koncepcja zastosowań biotechnologii w inżynierii środowiska a

KONCEPCJA ZASTOSOWAŃ BIOTECHNOLOGII W INŻYNIERII ŚRODOWISKA
A MODELOWA EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA DLA ZRÓWNOWAŻONEGO
ROZWOJU REJONÓW NADRZECZNYCH
Jan W. Dobrowolski, Aleksandra Wagner
AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im.Stanisława Staszica w Krakowie
Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska
Katedra Geoinformacji, Fotogrametrii i Teledetekcji Środowiska
Zespół Biotechnologii Środowiskowej i Ekologii
e-mail: [email protected], [email protected]
Na posiedzeniu Komisji Geodezji i Inżynierii Środowiska PAN Oddział w Krakowie,
w dniu 8 czerwca 2015 r. autorzy przedstawili koncepcję zastosowania innowacyjnych
rozwiązań w zakresie biotechnologii środowiskowej (między innymi: nowych biotestów do
oceny jakości wód, bardziej skutecznego oczyszczania ścieków, rekultywacji, zwiększenia
produkcji biomasy w uprawach energetycznych) w kontekście współpracy europejskiej.
Skupiono się na trzech projektach międzynarowych:
1) Międzynarodowej Szkole Letniej w Delcie Dunaju (1998r.), poprzedzonej
Seminarium w Mangalii (Rumunia),
2) interdyscyplinarnych badaniach w Parku Narodowym Cinque Terre i Florencji
(Włochy, 2005) w ramach programu Smart History, CULRURA 2000,
oraz
3) współpracy na rzecz zrównoważonego rozwoju i ochrony przyrody rejonów
nadrzecznych w międzynarodowej sieci zespołów specjalistów wybranych uczelni
europejskich oraz kilkudziesięciu jednostek administracji terenowej z większości krajów
UE w ramch Union des Terre de Rivières – INTERREG IIIC (2005-2007).
Założenia merytoryczne projektów obejmowały:
1. Wypracowanie i weryfikację w terenie innowacyjnych koncepcji zrównoważonego
rozwoju, z zastosowaniem biotechnologii i ekologii człowieka.
2. Dostosowanie w/w koncepcji do specyfiki górskich i nizinnych terenów chronionych,
ośrodków turystycznych (np. Cinque Terre) oraz miast historycznych (np. Krakowa,
Florencji, Bolonii).
3. Tworzenie sieci współpracy wybranych uniwersytetów (18 w tym AGH) oraz
jednostek administracji terenowej kilkunastu krajów UE pod kątem wdrażania
komplementarnych doświadczeń w zakresie ochrony przed powodzią oraz
zrównoważonego rozwoju terenów nadrzecznych.
4. Międzynarodowe szkolenie w zakresie zrównoważonego rozwoju (np. Rezerwatu
Biosfery w Delcie Dunaju), w powiązaniu z edukacją i ekoturystyką.
Międzynarodowa Szkoła Letnia w Delcie Dunaju stanowiła połączenie szkoleń
z wizytami studialnymi. Brali w niej udział pracownicy naukowi i studenci z Rumunii,
Szwajcarii (Uniwersytetu w Genewie) i Polski (AGH i PK), a także pracownicy naukowi z
Kanady i USA. Omawiano problematykę zagrożenia ekosystemów wodnych (np. Delty
Dunaju i innych estuariów, rejonu Wielkich Jezior w Kanadzie i USA, Zbiornika
Czorsztyńskiego na Dunajcu). Przedstawiono też wyniki badań ekotoksykologicznych
skutków skażenia Cisy i Dunaju związkami cyjanopochodnymi. Ponadto porównywano
efektywności standardowych i nowych biotestów dla badania jakości wód.
Badania interdyscyplinarne w PN Cinque Terre odbywały się z udziałem specjalistów
i studentów z Włoch, Belgii, Polski, Słowacji, Ukrainy, Serbii oraz pracowników z Kanady,
Czech i Irlandii. Celem badań było opracowanie dokumentacji walorów przyrodniczych
i kulturowych Parku. Odbywały się szkolenia nt. metod monitoringu środowiska
i inwentaryzacji krajobrazu kulturowego. Unikatowym elementem krajobrazu kulturowego są
tarasowe poletka, na których uprawiano winorośl przez około tysiąc lat. Wraz z rozwojem
turystyki (koncentrujacej się w rejonie nadmorskim), w XXw. zaniedbywano winnice oraz
uprawy orzecha jadalnego i dopuszczono do sukcesji sosny nadmorskiej Pinus pinaster.
Wtedy to podjęto starania mające na celu podtrzymanie uprawy winorośli i zachowanie
charakterystycznych cech tego krajobrazu kulturowego. Uczestnicy projektu opracowali
model promocji turystyki kwalifikowanej (połączonej z edukacją) w górskiej części Parku,
jako alternatywy dla nadmiernej koncentracji turystyki na wybrzeżu (w Zatoce Poetów,
związanej szczególnie z twórczością lorda Bayrona). Opracowano międzynarodowy
podręcznik elektroniczny: From Smart History towards common European Heritage by a
preservation model of Cinque Terre National Park – Italy. Zaproponowano zastosowanie
mobilnych elektronicznych nośników informacji dostosowanych do indywidualnych
zainteresowań turystów. Poprzez nowoczesną dokumentację szczególnie cennych obiektów
wykazano jak przydatnym narzędziem do promocji walorów przyrodniczych i kulturowych
regionu jest nowoczesna fotogrametria. W ramach interdyscyplinarnego projektu
międzynarodowego zespołu wykazano szczególną przydatność biotechnologii środowiskowej
do ograniczenia skażeń tego unikatowego terenu. Bardzo istotnym zagrożeniem dla cennych
ekosystemów morskich rejonu Cinque Terre jest brak oczyszczalni ścieków. Zaproponowano
zastosowania biostymulacji laserowej lokalnych glonów i roślin wodnych w celu efektywnej
biodegradacji zanieczyszczeń. Rozważano też możliwość zastosowania trzciny do
oczyszczalni hydrobotanicznych i formowania pasów ochronnych wzdłuż dróg (również w
powiązaniu z biotechnologią laserową).
W ramach pojektu Union des Terre de Rivières – INTERREG IIIC autorzy odbyli
serię wizyt studialnych i konsultacji we: Włoszech (m.in. w Rzymie i Ferrarze), na Węgrzech
(w Rakoczifalwa), Słowacji (Košice), w Hiszpanii (Torrelavega), oraz Portugalii (Vinhais,
Miranda do Douro). Jedno ze spotkań konsultacyjnych odbyło się w Polsce, w Krakowie, na
Akademii Górniczo-Hutniczej. Obok wymienionych krajów w projekcie brali udział
specjaliści z Francji (koordynator), Niemiec i Wielkiej Brytanii. Celem projektu było
opracowanie koncepcji modelowej współpracy interdyscyplinarnej specjalistów, oraz
administracji terenowej. Konsultacje dotyczyły bardziej skutecznej ochrony przed powodzią
oraz promocji zrównoważonego rozwoju, dostosowanego do specyfiki różnorodnych terenów
nadrzecznych.
Międzynarodowa współpraca pozwoliła na promocję innowacyjnych polskich
rozwiązań proekologicznych w zakresie biotechnologii laserowej oraz zastosowania nowych
biotestów dla oceny jakości wód. Zwrócono uwagę na to, że upowszechnianie nowych
rozwiązań powiązane być musi z poszanowaniem zasad zrównoważonego rozwoju regionów,
w których mają być zastosowane te rozwiązania. Uznano również za niezbędny element
promocji ekoinnowacji prowadzenie szkoleń przygotowujących administrację terenową do
współpracy ze specjalistami z komplementarnych dziedzin. Rekomendowano kontynuację
dobrych doświadczeń związanych z realizacją w/w modelowej współpracy szczególnie w
kontekście współpracy europejskiej.