kształcenia które będą zgodne z potrzebami rynku pracy wdrażanie programów innowacyjnych, nauka informatyki, ochrony środowiska oraz języków
obcych;
− działania integrujące młodzież z regionem, oparte o miejscowe walory przyrodniczo –
krajobrazowe.
−
Problem 4 Zwiększenie tempa rozwoju infrastruktury służące turystyce i rekreacji
Cele i zadania:
− rozwój lokalnej agroturystyki i szczególne wsparcie rozbudowy infrastruktury dla potrzeb
rekreacji, aktywnego wypoczynku oraz ruchu kołowego (parkingi);
− poprawa wyglądu i estetyki poszczególnych miejscowości gminy;
− budowa i rozwój szlaków turystycznych – punkty widokowe, ścieżki rowerowe;
− wspieranie rozwoju kompleksów leśnych w oparciu o uchwalone granice rolno-leśne oraz
zalesianie;
− kontynuacja szkolenia rolników w zakresie agroturystyki i produkcji żywności ekologicznej.
Wskazania do rozwijania funkcji agroturystycznej mają miejscowości: Stogniewice, Zachciała
i Dworzyszcze, natomiast pod indywidualną zabudowę letniskową m. Darnowiec
i Sadogóra.
Problem 5
Infrastruktura techniczna związana z budownictwem
i drogownictwem
Cele i zadania:
− utrzymanie korzystnych warunków dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego poprzez
zabezpieczenie i uzbrojenie działek budowlanych;
− zadbanie o dobry stan infrastruktury drogowej i konsekwentna modernizacja dróg gminnych, a
także budowa dróg osiedlowych;
− dofinansowanie w miarę możliwości na modernizację dróg o randze powiatowej czy
wojewódzkiej.
5.2. Cele, kierunki i zadania do realizacji w ramach Programu Ochrony
Środowiska dla gminy Rychtal
We wcześniejszych rozdziałach przeprowadzono analizę stanu środowiska oraz uwarunkowań
społeczno – gospodarczych na terenie gminy Rychtal. Szczegółowo omówiono poszczególne
elementy środowiska, towarzyszące im zagrożenia. Konsekwencją dokonanej analizy i
zidentyfikowanych zagrożeń jest podjęcie działań zmierzających do naprawy niekorzystnego stanu
środowiska.
W celu realizacji przyjętego założenia konieczne jest ustalenie głównych zasad polityki
ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia:
− celów ekologicznych – cel po osiągnięciu którego, ma nastąpić poprawa danego elementu
środowiska stanowiący ostateczny efekt podejmowanych kierunków działań (a w ramach
kierunków działań, zadań ekologicznych);
− kierunków działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych;
− zadań ekologicznych – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych
kierunków działań w ramach danego celu ekologicznego. Zadania te mają charakter
długookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. Z uwagi na długi
- 67 -
okres „dochodzenia” do wyznaczonego celu, z zaproponowanych zadań należy określić zadania
priorytetowe (priorytety ekologiczne) do realizacji.
Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikają przede wszystkim z opracowanych
i zatwierdzonych dokumentów, takich jak:
− Polityka Ekologiczna Państwa;
− Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012 – 2015;
− Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego;
− Program Ochrony Środowiska Powiatu Kępińskiego.
Program Ochrony Środowiska dla gminy Rychtal oparty więc został o postanowienia wyżej
wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikające z dokumentów planistycznych,
koncepcji i innych opracowań lokalnych, z uwzględnieniem wymogów wynikających z
obowiązujących przepisów.
Poniżej przedstawiono obszary strategiczne, cele, kierunki i zadania ekologiczne dla gminy
Rychtal w odniesieniu do konkretnych elementów środowiska. Ich realizacja złoży się na wypełnianie
zadań określonych w II Polityce Ekologicznej Państwa, Programie Ochrony Środowiska
Województwa Wielkopolskiego oraz Programie Ochrony Środowiska Powiatu Kępińskiego, co
powinno prowadzić do zrównoważonego rozwoju gminy.
Obszar strategiczny 1: Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych
Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych warunków
zrównoważonego rozwoju. Uwzględniając to założenie określony został:
Cel ekologiczny 1: Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz
wzrost udziału zasobów odnawialnych
W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych:
− Racjonalizacja zużycia wody;
− Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji;
− Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł
odnawialnych.
Osiągnięcie określonego celu ekologicznego za pomocą wyznaczonych kierunków działań
powinno być realizowane przez konkretne zadania ekologiczne.
Kierunek działania 1: Racjonalizacja zużycia wody
Racjonalizacją użytkowania wody powinny być objęte wszystkie działy gospodarki
korzystające z jej zasobów. Konieczne jest zatem w najbliższej przyszłości ograniczenie zużycia wody
przede wszystkim w przemyśle i rolnictwie oraz ograniczenie strat związanych z jej
rozprowadzaniem.
Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działań to:
1. Ograniczenie wykorzystywania wód podziemnych do celów przemysłowych (poza przemysłem
spożywczym i niektórymi specjalnymi działami produkcji rolnej);
2. Wprowadzenie systemu kontroli wodochłonności produkcji w formie obowiązku rejestracji
zużycia wody na cele przemysłowe i rolnicze w przeliczeniu na jednostkę produkcji;
3. Realizacja przez zakłady planów racjonalnego gospodarowania wodą (np. wprowadzających
zamknięte obiegi wody).
Kierunek działania 2: Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji
Działanie to jest jednym z najważniejszych w polityce ekologicznej państwa gdyż prowadzi
do zmniejszenia ilości zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń „u źródła”.
- 68 -
Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to:
1. Promowanie nowych małoodpadowych technologii;
2. Wprowadzenie bodźców ekonomicznych dla przedsięwzięć proekologicznych (ulgi podatkowe,
możliwość współfinansowania, itp.);
Kierunek działania 3: Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost
wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych
W polityce energetycznej państwa przewiduje się zmniejszenie zużycia energii na jednostkę
produktu krajowego. Zakłada się ponadto w roku 2020 osiągnięcie poziomu 15 % udziału energii
odnawialnej
w całkowitym zużyciu energii pierwotnej (obecnie udział energii ze źródeł
odnawialnych w całkowitym zużyciu energii pierwotnej w Polsce wynosi 2,5 %). Poziom ten ma być
osiągnięty
poprzez
odpowiednie
wykorzystanie
zasobów
biomasy,
energii
wody
i wiatru, słońca, wód geotermalnych oraz biogazu z odpadów.
1. Opracowanie i wdrożenie przez gminę (zgodnie z Prawem Energetycznym) planów zaopatrzenia
w energię. Gminny Plan Energetyczny powinien określać rozwiązania w tym przedmiocie na
obszarze gminy z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska;
2. Promowanie energooszczędnych technologii i urządzeń w przemyśle i energetyce oraz
podniesienie ich sprawności;
3. Poprawa parametrów energetycznych budynków - termorenowacja (dobór drzwi i okien
o niskim współczynniku przenikalności cieplnej, właściwa izolacja termiczna ścian - ocieplenie
budynków, lokalizacja nowych obiektów zgodnie z naturalną (cieplejszą) kierunkową orientacją
stron świata) – głównie w budynkach użyteczności publicznej;
4. Wdrażanie energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu energii zaprowadzenie katalogu ofert dostępnych technologii i udostępnienie ich zainteresowanym;
5. Zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu
energii;
6. Promocja oszczędności energii cieplnej i elektrycznej oraz proekologicznych nośników energii w
ramach działalności Gminnego Punktu Edukacji Ekologicznej.
Podsumowanie
Zmniejszenie zużycia wody, materiałów i energii oraz wykorzystywanie surowców wtórnych
jest bardzo racjonalnym podejściem w dziedzinie poprawy ekonomiki produkcji. Zmniejszy się przez
to presja na środowisko, zmniejszeniu ulegną opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska,
zmniejszą
się
także
koszty
energii
i
surowców
stosowanych
w produkcji.
Realizacja powyżej scharakteryzowanego celu ekologicznego zależy przede wszystkim od
działań podejmowanych przez przemysł i energetykę zawodową, a także przez sferę komunalną.
Gmina mając jednak na uwadze konieczność osiągnięcia założonych limitów powinna uczestniczyć w
doskonaleniu organizacji rynku energii, promowaniu energooszczędnych maszyn i urządzeń,
stymulowaniu rozszerzenia zakresu inwestycji termoizolacyjnych.
Obszar strategiczny 2: Ochrona powietrza
Zgodnie z przepisami polskiego prawa ochrona powietrza polega na zapobieganiu
powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzonych do powietrza substancji
zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na
poziomie dopuszczalnych wielkości.
Uwzględniając założenia ochrony powietrza określono:
Cel ekologiczny 1: Zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji pyłów
i gazów cieplarnianych niszczących warstwę ozonową
- 69 -
Ograniczenie emisji do powietrza w energetyce i przemyśle;
Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa;
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych.
Osiągnięcie określonego celu ekologicznego w ramach wyznaczonych kierunków działań
powinno być realizowane przez konkretne zadania ekologiczne.
−
−
−
Kierunek działania1: Ograniczenie emisji do powietrza w energetyce i przemyśle
W emisji zanieczyszczeń do powietrza dominującą rolę odgrywają sektory wytwarzania
i zaopatrzenia w energię oraz przemysł. Skupienie się na ograniczeniu emisji z wymienionych
sektorów przyniesie pewne efekty ekologiczne na terenie gminy.
1. Modernizacja układów technologicznych oraz montaż urządzeń ograniczających emisję
(w takich przypadkach istnieje możliwość wspólnego ubiegania się Urzędu wraz z zakładami o
środki finansowe np. z eko – konwersji naszego zadłużenia);
2. Wyznaczenie, w oparciu o studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy, stref na terenie gminy pozwalających na lokalizację zakładów przemysłowych, których
produkcja będzie związana z nadmierną emisją zanieczyszczeń (strefy powinny być tak
wyznaczone aby zapewniały jak najmniejsze oddziaływanie na środowisko oraz mieszkańców);
3. Stosowanie stref (pasów) zieleni izolacyjnej wokół dużych emitorów zanieczyszczeń (strefy te
powinny być tworzone z gatunków roślinności o dużej odporności na zanieczyszczenia oraz
właściwie pielęgnowane, a ubytki uzupełniane);
4. Modernizacja istniejących kotłowni zakładowych celem ich dostosowania do termicznego
przekształcania odpadów powstających w procesie produkcji meblowej, zgodnie
z wymogami ochrony środowiska.
Kierunek działania 2: Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa
Tzw. niska emisja zanieczyszczeń powietrza pochodząca z ogrzewnictwa komunalnego
stanowi w miastach ok. 50 % ogólnej emisji zanieczyszczeń, zaś na terenach wiejskich ok. 80 %.
Źródłem powstawania zanieczyszczeń jest przede wszystkim wykorzystywane w przestarzałych
urządzeniach grzewczych paliwo w postaci niskiej jakości węgla, a także różnego typu materiały
odpadowe.
1. Opracowanie Gminnego Planu Energetycznego;
2. Eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach komunalnych na rzecz paliw niskoemisyjnych
(drewno, wierzba energetyczna, gaz, olej opałowy);
3. Edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat: wykorzystania proekologicznych nośników
energii oraz szkodliwości spalania materiałów odpadowych;
4. Uwzględnienie w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego obszarów rozwoju
energetyki odnawialnej;
5. Promowanie nowych nośników energii ekologicznej pochodzących ze źródeł odnawialnych –
energia słoneczna, biogaz;
6. Budowa sieci gazowej na obszarze gminy i zwiększenie liczby odbiorców;
Kierunek działania 3: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych
Ruch drogowy jest istotnym zagrożeniem dla środowiska i zdrowia człowieka. Zwiększające
się natężenie ruchu, stan dróg oraz stan techniczny pojazdów stanowią źródło zagrożeń, w tym
przyczyniają się do wzrostu emisji zanieczyszczeń do powietrza.
1. Bieżąca naprawa dróg i ciągów komunikacyjnych;
- 70 -
2. Wspieranie rozwoju ruchu rowerowego poprzez likwidację barier technicznych oraz tworzenie
ścieżek rowerowych;
3. Stosowanie stref (pasów) zieleni izolacyjnej wzdłuż ciągów komunikacyjnych (strefy te powinny
być komponowane z gatunków o dużej odporności na zanieczyszczenia oraz właściwie
pielęgnowane, a ubytki uzupełniane).
Uwarunkowania prawne
Przyszłe członkostwo w Unii Europejskiej zobowiązuje Polskę do dostosowania aktualnie
obowiązujących przepisów do unijnych.
Kompleksową regulację w dziedzinie ochrony powietrza stanowi w UE tzw. dyrektywa
ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza w otoczeniu – 96/62/EC oraz dyrektywy
pochodne.
Instrumenty prawne wykorzystywane do ograniczenia emisji zanieczyszczeń w Polsce,
uwzględniające wymagania dyrektyw UE, to przede wszystkim Prawo Ochrony Środowiska oraz
wydane do niego przepisy wykonawcze do najważniejszych należą:
− rozporządzenie Rady Ministrów, w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska (Dz.
U. 2008 Nr 196 poz. 1217 z późn. zm.);
− rozporządzenie Ministra Środowiska, zakres i sposób przekazywania informacji dotyczących
zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. 2012, poz. 1034);
− rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie poziomów niektórych substancji
w powietrzu (Dz. U. 2012, poz. 1031);
− rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji
w powietrzu (Dz. U. 2012, poz. 1032);
− rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie programów ochrony powietrza oraz planów
działań krótkoterminowych (Dz. U. 2012, poz. 1028);
− rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w
powietrzu (Dz. U. 2010 Nr 16, poz. 87).
Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska art. 87, ocenę jakości powietrza dokonuje się
w strefach, które stanowią miasta i aglomeracje o liczbie ludności większej niż 250 tys. oraz obszary
powiatów nie wchodzących w skład aglomeracji. Na podstawie art. 89 wojewoda, co roku dokonuje
oceny poziomu substancji w powietrzu w danej strefie, a następnie dokonuje klasyfikacji stref.
Na podstawie art. 91 POŚ, wojewoda, po zasięgnięciu opinii starostów, określa
w
drodze rozporządzenia programy ochrony powietrza w strefach. W województwie wielkopolskim
wydzielono 35 stref (Poznań, Kalisz, Konin, Leszno oraz 31 powiatów ziemskich) dla których
dokonano po raz pierwszy oceny powietrza.
Obszar strategiczny 3: Ochrona przed hałasem
Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska (Dział V, art. 112), „ochrona przed hałasem polega
na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, między innymi poprzez utrzymanie
hałasu poniżej poziomu dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie oraz przez zmniejszenie
poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, w przypadku, gdy jest on dotrzymany”.
Uwzględniając założenia ochrony przed hałasem określono cel ekologiczny:
Cel ekologiczny 1: Zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku
−
−
Ochrona przed hałasem komunikacyjnym;
Ochrona przed hałasem przemysłowym.
Osiągnięcie określonego celu ekologicznego w ramach wyznaczonych kierunków działań
powinno być realizowane za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
- 71 -
Kierunek działania 1: Ochrona przed hałasem komunikacyjnym
Przez teren gminy przebiegają ważne szlaki komunikacyjne, które mają wpływ na pogorszenie
klimatu akustycznego na obszarze gminy. Z tego względu zadania wyznaczone
w zakresie ochrony środowiska przed hałasem są również powiązane z zadaniami wynikającymi
z polityki transportowej państwa.
1. Wspieranie inwestycji ograniczających ujemny wpływ hałasu, mianowicie: budowy ekranów
akustycznych i tworzenia pasów zwartej zieleni ochronnej, a także izolacji budynków (np.
wymiana okien);
2. Integrowanie opracowań planistycznych z problemami zagrożenia hałasem.
Kierunek działania 2: Ochrona przed hałasem przemysłowym
Poziom emisji hałasu ze źródeł przemysłowych jest porównywalny z emisją ze środków
transportu, jednak na jego oddziaływanie jest narażona mniejsza liczba mieszkańców. Częstą
przyczyną złego klimatu akustycznego wokół zakładów przemysłowych jest ich niewłaściwa
lokalizacja w stosunku do obiektów sąsiadujących.
1. Wyznaczenie stref ochronnych wokół przedsiębiorstw, w obrębie których nie należy lokalizować
budynków mieszkalnych;
2. Tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej wokół przedsiębiorstw.
Zagadnienia prawne z zakresu ochrony przed hałasem, reguluje przede wszystkim Prawo
Ochrony Środowiska wraz z wydanymi do niego przepisami wykonawczymi. Do najważniejszych
należą:
− rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wartości progowych poziomów hałasu
w środowisku (Dz. U. 2007 Nr 120 poz. 826 z późn. zm.);
− rozporządzenie Rady Ministrów, w sprawie wysokości jednostkowych stawek kar za
przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu (Dz. U. 2001 Nr. 120.1285);
− rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny
odpowiadać programy ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. 2002 Nr. 179. 1498).
Zgodnie z art. 117 Prawa Ochrony Środowiska dokonuje się oceny stanu akustycznego
środowiska. Obowiązkowo dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys., oraz dla
terenów poza aglomeracjami określonych art. 179 ust. 1. POŚ. Dodatkowo tereny, dla których
dokonywana będzie ocena stanu akustycznego środowiska, mogą zostać również określone
w powiatowym programie ochrony środowiska.
Na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska tworzone są mapy akustyczne.
Na podstawie art. 118 ust. 1 POŚ, starosta sporządza, co 5 lat mapy akustyczne, dla
aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dla terenów określonych w powiatowym programie
ochrony środowiska.
Na podstawie art. 119 ust. 1 dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom
dopuszczalny, tworzy się programy działań, których celem jest dostosowanie poziomu hałasu do
dopuszczalnego. Dla aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dla terenów określonych
w powiatowym programie ochrony środowiska, programy działań (programy ochrony środowiska
przed hałasem) uchwala rada powiatu, a dla terenów, o których mowa w art. 179 ust.1, programy
określa w drodze rozporządzenia wojewoda.
Obszar strategiczny 4. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi
Poziom promieniowania niejonizującego jest jednym z czynników wpływających na jakość
życia człowieka. Podstawowa zasada ochrony przed polami elektromagnetycznymi została zapisana w
art. 121 Prawa Ochrony Środowiska. Zgodnie z tą zasadą ochrona przed polami
- 72 -
elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie
poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz
na zmniejszaniu poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one
dotrzymane.
Uwzględniając założenia ochrony przed promieniowaniem określono:
Cel ekologiczny 1: Ochrona mieszkańców przed polami elektromagnetycznymi
− Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych.
Osiągnięcie wyznaczonego celu ekologicznego w ramach określonych kierunków działań
powinno być realizowane za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
Kierunek działania 1: Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji źródeł pól
elektromagnetycznych
Dla ograniczenia potencjalnego wpływu promieniowania na mieszkańców gminy należy w
ramach ochrony podjąć następujące działania:
1. Przestrzeganie granic stref ochronnych zgodnie z ocenami oddziaływania na środowisko dla
urządzeń nadawczych;
2. Uwzględnienie w studiach uwarunkowań i planach zagospodarowania przestrzennego zagadnień
pola elektromagnetycznego (pozostawienie w sąsiedztwie linii wysokich napięć wolnych
przestrzeni).
Za najistotniejsze przepisy prawne w dziedzinie ochrony przed promieniowaniem należy
uznać zapisy ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z póź. zm.), Dział
VI – Ochrona przed polami elektromagnetycznymi.
Według zapisów art. 124 POŚ, wojewoda prowadzi rejestr zawierający informację
o terenach, na których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku. Rejestr ten jest corocznie aktualizowany.
Przepis wykonawczy do POŚ stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30
października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w
środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz.
1883).
Ponadto, zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem
elektromagnetycznym są uregulowane również przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa
budowlanego, zagospodarowania przestrzennego oraz przepisami sanitarnymi.
Obszar strategiczny 5: Ochrona wód
Gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
a
w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych oraz korzystanie z wód reguluje ustawa
Prawo Wodne. Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzględniające zasadę wspólnych interesów i
powinna być realizowana przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i
przedstawicieli lokalnych społeczności.
Uwzględniając założenia ochrony zasobów wodnych określono:
Cel ekologiczny 1: Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości
użytkowej oraz ochrona przed powodzią
- 73 -
−
−
Ochrona zasobów wodnych;
Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna.
Osiąganie założonego celu w ramach wyznaczonych kierunków działań powinno
być realizowane przez konkretne zadania ekologiczne.
Kierunek działania 1: Ochrona zasobów wodnych
Jednym z celów polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie mieszkańcom wody pitnej
dobrej jakości. Ważne z tego względu jest utrzymywanie jakości wód podziemnych
i powierzchniowych, co najmniej na poziomie wymaganym przepisami. W ramach ochrony wód
wyznaczony limit krajowy mówi o zapewnieniu 75 % redukcji związków biogennych ze ścieków
komunalnych odprowadzanych do cieków stanowiących element zlewiska Bałtyku – do roku 2015.
1. Sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków sieci wodociągowej, zwłaszcza
sieci azbestowych;
2. Minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej (przewody magistralne i lokalne);
3. Modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w celu zapewnienia właściwej jakości wody;
4. Ustanowienie stref ochrony wokół ujęć;
5. Wprowadzenie ograniczeń w zagospodarowywaniu terenów ochronnych wód podziemnych oraz
ujęć wody;
6. Przeprowadzenie akcji edukacyjno – informacyjnej propagującej optymalizację zużycia wody
przez
indywidualnych
użytkowników
(np.
gromadzenie
wody
opadowej
i wykorzystywanie jej na cele agrarne – do podlewania zieleni);
7. Wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą, w
tym eliminowanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych
(przez branże inne niż np. przemysł spożywczy), oraz przez wprowadzenie zamkniętego obiegu
wody w przemyśle;
8. Budowa sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej (rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej) na
terenie gminy;
9. Budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach, gdzie budowa sieci kanalizacji sanitarnej
jest nieopłacalna z przyczyn ekonomicznych, bądź bardzo trudna do realizacji ze względów
technicznych (ukształtowanie terenu), wsparcie finansowe dla rolników realizujących
oczyszczalnie przyzagrodowe;
10. Zewidencjonowanie oczyszczalni przydomowych oraz zbiorników bezodpływowych
i zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz częstotliwości opróżniania;
11. Wnikliwa kontrola punktów zrzutu ścieków przemysłowych;
12. Wdrażanie programów ochrony wód powierzchniowych w układzie zlewniowym rzek;
13. Stopniowe ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń obszarowych
(pozostałości chemicznych środków ochrony roślin oraz nawozów) i punktowych (składowiska
obornika) pochodzących z działalności rolniczej – budowa stanowisk składowania obornika i
zbiorników na gnojówkę;
14. Prowadzenie przyjaznej środowisku gospodarki na stawach rybnych;
15. Preferowanie użytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów roślinności wzdłuż cieków
wodnych.
Kierunek działania 2: Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna
W ochronie przeciwpowodziowej bardzo ważne jest wprowadzenie kompleksowego systemu
ochrony przed powodzią oraz systemu zbiorników retencji wodnej. Ze względu na niewielkie
zagrożenie powodziowe na terenie gminy Rychtal, działania powinny zmierzać do prawidłowego
utrzymania ochrony przeciwpowodziowej.
- 74 -
W ramach wyznaczonego kierunku działania należy realizować następujące zadania ekologiczne:
1. Przeprowadzenie działań formalno-prawnych w zakresie ujęcia w Miejscowym Planie
Zagospodarowania Przestrzennego terenów zalewowych w dolinie Studnicy;
2. Systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń wodnych;
3. Inwentaryzacja, odbudowa oraz prawidłowa eksploatacja systemów melioracji;
Główną regulacją prawną odnoszącą się do zagadnień gospodarki wodnej jest ustawa Prawo
Wodne z dnia 18 lipca 2001 (Dz. U. z 2001 r, Nr. 115 poz. 1229). Podstawowymi aktami
wspomagającymi są Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) oraz
ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz. U.
z 2001 Nr. 72 poz. 747). Dodatkowe regulacje w zakresie ochrony wód znajdują się w przepisach
wykonawczych do wymienionych ustaw, najważniejsze z nich to:
−
−
−
−
−
−
−
rozporządzenie Ministra Infrastruktury, w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody
(Dz. U. 2002 Nr.8 poz. 79);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie warunków, jakie należy spełniać przy
wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych
dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006. Nr 137 poz. 984 z późn. zm.);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód
powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji
wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. 2004 Nr. 32 poz. 1729);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na
zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz szczegółowych wymagań, jakim
powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł
rolniczych (Dz. U. 2002 Nr. 241 poz. 2093, Dz. U. 2003 Nr. 4 poz. 44);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wysokości jednostkowych stawek kar za
przekroczenie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi (Dz. U. 2005 Nr 260 poz.
2177);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w
kąpieliskach (Dz. U. 2002 Nr. 183 poz. 1530);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wymagań, dotyczących jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. 2002 Nr. 203 poz. 1718).
Obszar strategiczny 6. Ochrona powierzchni ziemi
Ochrona powierzchni ziemi zgodnie z zapisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, polega na
zapewnieniu jej jak najlepszej jakości.
Uwzględniając założenia ochrony powierzchni ziemi określono:
Cel ekologiczny 1: Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją
−
−
Gleby użytkowane rolniczo;
Zasoby kopalin.
Osiągnięcie wyznaczonego celu w ramach określonych kierunków działań powinno być
realizowane za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
- 75 -
Kierunek działania 1: Gleby użytkowane rolniczo
Biorąc pod uwagę, klasyfikację bonitacyjną gleb na terenie gminy Rychtal, ich odczyn pH i
stan zanieczyszczenia metalami ciężkimi należy dążyć do racjonalnego wykorzystania tych gleb oraz
zapewnienia im właściwej ochrony.
1. Zapobieganie zanieczyszczeniu gleb środkami ochrony roślin oraz na skutek działalności
przemysłu;
2. Prowadzenie właściwej struktury zagospodarowania przestrzennego (zminimalizowanie
powierzchni gruntów rolnych o wyższych klasach bonitacyjnych wyłączonych z produkcji rolnej
i przeznaczonych na inne cele oraz zagospodarowywanie gruntów o niskiej przydatności
rolniczej);
3. Dostosowanie do naturalnego biologicznego potencjału gleb kierunków i intensywności
produkcji;
4. Podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez wykorzystanie kompostu;
5. Ochrona i wprowadzenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i przydrożnych spełniających rolę
przeciwerozyjną;
6. Kształtowanie struktury upraw przeciwdziałającej erozji i pogarszaniu się jakości gleb oraz
przeciwdziałanie zakwaszaniu;
7. Upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej (Kodeks Dobrych Praktyk Rolniczych);
8. Wspieranie przedsięwzięć mających na celu tworzenie i rozwój gospodarstw ekologicznych oraz
wspieranie rolnictwa integrowanego;
9. Rekultywacja terenów zdegradowanych.
Kierunek działania 2: Zasoby kopalin
W zakresie zagadnień zasobów kopalin, ważna jest ochrona obszarów perspektywicznych i
ochrona złóż udokumentowanych.
1. Wyeliminowanie niekoncesjonowanej eksploatacji surowców naturalnych;
2. Bieżąca rekultywacja terenów poeksploatacyjnych.
Zagadnienia prawne z zakresy ochrony powierzchni ziemi, regulują przede wszystkim Prawo
Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z póź. zm.), Prawo geologiczne
i górnicze (Dz. U. z 1994 r Nr 27, poz. 96 z póź. zm. – ustawa z dnia 27 lipca o zmianie ustawy Prawo
geologiczne i górnicze Dz. U. 2001 Nr. 110, poz. 1190), ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. z 1994 r Nr. 89, poz. 415 z póź. zm.) oraz ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.
U. z 1995 r. Nr 16, poz. 78 z póź, zm.). Do najważniejszych przepisów wykonawczych należą:
−
−
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie określenia standardów jakości gleby (Dz. U.
2002 Nr. 165 poz. 1359);
rozporządzenie Rady Ministrów, w sprawie określenia organów właściwych w zakresie
administracji geologicznej i nadzoru górniczego (Dz. U. 1998 Nr. 162 poz. 1144).
Obszar strategiczny 7. Zasoby przyrodnicze
Ochrona zasobów przyrody ma prowadzić do zachowania istniejącego jej stanu
(różnorodności gatunkowej) oraz stwarzania warunków do jak najlepszego rozwoju.
Uwzględniając konieczność ochrony zasobów przyrody określono:
Cel ekologiczny 1: Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem
georóżnorodności i bioróżnorodności , w tym wzrost lesistości gminy
- 76 -
−
−
−
−
−
Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych;
Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym;
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt;
Ochrona lasów;
Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody.
Osiągnięcie określonego celu w ramach wyznaczonych kierunków działań powinno być
realizowane za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
Kierunek działania 1: Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych
Rozwój gospodarczy gminy pociąga za sobą niebezpieczeństwo degradacji obszarów
i obiektów cennych przyrodniczo, z tego względu ważne jest połączenie systemu rozwoju obszarów
cennych przyrodniczo z rozwojem społeczno gospodarczym.
1. Utrzymanie czystości w miejscach o większym natężeniu ruchu turystycznego na terenie gminy i
w lasach;
2. Bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych.
Kierunek działania 2: Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem
przestrzennym
Ze względu na zagęszczenie sieci infrastruktury w krajobrazie oraz potencjalny rozwój
gospodarczy na terenie powiatu, należy zadbać o uwzględnienie w planach zagospodarowania
przestrzennego oraz studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania poszczególnych gmin
powiatu, wniosków wynikających z istniejącej lub planowanej lokalizacji terenów chronionych wraz z
ich otulinami (rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu).
1. Przestrzeganie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących tereny cenne przyrodniczo
przed przeinwestowaniem;
2. Opracowanie programu rozwoju agroturystyki w gminie;
3. Lokalizacja obiektów rekreacyjnych i turystycznych podporządkowana wymogom ochrony
środowiska przyrodniczego;
4. Przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i rekreacyjnego na terenach
chronionych.
Kierunek działania 3: Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt
Celem ochrony gatunkowej jest zabezpieczenie dziko występujących gatunków zwierząt
szczególnie rzadkich i zagrożonych wyginięciem oraz zachowanie różnorodności gatunkowej.
1. Przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej, celem wskazania cennych przyrodniczo siedlisk,
które należy wyłączyć np. z zalesiania;
2. Przeciwdziałanie wypalaniu traw.
Kierunek działania 4: Ochrona lasów
- 77 -
Istniejące na terenie gminy znaczne obszary leśne wymuszają podjęcie zdecydowanych
działań ochronnych istniejących zasobów w celu zachowania ich funkcji (przyrodniczej, społecznej i
gospodarczej).
1. Wdrażanie powiatowego planu zwiększenia lesistości;
2. Zalesianie leżących odłogiem oraz słabych bonitacyjnie użytków rolnych;
3. Zachęcanie prywatnych właścicieli lasów do przestrzegania prawidłowych zasad gospodarki
leśnej;
4. Opracowanie granic rolno-leśnych lub ich aktualizacja w planach zagospodarowania
przestrzennego.
Kierunek działania 5: Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony
przyrody
Gmina Rychtal ma sprzyjające warunki do rozwoju turystyki i agroturystyki, co może
stanowić potencjalne zagrożenie dla terenów przyrodniczych. Kolejnym zagrożeniem jest intensywna
gospodarka rolna w pobliżu terenów cennych przyrodniczo oraz intensywna zabudowa mieszkaniowa
o nieuregulowanej gospodarce ściekowej oraz odpadowej. Z tego względu ważnym zadaniem będzie
wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody zgodnie z zasadami
zrównoważonego rozwoju.
1. Promowanie
zachowań
związanych
z
codziennym
bytowaniem
mieszkańców
zgodnych z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody;
2. Rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w ramach funkcjonowania obiektów
turystycznych i rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego i rekreacyjnego oraz prowadzenia
działalności rolniczej;
3. Tworzenie i rozwój przyrodniczych ścieżek dydaktycznych.
Podstawowe regulacje prawne z zakresu zasobów przyrodniczych zawarte są w takich aktach
prawnych jak: ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 1991 r, Nr. 114, poz. 492 z póź. zm.), ustawa o
lasach (Dz. U. z 1991 r. Nr 101, poz. 444 z póź. zm.) , Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2001 r.
Nr 62, poz. 627 z póź. zm.), Prawo łowieckie (Dz.U. z 1995 r. Nr 147, poz. 713
z póź. zm. – ustawa z dnia 26 lipca 2001 r o zmianie ustawy prawo łowieckie Dz. U. 2001 Nr. 125
poz. 1366), ustawa o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. z 2001 r, Nr. 73, poz. 764)
oraz ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 1995 nr. 16, poz. 78 z późn. zmianami).
Najważniejsze przepisy wykonawcze do wymienionych ustaw to:
−
−
−
−
−
−
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie rodzajów i zakresu opracowań
ekofizjograficznych (Dz. U. 2002 Nr. 155 poz. 1298);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych
podlegających ochronie (Dz. U. 2001 Nr. 92 poz. 1029);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie zasad współdziałania Lasów Państwowych ze
starostami w zakresie sporządzania planów zalesiania i uproszczonych planów urządzenia lasu,
szkoleń, nadzoru nad wykonywaniem prac zalesieniowych oraz dostarczania sadzonek (Dz. U.
2002 Nr. 12 poz. 121);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie jednorazowego odszkodowania za przedwczesny
wyrąb drzewostanu (Dz. U. 2002 Nr. 99 poz. 905);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie rocznych planów łowieckich i wieloletnich
łowieckich planów hodowlanych (Dz. U. 2002 Nr. 194 poz. 1640);
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie szczegółowych zasad przekazywania
w zarząd obwodów łowieckich wyłączonych z wydzierżawiania (Dz. U. 2002 Nr. 219 poz. 1842);
- 78 -
−
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych oraz
określenia okresów polowań na te zwierzęta (Dz. U. 2001 Nr. 43 poz. 488).
Obszar strategiczny 8. Współpraca międzyinstytucjonalna w zakresie ochrony
środowiska
Cel ekologiczny 1: Zacieśnienie współpracy między gminą a nadleśnictwami
Kierunek działania 1:
Pisemna wymiana i obieg informacji pomiędzy gminą
nadleśnictwami;
Wzajemna współpraca podczas opiniowania planów, programów oraz
innych przedsięwzięć strategicznych;
Inwentaryzacja i delimitacja granicy polno-leśnej;
Współpraca ze Strażą Leśną w związku z likwidacja dzikich wysypisk
śmieci.
a
Cel ekologiczny 2: Wykorzystanie aktywności organizacji pozarządowych
Udział Związku Harcerstwa Polskiego, Ligi Ochrony Przyrody
lokalnych klubów ekologicznych w promocji i organizacji akcji
ekologicznych.
i
Cel ekologiczny 3: Intensyfikacja współpracy międzygminnej
Dążenie do osiągnięcia wspólnej polityki środowiskowej
sąsiednimi gminami;
Nawiązanie współpracy z Wielkopolskim Okręgowym Zakładem
Gazownictwa w celu wdrożenia gazyfikacji gminy.
z
Obszar strategiczny 9. „Gorące punkty” i przeciwdziałanie poważnym awariom
Jednym z celów polityki ochrony środowiska jest minimalizacja wpływu na środowisko oraz
eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko i
zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego lub biologicznego, w tzw. „gorących punktach”.
Cel ten łączy działania z zakresu ochrony różnych elementów środowiska. Z tego względu
kierunki działań służące do jego osiągnięcia skupiają się na przyczynach i ewentualnych skutkach ich
powstawania.
Z uwagi na skalę oddziaływania zakładów, podlegają one ciągłej wewnętrznej i zewnętrznej
kontroli, co pozwala na bieżącą ocenę ich wpływu na środowisko naturalne oraz ewentualny stopień
zagrożenia. Natomiast pozostałe podmioty gospodarcze są to zazwyczaj niewielkie (w skali kraju)
zakłady, ale ich działanie wymaga nieustannej kontroli w celu zapewnienia prawidłowej i zgodnej z
przepisami działalności.
Miejscem silnego oddziaływania na środowisko są również mogilniki. W związku
z powyższym przyjmuje się następujące zadania ekologiczne:
- 79 -
1. Kontrola zakładów produkcyjnych i podmiotów gospodarczych, które mogą znacząco
oddziaływać na środowisko w celu zapewnienia prawidłowej i zgodnej
z przepisami
działalności;
2. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych oraz hałasu;
3. Zmniejszenie emisji substancji odorowych do powietrza związanych z działalnością przetwórczą
oraz funkcjonowaniem obiektów komunalnych;
4. Ograniczenie odprowadzania zanieczyszczeń ze źródeł punktowych do rzek i jezior;
5. Zwiększenie bezpieczeństwa przewozów substancji niebezpiecznych przez kontrolę przewozów i
stanu technicznego pojazdów oraz czasu pracy kierowców.
5.3. Strategia realizacji przyjętych celów
Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działań, jakie należy podjąć
w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy Rychtal, stanowią podstawę dla realizacji
konkretnych zadań ekologicznych na przestrzeni kilkunastu lat.
Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na terenie
gminy, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji
(dziedzina ochrony środowiska), które przekazane zostały przez Urząd Gminy
w Rychtalu, instytucje obligatoryjnie zajmujące się ochroną środowiska na obszarze gminy
i Powiatu Kępińskiego.
Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia wyznaczonych celów, z
pośród wszystkich zadań ekologicznych wybrano pewną grupę zadań, którą należy realizować w
pierwszej kolejności. Ich zestawienie stanowi krótkookresowy harmonogram - plan operacyjny
Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016 (tabela 35).
Część pozostałych zadań ekologicznych będzie realizowana w okresie długoterminowym w
ramach długookresowego harmonogramu – planu operacyjnego Programu Ochrony Środowiska na
lata 202017-2020 (tabela 36).
W harmonogramach realizacyjnych zestawiono cele i zadania ekologiczne dla gminy
w odniesieniu do konkretnych elementów środowiska.
5.3.1. Przyjęte kryteria wyboru zadań priorytetowych
W celu realizacji Polityki ekologicznej dla gminy Rychtal konieczne było ustalenie
harmonogramu prowadzenia zadań ekologicznych z rozbiciem na zadania krótko i długookresowe
oraz mechanizmy finansowo - ekonomiczne. Do najważniejszych kryteriów w skali gminy branych
pod uwagę podczas sporządzania planu operacyjnego na lata 2013 – 2020 z perspektywą do roku 2020
należy wymienić:
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
cele i kierunki wynikające z Polityki Ekologicznej Państwa;
zadania i kierunki zawarte w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego
na lata 2012 – 2015;
kryteria przyjęte w Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego;
zadania i kierunki zawarte w Programie Ochrony Środowiska Powiatu Kępińskiego;
kryteria przyjęte w Strategii rozwoju Powiatu Kępińskiego;
cele i zadania przyjęte w strategii rozwoju gminy;
dysproporcje pomiędzy stanem wymaganym a aktualnym;
wymogi wynikające z obowiązujących ustaw;
możliwość uzyskania wsparcia finansowego z różnych źródeł;
ponadlokalny wymiar przedsięwzięcia;
obecne zaawansowanie inwestycji;
- 80 -
−
−
potrzeby gminy ważne przy osiągnięciu zrównoważonego rozwoju;
wielokrotna korzyść z tytułu realizacji przedsięwzięcia.
5.3.2. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych
W harmonogramach realizacyjnych przygotowanych dla gminy Rychtal, poszczególnym
celom strategicznym, w ramach wyznaczonych kierunków działań, przyporządkowano konkretne
zadania z określeniem czasu ich realizacji i instytucje, które powinny je realizować lub
współrealizować. Z uwagi na specyfikę niektórych zadań np. edukacja ekologiczna, czy zadania
kontrolne będą one realizowane zarówno w ramach harmonogramu krótko i długoterminowego.
W ramach wyznaczonych harmonogramów realizacyjnych, zadania podzielono na zadania
własne gminy i zadania koordynowane. Opracowanie pn. „Wytyczne sporządzania programów
ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” wydane przez Ministerstwo Środowiska w
2002 roku, definiuje wyżej wymienione zadania następująco:
−
−
zadania własne gminy – przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze
środków będących w dyspozycji gminy;
zadania koordynowane - pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym
wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze
środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i
centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu i gminy, ale podległych bezpośrednio
organom wojewódzkim, bądź centralnym.
Proces zarządzania środowiskiem spoczywa na władzach lokalnych. Mając na uwadze
spójność koordynacji działań pomiędzy poszczególnymi szczeblami władz samorządowych
i rządowych a także współpracę z pozostałymi partnerami, zarządzanie środowiskiem Gminy Rychtal
przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymagać będzie ustalenia roli i zakresu działania
poszczególnych podmiotów zaangażowanych w jego realizację, struktury organizacji Programu oraz
systemu monitoringu.
Władze Gminy pełnią w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedną z ważniejszych jest
funkcja regulacyjna, na którą składają się akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje
administracyjne związane odpowiednio z określonymi obszarami zagadnień środowiskowych. Władze
pełnią również funkcje wykonawcze (zadania wynikające z ustaw) i kontrolne.
Do podstawowych instrumentów prawnych odnoszących się do zagadnień ochrony
środowiska należą: standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialność administracyjna,
karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi są opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe,
ulgi podatkowe. Wśród instrumentów o charakterze społecznym wyróżniamy dostęp do informacji,
komunikacje społeczną, edukację i promocję ekologiczną.
Zadania ekologiczne nie ujęte w żadnym z harmonogramów, a zamieszczone w części
opisowej dotyczącej polityki ekologicznej, stanowią dla gminy dodatkową bazę możliwości
realizacyjnych w ramach opracowanego Programu Ochrony Środowiska. Ich ewentualne
wprowadzenie do harmonogramu może nastąpić na etapie przewidzianej Prawem Ochrony
Środowiska (art. 14 ust. 2), po czteroletniej weryfikacji polityki ekologicznej państwa. Bowiem
w takim samym cyklu założono przyjmowanie kolejnych etapów realizacji Programu Ochrony
Środowiska dla gminy Rychtal.
- 81 -
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Rychtal
Tabela 35 Krótkoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla gminy Rychtal na lata 2013 - 2016
Lata realizacji
Jednostka
2016
2
realizująca
2015
1
Miernik realizacji
2014
Zadanie priorytetow e
2013
K ierune k
działania
4
5
6
7
8
3
S zac u n kow e
koszty
w drożenia
[PL]
Źródła
finansow ania
9
10
Cel 1. Racjonalizacja zużycia energii, surowców i m ateriałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych
Zm ni ejs zeni e
m at eri a łoch łonn ości
i odpad owośc i
p rodukcj i
Zm ni ejs zeni e
en ergoch łonn oś ci
gos p oda rki i wzros t
wyk orzys t ania
en ergii ze źród eł
odna wi a ln ych
Z A DAN IA W ŁAS NE :
Gm i na,
Ś rodki j edn ost ek
rea li zują c ych
1. Wp rowa d zeni e b od źc ów ek on om ic zn yc h d la
p rzed si ęwzi ęć proek ologic zn ych (u lgi
p odatk owe, m ożli woś ć ws p ółfinan s owania );
wp rowa d zan e u lgi
P owi at
Za dani e cią głe
Za leżn y od
m ożli woś ci
bud żet owyc h
2. P rom owani e n owyc h ma łoodp ad owyc h
t echn ologii;
p roc en t zak ład ów
s t osu jąc ych n owe
t echn ologi e
Gm i na,
d zi a ła ln ość
Za dani e cią głe
1.000 ,00/ rok
rea li zują c ych
15.000 ,00
rea li zują c ych
Gm i na
rea li za cja zadani a
3. Op rac owani e Gm inn ego P lanu
En erget yc zn ego
4. Wd ra żani e en ergii ot rzym ywa n ej z
s urowc ów odna wia ln yc h w c a łk owit ym
zu życ iu en ergii;
- za prowad zeni e kata logu ofert d ost ępn ych
t echn ologii i ud ost ępni eni e ich
za int eres owan ym ;
5. P rom oc ja os zc zędn oś ci en ergii ci ep ln ej i
elek t ryc zn ej ora z p roek ologi c zn ych
n ośnik ów en ergii
li c zba
rozd ys p on owan ych
m at eri a łów
Gm i na
6. Ud zi a ł w up ows zechn ianiu inform acji na
t emat za sad i m ożli woś ci t ermoren owac ji
bud ynk ów;
li c zba
m at eri a łów
Gm i na
7. P op ra wa p aram et rów en erget yc zn ych
bud ynk ów (wym i ana ok i en i oci ep leni e
bud ynk ów) – p rzed e ws zys t kim bud ynki
u żyt ec zn ości pub lic zn ej;
8. Uwzględ n i eni e w Mi ej sc owym P lani e
Za gosp od arowan ia P rzest rzennego obs za rów
rozwoj u en erget yk i odna wia lnej ;
zu życ i e su rowc ów
odna wi a ln ych d o
c elów
en erget yc zn yc h
p roc en t wyk onan ych
rem ont ów
Gm i na
5.000 ,00
(k os zt
c a łk owit y)
Za dani e cią głe
Gm i na
- 82 -
(k os zt
c a łk owit y)
B rak dan ych
k os zt owyc h
180.000
Za dani e cią głe
(na rok )
Gm i na
-
3.000 ,00
Za dani e cią głe
Za dani e cią głe
-
rea li zują c ych,
fundus ze UE
ś rodk i j edn ost ek
rea li zują c ych
rea li zują c ych
rea li zują c ych,
fundus ze UE
-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Cel 2. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza, (redukcja em isji pyłów i gazów niszczących warstwę ozonową)
Ogranic zeni e em isj i
d o p owi et rza w
en erget yc e i
p rzem yś le
Z A DAN IA K OOR DYN OWA NE :
1. Kon t rola p rzed si ębi orst w w zak resi e em isj i
p yłów i ga zów d o p owi et rza;
2.
w s ekt orze
m i es zka ln ict wa
za ni ec zys zc zeń
k omunikac yjn yc h
M od erni zacj a i stni ej ąc ych k ot łown i
za k ład owyc h c elem i ch d ost osowa ni a d o
t ermic zn ego p rzeks zta łc ania odpad ów
p ows tają c ych w p roc es i e p rodukcj i
m eb lowej , zgodni e z wym ogam i och ron y
ś rod owi ska ;
i lość
p rzep rowad zon ych
k ont roli
3.
E limin owa ni e węgla j ak o pa liwa w
k ot łowni ach k omuna ln yc h na rzec z p a li w
ni sk oemis yj n ych (d rewn o, wi erzba
en erget yc zn a, ga z, olej op a łowy);
4. Eduk acja ek ologi c zna sp ołec zeń st wa n a
t emat :
- wyk orzys t ania p roek ologi c zn ych n ośnik ów
en ergii;
- s zk od li woś ci spa lania ma t eria łów
odpad owyc h ;
5. Na wią zani e wsp ółp ra c y z Wi elk op olski m
Ok ręgowym Zak ład em Ga zownic t wa w c elu
wd rożeni a ga zyfi kacji gm in y;
i lość
zm od erni zowan yc h
k ot łowni
Ws p ółp raca gmin y z zarządcam i d róg
k raj owyc h , woj ewód zk ich i p owi at owyc h w
za kresi e wyzn a c zani a p ot rzeb m od erni za cji
ci ą gów k omun ikac yjn yc h;
Za k ład y
p rzem ys łowe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Gm i na
Gm i na
Ii c zb a
m at eri a łów
li c zba
zga zyfi k owan ych
gos p oda rs t w
Za dani e cią głe
Gm i na
rea li za cja zadań
6b. M od erni za cja dróg p owiatowyc h;
- 83 -
P owi at owy Za rząd
Dróg w Kępni e
rea li zują c ych
rea li zują c ych,
fundus ze UE
5.000 ,00/ rok
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
Za dani e cią głe
Gen era lna
Dyrek cj a Dróg
Kra j owyc h i
Au t ost rad w
P oznaniu
rea li zują c ych
rea li zują c ych
Gm i na
Z A DAN IE K OOR DYN OWA NE :
6a . R em ont j ezdni i ch odn ik ów DK 39 n a
t ereni e m. R ychta l;
Za dani e cią głe
wzros t zu życ ia pa li w
ni sk oemis yj n ych
6.
W IOŚ
B rak dan ych
k os zt owyc h
B rak dan ych
k os zt owyc h
B rak dan ych
k os zt owyc h
rea li zują c ych
rea li zują c ych
W p rzypadku
p osiadan ia
ś rodk ów wła s n ych
rea li zują c ych,
fundus ze UE
1
2
7.
3
Bi eżąc a nap ra wa d róg i cią gów
k omunikacj i gminn ej ze s zc zególn ym
u względ ni eni em t eren ów skana li zowan ych;
4
5
6
7
8
Gm i na, P owia t
Z A DAN IEW ŁASN E :
Za dani e cią głe
9
B rak dan ych
k os zt owyc h
Gm i na
7a . M od erni zacja d rogi gminnej Da lan ów S t ogni ewi c e
p op ra wa jak ości
t ran sp ortu
2.109 .432,44
10
rea li zują c ych
rea li zują c ych, inn e
fundus ze,
p ożyc zka, k red yt y
Cel 3. Zm inim alizowanie uciążliwego hałasu w środowisku
Och rona przed
ha łas em
k omunikac yjn ym
Och rona przed
ha łas em
p rzem ys łowym
Z A DAN IE W ŁAS NE :
Gm i na
1. In t egrowa ni e op rac owa ń p lan is t yc zn yc h z
p rob lema mi za grożeni a ha łas em
(za ch owani e st anda rd ów zgodn ych z
aktu a ln ym rozp orząd zeni em w sp ra wi e
d opu s zc za ln ych p ozi om ów ha ła su w
ś rod owi sku )
2.
Za dani e cią głe
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
Gm i na
W yzn ac zeni e st ref och ronn ych wok ół
p rzed si ęb i orst w, w ob rębi e kt óryc h n i e
na leży lok a li zowa ć bud ynk ów m i es zka ln yc h
(M P ZP 2 ) );
zm ni ej s zeni e
uci ą żli woś ci
ha łasu
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
rea li zują c ych,
fundus ze UE
rea li zują c ych,
fundus ze UE
Cel 4. Ochrona m ieszkańców przed polam i elektrom agnetycznym i
P referowa ni e
m a łok on flikt owyc h
loka li za cji źród eł
p ól
elek t rom a gn et yc zn y
ch
1. Uwzględ n i eni e w MP ZP za gadni eń p ola
elek t rom a gn et yc zn ego (p ozosta wi eni e w
s ąs i ed zt wi e lin ii wys ok ich n api ęć woln ych
p rzest rzeni ).
Gm i na
2. P rzes t rzegani e granic st ref och ronn ych
zgodni e z oc ena mi odd zia ływa nia na
ś rod owi sk o d la u rząd zeń nadawc zyc h ;
3.
n owe lub
zm od erni zowan e
odcink i si ec i
ni ski ego napi ęcia
Bud owa n owyc h sta cji tran sformat orowyc h
ora z rem on t y i m od erni zacj a is tni ej ąc ej
s i ec i ni ski ego n api ęc ia
wła ś ci ci ele
obi ek t ów
Gm i na,
En erget yka
Ka li ska S . A. w
Ka li s zu
- 84 -
Za dani e cią głe
-
-
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
-*
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
rea li zują c ych
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Cel 5. Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody oraz ochrona przed powodzią
Za rząd zani e
za s oba mi wodn ym i,
rac j ona li zacja
zu życ ia wod y i
och rona wód
1. S ukc es ywn a wym i ana i ren owacj a
wyek s p loat owan yc h odcink ów s i ec i
wod oci ą gowej, zwła s zc za si eci c em ent owoa zb es t owyc h w m. R yc hta l;
2. Mini ma li zacj a st rat wod y na przes yle wod y
wod oci ą gowej (p rzewod y ma gis t ra ln e i
loka ln e);
3. M od erni zacj a i rozbud owa stacj i
u zd atniani a wod y w c elu zap ewn i eni a
wła ś ci wej jak ości wod y;
4. Ws pi erani e d zia łań mają c ych na c elu
za gosp oda rowan i e wód op ad owyc h w
gos p oda rs t wach d om owyc h i zak ładach
p rzem ys łowyc h;
5. In wen ta ryza cj a m i ej sc zrzutu
ni ec zys zc zon yc h ści ek ów;
6. R ozbud owa oc zys zc za lni ś ci eków i bud owa
kan a łu odp ływo wego d la gminy R yc hta l;
7. S ukc es ywn a bud owa s i eci kana li zac ji
s anit arn ej na t eren i e gmin y;
7a . Bud owa k ana li zacj i sanita rn ej z
p rzykan a lika mi w m. S t ogni ewic e;
Gm i na
n owe lub
wym i eni on e
odcink i si ec i
wod oci ą gowej
różni ca w p ob orze
wod y a j ej
s przeda ży
NFOŚ i GW,
WFOŚ i GW,
bud żet gmin y,
fundus ze un ijn e
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
-
-
Za dani e cią głe
Do u sta lenia
w za leżn ości
od p rzyj ęt ego
rozwi ą zania
Eu rop ejsk i
Fu ndus z rozwoju
Ws i P olski ej,
B OŚ, WFOŚ i GW,
Bank Gosp oda rk i
Żywn oś ci owej ,
Fu ndus z
Koś c i eln y,
fundus ze un ijn e
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Gm i na
Gm i na
li c zba st acji
p oddan yc h
m od erni za cji i
rozbud owi e
Gm i na
i lość
zin wen ta ryzowa n y
ch źród eł
Gm i na
p op ra wa
t echn ologii
oc zys zc zani a
Gm i na
p roc en t
s kana li zowania
gm in y
Gm i na
eli min acja
ni ek on t rolowan yc
h wyl ewó w
ś ci ek ów n a p ola,
d o rowów, itp. .
Gm i na
k os zt y
ad mini st rac yj
ne
Za dani e cią głe
- 85 -
rea li zują c ych
rea li zują c ych
2.149 .115,37
rea li zują c ych,
fundus ze UE
B rak dan ych
k os zt owyc h
NFOŚ i GW,
WFOŚ i GW,
fundus ze un ijn e
899.488 ,23
rea li zują c ych,
fundus ze UE
1
2
7b. Bud owa k ana li zacji s anita rn ej z
p rzykan a lika mi w m. Wi elki Buc zek, M a ły
Buc zek, S za rlota i Ok rzyc e
8
9
Bud owa oc zys zc za lni p rzyza grod owyc h n a
t erenach, gd zi e bud owa si eci kan a li za cji
s anit arn ej j est ni eop łaca ln a z p rzyc zyn
ek on omic zn ych, b ąd ź b ard zo trudna d o
rea li za cji ze względ ów t echniczn yc h
(uks zta łt owani e t erenu ) - ws pa rc i e
finan s owe d la rolnik ów rea li zują c ych
oc zys zc za ln i e p rzyza grod owe;
Zewi d encj on owan i e zbi ornik ów
b ezodp ływowyc h i zint en s yfikowa ni e ich
k ont roli t echnic zn ej ora z c zęstot li wości
op różni ania;
10 Bud owa kana li zacj i d es zc zowe j na t ereni e
gm in y wra z z u rząd zeni ami
p odc zys zc zaj ąc ym i;
4
3
6
7
8
9
Gm i na
eli min acja
ni ek on t rolowan yc
h wyl ewó w
ś ci ek ów n a p ola,
d o rowów, itp.
B rak dan ych
k os zt owyc h
Gm i na,
ind ywi dua lni
wła ś ci ci ele
li c zba
wyb ud owan ych
oc zys zc za ln i
Za dani e cią głe
rea li zują c ych,
fundus ze UE
Kos zt 1
oc zys zc za ln i
– 5 .000,00
Gm i na
li c zba
10
rea li zują c ych,
fundus ze UE
ś rodk i wła sn e
z e wi d en cj on o wan y
ch i p ra wid łowo
3.000 ,00
funkcj onu jąc ych
zbi orn ik ów
b ezodp ływowyc h
Gm i na
p op ra wa st anu
c zys t ości wód
Za dani e cią głe
11 Wd rożeni e p rogramu d zia łań na rzec z
ograni c zeni a zan i ec zys zc zeń azot owyc h
p och od ząc ych z roln ict wa (bud owa
n owoc zesn ych sk ład owi sk ob ornika ,
zbi orn ik ów na gn oj owi c ę w gos p oda rs t wach
roln ych );
5
B rak dan ych
k os zt owyc h
Woj ewód zt wo,
ODR, Gm ina ,
R oln ic y
p op ra wa jak ości
wód
- 86 -
rea li zują c ych,
inn e fundus ze UE
Ś rodki wła sn e
j edn ost ek
rea li zują c ych
150.000 ,00
1
2
4
3
12 Wd rożeni e s ys t emu za rząd zania za s oba mi
wod n ym i :
a ) op ra c owani e wyk a zów:
- wód p owi erzchn i owyc h i p od zi emn yc h,
kt óre s ą lub m ogą b yć w p rzys złoś c i
wyk orzys t ywa n e d o za op at rzenia ludn ości w
wod ę p rzezna c zoną d o sp ożyc ia ,
- wód wra żli wyc h na zani ec zys zc zenia
zwi ą zka mi a zotu ze źród eł rolnic zyc h ora z
ob s za rów s zc zególni e na ra żonyc h , z kt órych
d op ływ a zotu ze źród eł rolni c zyc h d o t ych
wód na leży ogra nic zyć ;
5
6
7
8
9
R ZGW
Ś rodki wła sn e
j edn ost ek
rea li zują c ych
Za dani e cią głe
ra li zacj a zadań
10
B rak dan ych
k os zt owyc h
b ) za łożen i e i p rowad zeni e kata st ru wodn ego
d la
regi on ów wodn ych ;
c ) op rac owani e:
- ana li zy s tan ów zas ob ów wodn ych w
regi on ach wodn ych;
- ana li zy ek on omic zn ej gosp oda rowani a
wod a mi w regi oni e wodn ym ;
Och rona
p rzeci wp owod zi owa
i ma ła ret encja
Gm i na
13 P rzep rowad zeni e d zia łań forma ln op ra wn ych w zak resi e uj ęc ia w M P ZP
t eren ów za lewowyc h w d olin i e rzeki
S tudnic y;
14 Ws p ółp raca gmin y z zarządcam i u rząd zeń
wod n ych w zak resi e in wenta ryza cji,
odbud owy i regu la cji ora z p rawi d łowa
ek sp loa tacja s ys t em ów m eli ora cji
p od sta wowej ;
k os zt y
ad mini st rac yj
ne
R ZGW
WZM i UW w
P oznaniu
rea li zują c ych
rea li zują c ych,
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Cel 6. Ochrona powierzchni ziem i i gleb przed degradacją
Gleb y u żyt k owan e
rolni c zo
1. Za łożen i e i p rowad zeni e rej estru t eren ów,
na kt órych st wi erd zon o p rzek roc zeni e
s tanda rd ów jak oś ci gleb lub ziem i;
Gm i na
-
Za dani e cią gle
- 87 -
B rak dan ych
k os zt owyc h
-*
1a . Och rona i wp rowad zeni e zad rzewi eń i
za krzewi eń ś ródp oln ych i p rzyd rożn ych
s p ełni ając yc h rolę p rzeci werozyj n ą
i lość
wp rowa d zon ych
za drzewi eń i
za krzewi eń
2. Ks zt a łt owani e st ruktu ry up ra w
p rzeci wd zia łają c ej erozji i p oga rs zaniu s i ę
jak ośc i gleb ;
3. P odj ęc i e d zia łań zmni ej s za jącyc h p ozi om
za k was zenia gleb;
4. P ropa gowani e p rzest rzegania za sad
na wożen ia grunt ów w zgod zi e z k od eks em
d ob rych p rakt yk rolni c zych;
5. Ws pi erani e przed si ęwzi ęć mają c ych na c elu
t worzen i e i rozwój gosp oda rstw
ek ologic zn ych ora z wspi erani e roln ict wa
int egrowa n ego;
Za s ob y k opa lin
6. W yeli m in owani e ni ek on c es j onowa n ej
ek sp loa tacji su rowc ów n atu ra ln ych;
7. Bi eżąc a reku lt ywa c ja t eren ów
p oek sp loa tac yjn yc h;
8. Uwzględ n i eni e w s tudium u warunk owań
ora z p lani e za gosp oda rowan ia
p rzest rzenn ego (j eżeli ob ecni e n i e są
u względ ni on e) ob s za rów złóż i obj ęci e ich
och roną ;
Gm i na, R olnic y
ind ywi dua lni
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
ODR,
Gm i na,
Za dani e cią gle
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią gle
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią gle
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią gle
B rak dan ych
k os zt owyc h
Wła ś cic i ele
grunt ów
ODR,
m ni ej s zy od s et ek
gleb k waśn yc h
p op ra wa st ruktu ry
gleb y
Wła ś cic i ele
grunt ów
R oln ic y
ind ywi dua lni,
ODR, Gm ina
R oln ic y
ind ywi dua lni,
Gm i na
wzros t li c zb y
gos p oda rs t w
ek ologic zn ych
b rak
ni ek on c esj on owan
ej ek sp loat acji
W IOŚ , Gm ina
s t opi eń
za a wans owa nia
p rac
Ek sp loa tat orzy
za s ob ów,
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
rea li zują c ych,
rea li zują c ych,
rea li zują c ych,
rea li zują c ych,
rea li zują c ych,
NFOŚ i GW,
WFOŚ i GW
rea li zują c ych,
rea li zują c ych,
Gm i na
Gm i na
- 88 -
-*
2
1
4
3
5
6
7
8
9
10
Cel 7. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności w tym wzrost lesistości gm iny
Och rona i rozwój
s ys t emu obs za rów
ch roni on yc h
1. Ut rzym ani e c zys t ości w mi ejsc ach o
wi ęk s zym nat ężeniu ruchu tu rys t yc zn ego;
1a . Ut rzym ani e c zys t ości w miej sc ach o
wi ęk s zym nat ężeniu ruchu tu rys t yc zn ego na
t erenach leś n ych;
p ows zechn e
odc zuci e
c zys t ości
Gm i na
Za dani e cią głe
Nad leśni ct wa
p ows zechn e
odc zuci e
c zys t ości
In t egra cja asp ekt ów
ek ologic zn ych z
p lan owa ni em
p rzest rzenn ym
3. P rzes t rzegani e p roc edu r loka liza c yjn ych
ch roni ąc ych t eren y c enn e przyrodnic zo
p rzed p rzein wes t owani em;
4. Lok a li zacja obi ekt ów rekreac yjn ych i
tu rys t yc zn yc h p odp orządk owana wym ogom
och ron y ś rod owi ska p rzyrodnic zego
ZAD AN IA KOOR DYNOWAN E
5 Uwzględ n iani e w za gosp oda rowa niu
p rzest rzenn ym za sad och ron y k raj ob ra zu i
różn orodn ości b i ologic zn ej w t ym s zat y
roś linn ej i ś wiat a zwi erzęc ego (pa rk i,
rezerwa t y, ob s zary ch roni on ego k ra j ob ra zu )
6 Wd ra żani e na obs za rach c enn ych
p rzyrodnic zo p roek ologic zn ych form
gos p oda rowania (rolnict wo ekologi c zn e,
a grotu rys t yka );
Och rona gatunk owa
roś lin i zwi erząt
8
P rzep rowad zeni e in wenta ryza cji
p rzyrodnic zej , c elem wska zania c enn ych
p rzyrodnic zo si ed lisk, kt óre na leży
wyłą c zyć np . z za lesi ania;
P rzec i wd zia łani e wyp a laniu tra w –
nak ładani e ka r, edukac ja;
Za dani e cią głe
30.000 ,00
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
-*
rea li zują c ych,
d ota cj e
Gm i na
rea li za cja
Gm i na
Woj ewod a,
Woj ewód zki
Kon s erwa t or
P rzyrod y (WKP );
Gm i n y
rea li za cja
wzros t ud zia łu
gos p oda rs t w w
opa rc iu o
p roek ologi ę
7
1.500 ,00/ rok
Gm i na
rea li za cja
rea li zują c ych,
rea li zują c ych,
Za dani e cią głe
2. Bi eżąc a och rona obs za rów i obi ek t ów
p ra wni e ch roni on ych ;
1.000 ,00/ rok
Oś rod ek
Dorad zt wa
R oln ic zego
(ODR ),
wła ś ci ci ele
gos p oda rs t w
roln ych
Gm i na
Za dani e cią głe
Zadanie ciągłe
B rak dan ych
k os zt owyc h
10.000 ,00
Gm i na
- 89 -
rea li zują c ych
Ś rodki wła sn e
j edn ost ek
rea li zują c ych,
Ś rodki wła sn e
j edn ost ek
rea li zują c ych,
WFOŚ i GW,
B rak dan ych
k os zt owyc h
-*
Za dani e cią głe
-
Bank Och ron y
Ś rod owisk a,
fundus ze un ijn e
-
2
1
Och rona la s ów
3
4
9
Op rac owani e grani c roln o-leśnyc h lub i ch
aktu a li zacja w p lani e za gosp oda rowani a
p rzest rzenn ego;
11 W ym a gani e od p rywa tn ych wła ści ci eli
la s ów przes t rzegan ia p ra wid łowyc h za sad
gos p oda rki leśn ej;
Eduk acja
ek ologic zna
s p ołec zeńs t wa w
za kresi e och ron y
p rzyrod y
13 P rzep rowad zeni e k onku rsu n a najb a rd zi ej
za dbaną za grod ę wi ejsk ą we ws p ółp rac y z
ODR i Kołam i Gosp od a rst w Wi ejski ch;
14 P rom owani e zach owań p roek ologic zn ych we
ws z ys t kich d zi ed zin ach życ ia zgodni e z
za sad ami och ron y p rzyrod y (en ergi a
odna wi a lna, racj on a ln e gosp oda rowani e
za s oba mi wodn ym i n a p ozi omie
gos p oda rs t wa d om owego, n owoc zesn yc h
s ys t em ów sk ład owa nia ob ornika ora z
zbi orn ik ów na gn oj owi c ę i gn oj ówk ę):
a . zeb rania wi ej ski e,
b. s zk olen ia,
c . ak cja u lotk owa;
d. organi zacj a c oroc zn ej akcji
s przątan i e ś wiat a;
7
8
9
B rak dan ych
k os zt owyc h
Nad leśni ct wa,
P owi at
p ra wid łowa
gos p oda rka leśn a
12 W yk orzys t ani e elem ent ów p rzyrod nic zyc h
d o k reowa nia wi zerunku gminy (np . p op rzez
uj edn olic on y wzór wi zyt ówek , p api er
li st owy z h erb em gmin y, ka lenda rz ora z
inn e m at eria ły rek la m owe z mot ywa m i
p rzyrodnic zym i – wid ok ówki );
6
Gm i na
10 Wd ra żani e p owia t owego p lanu zwi ęks zenia
les i st ości;
5
Za dani e cią głe
rea li zują c ych,
d ota cj e
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
rea li zują c ych,
d ota cj e
Gm i na
rea li zują c ych,
s p ons orin g
Za dani e cią głe
Gm i na, ODR ,
li c zba zgłos zeń d o Koła Gos p oda rst w
k onku rsu
Wi ej skich
500,00 /rok
1.500 ,00
Gm i na,
Za dani e cią głe
- 90 -
rea li zują c ych,
s p ons orin g
rea li zują c ych,
d ota cj e,
S zk oły
wzros t
ś wi ad om ości
ek ologic zn ej
wś ród
m i es zkańc ów
gm in y
rea li zują c ych,
d ota cj e
B rak dan ych
k os zt owyc h
Nad leśni ct wa,
P owi at
li c zba
rozd ys p on owan yc
h mat eria łów
10
300 – 500
s p otkań
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
P owi at ,
WFOŚ i GW,
15 Tworz en i e i rozwój p rzyrodn iczyc h ś ci eżek
d ydakt yc zn ych (La s y R ych ta lski e);
Nad leśni ct wa,
GFOŚ i GW,
li c zba
zrea li zowan yc h
ś ci eżek
Gm i na
Za dani e cią głe
30.000 ,00
(na rok )
Nad leśni ct wa,
s p ons orin g
Współpraca m iędzyinstytucjonalna w zakresie ochrony środowiska
Za ci eśni en i e
ws p ółp rac y mi ęd zy
gm iną a
Nad leśni ct wam i
1
2
In t en s yfika cja
ws p ółp rac y
m i ęd zygm inn ej
3
Wza j emna wsp ółp ra ca p od c za s op ini owania
p lan ów, p rogram ów ora z inn ych
p rzed si ęwzi ęć st rat egic zn ych;
Ws p ółp raca ze St ra żą Leś n ą w zwi ą zku z
lik wid acją d ziki ch wys yp i sk śm i eci ;
Dą żeni e d o os ią gni ęcia ws p ólnej p olit yk i
ś rod owi sk owej z są si edni mi gm ina mi
(P owi at, zwią zek gmin );
Gm i na,
Nad leśni ct wa
za is tni eni e
opini owan ia
Za dani e cią głe
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
rea li zują c ych
li c zba
zli k wid owan ych
wys yp i sk
Gm i na,
Nad leśni ct wa
Za dani e cią głe
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
rea li zują c ych
rea li zowan e
ws p ólni e
p rzed si ęwzi ęci a
Gm i na, są si edn i e
gm in y
Za dani e cią głe
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
rea li zują c ych
- 91 -
Tabela 36 Długoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla gminy Rychtal na lata 2017 - 2020
Lata realizacji
2020
2
2019
1
realizująca
2018
Zadanie priorytetowe
2017
Kierunek działania
Jednostka
Miernik
realizacji
3
4
5
6
7
8
S za cunk owe
koszty
wdrożenia
[P L]
Źródła
finansowania
9
10
Cel 1. Racjonalizacja zużycia energii, surowców i m ateriałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych
Zm ni ejs zeni e
m at eri a łoch łonn ości
i odpad owośc i
p rodukcj i
1.
S t os owani e b od źc ów ek on omic zn ych d la
p rzed si ęwzi ęć proek ologic zn ych (u lgi
p odatk owe, m ożli woś ć
ws p ółfinan s owania );
2. Wd ra żani e p owia t owyc h wsk aźnik ów w
za kresi e zmni ej s zenia st ru mi enia
wyt wa rzan yc h odpad ów, zwi ęks zeni a
p on own ego wyk orzys t an ia su rowc ów
odpad owyc h , rozd zi elen ia st rum i enia
odpad ów;
Zm ni ejs zeni e
en ergoch łonn oś ci
gos p oda rki i wzros t
wyk orzys t ania
en ergii ze źród eł
odna wi a ln ych
Gm i na,
P owi at
wp rowa d zan e u lgi
4.
Zwi ęk s zeni e ud zia łu en ergi i otrzym ywa n ej
z su rowc ów odn a wia ln ych w ca łk owi t ym
zu życ iu en ergii;
Za leżn y od
m ożli woś ci
bud żet owyc h
Gm i na,
p rzed si ęb i orst wa
3. Wd ra żani e Gm inn ego P lanu En erget yc zn ego
Za dani e cią głe
rea li zują c ych
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Gm i na
zu życ i e su rowc ów
odna wi a ln ych d o
c elów
en erget yc zn yc h
Gm i na, P owia t
5. P rom oc ja os zc zędn oś ci en ergii ci ep ln ej i
elek t ryc zn ej ora z p roek ologi c zn ych
n ośnik ów en ergii
Ii c zb a
h mat eria łów
Gm i na
6. P op ra wa p aram et rów en erget yc zn ych
bud ynk ów (wym i ana ok i en i oci ep leni e
bud ynk ów) – p rzed e ws zys t kim bud ynki
u żyt ec zn ości pub lic zn ej;
p roc en t
wyk onan ych
rem ont ów
Gm i na
3.000 ,00
Za dani e cią głe
(k os zt
c a łk owit y)
180.000 ,00
Za dani e cią głe
(na rok )
- 92 -
rea li zują c ych
rea li zują c ych
rea li zują c ych,
fundus ze UE
rea li zują c ych
rea li zują c ych,
fundus ze UE
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Cel 2. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza, (redukcja em isji pyłów i gazów niszczących warstwę ozonową)
d o p owi et rza w
en erget yc e i
p rzem yś le
w s ekt orze
m i es zka ln ict wa
1.
Kon t rola p rzed si ębi orst w w zak resi e
em i sji p yłów i ga zów d o p owiet rza;
2.
Da ls za m od ern i zac ja i stni ejącyc h
k ot łowni zak ład owyc h c elem ich
d ost os owa nia d o t erm ic zn ego
p rzek s zt a łcan ia odpad ów p owsta jąc ych
w p roc esi e p rodukcji m eb lowej ,
zgodni e z wym oga mi ochron y
ś rod owi ska ;
i lość
p rzep rowad zon ych
k ont roli
4.
i lość
zm od erni zowan yc
h k ot łowni
5.
wzros t zu życ ia
pa li w
ni sk oemis yj n ych
P rowa d zeni e s yst ema t yc zn ej eduka cji
ek ologic zn ej na t emat s zk od liwoś c i
s pa lan ia mat eri a łów odpad owych w
k ot łowni ach d om owyc h;
Ii c zb a
h mat eria łów
Bud owa si eci ga zowej na obs za rze
gm in y;
p roc en t
zga zyfi k owan ej
gm in y
- Etap I: P ołożen i e si eci ga zowej w m .
R ych ta l i Sk oros zów;
za ni ec zys zc zeń
k omunikac yjn yc h
6.
Bi eżąc a m od erni za cja d róg i cią gów
k omunikac yjn yc h;
7.
Ws pi erani e rozwoj u ruchu rowerowego
p op rzez t worzen i e ści eżek rowerowyc h;
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
5.000 ,00/ rok
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Gm i na
P GNi G S . A.
O WZG P ozn ań
P GNi G S . A.
d łu gość
zm od erni zowan yc
h d róg
d łu gość
p op rowad zon ych
ś ci eżek
B rak dan ych
k os zt owyc h
O WZG P ozn ań
Gm i na
Za dani e cią głe
Gm i na, P owia t,
p ozarząd owe
organi zacj e
ek ologic zn e,
- 93 -
rea li zują c ych
rea li zują c ych
Gm i na
Da ls za eli mina cja węgla , jak o pa li wa w
k ot łowni ach k omuna ln yc h na rzec z p a li w
ni sk oemis yj n ych (d rewn o, wi erzba
en erget yc zn a, ga z, olej op a łowy);
Za dani e cią głe
Za k ład y
p rzem ys łowe
3.
W IOŚ
B rak dan ych
k os zt owyc h
3.000 ,00
(na rok )
rea li zują c ych,
fundus ze UE
rea li zują c ych
Ś rodki wła sn e
j edn ost ek
rea li zują c ych,
fundus ze UE
fundus ze UE,
gm ina, d otac j e
rea li zują c ych
rea li zują c ych,
fundus ze UE
1
2
3
6. St os owani e st ref (p as ów) zi eleni i zola c yjn ej
wzd łu ż ci ą gów k omunik ac yjn ych (st refy t e
p owinn y b yć k om p on owan e z gatunk ów o
du żej odp orn ości n a zan i ec zys zc zenia ora z
wła ś ci we pi elęgn owan e, a ub ytki
u zup ełnian e);
4
łą c zna d łu goś ć
pa s ów
i zolac yjn yc h
Gm i na, Za rząd
Dróg
P owi at owyc h ,
Woj ewód zki
Za rząd Dróg,
Gen era lna
Dyrek cj a Dróg
Kra j owyc h i
Au t ost rad
5
6
7
8
9
10
rea li zują c ych,
fundus ze UE
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Cel 3. Zm inim alizowanie uciążliwego hałasu w środowisku
Och rona przed
ha łas em
k omunikac yjn ym
1.
In t egrowa ni e op rac owa ń p lan is t yc zn yc h z
p rob lema mi za grożeni a ha łas em
(za ch owani e st anda rd ów zgodn ych z
aktu a ln ym rozp orząd zeni em w sp ra wi e
d opu s zc za ln ych p ozi om ów ha ła su w
ś rod owi sku )
2.
Och rona przed
ha łas em
p rzem ys łowym
Gm i na
Ws pi erani e in wes t ycj i ograni c zaj ąc ych
uj emn y wp ływ h a ła su p op rzez t worzen i e
pa s ów zwa rt ej zi elen i och ronnej a tak że
i zolacj ę bud ynk ów (np. wym iana oki en );
3.
Tworz en i e p as ów zwa rt ej zi eleni och ronn ej
wok ół n owo p owsta łyc h p rzeds i ębi orst w;
Za dani e cią głe
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
Wła ś cic i ele i
za rządc y obi ekt ów
zm ni ej s zeni e
uci ą żli woś ci
ha łasu
Wła ś cic i ele
p rzed si ęb i orst w
zm ni ej s zeni e
uci ą żli woś ci
ha łasu
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
rea li zują c ych,
fundus ze UE
rea li zują c ych,
fundus ze UE
rea li zują c ych
Cel 4. Ochrona m ieszkańców przed polam i elektrom agnetycznym i
P referowa ni e
m a łok on flikt owyc h
loka li za cji źród eł
p ól
elek t rom a gn et yc zn y
ch
Gm i na
2)
Za st os owani e si ę d o MP ZP w sp ra wi e
za gadni eń p ola elekt roma gn etyc zn ego;
1.
2. P rzes t rzegani e granic st ref och ronn ych
zgodni e z oc ena mi odd zia ływa nia na
ś rod owi sk o d la u rząd zeń nadawc zyc h ;
3. R em ont y i m od erni zacja i stni ejąc ej si ec i
ni ski ego napi ęcia;
zm od erni zowan e
odcink i si ec i
ni ski ego napi ęcia
wła ś ci ci ele
obi ek t ów
Gm i na,
En erget yka
Ka li ska S . A. w
Ka li s zu
- 94 -
Za dani e cią głe
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
-
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
-*
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
rea li zują c ych
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Cel 5. Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody oraz ochrona przed powodzią
Za rząd zani e
za s oba mi wodn ym i,
rac j ona li zacja
zu życ ia wod y i
1.
och rona wód
2
3
4
5
6
St os owani e s i ę d o p owiat owego
zin t egrowan ego s ys t emu zarząd zania
za s oba mi wodn ym i, ob ej mującego wod y
p od zi emn e i p owi erzchni owe na t ereni e
gm in y;
Da ls za wym i ana i ren owacj a
wyek s p loat owan yc h odcink ów s i ec i
wod oci ą gowej – mini ma li zac ja st rat wod y
na przes yle wod y wod oc ią gowej (p rzewod y
m a gi st ra ln e i lok a ln e);
M od erni zacj a i rozbud owa stacj i
u zd atniani a wod y w c elu zap ewn i eni a
wła ś ci wej jak ości wod y (w p rzyp adku
za is tni enia taki ej k oni ec zn ości);
Ws pi erani e d zia łań mają c ych na c elu
za gosp oda rowan i e wód op ad owyc h w
gos p oda rs t wach d om owyc h i zak ładach
p rzem ys łowyc h;
S ukc es ywn a lik widacj a mi ej sc zrzutu
ni ec zys zc zon yc h ści ek ów;
S ukc es ywn a bud owa s i eci kana li zac yj n ej
zgodni e ze „St rat egią rozwoj u gm in y
R ych ta l”;
6a . R ea li za cja III et apu bud owy k ana li zacji
s anit arn ej w m. Wi elk i Buc zek, M a ły
Buc zek, S za rlota i Ok rzyc e;
Gm i na
rea li zują c ych
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
NFOŚ i GW,
WFOŚ i GW,
bud żet gmin y,
fundus ze un ijn e
Za dani e cią głe
Do u sta lenia
w za leżn ości
od p rzyj ęt ego
rozwi ą zania
B OŚ, WFOŚ i GW,
Bank Gosp oda rk i
Żywn oś ci owej ,
Fu ndus z
Koś c i eln y,
fundus ze un ijn e
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
k os zt y
ad mini st rac yj
ne
Gm i na
n owe lub
wym i eni on e
odcink i si ec i
wod oci ą gowej
Gm i na
li c zba st acji
p oddan yc h
m od erni za cji i
rozbud owi e
Gm i na
-
i lość
zin wen ta ryzowa n y
ch źród eł
Gm i na
Gm i na
p roc en t
zrea li zowan ia
p lanu
Gm i na
- 95 -
rea li zują c ych
rea li zują c ych
B rak dan ych
k os zt owyc h
Eu rop ejsk i
Fu ndus z R ozwoju
Ws i P olski ej,
B OŚ, NFOŚ i GW,
WFOŚ i GW,
fundus ze un ijn e
B rak dan ych
k os zt owyc h
rea li zują c ych,
fundus ze UE
7
8
Bud owa oc zys zc za lni p rzyza grod owyc h w
m . Zachc ia ła , Sad ogóra II, ewentu a lni e
Lu b ic e, gd zi e bud owa si eci kana li zac ji
s anit arn ej j est ni eop łaca ln a z p rzyc zyn
ek on omic zn ych, b ąd ź b ard zo trudna d o
rea li za cji ze względ ów t echniczn yc h
(uks zta łt owani e t erenu ) - ws parci e
finan s owe d la rolnik ów rea li zują c ych
oc zys zc za ln i e p rzyza grod owe;
Zi nt en s yfik owani e k ont roli t echnic zn ej
ora z c zęst ot li woś ci op różni ania zbi ornik ów
b ezodp ływowyc h ;
li c zba
wyb ud owan ych
oc zys zc za ln i
li c zba pra wid łowo
funkcj onu jąc ych
zbi orn ik ów
b ezodp ływowyc h
9
S ukc es ywn e wd ra żani e program ów och ron y
wód p owi erzchni owyc h w uk ład zi e
zle wn i owym rzek;
10
Li k wi dacj a ni ec zynn ych u j ęć wód
p od zi emn yc h;
11
12
Och rona
p rzeci wp owod zi owa
i ma ła ret encja
P referowa ni e u żytk owani a łąkowego ora z
k s zta łt owani e pas ów roś linn ości wzd łu ż
ci ek ów wodn ych;
S t opni owe ogranic zani e n egatywn ego
wp ływu na ś rod owi sk o zani ec zys zc zeń
ob s za rowyc h (p ozost a łoś ci ch em ic zn yc h
ś rodk ów och ron y roś lin ora z na wozów) i
punkt owyc h (sk ład owiska ob ornika )
p och od ząc ych z d zia ła ln ośc i rolni c zej ;
R ea li zacja wyt yc zn ych p owiatowego
p lanu op erac yj n ego ochron y przed
p owod zi ą;
Ws p ółp raca gmin y z zarządcam i
u rząd zeń wodn ych w zak resi e
in went a ryzac ji, odbud owy i regu la cji
ora z p ra wid łowa eksp loata cja
s ys t em ów m eli oracji p odst a wowej ;
Kos zt 1
oc zys zc za ln i
– 5 .000,00
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Gm i na
B rak dan ych
k os zt owyc h
WZM i UW w
P oznaniu , P owiat ,
Gm i na
Gm i na,
Wła ś cic i ele uj ęć
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Gm i na, R olnic y
ind ywi dua lni
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Gm i na, ODR ,
R oln ic y
ind ywi dua lni
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Gm i na
wd ra żan i e
u sta lon yc h
wyt yc zn yc h
WZM i UW w
P oznaniu
- 96 -
rea li zują c ych,
fundus ze UE
rea li zują c ych,
fundus ze UE
rea li zują c ych,
fundus ze UE
rea li zują c ych,
fundus ze UE
B rak dan ych
k os zt owyc h
R ZGW
ś rodk i wła sn e
rea li zują c ych
Za dani e cią gle
14
Do 2015 roku
R ZGW
13
rea li zują c ych,
fundus ze UE
Gm i na,
In d ywi dua ln i
wła ś ci ci ele
rea li zują c ych,
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Za dani e cią gle
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
-*
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Cel 6. Ochrona powierzchni ziem i i gleb przed degradacją
Gleb y u żyt k owan e
rolni c zo
1.
2.
P rowa d zeni e rej est ru t eren ów, n a kt órych
s t wi erd zon o przek roc zeni e standa rd ów
jak ośc i gleb lub zi em i;
R eku lt ywa cj a sk ład owi ska odpad ów w
P ros zowi e
Gm i na, P owia t
-
Gm i na
R ea li zacja
za dania
3. Ks zt a łt owani e st ruktu ry up ra w
p rzeci wd zia łają c ej erozji i p oga rs zaniu s i ę
jak ośc i gleb ;
4. P odn os zeni e jak ości i st ruktu ry gleb
p op rzez wyk orzys t ani e k omp os tu;
5. Och rona i pi elęgna cja zad rzewi eń i
za krzewi eń ś ródp oln ych i p rzyd rożn ych
s p ełni ając yc h rolę p rzeci werozyj n ą
6. Ws pi erani e przed si ęwzi ęć mają c ych na c elu
t worzen i e i rozwój gosp oda rstw
ek ologic zn ych ora z wspi erani e roln ict wa
int egrowa n ego;
Za s ob y k opa lin
7. Za p obi egan i e ni ek onc esj on owan ej
ek sp loa tacji su rowc ów n atu ra ln ych;
8. Bi eżąc a reku lt ywa c ja t eren ów
p oek sp loa tac yjn yc h;
ODR,
Gm i na,
Za dani e cią gle
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią gle
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
20.000 ,00
Za dani e cią gle
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią gle
B rak dan ych
k os zt owyc h
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Wła ś cic i ele
grunt ów
wzros t
wyk orzys t ania
k omp ostu
ODR, R olnic y
ind ywi dua lni
i lość
wp rowa d zon ych
za drzewi eń i
za krzewi eń
R oln ic y
ind ywi dua lni,
Gm i na
R oln ic y
ind ywi dua lni,
Gm i na
wzros t li c zb y
gos p oda rs t w
ek ologic zn ych
b rak
ni ek on c esj on owan
ej ek sp loat acji
W IOŚ , Gm ina
s t opi eń
za a wans owa nia
p rac
Ek sp loa tat orzy
za s ob ów,
rea li zują c ych,
NFOŚ i GW,
WFOŚ i GW
rea li zują c ych,
rea li zują c ych,
rea li zują c ych,
rea li zują c ych,
NFOŚ i GW,
WFOŚ i GW
rea li zują c ych,
rea li zują c ych,
Gm i na
Cel 7. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności w tym wzrost lesistości powiatu
Och rona i rozwój
s ys t emu obs za rów
ch roni on yc h
1.
Ut rzym ani e c zys t ości w mi ejsc ach o
wi ęk s zym nat ężeniu ruchu tu rys t yc zn ego;
p ows zechn e
odc zuci e
c zys t ości
Gm i na
Za dani e cią głe
- 97 -
1.000 ,00/ rok
rea li zują c ych,
1a . Ut rzym ani e c zys t ości w miej sc ach o
wi ęk s zym nat ężeniu ruchu tu rys t yc zn ego na
t erenach leś n ych;
2. Bi eżąc a och rona obs za rów i obi ek t ów
p ra wni e ch roni on ych ;
In t egra cja asp ekt ów
ek ologic zn ych z
p lan owa ni em
p rzest rzenn ym
Och rona gatunk owa
roś lin i zwi erząt
3. P rzes t rzegani e p roc edu r loka liza c yjn ych
ch roni ąc ych t eren y c enn e przyrodnic zo
p rzed p rzein wes t owani em;
4. Op rac owani e i wd ra żani e p rogra mu rozwoju
a grotu rys t yki w gmin i e;
10. R egu la rna aktua li zacj a gminn ej st ron y
www;
1.500 ,00/ rok
Za dani e cią głe
30.000 ,00
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
rea li zują c ych,
d ota cj e
Gm i na
rea li za cja
p roc en t rea li zac ji
9. S t worzeni e s yst emu zach ęcając ego rolnik ów
d o za lesian ia ni eu żytk ów b ędąc yc h ich
wła s n ością
Eduk acja
ek ologic zna
s p ołec zeńs t wa w
za kresi e och ron y
Gm i na,
Woj ewód zki
Kon s erwa t or
P rzyrod y
rea li za cja
5. P rzec i wd zia łani e wyp a laniu tra w
7. Wd ra żani e p owia t owego p lanu zwi ęks zenia
les i st ości;
8. S zk olen i e p rywa tn yc h wła ści cieli la s ów na
t emat p ra wid łowyc h za sad gosp oda rki
leś n ej;
rea li zują c ych,
Za dani e cią głe
6. Och rona c enn ych p rzyrodnic zo si ed lisk ;
Och rona la s ów
Nad leśni ct wa
p ows zechn e
odc zuci e
c zys t ości
p ra wid łowa
gos p oda rka leśn a
wzros t
za les ian ych
ni eu żyt k ów
li c zba gośc i
od wi ed zają c ych
s t ron ę
Gm i na,
Wła ś cic i ele
gos p oda rs t w
-*
Kra j owa Izb a
Agrot u rys t yki,
AR iMR 3 )
od 2008 roku
10.000 ,00
Za dani e cią głe
-
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
Nad leśni ct wa,
P owi at
Za dani e cią głe
B rak dan ych
k os zt owyc h
rea li zują c ych,
d ota cj e
Nad leśni ct wa,
P owi at , Gmin a
Za dani e cią głe
10.000 ,00
(na rok )
rea li zują c ych,
d ota cj e
Gm i na,
Nad leśni ct wa
Za dani e cią głe
za leżn e od
m ożli woś ci
bud żet owyc h
Gm i na
Gm i na,
Woj ewód zki
Kon s erwa t or
P rzyrod y
WFOŚ i GW,
Gm i na
- 98 -
-
200,00
Za dani e cią głe
(na k wa rta ł)
Bank Och ron y
Ś rod owisk a,
fundus ze un ijn e
Ś rodki wła sn e
j edn ost ek
rea li zują c ych,
rea li zują c ych
p rzyrod y
11. P rom owani e p rzyrodnic zyc h ści eżek
d ydakt yc zn ych wra z z opi s em p rzyrod y
(La s y R yc hta lski e);
13. P rom owani e zach owa ń zwią zan ych z
c od zi enn ym b yt owani em mi eszk ańc ów
zgodn yc h z za sada mi och ron y k raj ob ra zu i
p rzyrod y;
WFOŚ i GW,
Gm i na,
li c zba
zrea li zowan yc h
ś ci eżek
GFOŚ i GW,
P owi at ,
Nad leśni ct wa
Za dani e cią głe
30.000 ,00
(na rok )
Gm i na,
wzros t
ś wi ad om ości
ek ologic zn ej
wś ród
m i es zkańc ów
gm in y
Nad leśni ct wa,
s p ons orin g
rea li zują c ych,
d ota cj e
P owi at ,
10.000 ,00/ rok
Nad leśni ct wa,
S zk oły,
Organi zacj e
p ozarząd owe
Współpraca m iędzyinstytucjonalna w zakresie ochrony środowiska
Za ci eśni en i e
ws p ółp rac y mi ed zy
gm iną a
Nad leśni ct wam i
1
2
In t en s yfika cja
ws p ółp rac y
m i ęd zygm inn ej
3
Wza j emna wsp ółp ra ca p od c za s op ini owania
p lan ów, p rogram ów ora z inn ych
p rzed si ęwzi ęć st rat egic zn ych;
Ws p ółp raca ze St ra żą Leś n ą w zwi ą zku z
lik wid acją d ziki ch wys yp i sk śm i eci ;
Dą żeni e d o os ią gni ęcia ws p ólnej p olit yk i
ś rod owi sk owej z są si edni mi gm ina mi
(P owi at, zwią zek gmin );
Gm i na,
Nad leśni ct wa
za is tni eni e
opini owan ia
Za dani e cią głe
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
rea li zują c ych
li c zba
zli k wid owan ych
wys yp i sk
Gm i na,
Nad leśni ct wa
Za dani e cią głe
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
rea li zują c ych
rea li zowan e
ws p ólni e
p rzed si ęwzi ęci a
Gm i na, Są si edni e
gm in y
Za dani e cią głe
Kos zt y
ad mini st rac yj
ne
rea li zują c ych
- 99 -
6. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO
Edukacja ekologiczna znalazła stosowną rangę zarówno w Konstytucji RP
(art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo
ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie oświaty.
Artykuł 6.1 ustawy o ochronie przyrody mówi, iż „Popularyzowanie, informowanie
i promocja ochrony przyrody są obowiązkiem organów administracji publicznej, instytucji naukowych
i oświatowych, a także publicznych środków masowego przekazu”.
Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika również z podpisanych przez Polskę
dokumentów międzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Ponadto wartość mają inne
międzynarodowe konwencje, których Polska jest sygnatariuszem takie jak: Konwencja o ochronie
różnorodności biologicznej, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu,
Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do
sprawiedliwości w sprawach ochrony środowiska. Umieszczanie zapisów dotyczących edukacji w
międzynarodowych konwencjach i zapisach świadczy o dużej roli jaką promocja edukacji ekologiczna
powinna pełnić w działaniach na rzecz ochrony środowiska.
Zapisy dotyczące zasady uspołeczniania polityki ekologicznej przez stworzenie warunków do
udziału obywateli, grup społecznych i organizacji w procesie kształtowania modelu zrównoważonego
rozwoju znalazły się również w II Polityce Ekologicznej Państwa, przyjętej przez Sejm RP w 2001 r.
W wyniku realizacji ustaleń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej
i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, powstał w 2000 r dokument
pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim określone cele, z których do
podstawowych należą miedzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia
oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej.
6.1. Potrzeba edukacji ekologicznej
Edukacja środowiskowa (edukacja ekologiczna) jest koncepcją kształcenia i wychowywania
społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „myśleć
globalnie, działać lokalnie". Ważnym elementem jest łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczną
oraz działaniami praktycznymi.
Obejmuje ona przedstawianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony
i kształtowania środowiska. Musi docierać do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W związku
z tym ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w najprostszy
i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną.
Uwzględniając konieczne zróżnicowanie form i treści przekazu, można przyjąć podział
mieszkańców na cztery główne grupy, do których trafiać będą odpowiednio przygotowane formy
edukacyjne:
− pracowników samorządowych gminy (zarząd i pracownicy urzędów);
− nauczyciele;
− dzieci i młodzież;
− dorośli mieszkańcy.
Należy równocześnie wyznaczyć cele i efekty, jakie ma przynieść prowadzona akcja
edukacyjno-informacyjna. Są nimi przede wszystkim:
1. Ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa jakości wód;
2. Dające się zmierzyć, ograniczenie masy odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa domowe,
a tym samym wydłużenie okresu wykorzystania składowiska odpadów;
3. Ograniczenie zanieczyszczeń powietrza;
4. Poprawa stanu zieleni (parki, lasy);
5. Powstanie trwałych grup mieszkańców, współpracujących z samorządem lokalnym,
podejmujących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej;
6. Zwiększenie sprzyjającego nastawienia społeczności lokalnej do ochrony środowiska.
- 100 -
6.2. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa
Decydenci
Do pierwszej grupy decydentów należy zaliczyć przede wszystkim wójta, radnych oraz
sołtysów. Do nich w dużej mierze należy podejmowanie działań z zakresu planowania,
programowania i rozwoju. Przekładają się one później na działania inwestycyjne i organizacyjne,
związane z ochroną środowiska na obszarze danej jednostki organizacyjnej. W związku z tym
umocowaniem organizacyjnym osoby te powinny zostać przeszkolone w pierwszej kolejności.
Właściwy poziom ich świadomości ekologicznej oraz zrozumienie zasad rządzących się
zrównoważonym rozwojem, pozwoli na łatwiejsze wprowadzanie niezbędnych działań.
Elementami edukacji ekologicznej wśród tej grupy powinny być organizowane dla nich
spotkania ze specjalistami, udział w konferencjach i szkoleniach, konsultacje z praktykami, którzy
realizują podobne zadania z zakresu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska na własnym
terenie. Należy podkreślić, że akcja edukacyjna prowadzona wśród decydentów nie może mieć
charakteru jednostkowego. Powinna być prowadzona w sposób cykliczny (uwzględniająca pozostałe
obowiązki wynikające z pełnionych przez te osoby funkcji) zapewniająca ciągłe doskonalenie się
i dokształcanie tej grupy osób.
Drugą grupą osób („decydenci pośredni”), które powinny zostać objęte akcją edukacyjną
w pierwszej kolejności są osoby, które z racji wykonywanego zawodu mają częsty kontaktu z szerszą
grupa mieszkańców. Do grupy tych osób należy zaliczyć między innymi urzędników, nauczycieli,
księży a także pracowników służb komunalnych. Prowadzenie wśród tej grupy osób edukacji powinno
koncentrować się na zorganizowaniu im głównie cyklu spotkań i szkoleń, a także zapewnienia dostępu
do jak najszerszych zasobów materiałów literatury fachowej (czasopisma, periodyki, książki,
wydawnictwa multimedialne). Uzupełnieniem mogłyby być także wyjazdy terenowe pozwalające
przekonać się naocznie o wybranych zagadnieniach z tematyki ochrony środowiska. Bardzo istotne
jest, aby w zaplanowanym cyklu spotkań znalazło się co najmniej jedno dotyczące form
przekazywania informacji. Dotyczy to głównie osób mających bezpośredni kontakt z większą liczbą
osób. Nabyta wiedza powinna im ułatwić przekazywanie informacji, prowadzenie spotkań czy
wykładów, przekonywanie do własnego stanowiska.
Istotne jest, aby osoby szczególnie z tej grupy, jako grupy dużego zaufania społecznego,
w sposób rzetelny przedstawiały wszystkie aspekty planowanych do wprowadzenia inwestycji czy
zmian w zakresie zagadnień ochrony środowiska. Muszą być przygotowani do spotkania z ludźmi
o różnym poziomie świadomości ekologicznej i umieć odpowiednio dostosować formę
przekazywanych informacji.
Edukacja dzieci i młodzieży
Edukacja ekologiczna w szkołach jest obowiązkiem ustawowym. Mówi o tym art. 6.2 oraz 6.3
ustawy o ochronie przyrody. Jednakże dotychczas brak spójnego i ogólnie obowiązującego programu
edukacji ekologicznej w szkole, obejmującego interdyscyplinarnie większość nauczanych
przedmiotów. Dlatego prowadzenie edukacji ekologicznej wśród dzieci i młodzieży to najważniejszy
segment działań edukacyjnych. Dzięki wyrobieniu w nich nawyków właściwego postępowania
w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska, można się spodziewać, że wprowadzane
inwestycje i zmiany, będą znajdowały przychylniejsze przyzwolenie społeczeństwa.
Jak wynika z doświadczeń dzieci i młodzież mogą stać się swoistym przekaźnikiem treści
ekologicznych w swoich rodzinach. Mogą one „upominać” i nakłaniać rodziców do właściwego
postępowania z odpadami powstającymi w gospodarstwie domowym, prowadzenia właściwej
gospodarki wodno-ściekowej, itp. W pewnym stopniu poprzez swą świadomość ekologiczną dzieci
i młodzież będą kształtować także model konsumpcyjny w rodzinie. Dzięki temu podczas zakupów
będą wybierane np. opakowania wielokrotnego użytku.
Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w dużej mierze powinna opierać się na placówkach
oświatowych wszystkich szczebli. Z uwagi na brak odrębnego przedmiotu obejmującego tylko
zagadnienia edukacji ekologicznej treści te powinny być włączane w realizowane w ramach
programów nauczania dla poszczególnych grup wiekowych.
- 101 -
Wychowanie przedszkolne
Przedszkola jako pierwszy etap edukacji powinien odgrywać zasadniczą rolę
w kształtowaniu pozytywnych wzorców ekologicznych.
Celem wychowania przedszkolnego w sferze kształtowania świadomości ekologicznej jest
przede wszystkim:
− Wyzwalanie chęci oraz kreowanie umiejętności obserwowania środowiska naturalnego,
− Kształtowanie wrażliwości zarówno na piękno jak i na szkody w środowisku,
− Uczenie szacunku dla innych istot,
− Oddziaływanie na styl życia i świadomość ekologiczną rodziców,
− Kształtowanie nawyków i zachowań proekologicznych w życiu codziennym.
Program przedszkolny powinien przekazywać określone treści ekologiczne, jednak nie
w postaci męczącej wiedzy encyklopedycznej a zabaw i gier, zgodnie ze sprawdzoną zasadą „bawiąc –
uczyć”. Powinno to dotyczyć zarówno wiedzy teoretycznej jak i praktycznej.
Bardzo ważną kwestią jest świadomość samych wychowawców przedszkolnych, którzy
powinni wychodzić z własną inicjatywą, wspieraną przez swoją pomysłowość.
Do podstawowych metod edukacji ekologicznej w przedszkolu powinno należeć
organizowanie w przedszkolach zajęć kształtujących ciekawość i szacunek do przyrody. Można tu
wymienić chociażby wycieczki na łono natury, które są jednym z lepszych sposobów zapoznania
dzieci z okoliczną przyrodą i zasadami jej funkcjonowania. Wycieczki te pełnią rolę edukacyjną
i poznawczą, są też niejednokrotnie pierwszą szansą na samodzielny, nieskrępowany i pełny kontakt
z naturą. Rolę terenów wycieczkowych mogą bardzo dobrze pełnić ścieżki edukacyjne, leśne
kompleksy promocyjne czy inne okoliczne ciekawe przyrodniczo tereny. Atrakcyjna forma zajęć
powinna być poparta odpowiednią wiedzą nauczycieli, którzy będą tłumaczyć i wyjaśniać a także
odpowiadać na pytania swoich wychowanków.
Pożyteczne mogą być również działania mające rozbudzić ciekawość przyrodniczą i chęć
poznania przyrody, takie jak: hodowla małych zwierząt domowych, uprawa kwiatów itp. Zasób metod
jest praktycznie nieograniczony i zależy tylko od pomysłowości i inwencji samych wychowawców.
Należy zaznaczyć, że ćwiczenia praktyczne powinny być oparte na możliwie dużej liczbie pomocy
naukowych i zabawek.
Ponadto udział w cyklicznych akcjach regionalnych typu: Sprzątanie świata, Dzień ziemi,
Dzień ochrony środowiska przyczyni się do dbałości o czystość swojego miejsca zamieszkania.
Szkoły podstawowe i ponadpodstawowe
Kolejnym etapem w edukacji ekologicznej są szkoły podstawowe i ponadpodstawowe. Ważną
kwestią jest zachowanie ciągłości edukacji zapoczątkowanej na etapie przedszkolnym. W związku z
dorastaniem młodzieży możliwe jest przekazywanie treści w sposób bardziej wieloaspektowy. Rolę
inicjatorów i pomysłodawców akcji proekologicznych powinni pełnić nauczyciele i wychowawcy
klas. Dlatego bardzo ważna jest odpowiednia edukacja skierowana do nauczycieli nauczania
początkowego dotycząca kursów metodycznych w zakresie edukacji ekologicznej. Zaprocentuje to
większą świadomością ekologiczną samych nauczycieli, przyczyni się do podniesienia poziomu lekcji
i zajęć i wyjścia poza sztywne ramy obowiązujących programów.
Istotne jest również wprowadzenie treści ekologicznych do wszystkich przedmiotów
nauczania np. fizyki, chemii, geografii, matematyki. Dobrym pomysłem jest także poświęcenie nieco
czasu edukacji ekologicznejw trakcie godzin wychowawczych.
Poza przekazywaniem treści ekologicznych w czasie lekcji konieczne jest właśnie
w stosunku do dzieci i młodzieży zastosowanie także innych form przekazu między innymi:
organizowanie szkolnych i międzyszkolnych imprez związanych z tematyką ekologiczną np.
konkursów wiedzy o ekologii, olimpiad, konkursów fotograficznych. Pełnią one istotną rolę w
podnoszeniu świadomości ekologicznej, a także uświadamianie młodzieży ścisłych związków
- 102 -
człowieka ze środowiskiem i otoczeniem oraz konieczność bardziej harmonijnego, zrównoważonego
i proekologicznego rozwoju kraju.
Istotne są również wycieczki edukacyjne np. na składowisko, czy do Zakładu Odzysku
i Unieszkodliwiania Odpadów, oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody, a jednocześnie na
miejsca dzikich wysypisk śmieci i wylewisk ścieków.
Aby prowadzone działania edukacyjne wśród dzieci i młodzieży przyniosły oczekiwane efekty
niezbędna jest ścisła współpraca z władzami samorządowymi. Przekazywane informacje powinny
w dużej mierze odnosić się do najbliższego otoczenia (miejsca zamieszkania) czyli gminy, powiatu.
Przykłady właściwe oraz wymagające zmiany powinny pochodzić z „własnego podwórka”.
Dlatego ważnym elementem w edukacji ekologicznej powinno być zapoznanie młodzieży
z dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym swojej gminy. Powinno to realizować się poprzez częste
wycieczki przyrodnicze w rejony najciekawsze pod względem ekologicznym, a także współpracę
szkół z nadleśnictwami, administratorami obszarów chronionych w zakresie organizowania ścieżek
dydaktycznych, podglądania przyrody, organizowania kursów na młodego strażnika przyrody.
W powyższych działaniach nie należy bagatelizować roli jaką mogą pełnić organizacje
pozaszkolne takie jak Liga Ochrony Przyrody czy Związek Harcerstwa Polskiego. Należy je
uwzględnić podczas organizowania różnego rodzaju form edukacji ekologicznej. Doświadczenie
i zaangażowanie ludzi tam pracujących mogą się przyczynić do lepszego zorganizowania akcji
ekologicznej i szerszego udziału młodzieży.
Wymiernym efektem prowadzonej edukacji będzie ostatecznie poprawa stanu środowiska na
terenie własnej gminy czy powiatu.
Nie ulega wątpliwości, że nauczyciele i uczniowie, otrzymując wsparcie gminy lub powiatu
w tym zakresie, mogą i podejmują w praktyce szereg działań na rzecz środowiska lokalnego, które
znacznie przekraczają obowiązki programowe szkoły. Dotyczy to zarówno wsparcia programowego
jak i finansowego, przygotowywanych przez poszczególnych nauczycieli czy całe placówki szkolne
działań. Komórką, która powinna się zająć koordynacją wszelkich kontaktów i działań pomiędzy
samorządami a placówkami oświaty powinny być Powiatowe Centrum Edukacji Ekologicznej oraz
Gminne Punkty Edukacji Ekologicznej.
Stosunkowo nieskomplikowanymi dla samorządów przykładami wspierania ekologicznych
działań szkoły są między innymi współfinansowanie, wspólna organizacja i pomoc merytoryczna
w takich przedsięwzięciach jak:
− organizacja Dnia Ziemi czy Światowego Dnia Ochrony Środowiska,
− prowadzenie programów autorskich czy innowacji pedagogicznych w szkołach,
− programy edukacyjne np. związane z gospodarowaniem odpadami w gminie lub innym
realizowanym przez gminę przedsięwzięciem na rzecz środowiska,
− konkursy związane z tematyką lokalnej gospodarki odpadowej,
− udział pracowników samorządowych w zajęciach terenowych klas bądź kół przyrodniczych,
w charakterze specjalistów, w zakresie określonym tematem zajęć terenowych,
− udostępnianie i popularyzacja informacji, w tym także materiałów drukowanych, na temat
zagrożeń i prośrodowiskowych działań powiatu czy gminy, celem wspólnej edukacji
mieszkańców tego terenu,
− prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych,
− wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne przydatne w realizacji zagadnień
związanych z gospodarką odpadową, ekologią i ochroną środowiska,
− wspieranie programów i ekologicznych przedsięwzięć szkół np. poprzez wyposażenie ich
w niezbędne pomoce naukowe wykorzystywane podczas realizacji tych działań,
− organizacja i prowadzenie ścieżek i ogródków dydaktycznych;
W działaniach gminy na rzecz edukacji ekologicznej powinno się również zaleźć wspieranie
rozwoju bazy edukacyjnej dla Zielonych Szkół. Ta forma edukacji powinna być potraktowana
priorytetowo ze względu na optymalny sposób przybliżania młodzieży istoty i znaczenia ekologii.
Przy prowadzeniu edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży (i nie tylko) zasadne jest także
podjęcie
współpracy
z
ekologicznymi
organizacjami
pozarządowymi
tzw.
NGO
(Non-Governmental Organization). Współpraca taka przyczyni się do wzbogacenia zakresu
- 103 -
merytorycznego prowadzonych działań z drugiej zaś strony pozwoli na obniżenie jej kosztów.
Wielokrotnie z racji swych działań statutowych organizacje te świadczą swą pomoc w formie
nieodpłatnej. Do największych organizacji ekologicznych działających na terenie całego kraju można
zaliczyć między innymi: Ligę Ochrony Przyrody, Polski Klub Ekologiczny, Federacja Zielonych,
Towarzystwo Ochrony Przyrody Salamandra.
Do
ciekawszych
form
edukacji
ekologicznej
należy
uczestnictwo
szkół
w międzynarodowych inicjatywach na rzecz ochrony środowiska np. GREEN, GLOBE, Błękitny
kciuk. Daje to możliwość szerszej współpracy między młodzieżą i wymiany informacji w kontekście
zagrożeń środowiska. Ponadto podobne programy dają często możliwość wymiany młodzieży
z różnych krajów w ramach współpracy międzynarodowej.
Edukacja dorosłych
Edukacja osób dorosłych wymaga znalezienia właściwego sposobu kształtowania
świadomości ekologicznej. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady, czy kluby dyskusyjne nie
zawsze przynoszą, zamierzone rezultaty. Krąg odbiorców tego typu form edukacyjnych bywa bardzo
zawężony (pojawiają się tylko zainteresowani). Z badań wynika, że na kształtowanie świadomości
ekologicznej duży wpływ wywierają media. Przekazują one wiedzę na temat funkcjonowania,
znaczenia i zagrożeń przyrody, ale również informują na bieżąco o problemach i działaniach na rzecz
ochrony środowiska. Dlatego też współpraca z mediami (prasa lokalna, rozgłośnie radiowe, telewizja)
nie tylko poszerza znacznie krąg edukowanych, ale także przekazuje treści ekologiczne wraz
z informacjami o konkretnych działaniach.
Dobrze przeprowadzona edukacja w prasie lokalnej ma na celu ukształtowanie świadomości
mieszkańców przejawiającej się w ich konkretnych działaniach związanych z troską o otaczające ich
najbliższe środowisko. Ważny jest również wybór odpowiednich treści, położenie szczególnego
nacisku na uświadomienie, że pojedyncze zachowania każdego z nas mają wielkie znaczenie
w zachowaniu czystości i estetyki całej gminy, miasta czy wioski. Treści te należy przekazywać
kilkakrotnie stosując odmienne, interesujące formy przekazu. Edukacja ekologiczna w mediach,
przede wszystkim w prasie, jest stosunkowo prosta do przeprowadzenia. Wymaga odpowiedniego
przygotowania dziennikarzy.
Edukacja ekologiczna dorosłych powinna być połączona również z rozrywką społeczności
lokalnych. W ramach której mogą być propagowane również treści ekologiczne. Imprezy typu
festyny, wystawy, konkursy, wycieczki, koncerty itp. zazwyczaj przeznaczone są dla całych rodzin.
Tym samym jest sposobność do włączania dzieci w prezentacje ekologiczne i przekazywanie wiedzy
rodzicom zaangażowanym w występy dzieci. Taki sposób edukowania dorosłych (rodziców) jest
bardzo skuteczną formą przekazywania treści ekologicznych.
Na omawianym terenie proponowane formy przekazu treści ekologicznych mogą mieć
charakter cykliczny np. przechodzący z gminy do gminy. Można do ich organizacji wykorzystać
Gminne Ośrodki Kultury czy remizy strażackie (wystawy) a także boiska czy sceny widowiskowe
(festyny).
Dobrym pomysłem jest także włączenie do współpracy organizacji takich jak Polski Związek
Wędkarski, Polski Związek Łowiecki, Liga Obrony Kraju, organizacji kościelnych i związków
wyznaniowych – organizacja przez nie akcji informacyjno – edukacyjnych ma wiele zalet, między
innymi dotarcie dzięki temu do środowisk dotąd nie objętych akcją edukacyjną. Poza tym w wielu
organizacjach edukacja ta przekracza ramy „standardowej” edukacji środowiskowej. Pojawiają się
w niej elementy religijne, filozoficzne, etyczne, zdrowotne, społeczne, polityczne, prawne
i ekonomiczne.
Odrębnym obszarem edukacji ekologicznej skierowanej do mieszkańców gminy jest
edukacja skierowana do organizatorów turystyki i wypoczynku. Turystyka i wypoczynek wpływają na
rozwój psychofizyczny człowieka oraz w dużym stopniu decydują o jego stosunku do środowiska
przyrodniczego i kulturowego. Niewłaściwie organizowana masowa turystyka i rekreacja negatywnie
oddziałuje na środowisko. Konieczne jest zatem objęcie edukacją ekologiczną zarówno organizatorów
turystyki i wypoczynku jak i osób korzystających z tych usług. Organizatorzy turystyki na obszarach
chronionych oraz organizacje zajmujących się eko- i agroturystyką stanowią grupę osób bardzo
zainteresowanych promocją idei proekologicznych. Edukacja powinna obejmować również ludność
- 104 -
zamieszkałą na tych terenach. Szczególny nacisk położony powinien być na promocję agroturystyki
oraz zasad funkcjonowania gospodarstw ekologicznych i przestawiania produkcji z tradycyjnej na
ekologiczną. Byłaby to również pewna forma aktywizacji zawodowej środowisk rolniczych,
skierowująca aktywność mieszkańców ku bardziej perspektywicznym formom działalności
zawodowej.
Nie należy również zapomnieć o sezonowych „akcjach ekologicznych” np. Sprzątanie Świata,
Dni Ziemi. Stawiają sobie one za cel ochronę przyrody, ostrzegają przed zagrożeniami, uświadamiają
szkodliwość niektórych zachowań człowieka.
Społeczne kampanie informacyjne
Edukacja ekologiczna powinna kłaść duży nacisk na realizację szerokich kampanii
edukacyjnych, których celem byłoby propagowanie idei zrównoważonego rozwoju. Do
przykładowych kampanii informacyjnych może należeć prowadzenie akcji informującej mieszkańców
o szkodliwości środowiskowej niektórych ich działań np. spalanie w domowych piecach materiałów
wybitnie szkodzących atmosferze – plastików, odpadków domowych, wywożenie odpadów na
nielegalne wysypiska śmieci, niezorganizowane opróżnianie przydomowych szamb.
Realizacja takich zadań prowadzona powinna być z wykorzystaniem wszystkich lokalnie
dostępnych form.
Akcja ulotkowa
Akcja ulotkowa to najpopularniejsza forma przekazu treści ekologicznych. Jest ona zawsze
wsparciem przy wprowadzaniu konkretnych działań związanych z ochroną środowiska. Z założenia
ulotki (broszury informacyjne) trafiają bezpośrednio do adresatów, czyli mieszkańców. Bezpośrednie
dostarczanie wybranej grupie daje większą gwarancję osiągnięcia zamierzonego celu.
Istotną sprawą jest, aby kolportaż ulotek był przeprowadzony przed podjęciem konkretnych
działań „technicznych”. Mieszkańcy będą mieli właściwe przygotowanie merytoryczne w chwili
wprowadzanych zmian.
Kolportowane ulotki powinny zawierać tylko najważniejsze elementy wprowadzanych działań
– pełen zakres informacji powinien być przekazany za pośrednictwem innych form przekazu. Ulotki
winny wyjaśniać i uzasadniać wprowadzane przedsięwzięcia a także przedstawiać korzyści z nich
płynące
Przekazywane treści powinny być zredagowane w sposób jasny i skrótowy (najlepiej hasłowo)
a forma ulotki powinna być przejrzysta i czytelna.
Festyny
Festyn ma być w założeniu imprezą rodzinną, na której spotykają się wszyscy mieszkańcy
danej miejscowości. Oprócz typowej rozrywki w czasie trwania festynu mogą być przekazywane
mieszkańcom także informacje ekologiczne. Mogą to być różnego rodzaju konkursy: sprawnościowe,
wiedzy z danej dziedziny itp. Wskazane, aby proponowane formy edukacji poprzez zabawę
angażowały w nią dzieci i rodziców.
W trakcie trwania festynu można propagować treści z szeroko rozumianej ochrony
środowiska:
− Prezentacja gospodarstw agroturystycznych z terenu gmin powiatu,
− Warsztat ceramiki,
− Wystawa zdrowej żywności połączona z degustacją,
− Prezentacja miejscowego nadleśnictwa,
− Warsztaty wikliniarskie,
− Wystawa sadzonek drzew, krzewów, kwiatów,
− Prezentacja literatury ekologicznej i prac plastycznych związanych z ekologią, wykonanych przez
młodzież
- 105 -
−
Wystawa fotograficzna prezentująca walory krajobrazowo - przyrodnicze gminy, mająca na celu
pokazanie mieszkańcom ich okolicy jako terenu wartego ochrony i poznania.
Istotne jest również włącznie władz gminy w promocję roweru jako ekologicznego środka
transportu. Rower jako środek transportu powinien być promowany poprzez dwie funkcje, które
spełnia mianowicie: środka transportu i rekreacyjno-turystyczną. Powinno się to realizować poprzez
wyznaczenie ścieżek rowerowych i szlaków rowerowych powiązanych z istniejącymi szlakami
turystycznymi, co służyłoby nie tylko zwiększeniu wrażliwości na przyrodę jak również promocję
walorów turystycznych gminy. Na promocję roweru jako środka transportu może składać się
organizacja letnich festynów (np. zlot właścicieli starych rowerów) i rajdów rowerowych,
połączonych z promocją agroturystyki. Wskazany jest udział rowerzystów w obchodach Dnia Ziemi
i Dnia Bez Samochodu.
Kampania edukacyjna powinna zachęcać mieszkańców powiatu do pozostawienia
samochodów w garażu i używania ich tylko do dalszych podróży.
Wskazane jest, aby w rajdach i wycieczkach (przynajmniej w większych imprezach o charakterze festynów), ze względów promocyjnych udział brali także przedstawiciele władz
samorządowych.
Włączanie mieszkańców w procesy decyzyjne na poziomie gminy
Podstawowym celem władz gminy powinno być zapewnienie dostępu do informacji
o środowisku: jego aktualnym stanie, ocen oddziaływania wybranych inwestycji na środowisko,
gminnych planów ochrony środowiska itp. Wskazane byłoby ustanowienie i wdrożenie w urzędzie
gmin procedur uzyskiwania przez obywateli informacji o stanie środowiska i działalności wydziałów
zajmujących się kształtowaniem środowiska.
Ponadto informowanie mieszkańców gminy z wyprzedzeniem o planowanych inwestycjach na
terenie gminy oraz o jego wpływie na stan środowiska naturalnego, pomoże w stworzenia
pozytywnego klimatu współpracy pomiędzy mieszkańcami a władzami gminy. Dodatkowo należałoby
ustanowić prowadzenie aktywnych konsultacji społecznych w procesie podejmowania decyzji.
Społeczność lokalna powinna mieć nie tylko okazję wypowiedzenia się w danej kwestii, ale również
możliwość aktywnego uczestnictwa w toku postępowania administracyjnego. W tym celu należy
propagować wiedzę na temat możliwości udziału obywateli w procesach decyzyjnych.
Generalnie odgórnie narzucone pomysły i zadania nie spotykają się zwykle z aprobatą
społeczności lokalnych, a więc najlepiej gdyby większość pomysłów w zakresie ochrony środowisk
było inicjatywami oddolnymi, zainicjowanymi przez samych mieszkańców gminy, bądź władze
lokalne.
7. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
7.1. Założenia systemu finansowania inwestycji
Realizacja zadań wytyczonych w Programie Ochrony Środowiska wiąże się
z wysokimi nakładami inwestycyjnymi. Większość instytucji, które udzielają dotacji lub korzystnie
oprocentowanych kredytów na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska (gospodarki odpadami)
wymaga, żeby inwestycja osiągnęła odpowiednio duży efekt ekologiczny i objęła swym zasięgiem
możliwie największą liczbę mieszkańców aglomeracji, gminy lub związku komunalnego. Dlatego
w przypadku Gminy Rychtal należy dążyć, aby podejmowane działania miały charakter gminny lub
w niektórych przypadkach obejmowały swym zasięgiem kilka gmin (np. międzygminne działania na
rzecz ochrony środowiska, związkowy model gospodarki odpadami).
Wspólne działanie kilku gmin nie tylko ma wpływ na finansowanie inwestycji (obniży koszty,
które będzie musiała ponieść pojedyncza gmina), ale również obniży koszty eksploatacyjne. Oznacza
to, że przedsięwzięcie winno być realizowane wspólnie.
- 106 -
W zależności od przyjętego w danym przypadku rozwiązania wariantu organizacyjnego
poszczególne miasta i gminy samodzielnie lub wspólnie finansować będą realizację konkretnych
zadań.
Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska pochodzić mogą
z następujących źródeł:
− własne środki miast i gmin,
− dofinansowanie wojewódzkiego i narodowego funduszu ochrony środowiska i gospodarki
wodnej,
− emisja obligacji komunalnych,
− fundusze unijne,
− kredyty bankowe na preferencyjnych warunkach (np. Bank Ochrony Środowiska),
− pozyskanie inwestora strategicznego, może nim być także inwestor zagraniczny.
Należy zaznaczyć, że wszystkie instytucje udzielające pomocy finansowej w dziedzinie
ochrony środowiska wymagają od inwestora nie tylko wypełnienia odpowiedniego formularza, ale
również przedstawienia szeregu opracowań i dokumentacji planujące czy opisujące dane
przedsięwzięcie. Są to między innymi.:
− Plan zagospodarowania przestrzennego i Strategie rozwoju gminy,
− Program ochrony środowiska,
− projekt budowlany i wykonawczy wraz ze źródłową dokumentacją ekonomiczną, finansową
i przetargową,
− studium wykonalności (lub biznes plan w przypadku przedsięwzięć komercyjnych),
− wymagane przez prawo zezwolenia na realizację projektu.
7.1.1. Emisja obligacji komunalnych
Obligacje komunalne to dłużne papiery wartościowe stwierdzające zobowiązanie emitenta
wobec nabywcy obligacji.
Emisja obligacji jest nowo wprowadzanym sposobem gromadzenia środków finansowych.
Daje ona emitentowi środki na rozwój, a kupującemu obligacje korzystne ulokowanie środków
pieniężnych na określony czas. Istnieje możliwość emisji obligacji na inwestycje służące ochronie
środowiska. W przypadku podmiotów szczególnie uciążliwych dla otoczenia obligacje mogą być
odpowiednio uatrakcyjnione zobowiązaniem do radykalnego ograniczenia tej uciążliwości.
Podmiotowe obligację mogą być nabywane z budżetu samorządów, z Narodowego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz kupowane przez inne podmioty, odczuwające ekologiczną
uciążliwość emitenta. Obligacja jest wyrazem zobowiązań przedmiotu emitującego i jednocześnie
praw nabywców obligacji do otrzymywania ich spłaty wraz z odsetkami i innych świadczeń
o charakterze rzeczowym. Jest zatem zbliżona do transakcji kredytowej w banku.
Przez emisję obligacji realizuje się przepływ kapitału. Kredyt uzyskany w drodze emisji
obligacji nie jest łatwy ani tani, gdyż zysk zamierzonego przedsięwzięcia musi być na tyle wysoki,
aby pokrył związane z obligacją zobowiązania. Można przewidywać, że zainteresowanie obligacjami
– dotąd znikome – będzie wzrastać w miarę wykształcenia się myślenia kategoriami majątkowymi
(kapitałowymi).
7.1.2. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Polskie miasta i gminy najczęściej korzystają z pomocy finansowej Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Jednym z priorytetów tego funduszu jest
ochrona powierzchni ziemi. Fundusz przewiduje dofinansowanie (poprzez pożyczki) wdrażania
projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska w tym
także gospodarki odpadami. Wniosek do NFOŚiGW składa się wg wzoru stosowanego w Funduszu.
- 107 -
Maksymalnym udziałem pomocy funduszu w finansowaniu przedsięwzięcia jest pożyczka
w wysokości 50% całości nakładów inwestycyjnych. Oprocentowanie tej pożyczki wynosi dla
samorządów terytorialnych 0,3 % stopy redyskontowej.
W NFOŚiGW istnieje możliwość umarzania pożyczek jeśli:
− zadanie zostało zrealizowane terminowo,
− osiągnięto założony efekt rzeczowy i ekologiczny,
− spłacono terminowo co najmniej 50 % udzielonej pożyczki wraz z oprocentowaniem.
Fundusz preferuje wnioski podmiotów, które zadeklarują przeznaczenie umorzonych kwot na
inwestycje proekologiczne. Okres spłaty pożyczki wynosi maksymalnie 5 lat.
7.1.3. Bank Ochrony Środowiska
Bank Ochrony Środowiska udziela kredytów ze środków własnych oraz środków NFOŚiGW
i WFOŚiGW z przeznaczeniem na inwestycje służące likwidacji degradacji i ochronie środowiska. Na
bazie wieloletniego doświadczenia Bank realizuje zadania związane z jego proekologiczną misją,
współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony środowiska tj. Narodowym
Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkimi Funduszami Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundacją Polska Wieś 2000 im. M. Rataja, Europejskim
Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi.
7.2. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska
Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarządzania tym
programem. Zarządzanie Programem odbywa się z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju,
w oparciu o instrumenty zarządzania zgodne z kompetencjami i obowiązkami podmiotów
zarządzających.
W odniesieniu do Gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostką, na której będą
spoczywały główne zadania zarządzania tym programem będzie Urząd Gminy, jednak całościowe
zarządzanie środowiskiem w gminie będzie odbywać się na kilku szczeblach. Oprócz szczebla
gminnego są jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki
obejmujące działania podejmowane w
skali województwa i powiatu, a także szczeble jednostek organizacyjnych, obejmujących działania
podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Na każdą z tych jednostek
nałożone są różne (czasami zbieżne) obowiązki.
Na trochę innych zasadach odbywa się zarządzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych
korzystających ze środowiska. Kierują się one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym
i zasadami konkurencji rynkowej choć od jakiegoś czasu uwzględniają one także głos opinii
społecznej. Na tym szczeblu zarządzane środowiskiem odbywa się przez:
− dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa,
− porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń,
− modernizacje stosowanych technologii,
− eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska,
− instalowanie urządzeń ochrony środowiska,
− stałą kontrole zanieczyszczeń.
Instytucje działające w ramach administracji a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie
prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez
− racjonalne planowanie przestrzenne,
− kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska,
− porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska,
− instalowanie urządzeń ochrony środowiska.
Instrumenty służące do zarządzania programem ochrony środowiska wynikają
z obowiązujących aktów pranych (np. Prawo ochrony środowiska, o zagospodarowaniu
- 108 -
przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach itp.) i można je podzielić na instrumenty prawne,
finansowe, społeczne oraz strukturalne.
7.2.1. Instrumenty prawne
Do instrumentów prawnych zaliczamy:
−
pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia
zintegrowane,
− decyzje zatwierdzające plany gospodarki odpadami,
− koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych,
− raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniejących inwestycji,
− uchwały zatwierdzające plany zagospodarowania przestrzennego,
− decyzje ustalające lokalizację inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy
i zagospodarowania terenu.
Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring czyli kontrola jakości
stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska jak też w odniesieniu
do ilości zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących
przez zapisy w niektórych aktach prawnych czynią je instrumentem o znaczeniu prawym.
7.2.2. Instrumenty finansowe
Do instrumentów finansowych zaliczamy:
−
−
−
−
opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody
powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie
odpadów, za powierzchnie, z której odprowadzane są ścieki,
administracyjne kary pieniężne,
odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna,
kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska.
7.2.3. Instrumenty społeczne
Wśród instrumentów społecznych jako najważniejszy należy wymienić współdziałanie.
Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne są ważnym elementem skutecznego zarządzania opartego
o zasady zrównoważonego rozwoju. Można je podzielić na:
−
narzędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie się poprzez
działanie”. Można w nich wyróżnić dwie kategorie dotyczące:
a) działań samorządów (dokształcanie profesjonalne i system szkoleń, interdyscyplinarny model
pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych),
b) powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem (udział społeczeństwa
w zarządzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów,
tzw. budowania świadomości – kampanie edukacyjne)
−
narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrożenia polityk środowiskowych
a) środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty,
b) strategie i plany działań,
c) systemy zarządzania środowiskiem,
d) ocena wpływu na środowisko,
e) ocena strategii środowiskowych.
- 109 -
−
narzędzia włączające mechanizmy rynkowe w realizacje zrównoważonego rozwoju:
a) opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska),
b) regulacje cenowe,
c) regulacje użytkowania, oceny inwestycji,
d) środowiskowe zalecenia dla budżetowania,
e) kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych.
−
narzędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównoważonego rozwoju
a) wskaźniki równowagi środowiskowej,
b) ustalenie wyraźnych celów operacyjnych,
c) monitorowanie skuteczności procesów zarządzania.
Kolejnym bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna.
Pod tym pojęciem należy rozumieć różnorodne działania, które zmierzają do kształtowania
świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstawą jest tu
rzetelne i ciągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie się władz
samorządów lokalnych ze społeczeństwem na drodze podejmowanych działań inwestycyjnych.
Ważna dla ochrony środowiska jest również współpraca pomiędzy powiatowymi i gminnymi
służbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami
gospodarczymi. Powinny to być relacje partnerskie które będą prowadziły do wspólnej realizacji
poszczególnych przedsięwzięć. I tak pozarządowe organizacje ekologiczne mogą zajmować się
zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywać plany ochrony rezerwatów i parków
narodowych, opracowywać operaty ochrony przyrody dla nadleśnictw), prowadzić konstruktywne
(i jak najbardziej fachowe) programy ochrony różnych gatunków czy typów siedlisk, realizować
prośrodowiskowe inwestycje (np. związane z alternatywnymi źródłami energii) itp. Tradycyjną rolą
organizacji jest też prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu.
Niezbędne jest aby prowadzona komunikacja społeczna objęła swym zasięgiem wszystkie
grupy społeczeństwa. Bardzo ważną sprawą jest właściwe, rzetelne i odpowiednio wcześniejsze
informowanie tych mieszkańców, których planowane inwestycje będą dotyczyły w sposób
bezpośredni (np. mieszkańców przez tereny, których posesji będzie przebiegać wodociąg). Nie może
mieć miejsca sytuacja, że o planowanych zamierzeniach dowiadują się oni z „innych” źródeł np.
prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajmą oni postawę negatywną (czasami nawet wrogą)
w stosunku do planowanej inwestycji. Jak uczy doświadczenie wydłuża to lub nawet czasami
uniemożliwia realizacje planowanych celów.
Należy jednak pamiętać, że głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej będzie
zmiana postaw (nawyków) społeczeństwa w odniesieniu do poszczególnych dziedzin życia tak aby
były one zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Z uwagi na specyfikę tego zagadnienia trzeba
mieć świadomość, że będzie to proces wieloletni, co nie oznacza, że nie należy go prowadzić.
Działania edukacyjne powinny być realizowane w różnych dziedzinach, różnych formach oraz
na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na tematycznych
szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji.
W szczególności szkolenia ekologiczne powinny być organizowane dla:
−
−
−
−
−
pracowników administracji;
samorządów mieszkańców;
nauczycieli szkół wszystkich szczebli;
dziennikarzy;
dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych.
Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa
informacja potęguje proces edukacji.
- 110 -
7.2.4. Instrumenty strukturalne
Do instrumentów strukturalnych należą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju
wraz z programami sektorowymi a także program ochrony środowiska
i to one wytyczają główne
tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska.
Nadrzędnym dokumentem powinna być strategia rozwoju powiatu. Dokument ten jest bazą dla
opracowania programów sektorowych np. dotyczących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu,
ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska itp.
W programach tych powinny być uwzględnione z jednej strony kierunki rozwoju
poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczono pewne
ramy tego rozwoju, warunkowane troską o stan środowiska.
Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie powiatu wymaga podejmowania pewnych
działań w określonych dziedzinach gospodarki jak i codziennego życia jego mieszkańców.
7.3. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska
7.3.1. Zasady monitoringu
W procesie wdrażania Programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena
stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Z tego
względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego będzie możliwe
dokonanie oceny procesu wdrażania, jak i również będą mogły być dokonane ewentualne modyfikacje
Programu.
Monitoring powinien być sprawowany w następujących zakresach:
−
−
−
monitoring środowiska;
monitoring programu;
monitoring odczuć społecznych.
Monitoring środowiska – system kontroli środowiska, jest narzędziem wspomagającym
prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji
o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i może być traktowany jako podstawa do
oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na podstawie
których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu
dostępne jako wielkości mierzone w ramach istniejących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary
poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, są wykonywane
w ramach działalności np. WIOŚ, RZGW, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo
(lasów, łąk, terenów parkowych, użytków ekologicznych) znany jest instytucjom takim jak np. Urzędy
Gmin, RDLP, Dyrekcje Parków Krajobrazowych.
Monitoring programu – najważniejszym wskaźnikiem jest monitorowanie realizacji
poszczególnych zadań. Zarząd Gminy Rychtal będzie oceniał co dwa lata stopień wdrożenia
Programu, natomiast na bieżąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wykonania przedsięwzięć
zdefiniowanych w programie. Pod koniec 2014 roku nastąpi ocena realizacji przedsięwzięć
przewidzianych do realizacji w latach 2013 - 2016. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla listy
przedsięwzięć, obejmujących okres 2015 - 2016. Ten cykl będzie się powtarzał co każde dwa lata, co
zapewni ciągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych
zamierzeń należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej przyczyny. Powodem mogą być np. brak
czasu, pieniędzy, zasobów ludzkich lub też zmiana kolejności przewidzianych w programie zadań
priorytetowych.
W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych (określonych
w tym dokumencie dla okresu do 2020 roku). Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów
i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie Prawo
- 111 -
ochrony środowiska, a dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska
i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska.
−
−
−
Ocena postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu - co
dwa lata,
Aktualizacja listy przedsięwzięć - co dwa lata,
Aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działań - co
cztery lata.
Na poniższym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu.
Tabela 37 Monitoring realizacji programu
Monitoring
2013
2014
2015
2016
Itd.
Monitoring stanu
środowiska
Mierniki
efektywności
Programu
Ocena realizacji listy
przedsięwzięć
Raporty z realizacji
Programu
Aktualizacja
Programu Ochrony
Środowiska
Monitoring odczuć społecznych – jest on sprawowany na podstawie badań opinii społecznej
i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na
rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez społeczeństwo efektów Programu,
między innymi przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do powiatowych władz środowiskowych.
7.3.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych
W ocenie postępu wdrażania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu
na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno
być ono realizowane przy pomocy wskaźników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na
środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej.
W tabeli zamieszczonej poniżej zaproponowano najistotniejsze wskaźniki, przyjmując, że lista
ta nie jest wyczerpująca i powinna być modyfikowana.
Tabela 38 Wskaźniki monitorowania efektywności Programu
Wskaźniki
Jednostka miary
- 112 -
Stan
wyjściowy
Źródło
informacji o
wskaźnikach
1
2
3
4
Cel strategiczny
Dobry stan środowiska umożliwiający zrównoważony rozwój
P olep s za jąca si ę p ozyc ja
gm in y w k las yf ik acja ch
ch ar akt er yzuj ąc ych c zys t ość
ś r od owi ska
P ozyc j a w k las yf ik acji
Gm i na
W IOŚ
w k las yf ik acja ch
woj ewód zk ich
ch ar akt er yzuj ąc ych
c zys t ość
ś r od owi ska
zn ajduj e si ę w
c zołówc e
Cele operacyjne
Cel: Ra cjona liza cja zużycia m ateriałó w, wod y, energ ii
-
Wod och łonn ość
p r odukcj i;
Mat er ia łoch łonn oś ć
p r odukcj i
En er goch łonn ość
p r odukcj i
Zu życ i e en er gii w
p r zelic zeniu na 1mi es zkańca
na r ok
W p r zelic zen iu na P KB ,
j edn ostk ę p r odukcji ,
wa r t ość p r odukc ji lub
wa r t ość sp r zed aną w
p r zem yś le
p o wp r owad zeniu
kW
bd
w 2004
1)
Ur ząd
S tat ys t yc zn y
Za k ład
En er get yc zn y
Cel: Wyko rzystanie energ ii ze źród eł od na wia lnych
Ud zi a ł en er gii ze źr ód eł
odna wi a ln ych w zu życiu
en er gii pi er wotn ej :
%
B rak ins ta la cji
d zi a łaj ąc ych w
opa rc iu o en er gi ę
odna wi a lną
W IOŚ ,
Ur ząd
S tat ys t yc zn y
Cel: Sta n sanita rny p owietrza
Wi elk ość emi sji zani ec zys zc zeń
p yłowyc h
do
p owi et r za
z
za k ład ów
Mg
obj ęt ych
sp ra wozd a wc zością
GUS
Wi elk ość emi sji zani ec zys zc zeń
ga zowyc h
do
p owi et r za
z
za k ład ów
Mg
obj ęt ych
sp ra wozd a wc zością
GUS ( b ez CO 2 )
W IOŚ ,
b.d . M g
Ur ząd St at ys t yc zn y
W IOŚ ,
b.d . M g
Cel: Ha ła s
Zm ni ejs zeni e lic zb y zak ład ów
em ituj ąc ych h a ła s o
wi elk ośc iach
p onadn or mat ywn yc h
p r zypadk i p r zek r oc zeń n or m
k raj owyc h s t wi erd zon ych w
t rak ci e k on tr oli W IOŚ
b rak takich
za k ład ów
W IOŚ
Cel: J akość wód , po prawa stosunkó w wo dnych i o chrona p rzed powod zią
J ak oś ć c i ek ów wodn ych , ud zia ł
wód p ozak la s owyc h ( wg oc en y
ogóln ej )
J ak oś ć wód p od zi emn yc h,
ud zi a ł wód o ba rd zo d ob r ej i
d ob r ej jak ości (k las a Ia i Ib )
Li c zba uj ęć wod y
% ud zia łu w ogóln ej i lości
punkt ów p omia r owyc h
( na t er eni e gm in y)
% ud zia łu w ogóln ej i lości
punkt ów m onit orin gu
( na t er eni e gm in y)
s zt.
0 %
W IOŚ
0 %
W IOŚ
3
Gm i na,
Mi ejski e Wod ocią gi
i Kana li zacja
W yd ajn ość c zynn ych u j ęć wody
m 3 /d
4 032
Iloś ć zu żyt ej wod y/1
m i es zkańc a n a r ok
m 3 / os oba
37,2
m 3 / mi es zkań ca 1 )
Dłu gość si eci wod oci ą gowej na
t er eni e gmin y
km
63,7
i Kana li zacja
Gm i na,
Mi ejski e Wod ocią gi i
Ka na li za cja
- 113 -
P r oc ent mi es zkańc ów obj ęt ych
s i ec ią wod oci ą gową
% ogółu ludn ości
100
Gm i na,
Li c zba p r zyłą c zy
wod oci ą gowyc h
s zt
719
Gm i na,
Ud zi a ł ludn ości obs łu gi wan ej
p r zez oc zys zc za ln i e ści ek ów
% ogółu ludn ości
40
Dłu gość si eci kan a li zac yjn ej na
t er eni e gmin y
km
24,2
Li c zba p r zyłą c zy
kan a li za c yjn ych
s zt
Li c zba s zamb
Li c zba p r zyza gr od owyc h
oc zys zc za ln i ści ek ów
100% d łu goś ci wa łów
p r zeci wp owod zi owyc h ma
wła ś ci wy s t an t echnic zn y
s zt
s zt
bd
0
Gm i na
Gm i na
% w st osunku d o ca łego
r ozm ia ru ewi d enc yjn ego
d łu gości wa łów
b.d .
Za r ząd M eli orac ji i
Ur ząd zeń Wodn ych
i Kana li zacja
Gm i na,
Mi ejski e Wod ocią gi i
Ka na li za cja
Gm i na,
503
i Kana li zacja
Cel: Ochrona gleb
Ud zi a ł gleb k wa śn ych i
ba rd zo k waśn yc h
%
60,0 %
Ok r ęgowa St acja
Ch emic zn o –
R oln ic za , WIOŚ
-
Gm i na, P owia t
Cel: Kopaliny
P owi er zchn ia t er en ów
zr eku lt ywowa n yc h
ha
Cel: Ochro na ró żno rodności b iolo gicznej i k ra job ra zowej regio nu
% p owi er zchni gmin y obj ęt y
p ra wną och r oną p r zyr od y
%
0,13
Ur ząd Woj ewód zki
Obs za r Ch r oni on ego
Kr a j ob ra zu
ha
0,0
Ur ząd Woj ewód zki
Li c zba r ezer wat ów
s zt.
1
Woj ewód zki
Kon s er wa t or
P r zyr od y
Li c zba p omnik ów pr zyr od y
s zt
3
Woj ewód zki
Kon s er wa t or
P r zyr od y
Li c zba u żytk ów
ek ologic zn ych
s zt
0
Woj ewód zki
Kon s er wa t or
P r zyr od y
Li c zba P a rk ów
Kr a j ob ra zowyc h
s zt
0
Woj ewód zki
Kon s er wa t or
P r zyr od y
Cel:. Rozwó j la só w i ich racjona lne wyko rzystanie
Użyt ki leśn e or a z grunt y
za dr zewi on e i zakr zewi on e
% p owi er zchni gmin y
P owi er zchn ia las ów
och r onn ych na t er eni e
gm in y
ha
35,18
R DLP ,
271,0
R DLP ,
Cel: Eduka cja eko log iczna
C en tr a in f or macji i edukacji
ek ologic zn ej ( funkcj on owani e
i stni ejąc ego)
Li c zba p r oj ekt ów
zr ea li zowan yc h na r zec z
och r on y ś r od owi ska
Iloś ć zi elon ych s zk ół
s zt
0
S ta r ost wo
s zt
0
Gm i na
s zt
b.d
Gm i na
- 114 -
Zestawienie zawiera podstawowe wskaźniki, które mogą ulegać modyfikacji
uzupełnieniom w związku z opracowaniem nowych danych.
i
8. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
Program Ochrony Środowiska dla gminy Rychtal na lata 2013 –2016 z perspektywą na lata
2017 - 2020 został wykonany zgodnie z ustawowymi wymogami (ustawa Prawo ochrony środowiska
– art. 17). Przy tworzeniu w/w opracowania kierowano się także wskazaniami Ministerstwa
Środowiska w tym zakresie (m. in. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na
szczeblu lokalnym i regionalnym).
Charakterystyka i ocena stanu elementów środowiska przyrodniczego
W Programie Ochrony Środowiska dla gminy Rychtal dokonano charakterystyki zasobów
i składników środowiska przyrodniczego terenu gminy w zakresie poszczególnych elementów
środowiska. Na podstawie szczegółowej analizy scharakteryzowanych elementów sporządzono ocenę
zagrożeń i tendencji przeobrażeń środowiska przyrodniczego obszaru gminy. W opracowaniu
wskazano również źródła i przyczyny zachodzących przeobrażeń.
Rzeźba terenu i przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej
Do czynników wywołujących zmiany w rzeźbie terenu na obszarze gminy Rychtal należy
głównie lokalna eksploatacja piasków drobnoziarnistych i surowców ilastych ceramiki budowlanej.
Miejsca, w których skala wydobycia może oddziaływać na ukształtowanie powierzchni ziemi
i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej, zlokalizowane są przede wszystkim w rejonie
miejscowości: Proszów, Drożki, Sadogóra, Zgorzelec i Buczek Wielki. Na terenie gminy występuje
również surowiec energetyczny w postaci złóż torfu, nie są one jednak eksploatowane.
Intensywna eksploatacja złóż kruszywa naturalnego powoduje zmiany w ukształtowaniu
terenu (w postaci pozostawionych dołów wyrobiskowych) w miejscach wydobywania, natomiast
w trakcie prowadzonych robót – instalacje służące do wydobywania kruszyw burzą harmonię
krajobrazu.
Na terenach, w których zostały zakończone prace związane z wydobyciem kruszyw,
prowadzone są działania zmierzające do ich rekultywacji.
Wody podziemne
Podstawowe zasoby wód podziemnych należą do dwóch Lokalnych Zbiorników Wód
Podziemnych LZWP występujących na terenie gminy. Wody podziemne obszaru gminy są głównym
źródłem zaopatrzenia mieszkańców w wodę do picia, dlatego jakość tych wód i wpływ czynników
zewnętrznych jest istotnym elementem ochrony środowiska.
Wody ujmowane otworami studziennymi na terenie gminy należą do wód o zadowalającej
jakości o niewielkim stopniu zanieczyszczenia, głównie związkami żelaza i manganu. Nadają się do
picia po prostych zabiegach uzdatniających usuwających mętność oraz nadmiar żelaza i manganu.
Na jakość wód podziemnych gminy mają wpływ zanieczyszczenia antropogeniczne
występujące na terenach eksploatowanych rolniczo i terenach zurbanizowanych. Głównymi źródłami
zanieczyszczeń są infiltrujące wody opadowe, wraz z którymi przedostają się do wód gruntowych
środki ochrony roślin i zanieczyszczenia bytowo - gospodarcze z nieszczelnych zbiorników
- 115 -
bezodpływowych (szamb). Z tego względu należy zadbać przede wszystkim o jak najszybszy rozwój
sieci kanalizacyjnej na terenie gminy (obecnie przez gminną oczyszczalnię obsługiwanych jest prawie
33 % mieszkańców). Ograniczy on w dużym stopniu zagrożenie obniżenia jakości wód podziemnych
na skutek zanieczyszczeń pochodzących ze ścieków bytowo-gospodarczych.
Wody powierzchniowe
Na terenie gminy Rychtal zasoby wód powierzchniowych są ubogie – brak występowania
naturalnych jezior, a zbiorniki wodne występują w postaci śródpolnych oczek wodnych, stawów
hodowlanych i wyrobisk poeksploatacyjnych. Głównym ciekiem przepływającym przez teren gminy
jest rzeka Studnica wraz z dopływami.
Stan czystości rzek
Do czynników wpływających na jakość wód powierzchniowych należą uwarunkowania
naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolność samooczyszczania oraz
zanieczyszczenia antropogeniczne. Według badań WIOŚ istotną część zanieczyszczeń
odprowadzanych do wód powierzchniowych stanowią zanieczyszczenia obszarowe. Źródłem tych
zanieczyszczeń jest:
−
−
−
rolnictwo – co wynika przede wszystkim z faktu stosowania nawozów sztucznych i naturalnych,
a także środków ochrony roślin,
hodowla zwierząt poprzez niewłaściwe składowanie obornika i gnojowicy oraz ich niewłaściwe,
zbyt duże lub zbyt częste stosowanie na polach,
niedostateczna infrastruktura odprowadzająca ścieki bytowo – gospodarcze, zwłaszcza
w miejscowościach korzystających z wodociągów.
Stan czystości wód powierzchniowych trudno ocenić ze względu na brak punktów
monitoringu jakości wody. Najważniejszym punktem zrzutu ścieków, który przyczynia się do
degradacji jakości wód powierzchniowych, jest gminna oczyszczalnia w Rychtalu. Do Studnicy
trafiają ścieki komunalne, jednak brak punktów pomiarowo-kontrolnych nie pozwala na identyfikację
i ocenę zagrożeń.
Można wnioskować, że cieki przepływające przez obszary zabudowane oraz poniżej punktu
zrzutu zanieczyszczeń prowadzą wody o obniżonej jakości, co wynika z braku podstawowej
infrastruktury komunalnej w wielu małych miejscowościach (jedynie Rychtal wyposażony jest w sieć
kanalizacyjną). Wymaga to podjęcia zdecydowanych działań w kierunku uporządkowania gospodarki
wodno – ściekowej z naciskiem na rozbudowę kanalizacji sanitarnej.
Degradacja gleb
Degradację gleb możemy podzielić na chemiczną i naturalną. Na naturalną degradację gleb
składają się czynniki środowiskowe takie jak klimat czy ukształtowanie terenu oraz dobór roślin
uprawnych i ich usytuowanie do spadku terenu. Na terenie gminy gleby są narażone na degradację
naturalną związaną przede wszystkim z intensywnym użytkowaniem rolniczym.
Degradacja chemiczna gleb gminy Rychtal objawia się w postaci podwyższonej kwasowości.
Jest ona ważnym wskaźnikiem degradacji gleb uprawnych. Nadmierna kwasowość najczęściej jest
powodowana przez naturalne czynniki klimatyczno – glebowe, w mniejszym stopniu przez
zanieczyszczenia kwasotwórcze powstające przez zanieczyszczenia przemysłowe i komunikacyjne lub
przez niektóre nawozy. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że gleby zakwaszone występują
lokalnie i mają charakter rozproszony. Jednym z kierunków działań mogących przyczynić się do
poprawy wydajności i jakości produkcji rolnej na omawianym terenie jest wapnowanie gleb.
- 116 -
Powietrze atmosferyczne
Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych na terenie gminy Rychtal jest DK
nr 39 oraz drogi powiatowe. Do zanieczyszczenia powietrza przyczynia się również emisja niska,
czyli zanieczyszczenia pochodzące z sektora komunalnego, zakładów usługowych, indywidualnych
gospodarstw. Na terenie gminy nie występują zakłady przemysłowe wymagające pozwoleń na emisję
do powietrza atmosferycznego, jednak istnieje kilka podmiotów o znacznej uciążliwości dla
środowiska, zwłaszcza w zakresie emisji pyłów i gazów do powietrza. Koncentracja źródeł
zanieczyszczeń w Rychtalu powoduje także zanieczyszczenie w pewnym stopniu okolicznych
terenów. Stopień zanieczyszczenia w dużej mierze zależy od siły i kierunku (zasięg przenoszonych
zanieczyszczeń) oraz częstotliwości wiatrów (ilość przenoszonych zanieczyszczeń).
W myśl nowych przepisów wynikających z ustawy Prawo ochrony środowiska, Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu przeprowadził inwentaryzację emisji zanieczyszczeń do
powietrza atmosferycznego, celem, której było uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń.
Wynikiem przeprowadzonej oceny rocznej jest zaliczenie Powiatu Kępińskiego (a tym samym gminy
Rychtal) do klasy A dla kryterium określonego w celu ochrona zdrowia i również do klasy A według
kryteriów dla „ochrony roślin”. Klasa A przypisywana jest strefie, na obszarze której poziomy stężeń
substancji nie przekraczają wartości dopuszczalnej.
Środowisko akustyczne
Nadmierny hałas jest uciążliwością postrzeganą częściej niż degradacja innych elementów
środowiska. Jego oddziaływanie nie powoduje nieodwracalnych zmian w środowisku, lecz jego
ograniczanie napotyka wiele trudności i pociąga za sobą znaczące koszty (szczególnie hałasów
komunikacyjnych). Badania prowadzone w kraju i za granicą potwierdzają szkodliwy wpływ hałasu
na środowisko przyrodnicze i osiedla ludzkie.
−
Hałas komunikacyjny
Na hałas komunikacyjny na terenie gminy składać się będzie hałas związany z ruchem
samochodowym.
Zagrożenie dla środowiska akustycznego wynikającego z ruchu samochodowego na terenie
gminy, dotyczy zwiększonego poziomu hałasu komunikacyjnego głównie wzdłuż DK 39
przechodzącej jednak poza obszarem zwartej zabudowy – trasa położona jest poza terenem
zabudowanym (tereny leśne) i nie przyczynia się w znacznym stopniu do hałasu komunikacyjnego.
Znaczne natężenie poziomu hałasu występuje wzdłuż dróg powiatowych.
−
Hałas przemysłowy
Źródłem hałasu przemysłowego są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy
technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu
i zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal
przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej
sąsiadujących z nimi terenów.
Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter
pracy), a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia.
Lokalizacja przedsiębiorstw w obrębie zabudowy mieszkaniowej, wymaga jednak szczególnej
dbałości o wyeliminowanie nadmiernego hałasu.
Przyroda ożywiona
- 117 -
−
Szata roślinna
Szata roślinna analizowanego obszaru jest jego cennym walorem. Ze względu na walory
przyrodnicze i krajobrazowe, gmina Rychtal została częściowo włączona w skład Leśnego Kompleksu
Promocyjnego „Lasy Rychtalskie”. Na obszarze gminy znajduje się jeden rezerwat przyrody
„Studnica” powstały w lasach Nadleśnictwa Syców, a część lasów otrzymało status lasów ochronnych.
Szczególną ochroną objęte zostały pojedyncze okazy, które otrzymały statut pomników przyrody.
Ważną rolę w systemie ekologicznym gminy oprócz dość wysokiej lesistości, spełnia
roślinność nieleśna, czyli zieleń śródpolna, zieleń parkowa oraz zieleń cmentarna.
Obszary te, jak również uprawy rolne na terenie gminy poddawane są nadzwyczajnym
zagrożeniom i degradacji. Najczęstszymi ich formami są:
−
−
−
−
−
zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji i emitorów przemysłowych;
zanieczyszczenia związane z ruchem komunikacyjnym;
zanieczyszczenia wód powierzchniowych;
zanieczyszczenia odpadami komunalnymi (dzikie wysypiska śmieci);
zanieczyszczenia liniowe związane z promieniowaniem elektromagnetycznym (linie wysokiego
napięcia).
Gmina posiada znaczną w stosunku do krajowej lesistość wynoszącą ponad 35 % jest to
bardzo pozytywnym zjawiskiem, wynikającym między innymi także z zalesiania gruntów porolnych,
które należą do VIz, VI i V klasy bonitacyjnej. Jest to istotne, z uwagi na funkcję ochronną lasów.
−
Świat zwierzęcy
Zasoby świata zwierzęcego na terenie gminy można uznać za bogate, jednak typowe dla
równinnych obszarów kraju - Wielkopolski. Urozmaiconą i licznie reprezentowaną grupę stanowią
ptaki, żerujące i gniazdujące głównie w dolinach rzecznych, przede wszystkim Studnicy. Dla
urozmaiconej i licznie reprezentowanej grupy ptaków oraz dla gatunków ssaków, płazów i gadów,
występujących na omawianym obszarze poważnym zagrożeniem są:
−
−
zanieczyszczenia wód powierzchniowych – niedostateczny
i niewystarczająca ilość oczyszczalni ścieków oraz dzikie wysypiska;
zmienność i niedobory stanu wód.
stopień
skanalizowania
Walory krajobrazowe
Pod względem walorów krajobrazowych teren gminy jest bardzo bogaty i zróżnicowany.
Większą część terenu charakteryzuje krajobraz otwarty i leśny z nielicznie występującymi zbiornikami
wodnymi.
Na terenie gminy nie ma zlokalizowanych dużych zakładów przemysłowych naruszających
walory krajobrazowe, natomiast istnieje wiele małych i średnich zakładów usługowo – handlowych.
Są one zlokalizowane w większości w miejscowości Rychtal, a poprzez powiązanie z siedliskowym
charakterem zabudowy nie pogarszają one, mimo swoich rozmiarów, walorów estetyczno –
krajobrazowych.
W sposób podobny na walory estetyczno - krajobrazowe oddziaływają maszty telefonii
komórkowej, rozstawione na terenie gminy.
Za naruszenie walorów estetyczno – widokowych można uznać także chaotyczną
i nieujednoliconą stylowo zabudowę mieszkalną na terenie gminy.
- 118 -
Cele i zadania realizowane w ramach programu ochrony środowiska
Uwzględniając stan poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego na terenie gminy
Rychtal, zaproponowano działania zmierzające do poprawy istniejących warunków. W ramach
polityki ekologicznej powiatu na podstawie ustalonych zasad określono cele ekologiczne, kierunki
działań oraz zadania ekologiczne.
Polityka ekologiczna gminy Rychtal oparta jest na II Polityce Ekologicznej Państwa,
Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego, Powiatowym Programie
Ochrony Środowiska oraz istniejących uwarunkowaniach prawnych z uwzględnieniem dostosowania
prawa do prawa wspólnotowego Unii Europejskiej jak również założeniach rozwoju społeczno gospodarczego gminy.
Wyznaczone cele ekologiczne i kierunki działań, jakie należy podjąć w zakresie ochrony
środowiska przedstawione są w harmonogramie będącym odzwierciedleniem polityki ekologicznej
gminy.
Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia wyznaczonych celów
ekologicznych wybrano kilka, które należy realizować w pierwszej kolejności. Ich zestawienie
stanowi krótkoterminowy harmonogram Programu Ochrony Środowiska na lata 2013 – 2016 (tabela
35).
Pozostałe zadania ekologiczne będą realizowane w ramach długoterminowego harmonogramu
Programu Ochrony Środowiska na lata 2013 – 2016 z perspektywą na lata 2017- 2020 (tabela 36).
Z uwagi na specyfikę ciągłości realizacji niektórych zadań będą one realizowane zarówno
w ramach harmonogramu krótko jak i długoterminowego.
Bibliografia
Akty prawne
1.
2.
3.
4.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska Dz. U. Nr 62, poz. 627;
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. – O ochronie przyrody Dz. U. Nr 92, poz. 880;
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne. Dz. U. Nr 115, poz. 1229;
Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu
ścieków, Dz. U. Nr 72 poz. 747;
- 119 -
5. Ustawa z dnia27 marca 2003 r o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Dz.U. nr 80
poz.717;
6. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. (tekst pierwotny: Dz. U. 1994 r. Nr 89 poz. 414)
(tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 106 poz. 1126);
7. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o
odpadach oraz zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 132 poz. 1085;
8. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, Dz. U. Nr 132,
poz. 622 z późniejszymi zmianami;
9. Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, Dz. U. Nr 9, poz. 43;
10. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, Dz. U. Nr 62, poz. 628;
11. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, Dz. U. Nr 63 poz.
638;
12. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania
niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, Dz. U. Nr 63 poz. 639;
13. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. (tekst jednolity Dz.U.01.142.1591);
14. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. (tekst jednolity Dz.U.01.142.1592);
15. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. (tekst jednolity
Dz.U.01.142.1590);
16. Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych. (tekst jednolity
Dz.U.01.142.1593);
17. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r Prawo geologiczne i górnicze Dz. U. Nr 27 poz. 96 z późniejszymi
zmianami;
18. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia
przeciętnych norm zużycia wody.(Dz. U. Nr 8 poz.70 z dnia 31 stycznia 2002 r.);
19. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących
jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. (Dziennik Ustaw Nr 203 poz. 1718 z dnia
5 grudnia 2002 r.);
20. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim
powinna odpowiadać woda w kąpieliskach. (Dz. U. Nr 183 poz. 1530);
21. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie
należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji
szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. (Dz. U. Nr 212 poz.1799 z dnia 16 grudnia
2002 r.);
22. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji
obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do
urządzeń kanalizacyjnych. (Dz. U. Nr 129. poz. 1108 z dnia 14 sierpnia
2002 r.);
23. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie warunków
wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych. (Dz. U. z dnia 14 listopada
2002
r.) Dz.U.02.188. poz. 1576;
24. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dla
pojazdów asenizacyjnych. (Dz. U. Nr 193 poz.1617 z dnia 22 listopada 2002 r.);
25. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów
związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu oddziaływania na
środowisko, Dz. U. Nr 179, poz. 1490;
26. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów,
Dz. U. Nr 112, poz. 1206;
27. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 października 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad
usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, Dz. U. Nr 145 poz.
942. z późniejszymi zmianami;
28. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r, w sprawie komunalnych osadów
ściekowych, Dz. U. Nr 134 poz. 1140;
- 120 -
29. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań,
jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza. (Dz.U. 2002. Nr 115 poz.1003 z dnia
24 lipca 2002 r.);
30. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
opłat za korzystanie ze środowiska, Dz. U. Nr 151 poz. 1703;
31. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 marca 2002 r, w sprawie
dopuszczalnych stężeń metali ciężkich zanieczyszczających glebę, Dz. U. Nr 37 poz. 344;
32. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r w sprawie wartości progowych
poziomów hałasu, Dz. U. Nr 8 poz.81;
33. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 r, w sprawie określenia rodzajów
siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie, Dz. U. Nr 92 poz. 1029;
34. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r, w sprawie listy gatunków roślin
rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów
właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów, Dz. U. Nr 106 poz. 1167;
35. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny
odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych
z 23.12.2002 r. DzU z 2003 r. nr 4, poz. 44;
36. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem
zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska z 30.12.2002 r. Dz.U z 2003 r. Nr 5,
poz. 58;
37. Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej z 23
października 2000 r. ustalająca ramy działań Wspólnoty w zakresie polityki wodnej;
38. Dyrektywa Rady 75/442/EEC z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów znowelizowana
dyrektywą Rady 91/156/EEC, dyrektywą Rady 91/692/EEC oraz decyzją Komisji 96/350/EC;
39. Dyrektywa Rady 94/63/WE z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością
powietrza;
40. Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych,
zmieniona dyrektywą Rady 94/31/WE;
41. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie
opakowań i odpadów z opakowań, zmieniona decyzją Komisji 99/42/WE i decyzją Komisji
1999/177/WE;
42. Dyrektywa Rady 99/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r w sprawie składowisk odpadów;
43. Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r w sprawie zintegrowanego zapobiegania
i ograniczania zanieczyszczeń (IPPC).
Materiały źródłowe
1. Dokumenty końcowe konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i rozwój” Rio de
Janeiro. 3-14 czerwca 1992 r. Szczyt Ziemi, IOŚ Warszawa 1998 r;
2. Gmina wobec obowiązku ochrony środowiska przed odpadami komunalnymi, H. Przybyła,
Fundacja Ekologiczna SILESIA, Katowice 1993;
3. Instrukcja w zakresie formułowania i realizacji głównego planu zagospodarowania odpadów
komunalnych, Japońska Agencja d/s Współpracy Międzynarodowej (JICA), 1992;
4. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rychtal, Biuro
Usług Projektowych „PRZESTRZEŃ”;
5. Strategia rozwoju Gminy Rychtal na lata 2000 – 2010, Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe
„FIK” pan mgr R. Reszela, Kalisz/Rychtal 2000 r;
6. Raport o stanie lasów w Polsce w 2002 roku, Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe,
Warszawa 2003 r;
7. Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim w roku 2002, Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Poznań 2003 r;
8. Krajowy plan gospodarki odpadami;
- 121 -
9. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, Ministerstwo Środowiska, Warszawa
2003 r;
Sp. z
10. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego, ARCADIS Ekokonrem
o. o., Poznań 2001;
11. Program Ochrony Środowiska Powiatu Kępińskiego;
12. Poradnik do opracowania gminnego i powiatowego programu zrównoważonego rozwoju
i ochrony środowiska, M. Kistowski, Gdańsk 1999 r;
13. Geografia Fizyczna Polski Jerzy Kondracki, Wydanie VI, Warszawa 1988 r;
14. Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2001 r, Państwowy
Instytut Geologiczny, Warszawa 2002 r;
15. Raport o stanie środowiska w 2009 roku na obszarze województwa wielkopolskiego, WIOŚ w
Poznaniu 2010 r;
Poznaniu 2011 r;
Poznaniu 2012 r;
Poznaniu 2013 r;
19. Rocznik statystyczny ochrony środowiska 2009 r;
23. Ważniejsze dane o powiatach i gminach województwa wielkopolskiego w 2012 roku, Urząd
Statystyczny w Poznaniu 2012 r;
24. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym,
Ministerstwo Ochrony Środowiska, Warszawa 2002 r.
25. Mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, arkusze: M-33-36-B Kępno, M-33-36-D Rychtal wraz z
Komentarzem, GGK 2000.
Przy tworzeniu opracowania wykorzystano także materiały i informacje uzyskane z Urzędu
Gminy w Rychtal drogą ankietyzacji z jednostek działających na omawianym terenie oraz zdobyte
podczas wizji lokalnej terenu gminy.
- 122 -

Załącznik do Uchwały Nr XL_217_2014 Rady Gminy Rychtal z dnia

Transkrypt

Podobne dokumenty

Deklaracja o dochodach

pobierz pobierz plik PDF: Załącznik Nr 1 do umowy o refundację

opis techniczny

wstęp wolny - adwentysciusa.com

specjalista w laboratorium chemicznym

UCHWALA NrXX)(/lSr/20r1 , dńi` 22 m.rc` 20ta fÓl

Agenda - DlaFirmy.info.pl

Wniosek o zwrot części kosztów poniesionych na wynagrodzenia