Nieodkryty rynek - RynekKamienia.pl

Ze świata
RYNEK
fot. archiwum
Nieodkryty rynek
Choć Czechy leżą w naszym bezpośrednim sąsiedztwie i są krajem o wyższym stopniu
rozwoju gospodarczego, tamtejsza branża kamieniarska nie jest tak dynamiczna
i rozwinięta jak polska. Przyjrzenie się jej bliżej to dobry krok, by poznać prawie nieodkryty
przez polskie firmy rynek, który może być interesującym kierunkiem inwestycyjnym.
J
adąc na północny wschód od Hradca Králové po
25 kilometrach dotrzemy do Horzyc (czes. Hořice),
dziewięciotysięcznego miasteczka w powiecie jiczyńskim, w kraju kralovohradeckim. Pozornie nie różni
się ono niczym od pozostałych czeskich miast – otoczony
starymi kamienicami z czerwonymi dachami rynek (plac
Jerzego z Podiebradów), z ratuszem, wieżą kościoła i piaskowcową kolumną Maryi Panny. Typowość w wyglądzie
nie jest jednak przyczyną sławy Horzyc.
Góra pełna piaskowca
Źródło sławy miasta ciągnie się przez 20 kilometrów na
północ od miejskich rogatek – jest nim zbudowane z piaskowca Wzgórze Horzyckie. Pierwsze wzmianki o wydobyciu pochodzą z czasów średniowiecznych, jednak
prawdziwy rozkwit nastąpił w okresie baroku, kiedy horzycki piaskowiec stał się głównym materiałem budowlanym okolicznych obiektów sakralnych i militarnych.
Jednak dopiero w XIX w., wraz z rozwojem transportu,
w szczególności kolei, piaskowiec z Horzyc stał się popularnym materiałem budowlanym wykorzystywanym na
terenie całego cesarstwa austro-węgierskiego. Wykonano
z niego obiekty, które zna każdy turysta odwiedzający Pragę – Teatr Narodowy, Filharmonię – Rudolfinum, stojące
u szczytu placu Wacława Muzeum Narodowe. W okresie największego rozwoju kamień ten wydobywany był
w 80 kamieniołomach. Najsłynniejszy z nich, dziś już nie
40
NK 46 (3/2010)
czynny, poświęcony patronowi kamieniarzy św. Józefowi,
powstał z połączenia kilku mniejszych kamieniołomów.
Czuwa nad nim figura świętego (stąd nazwa – Kamieniołom u św. Józefa) wykuta w XVIII stuleciu w miejscowym
piaskowcu. Powstała ona w pracowni miejscowego mistrza kamieniarskiego Brauna, który rozsławił miejscowy
kamień jako materiał rzeźbiarski. Sama figura wykonana
została przez jednego z jego uczniów. Dzieła rzeźbiarza
i jego wychowanków zdobią wiele miejsc w okolicy.
Okoliczna kamieniarska prosperity XIX wieku doprowadziła do powołania do życia szkoły kamieniarskiej. W 1884
roku, na prośbę rajców miejskich, cesarz Franciszek Józef I powołał do życia placówkę, która istnieje do dziś
pod nazwą Średniej Szkoły Przemysłowej Kamieniarstwa
i Rzeźbiarstwa w Horzycach. Od samego początku kształciła w dwóch kierunkach: kamieniarstwie przemysłowym
i rzeźbiarstwie artystycznym. Jej nauczycielami byli tacy
mistrzowie czeskiego rzeźbiarstwa, jak Kocian czy Vaclav
Suchomel. Do jej najwybitniejszych absolwentów należą
m.in. Bohumil Kafka, Otakar Kubin oraz Vlasta Prachaticka. Dzisiaj szkoła kierowana przez dyrektora inż. Josefa
Moravca słynie nie tylko ze swoich uczniów, ale także z organizowanego tam od 1966 r. Horzyckiego Sympozjum
Rzeźbiarskiego, odbywającego się corocznie na początku lipca. Sympozjum towarzyszy międzynarodowy konkurs rzeźbiarski odbywający się w kamieniołomie św. Józefa. Jego efekty można podziwiać w Parku Rzeźby u św.
www.RynekKamienia.pl
Ze świata
RYNEK
Gotharda i nowo powstałym Parku Rzeźby II. Od 1996
roku program wydarzeń wzbogacił się o Międzynarodową
Wystawę Kamienia, Wyrobów Kamieniarskich, Maszyn,
Narzędzi i Technologii „Kámen Hořice”. Jej tegoroczna
edycja odbędzie się w dniach 10-12 czerwca. Współorganizatorem wydarzeń jest Związek Kamieniarzy i Rzeźbiarzy Republiki Czeskiej mający siedzibę w Pradze.
Horzycka szkoła współpracuje w kwestiach dydaktycznych i prowadzi wymianę uczniów z Zespołem Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Sandomierzu, gdzie
w tym roku odtworzone zostanie technikum kształcące
kamieniarzy. Wszystko dzięki osobistemu zaangażowaniu
dyrektora Moravca, Szczepana Siudaka z sandomierskiej
szkoły i Stanisława Sitarza, prezesa Związku Pracodawców Branży Kamieniarskiej, którzy współpracują ze sobą
od lat. To wszystko powoduje, że Horzyce są historycznym centrum czeskiego kamieniarstwa i to właśnie jemu
zawdzięczają swą sławę.
atuje się piaskowiec horzycki – relatywnie twardą skałę
o wyraźnym ciosie, charakteryzującą się średnioziarnistą
strukturą glaukonitową. Gruboziarnisty piaskowiec arkozowy z okresu kredy, o barwie od białej do szarej, wydobywa się w gminie Božanov.
Głównym rejonem wydobycia granitu są okolice Jihlavy.
W Mrakotinie, w kamieniołomie funkcjonującym już w XIX
w., eksploatuje się drobno- i średnioziarnisty granit w kolorach od jasnoszarego do żółtego. W niedalekim Boršovie – drobnoziarnisty granit w kolorze od żółtoszarego do
niebieskoszarego. W pobliżu polskiej granicy, w okolicach
Żulowej, wydobywa się jasnoszary i szary drobnoziarnisty granit zwany śląskim. Jego podobieństwo do granitu
strzelińskiego nie jest przypadkowe – w dawnej nomenklaturze geologicznej złoża te znajdowały się w masywie
Strzelina-Żulowej. W powiecie Chrudim, na północ od
Jihlavy, eksploatuje się zaś granodioryty – drobnoziarnisty
w Prosetinie, a średnioziarnisty w Hlinsku. W Heřmanovie w powiecie Karlovarskim od XVII w. prowadzone jest
Na własne potrzeby
wydobycie trachitu – kwaśnej skały magmowej o barwie
Czeski kamień to nie tylko Hořice. - W związku z wzrastaod jasnoszarej po rdzawą, strukturze jednolitej lub porfijącą liczbą inwestycji budowlanych w Czechach wzrasta
rowej, drobnoziarnistej oraz z ziarnami biotytu wielkości
poziom wydobycia kamienia – mówi „Nowemu Kamienia3-4 mm.
rzowi” Kateřina Kovářová z Wydziału Budownictwa CzeSzaroniebieskie, drobno- i średnioziarniste marmury wyskiego Uniwersytetu Technicznego w Pradze. Złoża kadobywane są w Dolnej Morawie w powiecie Ústí nad Ormienia położone są niemal na całej powierzchni Masywu
licí, zaledwie kilka kilometrów od Międzylesia oraz w okoCzeskiego na ziemiach historycznie zwanych Czechami
licach Jesenika (niedaleko Sławniowic i Głuchołazów).
i zachodnich Morawach (Republika Czeska składa się
Najbardziej znanym miejscem eksploatacji dekoracyjnych
z trzech historycznych części: Czech, Moraw i Śląska).
wapieni są Slivence i Radotin w okolicach Pragi. TamtejWśród głównych terenów wydobycia Kateřina Kovářová
szy kamień ma barwę od różowej po czerwoną, brązową
wymienia: obszar Czeskiego Średniogórza i Doupovskich
i szarą.
Gór (skały magmowe); obszar pomiędzy Rziczanami
W rejon Niskiego Deseniku, przynajmniej od XIII wieku,
u Pragi, Taborem a Klatovem (głównie granodioryty);
prowadzone jest także wydobycie łupków. Początkowo
Wysoczyznę Czeskomorawską (granity), część Gór Želeprowadzono je metodą odkrywkową, jednak od 1832 roku
zných i fragment masywu brneńskiego między Miroslavem
w Velkiej Střelnie stosowano metodę głębinową, a materiał
a Boskovicami (granodioryty, dioryty, granity, skały zasawydobywano z głębokości nawet 150 metrów. Obecnie
dowe i ultrazasadowe oraz
centrum wydobycia znajduje
aplity). W rejonie Niskiego
się w okolicy Novych TěchaCzeski kamień to nie tylko Hořice.
i Wysokiego Jeseniku oraz
novic. Złoża lokują się tam
Wyżyny Drahanskiej (na półw pięciu pasach, na których
W związku z wzrastającą liczbą
noc od Brna) wydobywa się
powstały trzy kompleksy wyinwestycji budowlanych w Czechach
zaś skały węglanowe – mardobywcze, największy z nich
wzrasta poziom wydobycia kamienia
mury, wapienie i dolomity.
mieści się we wsi Lotka, 25
Na terenie Republiki Czeskiej
km na południowy zachód
jest zewidencjonowanych 100 złóż kamienia budowlaneod Opawy. Rozkwit wydobycia miał miejsce w okresie
go, na których jest 51 stanowisk wydobywczych o całmiędzywojennym i latach II wojny. Potem wydobycia zakowitej powierzchni 26 km2. Według Kateřiny Kovářovej
przestano aż do połowy lat 50. W latach 70. utworzono
jako kamień ozdobny na terenie Czech wydobywa się
nowy kamieniołom zwany Nova Lhotka, z nowoczesnym
piaskowce, granity, granodioryty, trachity, wapienie, łupwyposażeniem, który funkcjonuje do dziś. Złoża aktualnie
ki i marmury. Spis obszarów geologicznych z 2004 roku
eksploatowane to materiał, który zaczął tworzyć się przed
wymienia 164 złoża takich skał, z czego 72 było eksplo300 milionami lat. Wydobywany z głębokości 40 metrów.
atowanych.
Warstwy złoża mają nachylenie 70-80 stopni, co ułatwia
Największe kopalnie piaskowca znajdują się w okolicach
pozyskiwanie materiału. Lhocki łupek ma twardość od 2,5
Libni w powiecie Nachod i w Podhornim Újezdzie w podo 3,5 stopnia w skali Mohsa, jego barwa jest niebieska
wiecie Jiczyn. To właśnie w Podhornim Újezdzie eksplolub ciemnoniebieska, powierzchnia zaś jest przeważnie
www.RynekKamienia.pl
41
NK 46 (3/2010)
Ze świata
RYNEK
fot. archiwum stone consultinG
Certyfikaty i tradycja
Jedną z większych firm kamieniarskich w północnych
Czechach jest spółka akcyjna Slezký Kámen. Jej początki
sięgają aż 160 lat wstecz, w głąb historii. Wieloletnia tradycja odwołuje się do początków kamieniarstwa w Jeseniku
(na południe od Nysy), gdzie mieści się główna siedziba
firmy. Prowadzi ona eksploatację sześciu kamieniołomów
granitu, marmuru i piaskowca, wszystkie znajdują się
w pobliżu polskich granic. Trzy z nich to kamieniołomy
granitu żulowskiego (w Żulowej, Czarnej Wodzie i Wapiennym), z dwóch następnych pozyskuje się ciemny marmur
zwany lipowskim i jasny zwany supkowickim. Szósty kamieniołom, piaskowca cieszyńskiego, w odróżnieniu od
pozostałych nie leży w rejonie Jesenika, ale w okolicach
Trzyńca koło Cieszyna. Kamień ten przypomina materiały
wydobywane w Brennej i Istebnej.
Firma specjalizuje się w produkcji elementów drogowych,
kamienia ogrodowego i murowego. Do tego celu wykorzystuje nie tylko wydobywany granit, ale także marmury
lipowskie i supkowickie, które dzięki swej twardości doskonale spisują się m.in. jako kostka brukowa. Firma wy-
Horzyckie Sympozjum Rzeźbiarskie 2008
42
NK 46 (3/2010)
fot. archiwum
gładka. Jakość materiału jest bardzo wysoka, o czym
świadczy wykorzystanie go jako łupku dachowego.
Wydobycie własne mogłoby w zupełności zaspokoić potrzeby naszych południowych sąsiadów. – Pozyskiwanie
kamienia dla potrzeb budowlanych w złożach znajdujących się obecnie w eksploatacji będzie trwało przez 100
do 150 lat, natomiast kamienia ozdobnego wystarczy na
270 lat – mówi Kateřina Kovářová. – Część kamienia,
w szczególności granity i piaskowce, jest eksportowana,
głównie w postaci płyt i gotowych elementów drogowych.
Importujemy przede wszystkim marmury, trawertyny i inne
skały ozdobne niewystępujące na terytorium kraju. Większość z nich wykorzystywana jest w bardziej prestiżowych
realizacjach – wyjaśnia Kovářová.
Park rzeźby u św. Gotharda w Horzycach
konuje w swoim kamieniu także elementy wystroju wnętrz
czy fasady. Dużą uwagę przykłada do stałego polepszanie
jakości wyrobów i usług oraz spełniania oczekiwań najbardziej wymagającego klienta. W tym celu wprowadziła
Pozyskiwanie kamienia dla potrzeb
budowlanych w złożach znajdujących
się obecnie w eksploatacji będzie
trwało przez 100 do 150 lat, natomiast
kamienia ozdobnego wystarczy
na 270 lat.
normy zarządzania jakością ISO 9001, co pozwoliło jej na
certyfikowanie swoich wyrobów znakiem QMS (Quality
Management System). Slezký Kámen może też popisać
się rzadkim w branży kamieniarskiej certyfikatem zgodności z normami zarządzania środowiskowego ISO 14001.
Właścicielem kamieniołomu opisanego na wstępie piaskowca horzyckiego w Podhornim Ujezdzie jest spółka
Kámen Ostroměř. Firma kierowana przez dr. inż. Pavla
Bartaka specjalizuje się zarówno w wydobyciu, jak i obróbce tego materiału w swoim zakładzie w Ostroměřu,
niecałe 4 km od kamieniołomu. Piaskowiec horzycki,
dawniej używany przy budowie i renowacji takich historycznych obiektów, jak most Karola w Pradze czy kościół
św. Barbary w Kutnej Horze jest znakomitym materiałem
rzeźbiarskim. Kamen Ostroměř ma w swojej ofercie dużą
liczbę gotowych elementów rzeźbionych wykonanych
z tego materiału. Prace wykonywane są ręcznie lub przy
użyciu centrów obróbczych sterowanych numerycznie.
Można je nabyć m.in. za pośrednictwem sklepu internetowego na stronie internetowej firmy. Posiadając własny
materiał i zakład w niewielkiej odległości od Hořic, firma
zdecydowała się na bycie jednym ze sponsorów szkoły
kamieniarskiej w tym mieście.
www.RynekKamienia.pl
Ze świata
RYNEK
44
NK 46 (3/2010)
fot. k. kovářová
Przykład realizacji z marmurów lipowskiego
i supkowickiego. Wykonanie: Slezký Kámen
Kamieniołom piaskowca horzyckiego
w Podhornim Ujezdzie (Kámen Ostroměř)
fot. archiwum
Nagrobki bez zmian
Slezký Kámen, Kámen Ostroměř czy Kámen Engineering
to jedne z nielicznych dużych czeskich zakładów kamieniarskich. W dziesięciomilionowej Republice Czeskiej
istnieje niewiele ponad tysiąc firm działających w branży
kamieniarskiej. Większość z nich to małe zakłady rzemieślnicze, zatrudniające dwie-trzy osoby i działające
wyłącznie na lokalnym rynku. – W tym obszarze gospodarki Czechy są daleko za Polską. W tamtejszym nagrobkarstwie nic się nie dzieje. Od lat grobowce wykonuje
się w ten sam sposób – mówi Stanisław Sitarz, prezes
Związku Pracodawców Branży Kamieniarskiej, który
od wielu lat współpracuje z firmami z Czech. Te słowa
potwierdza Sławomir Witalis, który wraz z żoną Bogusławą prowadzi Zakład Kamieniarski Wrzos w Hażlachu
koło Cieszyna. Firma od kilku lat z powodzeniem działa jednocześnie w Polsce, jak i za południową granicą.
– Gdy rozpoczynaliśmy sprzedaż za Olzą, wszystko szło
łatwo. Dziś już tak nie jest, czescy kamieniarze uczynili
spory postęp. Mimo to wciąż jesteśmy liderem w rejonie
Czeskiego Cieszyna – mówi Witalis. Polacy wygrywają
nie tylko cenowo, ale przede wszystkim dużym wyborem materiałów i wzorów, szybkimi terminami realizacji
i elastycznością wobec czeskiego klienta detalicznego.
Według niego jego sukces pokazuje słabość branży
nagrobkowej w Czechach: – Po polskiej stronie Olzy
poważnych zakładów kamieniarskich jest sześć, po czeskiej tylko jeden. Pozostałe to naprawdę małe zakłady,
które dla profesjonalnych polskich firm nie są konkurencją. Nie można jednakże zapominać o dużej mniejszości
polskiej, która najliczniej zamieszkuje właśnie te tereny
Republiki Czeskiej, czescy Polacy to jednak nie jedyni
klienci polskich firm kamieniarskich.
Przypadek firmy Wrzos działającej na Zaolziu pokazuje,
jak interesującym kierunkiem inwestycyjnym jest rynek
czeski. Zwłaszcza jeżeli trafimy w niszę na rynku kamieniarskim, o którą w Czechach nietrudno. Konkurencja
samym Czechom też wyjdzie przecież na dobre, bo
choć mają się czym pochwalić i do czego nawiązywać,
to mogą się od nas wiele nauczyć.

Jan Gładysiak
fot. archiwum slezký kámen
Kámen Egineering z Hradca Králové, w odróżnieniu od
dwóch poprzednich firm, nie zajmuje się wydobyciem
i obróbką kamienia, lecz kompletnymi pracami realizacyjnymi z kamienia naturalnego dla wielkich inwestycji
budowlanych – banków, hoteli czy administracji publicznej. Założona w roku 1992 firma działa dzisiaj zarówno
w kraju, jak i za granicą. W Hradcu Kralove wybudowała
skład płyt i showroom z bogatą kolekcją płyt granitowych
i marmurowych płyt grubości 2-3 cm i o różnej fakturze
powierzchni. Wiele materiałów pochodzi z najlepszych
włoskich składów kamienia. Firma importuje też materiały
z Pakistanu, Iranu, Meksyku. W ofercie znajduje się także
kamień krajowy.
Kościół św. Barbary w Kutnej Horze odnawiany
z użyciem piaskowca horzyckiego
www.RynekKamienia.pl