docPojęcie podmiotu prawa publicznego
download 
Reklamacja Transkrypt
Pojęcie podmiotu prawa publicznego
Prawo Prawo unijne – orzecznictwo TSUE Pojęcie podmiotu prawa publicznego Definicja podmiotu prawa publicznego została ujęta w dyrektywach unijnych z zakresu zamówień publicznych i stanowi autonomiczne pojęcie prawa unijnego, którego interpretacji dokonuje TSUE. Aleksandra Kunkiel-Kryńska doktor nauk prawnych, radca prawny w zespole prawa zamówień publicznych kancelarii Wierzbowski Eversheds P olskie prawo zamówień publicznych stanowi w większości implementację zamówieniowych dyrektyw unijnych, w tym dyrektywy 2004/18/WE w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (dalej: dyrektywa klasyczna), natomiast procesy udzielania zamówień publicznych przez krajowych zamawiających są poddane zasadom prawa unijnego. W celu ułatwienia tych procesów postanowienia i pojęcia zastosowane w dyrektywach unijnych – zgodnie z art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – są interpretowane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE lub Trybunał). W orzeczeniu wstępnym TSUE udziela odpowiedzi na pytanie sądu krajowego w konkretnej sprawie. Jego wykładnia zaś wywiera skutki we wszystkich postępowaniach toczących się przed sądami państw członkowskich na podstawie 44 Przetargi Publiczne | Luty 2014 tych samych przepisów unijnych. Można więc uznać, że orzeczenia TSUE mają charakter precedensowy, a ich znajomość jest konieczna do poprawnego stosowania postanowień prawa krajowego mającego korzenie w prawie unijnym. Rezultatem implementacji dyrektywy klasycznej w polskiej ustawie – Prawo zamówień publicznych (dalej: pzp) jest m.in. art. 3 ust. 1 pkt 3, zgodnie z którym do stosowania pzp są zobowiązane osoby prawne, utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, o określonej strukturze właścicielskiej. Orzecznictwo TSUE wyznacza wskazówki co do interpretacji tego artykułu. Autonomiczność pojęć prawa unijnego Treść dyrektyw unijnych często nie jest wyrażona precyzyjnym językiem techniczno-prawnym, czego skutkiem są terminy i sformułowania o szerokim zakresie znaczeniowym, pozwalające objąć możliwie wiele sytuacji różnie kwalifikowanych w języku prawnym i doktrynie oraz praktyce poszczególnych państw członkowskich. Pojęcia stosowane w prawie unijnym oraz sformułowania użyte w krajowych ustawach implementujących należy interpretować autonomicznie i jednolicie. Oznacza to, że organy stosujące prawo nie mogą rozszerzać lub zawężać ich wykładni jedynie w nawiązaniu do pojęć funkcjonujących w prawie krajowym. Zasada autonomiczności terminologii aktów unijnych ma zapewnić stan, w którym sądy stosują prawo krajowe w świetle prawa unijnego interpretowanego autonomicznie, zamiast polegać na wykładni i przyzwyczajeniach krajowych. Co za tym idzie, przepisy krajowe będące implementacją dyrektyw unijnych często nie mogą funkcjonować w oderwaniu od wytycznych interpretacyjnych TSUE. Podmiot prawa publicznego w orzecznictwie Pojęcie podmiotu prawa publicznego, zdefiniowane w drugim akapicie art. 1 ust. 9 dyrektywy klasycznej, zostało szeroko omówione w orzecznictwie Trybunału. Orzecznictwo to wyznacza kierunki interpretacyjne, a mianowicie wskazuje na ścisłą www.przetargipubliczne.pl Prawo zależność podmiotu prawa publicznego od władz publicznych. Trybunał uznaje, że „podmiot prawa publicznego” to pojęcie z zakresu prawa unijnego, któremu należy nadać wykładnię autonomiczną i jednolitą we wszystkich państwach Unii Europejskiej. Z funkcjonalnego punktu widzenia definicja obejmuje trzy łączne przesłanki wymienione w art. 1 ust. 9 lit. a, b, c dyrektywy klasycznej. Dlatego też, zgodnie z wyrokiem z 13 stycznia 2005 r. (w sprawie C-84/03), w celu rozstrzygnięcia kwestii ewentualnego uznania podmiotu „prywatnego” za podmiot prawa publicznego, należy zbadać jedynie, czy podmiot ten spełnia łącznie trzy przesłanki określone w dyrektywie. Trybunał wskazał, że prywatnoprawny charakter podmiotu nie stanowi kryterium, które samodzielnie wyklucza uznanie tego podmiotu za instytucję zamawiającą w rozumieniu dyrektywy. Trybunał analizował także pierwszą przesłankę definicji, zgodnie z którą podmiotem prawa publicznego jest podmiot ustanowiony w szczególnym celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym, które nie mają charakteru przemysłowego ani handlowego. Potrzeby takie mają charakter publiczny (powszechny) i nie można ich zaspokoić na rynku – w takim przypadku państwo decyduje się zaspokajać je lub mieć decydujący wpływ na ich zaspokajanie. Innymi słowy, decydujące jest tu powiązanie zadań danego podmiotu z działalnością państwa (zob. wyrok z 16 października 2003 r. w sprawie C-283/00). Trybunał uznał, że utworzenie przedsiębiorstwa w celu zaspokajania potrzeb w interesie publicznym nie oznacza, że jest to jego jedyny możliwy przedmiot działalności. Obok realizacji zadań o charakterze publicznym może ono prowadzić działalność gospodarczą (komercyjną) na ogólnych zasadach, przy czym nie jest istotne, w jakim rozmiarze działalność ta jest prowadzona. Przepisy dyrektywy www.przetargipubliczne.pl Podmiot prawa publicznego Za podmiot prawa publicznego, zgodnie z drugim akapitem art. 1 ust. 9 dyrektywy klasycznej, uważany jest każdy podmiot: a) ustanowiony w szczególnym celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym, które nie mają charakteru przemysłowego ani handlowego, b) posiadający osobowość prawną oraz c) finansowany w przeważającej części przez państwo, jednostki samorządu terytorialnego lub inne podmioty prawa publicznego; albo taki, którego zarząd podlega nadzorowi ze strony tych podmiotów; albo taki, w którym ponad połowa członków organu administrującego, zarządzającego lub nadzorczego została wyznaczona przez państwo, jednostki samorządu terytorialnego lub inne podmioty prawa publicznego. Niewyczerpujące wykazy podmiotów lub kategorii podmiotów prawa publicznego spełniających te kryteria zostały wskazane w załączniku III do dyrektywy. Państwa Członkowskie okresowo powiadamiają Komisję o wszelkich zmianach w swoich wykazach. nie wymagają zatem, by zaspokajanie potrzeb leżących w interesie ogólnym stanowiło główny przedmiot działalności takiego przedsiębiorstwa. Ciekawym przykładem jest też wyrok z 10 kwietnia 2008 r. (w sprawie C-393/06), w którym Trybunał analizował status austriackiej spółki utworzonej w celu dostarczania energii cieplnej na terenie Wiednia. Trybunał stwierdził, że tego rodzaju podmiot został utworzony w szczególnym celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym, a dostarczanie energii cieplnej w aglomeracji miejskiej jest celem niezaprzeczalnie leżącym w interesie publicznym. Nieistotne jest, że potrzeby takie są lub mogłyby być również zaspokajane przez przedsiębiorstwa prywatne. Ważne jest to, że chodzi o potrzeby, co do których – ze względów leżących w interesie ogólnym – państwo lub jednostka samorządu terytorialnego decydują się na zaspokajanie ich samodzielnie lub w odniesieniu do których chcą zachować decydujący wpływ. Zgodnie z opinią Trybunału nieistotne w tym względzie jest to, że poza zadaniami w interesie ogólnym spółka ta wykonuje również inną działalność w celach zarobkowych. Nieistotne dla uznania tego podmiotu za podmiot prawa publicznego jest również to, jaką część w ramach ogólnej działalności tego podmiotu stanowi działalność prowadzona dla zysku. Najnowsze orzecznictwo Trybunału Kontynuację wykładni pojęcia podmiotu prawa publicznego można znaleźć w wyroku z 12 września 2013 r. (w sprawie C-526/11), który dotyczy w głównej mierze ostatniej przesłanki z art. 1 ust. 9 akapit drugi lit. c. W sprawie tej niemiecki sąd postanowił zbadać kwestię statusu zawodowej Izby Lekarskiej jako instytucji zamawiającej. Sąd nie miał wątpliwości, że Izba ma osobowość prawną, a zadania jej powierzone są zadaniami służącymi interesowi ogólnemu. Jednak wątpliwości sądu wzbudziło finansowanie Izby i nadzór nad nią, ponieważ Izba swobodnie ustalała wysokość składek członkowskich oraz pozostawiała szeroki margines uznania przy określaniu swoich potrzeb finansowych (zatwierdzanie przez organ nadzoru regulaminu określającego wysokość składek ograniczało się jedynie do badania zbilansowania budżetu). Pojawiło się pytanie, czy pobieranie składek członkowskich przez Izbę stanowi pośrednie Przetargi Publiczne | Luty 2014 45 Prawo finansowanie przez państwo, spełniające przesłankę z dyrektywy klasycznej. Zdaniem TSUE takie finansowanie występuje wówczas, gdy to państwo określa podstawę i wysokość składek, a sama osoba prawna ma na to niewielki wpływ. Ostatecznie Trybunał doszedł do wniosku, że Izba jest w rzeczywistości autonomiczna organizacyjnie i budżetowo, co uniemożliwia uznanie jej za podmiot pozostający w ścisłej zależności od władz publicznych. Zasady jej finansowania nie stanowią finansowania w przeważającej części przez władze publiczne i nie pozwalają na kontrolę zarządzania tego podmiotu przez te władze. Orzecznictwo dotyczące pojęcia podmiotu prawa publicznego zdefiniowanego w art. 1 ust. 9 dyrektywy klasycznej wskazuje na konieczność autonomicznego interpretowania pojęć przyjętych w krajowych przepisach zamówieniowych. Skutkiem orzeczeń TSUE (stanowiących wskazówki interpretacyjne) może być nawet konieczność zmiany interpretacji prawa krajowego. Tolerując interpretację przepisów krajowych niezgodnych z prawem unijnym, państwo członkowskie nie wywiązuje się z obowiązków traktatowych i naraża się na odpowiedzialność odszkodowawczą. W konsekwencji, analizując regulacje krajowe, należy mieć zawsze na względzie konieczność interpretacji zbliżonej do unijnych prototypów zdefiniowanych w dyrektywach. Podstawa prawna n dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2004/18/WE z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (DzUrz UE L 134/114 z 30.04.2004 r.) n ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 907 ze zm.) 46 Przetargi Publiczne | Luty 2014 Zastosowanie kodeksu cywilnego Przesłanki i skutki unieważnienia umowy Umowy w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego mogą zostać unieważnione nie tylko w przypadkach wskazanych w art. 146 ust. 1 pzp. Kiedy jeszcze można uznać umowę za nieważną? Aneta Mościcka dziennikarz, prawnik z odbytą aplikacją sądową, autorka licznych artykułów z zakresu m.in. prawa gospodarczego, cywilnego i prawa pracy I stnieje możliwość unieważnienia już podpisanej umowy w postępowaniu przetargowym, jeśli w danym postępowaniu naruszono przepisy proceduralne albo gdy sama umowa obarczona jest wadą, powodującą jej nieważność. Warto zatem wiedzieć, jakie są przesłanki unieważnienia umowy, jak wygląda procedura z tym związana oraz jakie są konsekwencje dla wzajemnych rozliczeń między wykonawcą i zamawiającym. Nieważność względna i bezwzględna Umowa, także umowa o udzielenie zamówienia publicznego, może być dotknięta różnymi wadami, które powodują jej nieważność. Kodeks cywilny (dalej: kc) przewiduje dwie formy nieważności czynności prawnej (umowy): bezwzględną i względną. W przypadku nieważności bezwzględnej umowa nie wywołuje skutków od samego początku jej podpisania. Natomiast nieważność względna oznacza, że umowę można unieważnić, gdy się na tę nieważność powoła uprawniona osoba (podmiot), albo jeżeli orzeknie o tym sąd. W razie nieważności względnej czynność prawna wywołuje skutki prawne do czasu jej unieważnienia przez sąd. www.przetargipubliczne.pl
