Pełny opis projektu - Budowa Muzeum Wojska Polskiego

Konkurs na koncepcję urbanistyczno-architektoniczną kompleksu
Muzeum Wojska Polskiego w Cytadeli Warszawskiej
CYTADELA - TEREN MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO
STRUKTURA URBANISTYCZNA OBSZARU – ROZWIĄZANIA PRZESTRZENNE
Projekt nawiązuje do historycznego układu architektoniczno urbanistycznego Cytadeli. Budynek muzeum
wraz z zabudową kubaturową (ekspozycja plenerowa zadaszona) został zlokalizowany w rejonie dawnych
koszar, zniszczonych podczas II Wojny Światowej. Dominantą architektoniczną jest odtworzony plac Gwardii,
pełniący funkcje reprezentacyjne.
Pierwszorzędnym zamierzeniem była integracja muzeum z placem Gwardii. Przestrzeń placu, poprzez
posadzkę, jest zintegrowana z hollem muzeum.
IDEA - EKSPOZYCJA PLENEROWA JAKO PRZECIWWAGA EKSPOZYCJI MUZEALNEJ
Punktem wyjścia dla idei tworzącej projekt zagospodarowania terenu Cytadeli było potraktowanie parku i
budynku jako nierozerwalnej całości. Naszą ambicją było wplecenie parku w opowieść o wojsku rozpoczętą w
muzeum. Dzięki potraktowaniu budynku i otoczenia nie jako osobnych stref, ale jako przeciwnych biegunów
jednej narracji, można opowiedzieć o Wojsku Polskim znacznie pełniej.
Wystawa muzealna operuje przedmiotami wyrwanymi z ich naturalnego kontekstu. Kładzie nacisk na przekaz
intelektualny, operuje szczegółami, dużą ilość detali i tekstem. Wystawa plenerowa daje możliwość
opowiedzenia właśnie o brakującym kontekście. Operując ruchem w krajobrazie, perspektywą, fakturą
materiałów, warunkami atmosferycznymi czy zielenią, staje się przekazem bardziej bezpośrednim i
emocjonalnym. Wystawa w budynku wymaga od zwiedzającego koncentracji i wywołuje zmęczenie. Park jest
miejscem, w którym można odpocząć i „poczuć”, czym jest wojsko. Poprzez odpowiednie ukształtowanie
poszczególnych części Cytadeli chcemy wprowadzić zwiedzających niejako w skórę żołnierza, chcemy, aby
pojazdy wojskowe, samoloty itd. prezentowały się w sposób możliwie zbliżony do warunków w jakich operują,
aby ekspozycja przenosiła widza na pole walki i przybliżała mu uczucia żołnierza. Teren podzielony został
na kilka części w zależności od takich cech jak zadrzewienie, ukształtowanie, charakterystyczne budynki czy
historyczne ich wykorzystanie. Do tych stref dobrane zostały odpowiednie rodzaje eksponatów wraz z
właściwym im terenem. Każda strefa ma też pewien specyficzny nastrój i dobór materiałów.
Wielostronność spojrzenia na wojsko przejawia się w naszym projekcie także we wprowadzeniu na teren
Cytadeli funkcji nie związanych bezpośrednio z muzeum, takich jak restauracje, kawiarnie czy kluby
zlokalizowane po obu stronach strefy wejściowej. Zachęcił nas do tego chociażby przykład Fortu Mokotów,
gdzie spontanicznie stworzyło się jedno z ważniejszych centrum życia nocnego Warszawy. Ponadto trzeba
pamiętać, iż instytucje takie jak Muzeum Wojska Polskiego konkurują o czas wolny osób zwiedzających z
centrami handlowymi, dlatego dobrze jest, gdy mogą zaoferować im zróżnicowaną ofertę kulturalno –
rozrywkową, gdy mogą na przykład przyciągnąć rodzinę na kilkugodzinny pobyt w czasie weekendu.
Połączenie takiego programu z charakterem Cytadeli stworzyłoby miejsce unikalne nie tylko w skali
Warszawy.
FORMA
Kanwą, na której zostały ukształtowane formy parku, jest siatka wynikająca z pierwotnej idei projektu. Aby
uzyskać różnorodne formy, postanowiliśmy manipulować węzłami siatki jedynie w pionie, co pozwoliło
zachować spójność wizualną projektu w różnych skalach.
Dobór materiałów, np.: posadzek bazuje na materiałach charakterystycznych dla różnych formacji
wojskowych czy terenu działań wojennych.
Rozwiązanie idei w poszczególnych strefach
Strefy zostały ułożone wzdłuż pierścienia komunikacji. Trasa zwiedzania jest sekwencją zmieniających się
krajobrazów, na które składa się kilka warstw: rodzaj uzbrojenia, pola walki oraz emocje.
Strefa wejściowa
Do strefy prowadzi most rzucony poprzez fosę. Jego rampa, idąca w górę, kieruje na wały, gdzie
eksponowane są działa. Drugą rampą schodzimy w dół. Dolna część strefy wejściowej jest tak
ukształtowana, aby można ją było odgrodzić od reszty terenu i użytkować np.: w nocy.
Wały – ekspozycja dział
Wały przeznaczyliśmy na miejsce ekspozycji dział ze względu na rozległy widok jaki się z nich roztacza.
Artyleria to jednostka, która działa na dystans i wymaga patrzenia w dal. Strefa ta ma wywoływać uczucie
odprężenia, dystansu, kontroli. Ustawienie baterii dział odpowiada podłużnemu ukształtowaniu tej strefy. Na
wał prowadzi wznosząca się rampa mostu. Wychodzimy z niego na rozległy taras z szeroką panoramą
kompleksu i widokiem na oś całego założenia. Stąd możemy wędrować ścieżkami wzdłuż wałów. Zejście
poprowadzono trzema rozległymi rampami podwyższonymi tak, by powstały na ich szczycie tarasy do
prezentacji artylerii.
Strefa wejściowa – część centralna
Środkowy pas budynków pod wałami można przystosować do celów ekspozycji czasowych.
Strefa wejściowa – bastion lewy
Projekt zakłada tu powstanie kawiarni, restauracji, magazyn proponujemy przekształcić
w kasyno wojskowe. Strefa ta oddaje atmosferę koszarów. Kamienna posadzka umożliwia rozstawianie
parasoli. Rampa wchodząca na wał może też być wykorzystana jak widownia.
„Fale” – ekspozycja lotnicza
Ukształtowanie tej części w formie łagodnie wznoszących się i opadających wstęg ma przypominać tory lotu
samolotów. Strefa ta łączy poziom 0 muzeum z niższym poziomem podwala. Znajduje się tu obecnie mało
drzew, dzięki czemu teren można pofalować za pomocą materiału wykopanego pod obiekt. Chodzenie po tak
ukształtowanym terenie daje wrażenie wznoszenia się i opadania. Wstęgi, mimo że falują osobno, łączą się
w punktach umożliwiających przejście obszaru zarówno wzdłuż jak i w poprzek. Samoloty można eksponować
pod różnymi kątami, można również przechodzić pod ich skrzydłami. Efekt wzmaga polerowana posadzka
odbijająca niebo. Wyżej unoszące się wstęgi tworzą zadaszone miejsca na ekspozycje czasowe. Teren tej
części unosi się delikatnie w stronę wschodu.
W najwyższym punkcie znajdującym się w miejscu obecnego bunkra, proponujemy umieszczenie wieży
widokowej.
Strefa wejściowa – bastion prawy
Jest to strefa przeznaczona głownie dla dzieci. Znajdują się tu lokale gastronomiczne, sklepiki, itp.
Proponujemy przystosować strzelnicę np. do strzelania z łuku. Centralną część zajmuje plac zabaw,
przypominający okolony formami blanki zamku.
„Okopy” – ekspozycja pojazdów pancernych
Południowa część Cytadeli jest pokryta drzewami dlatego działania na niej są znacznie skromniejsze. Wąskie
alejki wgryzają się w teren przypominając okopy. Strefa ta na mapie emocjonalnej odpowiada za uczucia
niepewności i strachu. Schodzenie poniżej poziomu terenu, powoduje obniżanie perspektywy. Jest to zabieg
celowy, dynamizujący wrażenie widoku masywnych czołgów, wzmagający ich przytłaczający efekt. Umożliwia
też stworzenie efektu zaskoczenia przy wychodzeniu zza rogu korytarza. Jest to także prosty labirynt
wywołujący dodatkowe uczucie zagubienia i izolacji.
Amfiteatr
Łączy się z poprzednią strefą na zasadzie kontrastu. Przechodząc pod ulicą, z wąskiego tunelu wychodzimy
nagle na otwarty plac pełen ludzi. Amfiteatr próbuje dopasować się do istniejących drzew. Najniższy punkt
znajduje się na poziomie -3 m.
Przy Bramie Straceń – ekspozycja wodna
Strefa ta, wykorzystując wodę, łączy w sobie zadanie eksponowania uzbrojenia marynarki wojennej z
atmosferą refleksji. Chodzimy po pochylonych delikatnie pod różnymi kątami płytach metalowych, które
zaburzają poczucie równowagi naśladując bujający się statek. Płytki basen z wodą rzuca odblaski słońca na
przyległy mur. Część płyt jest niedostępna i może pełnić rolę płyt pamiątkowych. Wraz ze zbliżaniem się do
Bramy Straceń znikają eksponaty, a płyty zaczynają się zagłębiać. Na drugą stronę Bramy przechodzimy
przez korytarz, po którego ścianach spływa woda. W ten sposób do bramy dochodzimy mostkiem, co ma też
pewien wymiar symboliczny.
Komunikacja
Zgodnie z wnioskami wynikającymi ze „Studium komunikacyjnego dotyczącego nowej siedziby Muzeum Wojska
Polskiego w Cytadeli Warszawskiej” opracowanego w lutym 2008 r. oraz informacjami zawartymi w opisie z I
etapu.
DANE TECHNICZME
DANE OGÓLNE:
POWIERZCHNIA OPRACOWANIA – 32200 m2
POWIERZCHNIA ZABUDOWY – 13616 m2
ILOŚĆ MIEJSC PARKINGOWYCH W CZĘŚCI PODZIEMNEJ:
 Samochody osobowe 452
 Autokary 26
BUDYNEK MUZEUM
POWIERZCHNIA CAŁKOWITA - 56 450 m2
POWIERZCHNIA UŻYTKOWA – 51 319 m2
POWIERZCHNIA UŻYTKOWA ŁĄCZNIE – 68 609m2
ZADASZONE EKSPOZYCJE PLENEROWE
POWIRZCHNIA CAŁKOWITA - 16592 m2
BUDYNEK MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO
ZAŁOŻENIA IDEOWE
Koncepcja architektoniczna budynku Muzeum Wojska Polskiego jest konglomeratem przemyśleń oraz analiz
funkcjonalno-przestrzennych obszaru, w jakim ma znajdować się obiekt. Kontekst okazuje się być bardzo
wymagający ze względu na bliskie sąsiedztwo najatrakcyjniejszych miejsc Żoliborza. Za najbardziej zasadne
podejście uznaliśmy nawiązanie dialogu z otaczającą zabudową. Zaproponowaliśmy budynek, który swoją
prostą formą i subtelnym detalem wpisze się w tkankę cytadeli, jako kolejny brakujący element w
porozrzucanej przez zawirowania historii układance urbanistycznej.
Bryła Muzeum Wojska Polskiego to zwarta i jednolita kubatura. Strefa ta, po zrealizowaniu obiektu, miałaby
duży potencjał, jeśli chodzi o możliwości adaptacji jej na publiczne zgromadzenia, spotkania, defilady.
Kolejnym obszarem analiz były obserwacje związane z przemieszczaniem się ludzi w obrębie tematu
opracowania. W związku z tym, ukształtowaliśmy strefę wejściową Muzeum tak, aby przechwytywała ona
ruch odbywający się na osi.
FORMA
Bryła budynku to zbiór płaszczyzn o różnym stopniu przezierności. Trzy stopnie przezierności elewacji
stanowią dopełnienie kompozycji architektonicznej. Ich rozkład na elewacji nie jest przypadkowy, mianowicie
odzwierciedla on układ funkcjonalny budynku. Płaszczyzny całkowicie przeszklone odzwierciedlają kubatury
czytelni oraz podkreślają miejsca reprezentacyjne budynku. Płaszczyzny pełne zakrywają funkcje
ekspozycyjne, zapleczowe, drogi ewakuacyjne i piony sanitarne, natomiast ażurowa część elewacji
reprezentuje funkcje związane z trasą zwiedzania, strefy wypoczynku, interaktywne , dział administracji,
bibliotekę, pracownie opracowywania zbiorów, strefy hotelowe.
Te wszystkie decyzje projektowe mają na celu doprowadzenie do powstania Muzeum Wojska Polskiego, które
połączy walory przestrzenne, z funkcjonalnością i stanowić będzie nową jakość wśród budynków
użyteczności publicznej w Europie.
ROZWIĄZANIA FUNKCJONALNO PRZESTRZENNE
Podstawowymi zasadami przy projektowaniu funkcji budynku były czytelność, prostota i wygoda użytkowania.
Wszystkie pomieszczenia zaprojektowano w oparciu o szczegółowe wytyczne z regulaminu konkursu.
Nowy budynek Muzeum Wojska Polskiego posiada dwa oddzielne wejścia o charakterze ogólnodostępnym.
Pierwsze zlokalizowane jest od strony Placu Gwardii, a kolejne, drugorzędne od Bramy Straceń.
Projektowana funkcja wnętrz muzeum kształtowana jest wokół otwartych przestrzeni komunikacyjnych, holu
wejściowego i wewnętrznego. Holl wejściowy pełni funkcje dużego foyer dla muzeum. Tam użytkownik, bez
konieczności wchodzenia w strefę zabezpieczoną, może skorzystać z bufetu bądź z szatni, odpocząć w
przerwie odbywającej się konferencji.
Budynek zaprojektowany jest w oparciu o moduł ekspozycyjny (główna funkcja muzeum) o wymiarach
60x25x5m. Moduł ekspozycyjny o pow. ok. 1500m2 składa się z ciągu głównego, aneksów uzupełniających,
korytarza technicznego i pomieszczeń pomocniczych.
Ekspozycja stała znajduje się w 12 modułach a wystawy czasowe w 3 modułach. Ciąg główny oświetlony
światłem sztucznym, pomieszczenia techniczne doświetlone światłem naturalnym pośrednim.
Trasa zwidzenia jest jednokierunkowa, rozpoczyna się i kończy w hollu głównym. Funkcje naukowe i
administracyjne zostały odizolowane od trasy zwiedzania przy zachowaniu dobrej komunikacji z pozostałymi
funkcjami muzeum.
Komunikacja pionowa
Komunikacja pionowa to pięć klatek schodowych (p.poż), z których dwie (wraz z windami), dostępne są tylko
dla pracowników muzeum.
Hol główny, dwukondygnacyjny jest spięty schodami reprezentacyjnym oraz windą panoramiczną.
W budynku, po przeciwległych stronach, znajdują się dwie windy towarowe – platformy.
Miedzy modułami znajdują się rampo-schody, które będąc przystankiem na trasie zwiedzania – dają
dodatkową możliwości odczuwania wrażenia przestrzeni.
Komunikacja pozioma,
Komunikacja pozioma, zaprojektowana jako przestrzenie otwarte, wypoczynkowe, dla dzieci i minibarki na
kolejnych kondygnacjach, rozprowadzą zwiedzających przestronnymi, wydzielonymi przestrzeniami.
Kondygnacja -1
Garaż pod placem Gwardii i ekspozycją plenerową zadaszoną z wjazdami od strony północno - zachodniej i
wyjazdami od strony północno – wschodniej.
Strefa A - 26 miejsc postojowych dla autokarów.
Strefa B1 – 324 miejsca postojowe dla samochodów osobowych
Strefa B2 - 48 miejsc postojowych dla VIP-ów, 48 miejsc postojowych dla pracowników, 32 miejsca postojowe
dla osób niepełnosprawnych
Strefa C – strefa samochodów dostawczych, obsługa muzeum.
Magazyny zbiorów (ograniczony dostęp ludzi) w północnej części obiektu skomunikowane poziomo z
pracowniami konserwatorskimi oraz skomunikowane pionowo (m.in. dwie windy towarowe) z ekspozycjami.
Znajdują się tu również wydzielone pracownie konserwatorskie, kuratorów i kustoszy – opiekunów zbiorów.
W zależności o funkcji pomieszczenia zostały doświetlone światłem naturalnym (ze strony południowej),
światłem naturalnym pośrednim oraz światłem sztucznym.
Pomieszczenia techniczne zlokalizowane są w bezpośrednim sąsiedztwie garażu i wzdłuż wschodniej elewacji
budynku .
Wyjścia z garażu dla zwiedzających po schodach w podcieniu budynku.
Kondygnacja +1 (Parter)
Wejście do obszernego holu wejściowego – ekspozycyjnego z zachodniej strony budynku (plac Gwardii ) oraz
wschodniej strony (Brama Straceń). Hol wstępny połączony z holem głównym (dwu kondygnacyjnym) z szatnią
i wszystkimi elementami ogólnymi, nie związanymi bezpośrednio z funkcją nadrzędną.
Wystawy czasowe w 3 modułach w południowej części obiektu oraz ekspozycja stała 2 moduły w północnej
części obiektu.
W części środkowej zlokalizowano elementy komunikacji pionowej (schody, windy osobowe i towarowoosobowe dla pracowników), piony sanitarne dostępne dla użytkowników.
Kondygnacja +2 (1 piętro)
Przestrzeń otwarta z dostępem do sal konferencyjno-projekcjnych dla 300 osób, trzech sal wykładowych,
sali multimedialnej oraz kawiarnią.
Ekspozycja stała 5 modułów.
Otwarta przestrzeń holu wejściowego pełni funkcje dużego foyer dla obiektu. Tam użytkownik bez
konieczności wchodzenia w strefę zabezpieczoną przed kradzieżą, może skorzystać z księgarni, z bufetu, z
szatni lub odpocząć w przerwie odbywającej się konferencji. Hol wewnętrzny prowadzi czytelnika w głąb
ekspozycji stałych, a zarazem umożliwia przejście przez ciąg pieszy zaaranżowany na potrzeby wystaw
czasowych.
Kondygnacja +3 (2 piętro)
Ekspozycja stała 5 modułów.
Administracja, pokoje gościnne, pomieszczenia socjalne i sanitarne.
Biblioteka i czytelnia w jednym module.
Kondygnacja +4 (3 piętro) – dwa moduły dwukondygnacyjne
Administracja i dyrekcja, pracownie naukowe
Konstrukcja
Obiekt zbudowany jest na module 5m w konstrukcji słupowo-płytowej, żelbetowej, monolitycznej. Przyjęcie
takiej siatki i lekkich ścian działowych pozwoli na swobodne kształtowanie wnętrza w zależności od funkcji i
potrzeb oraz redukcję przekrojów konstrukcji w miejscach narażonych na znaczne obciążenia.
Fundamenty przyjęto jako monolityczną płytę.
Materiały
Muzeum, jako budynek użyteczności publicznej, będzie obiektem intensywnie eksploatowanym. Wobec tego
należy zastosować materiały trwałe, łatwe w konserwacji i estetyczne. Zastosowano szkło, blachę
miedzianą, stal typu CORTEN (z zaimpregnowaną warstwą tlenku żelaza) koloru rdzawego, beton i drewno we
wnętrzach.
Budynek zewnętrze:
blacha miedziana
CORTEN,
ściany osłonowe – szklenie strukturalne, pod konstrukcja stalowa
świetlik dachowy - szkło mocowane punktowo, pod konstrukcja stalowa
stropodach nieużytkowy – żwir + ewentualne instalacje związane z klimatyzacją i wentylacją (wyrzutnie
dachowe, agregaty, itd.).
Budynek wnętrze:
kamień naturalny - posadzki
beton architektoniczny – ściany, sufity
tynk biały - ściany, sufity
szkło bezbarwne mocowane punktowo – balustrady
Zagospodarowanie:
kamień naturalny – place, ekspozycje plenerowe, ciągi piesze, rowerowe, drogi, stopnie terenowe, pochylnie
kamień naturalny polerowany – ekspozycje plenerowe
beton architektoniczny – cokół budynku, ekspozycje plenerowe
blacha miedziana – mała architektura (ławki, kosze na śmieci, itp.)
drewno – plac dla dzieci, okładziny ścian, ekspozycje plenerowe
żwir – ciągi piesze.
Praca uzyskała najwyższą nagrodę za pełną realizacje programu w klarownej dyspozycji przestrzennej,
dobrze wpisanej w historyczne otoczenie.
OPINIA JURY O PRACY
„Zaproponowana oszczędna, zwarta forma obiektu muzealnego pozwoliła na uzyskanie korzystnego wyrazu
architektonicznego podkreślonego użytym materiałem fasadowym i kompozycją obudowy Placu Gwardii z
centralnie zlokalizowanym wejściem do holu głównego Muzeum o wyraźnie osiowym założeniu ukierunkowanym
na Bramę Straceń i oszczędnej, monumentalnej formie, podkreślającej prestiż i rangę instytucji.
Zaproponowano korzystną możliwość włączenia do kompozycji urbanistycznej X Pawilonu.
Wprowadzenie wysokiej zieleni poprzez płytę Placu na jego płaszczyznę, łagodzi surowość ogólnego
wrażenia i dobrze współgra z jednoznacznym wyrazem budynku Muzeum. Układ funkcjonalny bardzo zwarty i
przejrzysty zorganizowany na trzech kondygnacjach nadziemnych i jednej podziemnej przeznaczonej na
parking i magazyn. Droga zwiedzania liniowo – aneksowa, czytelnie prowadzona przez powierzchnie
wystawowe.
Program wystawowy dobrze skomunikowany z centralnym obszernym holem prowadzonym przez całą
wysokość budynku, dającym łączność wizualną z Placu Gwardii na Bramę Straceń, dodatkowo wyeksponowaną
przez zastosowanie przed nią obniżenia terenu. Wydaje się, że atrakcyjna przestrzeń holu nie została w
pełni wykorzystana.
Wystawy plenerowe w dużej mierze zadaszone i z obudową stanowią atrakcyjne pierzeje ekspozycyjne Placu
Gwardii. Dodatkowo zaproponowano ekspozycję plenerową na terenie poza ścisła lokalizacją inwestycji.
Dojazd do budynku zaprojektowano bezkolizyjnie. Parkingi zaproponowano jako częściowo podziemne.
Przedstawiono bogatą propozycje utrzymania i uzupełnienia zieleni o charakterze swobodnej kompozycji.
Koszty realizacji zostały utrzymane w wartościach założonych przez Zamawiającego. Koszty miesięcznej
eksploatacji obiektu ustalone na kwotę 754,6 tyś. zł mieszczą się w średnio ważonej wynikającej z wartości
podanych w konkurujących pracach.”