ywienie dziecka przedszkolnego

Wos Zywienie
5/3/08
0:51
Page 71
˚ywienie dziecka
przedszkolnego
W okresie przedszkolnym tempo rozwoju somatycznego stabilizuje si´,
natomiast nadal zwi´ksza si´ aktywnoÊç ruchowa. Dziecko wi´cej czasu
sp´dza z rówieÊnikami, stàd koniecznoÊç nadzoru rodziców nad produktami spo˝ywanymi poza domem. Kadra przedszkoli jest odpowiednio przeszkolona w zakresie zasad prawid∏owego ˝ywienia, natomiast opiekunki
zajmujàce si´ dzieckiem w domu najcz´Êciej wymagajà dodatkowej edukacji bàdê nadzoru (istnieje groêba ulegania namowom dziecka na chipsy,
pàczki, batoniki…). Zapotrzebowanie energetyczne wynosi oko∏o
1200–1400 kcal na dob´ (80–82 kcal/kg mc.), przy przeci´tnej aktywnoÊci ruchowej (raczej siedzàcy tryb ˝ycia). Je˝eli dziecko zwi´ksza wydatek energetyczny zwiàzany z aktywnoÊcià fizycznà, to nale˝y proporcjonalnie zwi´kszyç iloÊç dobowych kalorii o oko∏o 200 kcal, a przy du˝ym
wysi∏ku fizycznym (uprawianie intensywnego sportu) nawet o dodatkowe
200–400 kcal. Energia dostarczana z bia∏ek stanowi 12–13% (u m∏odych
sportowców mo˝na t´ wartoÊç podnieÊç do 15%), z w´glowodanów –
55–60%, z t∏uszczów – 30–32%.
Zalecane produkty ˝ywieniowe
Dieta powinna zawieraç produkty niezb´dne, dostarczajàce organizmowi
dziecka odpowiednich sk∏adników od˝ywczych:
m l e k o i p r o d u k t y m l e c z n e w iloÊci przynajmniej 2 fili˝anek dziennie (lub odpowiednià iloÊç jogurtu, kefiru, twarogu, sera
71
Wos
14/1/08
9:49
Page 72
˝ó∏tego); zgodnie z zaleceniami Amerykaƒskiej Akademii Pediatrii
mo˝na ju˝ w∏àczyç produkty o obni˝onej zawartoÊci t∏uszczu (np.
mleko 1,5%, max. 2% zamiast 3,2%) ze wzgl´du na wczesnà profilaktyk´ przeciwmia˝d˝ycowà;
p r o d u k t y z b o ˝ o w e z uwzgl´dnieniem produktów z pe∏nego ziarna, ró˝nych gatunków kasz i makaronów;
c h u d e m i ´ s o i r o Ê l i n y s t r à c z k o w e. Przed przyrzàdzeniem mi´so nale˝y obraç ze skóry (drób) lub usunàç widoczny
t∏uszcz; wybieramy jedynie chude w´dliny;
c a ∏ e j a j k o k u r z e maksymalnie 3–4 razy w tygodniu;
o w o c e w iloÊci 1,5 fili˝anki;
w a r z y w a w iloÊci 1,5 fili˝anki;
t ∏ u s z c z c a ∏ k o w i t y, który dostarcza oko∏o 30% energii,
w tym nasycone kwasy t∏uszczowe nie wi´cej ni˝ 10% energii; nale˝y spo˝ywaç umiarkowanà iloÊç mas∏a, tylko mi´kkie i wzbogacone
w naturalne stanole margaryny oraz oleje roÊlinne;
r y b y przynajmniej 2 razy w tygodniu, najlepiej grillowane, pieczone (sporadycznie sma˝one), przy czym wybieramy gatunki, które
w niewielkim stopniu nara˝one sà na zanieczyszczenie rt´cià, np.
sum, ∏osoÊ, rdzawiec, tuƒczyk.
Produkty dowolne dostarczajà dodatkowej energii na potrzeby
aktywnoÊci fizycznej i procesów wzrastania, ale pozbawione sà wartoÊci
od˝ywczych, jak np. batony, frytki czy chipsy. Ich dobowe spo˝ycie nie
powinno dostarczaç wi´cej ni˝ 100–150 kcal.
Zaleca si´, aby warzywa i owoce by∏y sk∏adowà ka˝dego posi∏ku. Soki
owocowe nale˝y spo˝ywaç ka˝dorazowo w iloÊci 120–180 ml (maksymalnie 1 szklanka); wi´ksza obj´toÊç stanowi dodatkowe êród∏o energii
i mo˝e zmniejszaç ∏aknienie dziecka lub powodowaç zbyt szybkie przyrosty
masy cia∏a.
Czego nale˝y unikaç?
Przede wszystkim rezygnujemy z:
n a d m i a r u s ∏ o d y c z y, d o s ∏ a d z a n y c h s o k ó w l u b
s ∏ o d k i c h s o s ó w (dodatkowe êród∏o „z∏ych” t∏uszczów i „pustych” kalorii);
72
Wos
14/1/08
9:49
Page 73
pó∏produktów lub gotowych produktów o du˝ej zawartoÊci soli, konser wantów lub sztucznych bar wników;
n a d m i a r u s o l i (dosalanie potraw, stosowanie przypraw typu
vegeta czy warzywko);
bezkrytycznego kupowania produktów rek l a m o w a n y c h w telewizji lub kolorowych czasopismach
(z regu∏y zawierajà du˝o kalorii przy niewielkich wartoÊciach od˝ywczych).
Kszta∏towanie w∏aÊciwych zachowaƒ ˝ywieniowych
Nale˝y doskonaliç dobre zwyczaje, które uda∏o si´ wypracowaç w poprzednim okresie ˝ycia lub korygowaç b∏´dy pope∏nione wczeÊniej, to
znaczy:
dbaç o spo˝ywanie przez dziecko przynajmniej 4 posi∏ków na dob´
i nie zapominaç o Êniadaniu;
kultywowaç tradycje wspólnego jedzenia dobrze skomponowanych
pod wzgl´dem jakoÊci i iloÊci posi∏ków;
posi∏ki spo˝ywaç, siedzàc przy stole, zadbaç o mi∏à i spokojnà atmosfer´, unikaç jedzenia przed telewizorem, czytania wtedy gazet
czy prowadzenia burzliwych dyskusji;
kontrolowaç iloÊç i jakoÊç przekàsek mi´dzy posi∏kami (nadmiar ciastek, s∏odkich gazowanych napojów czy frytek hamuje ∏aknienie
i mo˝e sprzyjaç oty∏oÊci;
zwi´kszyç zaanga˝owanie dziecka w racjonalne zakupy produktów
spo˝ywczych, uk∏adanie jad∏ospisu, przygotowanie posi∏ku, nakrywanie do sto∏u.
Rodzice prowadzàcy zdrowy styl ˝ycia i przestrzegajàcy zasad
racjonalnego ˝ywienia sà najlepszym wzorcem do naÊladowania dla
swoich rosnàcych dzieci.
Warto uÊwiadomiç sobie, ˝e odpowiednie od˝ywianie z uwzgl´dnieniem wszystkich sk∏adników od˝ywczych zapewnia naszemu dziecku zdrowie, prawid∏owy rozwój fizyczny, emocjonalny i intelektualny oraz sprawia, ˝e jest ono uÊmiechni´te, zadowolone, ciekawe Êwiata i mo˝e spe∏niç
wszelkie oczekiwania rodziców.
73
Wos
14/1/08
9:49
Page 74
Najcz´stsze problemy
Czy przedszkolak musi jeÊç Êniadanie w domu?
Powinien, szczególnie wtedy, gdy czeka go doÊç d∏uga droga do
przedszkola i up∏ywa sporo czasu mi´dzy wstaniem z ∏ó˝ka a Êniadaniem
w przedszkolu. Mo˝e to byç niewielka porcja, ale spo˝yta przed wyjÊciem (w zale˝noÊci od upodobania: kubek ciep∏ego mleka, kakao czy
ma∏a kanapka). Takie zwyczaje procentujà w wieku szkolnym i ˝yciu doros∏ym.
Czy mo˝na stosowaç diety odchudzajàce w wieku przedszkolnym?
Typowe diety odchudzajàce nie sà zalecane w wieku rozwojowym. Nale˝y przede wszystkim sprawdziç, co jest przyczynà nadmiernej masy cia∏a,
tj. zastanowiç si´ nad jakoÊcià i iloÊcià przyjmowanych produktów spo˝ywczych (w tym przekàsek!) oraz p∏ynów (soki, s∏odzone napoje gazowane). Kolejny krok to analiza trybu ˝ycia dziecka, a przede wszystkim aktywnoÊci fizycznej – zwi´kszenie wysi∏ku sprzyja normalizacji wagi.
Jak namówiç dziecko do jedzenia surowych owoców?
Znajàc upodobania smakowe pociechy, nale˝y zaczàç od podawania
owoców, które dobrze komponujà si´ z pozosta∏ymi ulubionymi produktami. Owoce mo˝na serwowaç zmiksowane (koktajle), drobno pokrojone
(dodatki do sa∏atek) lub w postaci przecierów. Najlepiej ponawiaç próby
w gronie rówieÊników, którzy dadzà dobry przyk∏ad.
Czy lepiej podawaç ogórki konserwowe czy kwaszone?
Zdecydowanie kwaszone. Ogórki konserwowe, przygotowywane w zalewach octowych, nie powinny byç podawane dzieciom. Do poprawy
smaku przygotowywanych dla nich potraw nale˝y u˝ywaç zió∏ i soku z cytryny.
Jak przekonaç dziecko do jedzenia surówek?
Im póêniej zaczniemy podawaç dziecku surówki warzywne, tym trudniej b´dzie je do nich przekonaç. Trzeba próbowaç do skutku, albowiem
surówki sà skarbnicà soli mineralnych, cennych witamin i b∏onnika. Poczàtkowo dodajemy do gotowanych sa∏atek warzywnych pokrojonà natk´
74
Wos
14/1/08
9:49
Page 75
pietruszki, koperek, kie∏ki rzodkiewki czy zielonà sa∏at´, a nast´pnie próbujemy zmieniaç proporcj´ warzyw gotowanych i surowych.
Czy przedszkolakowi dawaç cukierki/s∏odycze jeden raz „do woli” czy po
trochu w ciàgu ca∏ego dnia?
Zjadanie cukierków i w ogóle s∏odyczy w ciàgu dnia jest przyczynà
wczeÊniejszej próchnicy z´bów. Równie˝ miód i suszone owoce (rodzynki,
gruszki, figi) przyspieszajà rozwój próchnicy z´bów, ale pami´tajmy, ˝e nie
tyle szkodzi iloÊç s∏odyczy, ile cz´stoÊç ich spo˝ywania. Lepiej podaç dziecku s∏odycze jeden raz, aby zaspokoiç jego apetyt, a nast´pnie dopilnowaç
prawid∏owego umycia z´bów.