Światowe trendy

Autor
Lech Piesik
94
Nauka i technologia | ROZLICZENIA
Światowe trendy
Polski system płatniczy w ostatnim dwudziestoleciu
przeszedł rewolucyjne zmiany i dalej dotrzymujemy
kroku światowym liderom i trendom
Papierowe rozliczenia to już historia, którą
zakończył Elixir. Globalizacja, coraz ściślejsza współpraca gospodarcza w ramach
UE, rosnące potrzeby obywateli – to powoduje, że potrzeba zapewnienia możliwości
elektronicznego przeprowadzania natychmiastowych płatności z zachowaniem
wszystkich dotychczasowych warunków
bezpieczeństwa zmuszają banki i izby rozliczeniowe do sięgania po bardziej zaawansowane rozwiązania. Stąd też najnowsze
trendy (również światowe) prowadzą do centralizacji rozwiązań w obszarze rozliczeń.
Uruchomiony w 1994 r. system ELIXIR –
pierwszy elektroniczny system obsługujący
bezgotówkowe rozliczenia niskokwotowe –
został stworzony na bazie najlepszych światowych rozwiązań. System składa się z aplikacji centralnej i oddziałowej – ELIXIR-OK.
Jest to rodzima produkcja autorstwa firmy
BSB. Działający do dziś system obsługiwał najpierw najpopularniejszą formę płatności (polecenie przelewu), później również
płatności na rzecz US oraz ZUS, co spowodowało, że liczba obsługiwanych transakcji
rosła dynamicznie, przekraczając w grudniu
2011 roku poziom 120 mln.
Apetyt rośnie w miarę jedzenia...
Rosnące potrzeby zarządzania płynnością
w bankach oraz ich coraz większa aktywność na rynku międzybankowym spowodowały zapotrzebowanie na kolejny system,
tym bardziej że również NBP potrzebuje
narzędzi do realizacji funkcji banku centralnego. W 1996 roku powstał system
Sorbnet, który w przeciwieństwie do systemu ELIXIR był przeznaczony do rozliczania
w czasie rzeczywistym wysokokwotowych
płatności międzybankowych. Odpowiadał
także za rozrachunek płatności realizowanych w trybie trzech sesji w ramach kanału
ELIXIR.
SORBNET szybko zaczął być wykorzystywany przez przedsiębiorstwa i indywidualnych klientów do przyśpieszenia
przepływu środków, a tym samym realizacji płatności, które co do zasady miały być
obsługiwane przez ELIXIR. Wtedy pojawiły
się pierwsze przesłanki do przyśpieszenia
w Polsce realizacji przelewów klientów
sektora bankowego. Idea ta urzeczywistniła się w 2008 roku, kiedy jedna z firm
wprowadziła system błyskawicznych przekazów pieniężnych między kontami w różnych bankach. Wykorzystano mechanizm
oparty na konwersji płatności międzybankowej na dwie płatności wewnątrzbankowe, co umożliwiło przekazanie środków z banku do banku w ciągu kilka
minut. Wtedy pojawiły się też inne rozwiązania skracające czas płatności np.
PayPal, PayByNet oraz systemy wspomagające płatności natychmiastowe, takie jak
fastELIX.
Standardy
Zarówno ELIXIR, jak i SORBNET są substandardowe, co powoduje konieczność
konwersji danych wymienianych między
systemami bankowymi a zewnętrznymi
systemami rozliczeniowymi, co w konsekwencji wpływa m.in. na wydłużenie
czasu obsługi zleceń, jak również wiąże
się z koniecznością utrzymywania przez
banki dodatkowych systemów. Brak standardu jest też barierą komunikacyjną –
warto tu nadmienić, że dotyczy ona także
europejskich instytucji finansowych, które
po wejściu Polski do UE, na mocy jedno-
litego paszportu, bez konieczności ubiegania się o dodatkowe licencje, a jedynie
przez poinformowanie KNF mogą prowadzić działalność na terenie Polski. Banki,
chcąc być uczestnikiem polskich systemów rozliczeniowych ELIXIR i SORBNET,
muszą wdrożyć nasze lokalne rozwiązania. Oczywiście banki nie są skłonne do
ponoszenia kolejnych kosztów w miejscu, gdzie można tego uniknąć, dlatego
też w takich sytuacjach często korzystają
z pośrednictwa krajowych instytucji, stając się pośrednim uczestnikiem systemów
rozliczeniowych.
Impulsem do integracji, a później także standaryzacji narodowych systemów płatniczych było wprowadzenie wspólnej waluty
euro. Wspólna waluta pozwala na szybsze rozliczenia między bankami z różnych
krajów, tym samym wzmacniając płynność europejskiego systemu finansowego.
Realizację tego założenia rozpoczęto od
uruchomienia systemu TARGET, który ze
względu na zdecentralizowaną strukturę
(nie tylko techniczną, ale i prawną), a także
różnorodność wachlarza usług i produktów oraz standardów różnych w zależności od kraju, zastąpiony został systemem
TARGET2 opartym o międzynarodowe
standardy: ISO15022 (komunikacja w formacie MT) oraz ISO20022 (komunikacja
w formacie XML). Migracja na platformę
SSP i system TARGET2 pozwoliła bankom
zredukować koszty rozliczeń i stworzyła
możliwość scentralizowanego zarządzania płatnościami. Takie możliwości oferuje
także instytucjom kredytowym kolejny produkt BSB, tym razem już zestandaryzowany i scentralizowany – system rozliczeniowy proELIX.
Bez obowiązku
stworzyła BSB) oraz ekspansję KIR w kierunku zwiększenia roli i udziału izby w europejskim systemie płatniczym. Wydaje się to potwierdzać połączenie pod koniec 2010 r.
sytemu EuroELIXIR z holendersko-niemiecką izbą rozliczeniową EQUENS, a w kwietniu
ubiegłego roku (2011) z brytyjską izbą VocaLink. Gwałtownie rośnie też udział (70 proc.)
komunikatów SEPA w systemie rozliczeń w euro, a KIR nie wyklucza dalszych integracji
z systemami europejskich izb rozliczeniowych.
Za rok polski system płatniczy czeka kolejna rewolucja, gdyż standaryzacji poddany
zostanie system SORBNET, który jest absolutnie sprawny i ciągle jeszcze wystarczający, ale z powodów technologicznych oraz oddalającej się w czasie perspektywy wejścia Polski do strefy euro zostanie zastąpiony nowocześniejszym rozwiązaniem – systemem SORBNET2 (standard SWIFT). Będzie to, podobnie jak w TARGET2, hybryda
komunikatów w formacie MT (realizacja płatności) oraz XML (funkcje monitorowania płatności i sald rachunków banków). Uruchomienie SORBNET2 oznacza też zamknięcie aplikacji SORBNET_BW.
95
Nauka i technologia
Systemy TARGET i TARGET2 były obowiązkowe tylko dla członków strefy euro.
Na szczęście NBP zdecydował się na połączenie infrastruktury narodowej – systemu
SORBNET-EURO, który jest odpowiednikiem SORBNETu dla zleceń nominowanych w euro, z infrastrukturą europejską.
Połączenie zrealizowano za pośrednictwem
włoskiego systemu RTGS o nazwie BIREL.
Włączenie systemu SORBNET-EURO do
struktur europejskich było wówczas najpoważniejszą zmianą w systemie TARGET
od chwili jego uruchomienia w 1999 roku,
ponieważ był to jeden z pierwszych systemów krajów spoza eurolandu, funkcjonującym w europejskim systemie płatniczym.
W tym momencie rozpoczęła się standaryzacja polskich systemów rozliczeniowych.
Obok systemu SORBNET-EURO (standard
SWIFT), KIR uruchomił system EuroElixir
– tańszy, detaliczny kanał płatności niskokwotowych w euro, wykorzystywany najpierw głównie do płatności krajowych.
Szybko jednak, podobnie jak SORBNETEURO, został zintegrowany z europejskimi
systemami płatności, umożliwiając bankom
z polskiego obszaru płatniczego realizowanie detalicznych płatności transgranicznych
jeszcze szybciej niż dotychczas. Integracja
EuroELIXIR-u z paneuropejską izbą rozliczeniową STEP2 oparta była o standard
SWIFT MT.
Budowa jednolitego systemu płatności
w Europie – SEPA (Single Euro Payments
Area), gdzie można dokonywać płatności w euro (również transgranicznych) tak
samo łatwo, szybko, bezpiecznie i tanio jak
w kraju macierzystym, spopularyzowała
standard wymiany danych oparty o XML,
odchodząc tym samym częściowo od standardu MT. W efekcie, banki EOG jako pierwsze na świecie zaczęły stosować dla płatności masowych w euro standard ISO20022.
Prawdopodobnie XML z czasem (mówi
się o roku 2018 – SWIFT oficjalnie tej informacji nie potwierdza) zastąpi komunikaty
w formacie MT, stając się najważniejszym
globalnym standardem wymiany danych.
Warto dodać, że aktualnie komunikaty płatnicze w standardzie SEPA są jedynymi,
które obowiązują w ramach stowarzyszenia
EACHA (jej członkiem jest KIR). Ponieważ
EPC (Europejska Rada ds. Płatności) dąży
do tego, aby docelowo wszystkie płatności w Europie były realizowane w standardzie SEPA, to w ciągu ostatnich dwóch lat
widać wyraźnie zintensyfikowany rozwój
systemu EuroELIXIR (aplikację oddziałową
1355A