Poradnik Językowy NR 6/2013

2013
czerwiec
zeszyt 6
Spis treści
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
Jakub Z. Lichański: Historia retoryki; rozdział wciąż otwarty, czyli retoryka
– nauka w rozwoju ............................................................................................ Agnieszka Budzyńska-Daca: Debata jako gatunek retoryczny ................................. Kazimierz Ożóg: O niektórych mechanizmach retorycznych w tekstach
populizmu politycznego . ................................................................................... Laura Polkowska: Wnioskowanie perswazyjne w wypowiedziach polityków
(na przykładzie przemówień sejmowych przedstawicieli polskiej prawicy) .......... Józef Jaworski: Językowy obraz jakobina w tekstach publicystycznych
końca XVIII wieku ............................................................................................. Patrycja Pelc: Hiperbola jako narzędzie kreowania nadzwyczajności w tekstach
retorycznych. Na przykładzie prasy opiniotwórczej ............................................ Małgorzata Marcjanik: Retoryczny wymiar językowej grzeczności. Na przykładzie
form adresatywnych w komunikowaniu społecznym ......................................... 7
19
35
44
55
63
74
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
Beata Nowakowska: Fast food, McDonald’s, Big Brother i współczesna
rzeczywistość .................................................................................................... 83
SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE
Agnieszka Ewa Piotrowska, Magdalena Majdak, Mirosław Bańko: Andrzej
Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, Warszawa 2000 .............. 88
SPRAWOZDANIA, UWAGI, POLEMIKI
Józef Porayski-Pomsta: Sprawozdanie prezesa Zarządu Głównego Towarzystwa
Kultury Języka z działalności TKJ w 2012 roku ................................................ 93
Ewelina Tyc: Sprawozdanie z konwersatorium „Transdyscyplinarność badań
nad komunikacją medialną” (Katowice, 22 listopada 2012 r.) ........................... 99
2013
czerwiec
zeszyt 6
RECENZJE
Robert Boroch: Peter Graff, Coppe van Urk (red.), Chomsky’s Linguistics
(Teoria lingwistyczna Noama Chomsky’ego), MIT Working Papers
in Linguistics, Cambridge 2012 ........................................................................ 103
Joanna Wierzchowska: E. Golachowska, A. Zielińska (red.), Wokół religii i jej
języka. Konstrukcje i destrukcje tożsamości, t. 1, Warszawa 2011 ..................... 107
SŁOWA I SŁÓWKA
S. D., Transgenika, transgeniczny ............................................................................ 112
2013
czerwiec
zeszyt 6
CONTENTS
PAPERS AND DISSERTATIONS
Jakub Z. Lichański: History of rhetoric; a still opened chapter, or rhetoric
– an evolving science ......................................................................................... Agnieszka Budzyńska-Daca: Debate as a rhetorical genre ....................................... Kazimierz Ożóg: On certain rhetorical mechanisms in texts regarding
political populism ............................................................................................. Laura Polkowska: Persuasive inference in politicians’ utterances (on the example
of speeches by parliamentary representatives of the Polish right wing) .............. Józef Jaworski: The linguistic image of a Jacobin in journalistic texts
from the late 18th century ................................................................................. Patrycja Pelc: Hyperbole as a tool for creating extraordinariness in rhetorical
texts. On the example of opinion forming press . ............................................... Małgorzata Marcjanik: Rhetorical dimension of linguistic politeness.
On the example of addressative forms in social communication ........................ 7
19
35
44
55
63
74
EXPLANATIONS OF WORDS AND EXPRESSIONS
Beata Nowakowska: Fast food, McDonald’s, Big Brother and the contemporary
reality ............................................................................................................... 83
OLD AND CONTEMPORARY DICTIONARIES
Agnieszka Ewa Piotrowska, Magdalena Majdak, Mirosław Bańko: Andrzej
Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego (Etymological
dictionary of Polish), Warsaw 2000 .................................................................... 88
REPORTS, COMMENTS, POLEMICS
Józef Porayski-Pomsta: A report of the President of Zarząd Główny Towarzystwa
Kultury Języka (Management Board of the Society for Language Culture)
on the TKJ activities in 2012 ............................................................................ 93
2013
czerwiec
zeszyt 6
Ewelina Tyc: A report on the conversatorium “Transdyscyplinarność badań
nad komunikacją medialną” (“Transdisciplinariness of research on media
communication” – Katowice, 22 November 2012) .............................................. 99
REVIEWS
Robert Boroch: Peter Graff, Coppe van Urk (eds), Chomsky’s Linguistics, MIT
Working Papers in Linguistics, Cambridge 2012 ............................................... 103
Joanna Wierzchowska: E. Golachowska, A. Zielińska (eds), Wokół religii i jej
języka. Konstrukcje i destrukcje tożsamości (Focusing on religion and its
language. Identity constructions and destructions), vol. 1, Warsaw 2011 . .......... 107
WORDS AND PHRASES
S. D.: Transgenika, transgeniczny (transgenics, transgenic) ...................................... 112
2013
czerwiec
PORADNIK
zeszyt 6
JĘZYKOWY
MIESIĘCZNIK ZAŁOŻONY W R. 1901 PRZEZ ROMANA ZAWILIŃSKIEGO
ORGAN TOWARZYSTWA KULTURY JĘZYKA
Zarząd Główny, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa
http://www.tkj.uw.edu.pl
W zeszycie
– Historia retoryki (teorii retorycznej) nie jest zamknięta, pojawiają się bowiem możliwości nowych interpretacji podstawowych dla niej koncepcji. Dotyczy to m.in. tradycji
Arystotelesa, istoty teorii retoryki w ujęciu Filodemosa, czy też definicji retoryki Kwintyliana.
– Debata, jako forma komunikacji publicznej, znajduje retoryczno-dialektyczne podłoże i tym odróżnia się od innych gatunków dialogowych. Współcześnie należy ją ujmować
w dwóch rejestrach genologicznych: medioznawczym i lingwistycznym, z uwzględnieniem
jej cech gatunkowych, które realizują się w dyskursach.
– W populistycznych wystąpieniach o tematyce politycznej wykorzystywane są podstawowe środki retoryczne, które służą wzmacnianiu wypowiedzi. Są to m.in.: epitet, metafora, ironia, hiperbola, pytanie retoryczne, opozycja my : wy (oni).
– Środki perswazyjne stanowią stały składnik retoryki politycznej. Należą do nich
schematy wnioskowania oparte na uogólnieniu, utożsamieniu i płytkiej analogii. Wnioskowanie perswazyjne często opiera się na błędnych przesłankach, mających służyć przekonaniu audytorium, i tym różni się od wnioskowania logicznego.
– W publicystyce politycznej końca XVIII w. obraz jakobina jest dwojaki – pozytywny
i negatywny. Oba obrazy są konstruowane za pomocą leksykalnych i leksykalno-składniowych środków wartościujących zgodnie z zasadami retorycznej perswazji.
– Kategoria nadzwyczajności jest traktowana w polskich tygodnikach opinii jako wartość użytkowa, która ma zwiększać atrakcyjność czasopisma. Jednym z narzędzi jej kreowania jest hiperbola zarówno w płaszczyźnie składni, jak i semantyki tekstu.
– Skuteczność retoryczna (perswazyjna) form adresatywnych jest szczególnie istotna
w relacjach niesymetrycznych, które podlegają zmiennym wzorcom kulturowym, ostatnio
amerykanizacji – por. forma panie/pani + imię.
***
Retoryka – teoria retoryczna – gatunkowe formy retoryczne – perswazyjność wypowiedzi retorycznych – retoryka w polityce – publicystyka i prasa a retoryka – środki retoryczne.
Red.