Dr Joanna Roszak Płeć społeczno

Prowadzący:
Dr Joanna Roszak
Tytuł seminarium:
Płeć społeczno-kulturowa (gender) we współczesnym świecie
Opis i cele przedmiotu:
Celem seminarium jest przejście uczestniczek i uczestników przez wszystkie stadia procesu badawczego,
począwszy od znalezienia obszaru zainteresowań, zapoznanie się z literaturą przedmiotu i postawienia
hipotez i/lub pytań badawczych, poprzez zaplanowanie badania, jego realizację, analizę statystyczną
zebranych danych, oraz przygotowanie pracy magisterskiej.
Efekty kształcenia realizowane w ramach seminarium magisterskiego:
Seminarium magisterskie I (semestr I)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego I
Ma pogłębioną i uporządkowaną wiedzę z zakresu problematyki
przygotowywanej pracy magisterskiej
Na podstawie przeczytanej literatury potrafi sformułować i uzasadnić hipotezy
badawcze
Student jest świadomy, jaki jest stan jego wiedzy oraz ma zdaje sobie sprawę z
potrzeby jej poszerzania i aktualizowania
K_U06
Zadanie
Dyskusje,
Analiza literatury
Dyskusje
K_K01
Dyskusje
K_W08
Zadanie
Dyskusje
K_W02
Seminarium magisterskie II (semestr II)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego II
Wie, jak tworzyć i weryfikować narzędzia badawcze, a także wie jak dobierać i
stosować narzędzia dostępne, aby uzyskiwać wiarygodne dane
Potrafi przygotować narzędzia potrzebne do przeprowadzenia zaplanowanych
badań
Potrafi zaplanować swoją pracę.
K_U08
K_K05
Prezentacja metody
badawczej
Dyskusje
K_W07
Zadanie
Dyskusje
Seminarium magisterskie III (semestr III)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego III
Student wie, jak zaplanować i przeprowadzić badanie zgodnie ze standardami
metodologicznymi oraz w jaki sposób analizować dane pochodzące z
przeprowadzonego badania
Student potrafi wyszukiwać, interpretować oraz wyjaśnić uzyskane wyniki
będące odwzorowaniem realnych sytuacji psychologicznych
Student ma świadomość odpowiedzialności za prowadzone badania i za osoby
badane, odpowiedzialnie podejmuje decyzje
K_U02
K_K08
Dyskusje,
omówienie
wyników badań
Dyskusje
K_W13
Zadanie
Dyskusje
Seminarium magisterskie IV (semestr IV)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego IV
Student wie, jak należy przygotować i napisać pracę magisterską (zasady
etyczne, formalne i merytoryczne)
Student potrafi przeanalizować i zinterpretować uzyskane wyniki,
przeprowadzić ich dyskusję zgodnie z obowiązującymi go zasadami etyki i
względami formalnymi
Potrafi napisać pracę magisterską
Świadomie stosuje się do zasad etyki zawodowej i w ich świetle rozpatruje
napotykane trudności w realizacji projektu
K_U07
K_U12
K_K07
Napisanie i złożenie
pracy magisterskiej
Dyskusje
Tematyka i przykładowe pytania badawcze:
Problematyka seminarium koncentrować się będzie wokół szeroko pojętych konsekwencji (tak
indywidualnych, jak i interpersonalnych/ społecznych) istniejących stereotypów i ról płciowych, a także
umożliwi uczestniczkom i uczestnikom zajęcie się tematyką zachodzących aktualnie przemian ról, jakie
kobiety i mężczyźni pełnią w różnych dziedzinach życia zawodowego i rodzinnego.
Pierwszy proponowany obszar dotyczy ocen niestereotypowych kobiet i mężczyzn. Literatura na temat
efektu odwetu (backlash effect – Rudman i Fairchild, 2004; Rudman i in, 2012) pokazuje, że
konsekwencją odejścia od tradycyjnych ról płciowych bywa negatywna ocena społeczna jednostki, która
wynika z niezgodności zachowania osoby z oczekiwaniami w stosunku do niej (hipoteza niezgodności ze
statusem). Efekt odwetu nie był szerzej badany w Polsce, przy czym dostępne wyniki polskich badań
sugerują, że jego funkcjonowanie wykazuje pewną specyfikę, której nie odnajduje się w badaniach
amerykańskich, np. fakt ponoszenia większych kosztów w ocenach interpersonalnych przez
niestereotypowych mężczyzn, niż przez nietypowe kobiety (Kosakowska, 2004, 2008).
Kolejnym obszarem do eksploracji jest relacja stereotypów i ról płciowych z przemocą związaną z płcią
(gender-based violence). Zdaniem wielu badaczy w społeczeństwach zmiany (takich, gdzie następuje
przejście od tradycyjnej męskiej dominacji do partnerskiego egalitaryzmu i podwyższenia statusu kobiety)
mamy do czynienia z nasileniem przemocy mężczyzn wobec kobiet. Przemoc staje się tu sposobem na
podbudowanie „nadwątlonej” męskiej pozycji i przywrócenie dawnej hierarchii (Pospiszyl, 1994; Krug i
in., 2002). Przemoc interpersonalna jest zachowaniem społecznie nieakceptowanym, stąd badania tej
tematyki koncentrują się często na akceptacji zachowań przemocowych innych osób lub na kwestii
przemocy symbolicznej (np. molestowanie słowne). Dostępne badania pokazują, że w sprzyjającym
kontekście (np. seksistowskie żarty, presja czasu) może pojawiać się większa skłonność do aprobowania
przemocy wobec kobiet, zwłaszcza wśród osób, które akceptują nierówności między płciami i wyznają
tradycyjną ideologię ról płciowych (Romero- Sánchez i wsp., 2010; Diaconu-Muresan i White Stewart,
2010).
Wreszcie, ostatnim proponowanym obszarem badawczym jest tematyka przemian modelu rodziny
(Kwak, 2005; Sikorska, 2009; Slany, 2006, 2011). Można owe zmiany podsumować jako przejście od
homogenicznej rodziny tradycyjnej do modelu heterogenicznej rodziny ponowoczesnej. Choć niektórzy
autorzy sugerują, że pojawienie się różnorodnych form życia małżeńsko-rodzinnego stanowi zagrożenie
dla rodziny, to wydaje się, że nowy porządek społeczny może być korzystny dla wszystkich jej członków
(Giddens, 2001) i nie oznacza kresu rodziny jako takiej. Wydaje się, że aktualnie konieczne jest
renegocjowanie ról rodzinnych i zawodowych obu płci oraz demokratyzacja rodziny (Fukuyama, 2000),
bowiem przemiany rodziny są nierozerwalnie związane ze zmianami w organizacji i strukturze stosunków
społecznym (m.in. przemianami ról płciowych). Kwestią wartą eksploracji jest tu zarówno struktura
ponowoczesnej rodziny, jak jej ocena przez osoby wchodzące w jej skład, a także wyznawane przez nie
wartości.
Przykładowe pytania i obszary badawcze:
1. Jak zmieniają się role płciowe we współczesnym świecie? Jakie są tego konsekwencje dla
jednostki i grupy społecznej? Jaki jest odbiór społeczny osób nietypowych i czy nadal mamy do
czynienia z efektem odwetu wobec niestereotypowych kobiet i mężczyzn?
2. Czy odchodzenie od tradycyjnych ról płciowych wiąże się z ograniczeniem przemocy związanej z
płcią? Rola ideologii ról płciowych w percepcji sytuacji przemocowych.
3. W jaki sposób aktualne przemiany ról płciowych wiążą się z przemianami modelu rodziny? Czy
ponowoczesna rodzina spełnia swoje funkcje? Jak oceniają ją jej członkinie i członkowie?
Wymagania wobec uczestników seminarium:
Znajomość języka angielskiego na poziomie umożliwiającym korzystanie z literatury anglojęzycznej,
samodzielność w zakresie statystyki, zaangażowanie, umiejętności organizacyjno – interpersonalne
niezbędne do prowadzenia badań.
Wstępny harmonogram pracy i warunki zaliczenia:
Obowiązuje harmonogram zalecany przez Komisję ds. Seminariów Magisterskich SWPS:
Semestr I – opracowanie ogólnej koncepcji badań
Semestr II – opracowanie materiałów potrzebnych do badań i przeprowadzenie badań
Semestr III – opis metody i analiza statystyczna wyników
Semestr IV – przygotowanie całej pracy
Podstawowa literatura do zajęć:
Adamski, F. (2002). Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Bartosz, B. (red.).(2011). Wymiary kobiecości i męskości. Od psychobiologii do kultury. Warszawa:
Eneteia.
Beck, U. (2002). Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe Scholar.
Bem, S.L. (2000). Męskość, kobiecość. O różnicach wynikających z płci. Gdańsk: GWP.
Chybicka, A., Kosakowska-Berezecka, N. i Pawlicka, P. (red.).(2012). Podróże między kobiecością a
męskością. Kraków: Impuls.
Herzberger, S.D. (2002). Przemoc domowa. Perspektywa psychologii społecznej. Warszawa: PARPA.
Kwak, A. (2005). Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja. Warszawa: Wydawnictwo
Akademickie „Żak”.
Mandal, E. (2004). Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią.
Katowice: Wydawnictwu Uniwersytetu Śląskiego.
Plopa, M. (2005). Psychologia rodziny. Teoria i badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Sikorska, M. (red.). (2009). Być rodzicem we współczesnej Polsce. Nowe wzory w konfrontacji z
rzeczywistością. Warszawa: WUM.
Slany, K. (2006). Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków:
Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Slany, K., Struzik, J. i Wojnicka, K. (red.).(2011). Gender w społeczeństwie polskim. Kraków: Zakład
Wydawniczy „Nomos”.
Szczepanik, R. i Wawrzyniak, J. (red.).(2008). Różne spojrzenia na przemoc. Łódź: Wydawnictwo WSHE.
Wojciszke, B. (2002). Kobiety i mężczyźni. Odmienne spojrzenia na różnice. Gdańsk: GWP.
Biogram Promotorki:
Psycholożka, absolwentka Instytutu Psychologii Stosunków Międzykulturowych Szkoły Wyższej
Psychologii Społecznej (2004). Od 2005 roku na etacie naukowo-dydaktycznym w SWPS. W 2011 obroniła
doktorat z tematyki genderowej (oceny osób wykraczających poza przepisy ról płciowych).
Członkini m.in. Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej, European Association of Social
Psychology oraz International Association for Cross-Cultural Psychology, współzałożycielka Hollaback!
Polska. Główne zainteresowania badawcze to społeczno-kulturowa tożsamość płci (gender), stereotypy i
role związane z płcią, przemiany rodziny we współczesnym świecie (w kontekście ról płciowych), a także
psychologiczne
aspekty
przemocy
związanej
z
płcią.
Zajęcia prowadzone w SWPS:
Psychologia i płeć, Psychologiczne aspekty przemocy domowej, Kulturowa tożsamość płci - warsztat gen
derowy, Psychology and Gender, Introduction to Social Psychology I, Two Semester Research Program,
Academic Writing, Roczna i semestralna praca empiryczna, Kulturowe Ramy Zachowań Społecznych,
Essay Under Individual Supervision, Psychologia społeczna.
Wybrane publikacje z tematyki gender:
Roszak, J., Pałucka, R. i Rykaczewska, K. (2012). O zadowolonej kobiecie sukcesu i jej niezbyt szczęśliwym
partnerze, czyli jak (nie)zależność finansowa w związku wpływa na postrzeganą satysfakcję życiową
kobiet i mężczyzn. W: A. Chybicka, N. Kosakowska-Berezecka i P. Pawlicka (red.), Podróże między
kobiecością a męskością (s. 39-58). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Roszak, J. (2012). Wyobrażenie roli kobiecej, doświadczenia macierzyństwa a satysfakcja z życia. W: K.
Skarżyńska (red.), Między ludźmi… oczekiwania, interesy, emocje (s. 61-85). Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Roszak, J. (2012). Otwartość na doświadczenie i poglądy na role płciowe a oceny kobiet i mężczyzn
nietypowych dla swojej płci. Psychologia Społeczna, 7(21), 183-197.
Roszak, J. i Gober, G. (2012). Molestowanie w przestrzeni publicznej. Niebieska Linia, 6(83), 3-6.
Roszak, J. (2010). Culture as a factor influencing expression of one’s own identity: Measuring gender
identity. W: A. Chybicka, A. Kwiatkowska, S. Safdar, A. (red.), Culture & gender: An intimate
relation (s. 117-138). Gdańsk: GWP.
Roszak, J. (2010). Przemoc w białych rękawiczkach. Niebieska Linia, 1(66), 26-28.
Roszak, J. (2009). Nowy kontrakt płci w dobie kryzysu ekonomicznego. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły
Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej. Zeszyt Psychologiczny, 4(33), 122-144.
Roszak, J. (2009). Kulturowe uzasadnienie przemocy seksualnej. Niebieska Linia, 6(65), 3-5.
Roszak, J. (2008). Kulturowe usankcjonowanie alkoholu i przemocy. W: R. Szczepanik, J. Wawrzyniak
(red.), Różne spojrzenia na przemoc (s. 167-183). Łódź: Wydawnictwo WSHE.
Kwiatkowska, A. i Roszak, J. (2007). Cultural factors in perception of conflicts in close relationships: A
cross-cultural study, W: A. Chybicka (red.), Appreciating diversity - Cultural and gender issues.
Kraków: Impuls, pp. 251-280.
Roszak. J (2006). Poland: Alcohol and Violence in public discourse. Raport przygotowany na zamówienie
CAHRV (Co-ordination Action for Human Rights Violation), dostępny online:
http://bscw.fit.fraunhofer.de/bscw/bscw.cgi/57882641.